1

KODA 2009

I. Komentarze

Ogólnie:

Komentarze podczas liturgii mają na celu pomóc wiernym w lepszym, pełniejszym

przeżywaniu Mszy Świętej, przybliżyć im jej sens i tematykę, dlatego bardzo ważne jest,
aby były zrozumiałe dla wszystkich i przekonujące.

Na początek podstawowe cechy komentarza:

· prosty, zwięzły, krótki (około trzech, nie za długich zdań) ;

· zrozumiały dla uczestników liturgii (styl i język jakim będziemy się posługiwać przy pisaniu

komentarza musi być dostosowany do odbiorców – należy pamiętać, że na zwyczajnej,
niedzielnej Mszy świętej nie każdy będzie rozumiał znaczenie słowa trynitarny… J );

· wnoszący coś nowego – komentarz nie może wyprzedzać brzmienia wezwań podczas

Eucharystii (np. w komentarzu na znak pokoju błędne jest zdanie: „Za chwilę przekażemy
sobie znak pokoju”);

· poprawny teologicznie (w razie wątpliwości należy skonsultować treść komentarza

z kapłanem);

· jednolity tematycznie i uwzględniający charakter liturgii (np. należy zwrócić uwagę na to, że

gromadzimy się na Mszy świętej w Dniu Wspólnoty itp.);

· wyważony emocjonalnie (komentarz to nie kazanie!);

· zawierający ważne myśli;

· nieschematyczny (jeśli komentarz będzie oryginalny to więcej osób się w niego wsłucha,

wiele osób słysząc te same utarte zwroty często przestaje słuchać);

· jednoznaczny;

· na piśmie!!!;

· wcześniej uzgodniony z celebransem (zapowiedziany);

· wyraźnie przeczytany;

Najczęściej popełniane błędy:

·

używanie niezrozumiałych słów lub zdań wielokrotnie złożonych (trudnych do przeczytania i
do zrozumienia po jednokrotnym wysłuchaniu);

·

używanie bezpośrednich cytatów, rozkazów;

·

używanie schematycznych i oczywistych zwrotów, np.: ”Gromadzimy się na Eucharystii”,
„Msza święta dobiega końca” itp.;

·

błędem jest także, kiedy komentarz brzmi jak modlitwa lub kazanie albo kiedy słowa
komentarza wyprzedzają podobnie brzmiące słowa kapłana;

·

niewyraźne odczytanie komentarza – do czytania też należy się przygotować, a przede
wszystkim trzeba dobrze ten komentarz rozumieć samemu;

Zanim napiszemy komentarz…

· … należy przede wszystkim pomodlić się o światło Ducha Świętego i Jego pomoc przy

pisaniu,

· następnie trzeba zapoznać się z czytaniami na dany dzień, a także zwrócić uwagę na to, czy

obchodzimy wspomnienie jakiegoś świętego itp.

· Można też korzystać z prasy katolickiej albo publikacji w Internecie.

· Dobrym pomysłem jest także zapoznanie się z formułami Maszy świętej, o ile mamy do nich

dostęp. Warto też zapytać kapłana (zwłaszcza tego, który będzie głosił kazanie) o myśli, jakie
można wykorzystać układając komentarz.

· Po przeczytaniu tekstów warto wypisać sobie najważniejsze myśli na kartce, wyłapać myśl

przewodnią, zastanowić się co Pan Bóg mówi do nie przez to Słowo i sformułować temat
liturgii.

2

Opis poszczególnych komentarzy:

Komentarz na wejście
Kiedy czytamy? – Po pozdrowieniu kapłana („Pan z Wami.” – „I z duchem Twoim” –
komentarz).
Cechy:

· zawiązanie wspólnoty (komentarz wzywa do jedności);

· wprowadzenie w temat liturgii, nawiązanie do myśli przewodniej Mszy świętej,

uwzględnienie charakteru dnia, wspomnienia świętego itp.;

· ożywia wewnętrzną postawę wiary;

· wprowadza w atmosferę modlitwy;

· nie zawiera intencji Mszy świętej!!!;

Komentarz przed czytaniami
Kiedy czytamy? – Po aklamacji, dopiero kiedy wierni usiądą (Uwaga! Jeśli zaczniemy czytać
zbyt wcześnie niektórzy nie usłyszą początku komentarza).
Cechy:

· skłania i zachęca do słuchania;

· wprowadzenie słuchaczy w tematykę Słowa;

· podkreślenie znaczenia Słowa dla naszego życia;

· zawiera myśli wspólne dla czytań, psalmu i Ewangelii;

· przypomina, że za chwilę sam Bóg do nas przemówi;

Uwaga: Czasem można napisać komentarz ogólny, ale taki jest zasadniczo schematyczny,
bo nie odnosi się wyraźnie do tematyki Słowa, dlatego go nie polecam…

Komentarz na dary
Kiedy czytamy? – Po modlitwie wiernych, przed procesją z darami.
Cechy:

· wyjaśnia symbolikę darów ofiarnych;

· jest odpowiedzią na pytanie, co dzisiaj złożę Bogu na ołtarzu wobec Słowa, które On do mnie

wypowiedział; co mogę ofiarować ja i cała wspólnota;

· podkreśla współofiarowanie człowieka Bogu, oddanie Panu samych siebie;

· wskazuje, ze chleb i wino przemienią się mocą Ducha Świętego w Ciało i krew Jezusa;

Komentarz na znak pokoju
Kiedy czytamy? – Po słowach: „Pokój Pański niech zawsze będzie z wami” – „ I z duchem
Twoim” - komentarz.
Cechy:

· ukazuje sens znaku pokoju, jest wprowadzeniem do niego;

· pomaga przyjąć i przekazać znak pokoju, którym wierni mają się obdarowywać;

· może odnosić się do całej liturgii, do jej myśli przewodniej;

· uwaga! Nie używamy raczej wyrażenia: „ Niech gest wyciągniętej dłoni…” itp., (Zdarzało

się, że kapłan wzywał: „Przekażcie sobie pocałunek pokoju.” I co wtedy? J);

· uwaga 2! Komentarz na znak pokoju nie ma charakteru pokutnego, nie zmusza do pojednania;

Komentarz na rozesłanie
Kiedy czytamy? – Po ogłoszeniach, lub jeśli nie ma ogłoszeń, to po modlitwie po komunii.
Cechy:

· jeszcze raz nawiązuje do myśli przewodniej Mszy Świętej;

· przybiera formę Słowa Życia – wzywa do tego, aby na co dzień realizować w swoim życiu

usłyszane Słowo;

3

· zachęca do wytrwania w trudach życia;

· wzywa do dawania świadectwa o Chrystusie swoją postawą;

· tłumaczy postawę, jaką należy przyjąć podczas błogosławieństwa;

· uwaga! Nie zawiera zwrotu „Msza święta dobiega końca”, bo to przecież oczywiste;

Uwagi końcowe:

Komentarze mają być nieschematyczne, dlatego nie można wypisać jakichś zwrotów,

który stale używamy pisząc komentarze. Warto używać takich zwrotów które lekko zaskoczą
słuchaczy (ale niech to nie będą słowa kontrowersyjne, a jedynie interesujące, np. w Niedzielę
Miłosierdzia Bożego: „Bóg kocha każdego człowieka.” Albo kiedy indziej „Jesteśmy
Dziećmi Bożymi”, albo „Miłość Boża nie zna granic.” Wychodząc od takiego, może trochę
opisowego zdania, a przede wszystkim nietypowego wzbudzimy zainteresowanie
uczestników liturgii. I bardzo ważne jest, aby komentarz przemawiał do nas, abyśmy czytając
go, byli świadkami, bo tylko wtedy będziemy w stanie przekonać innych, dlatego
przed czytaniem komentarzy też pomódlmy się do Ducha Świętego i sami postarajmy się
odkrywać sens i głębie naszych komentarzy.

4

II. Różaniec z dopowiedzeniami

Różaniec uczy przede wszystkim modlitwy medytacyjnej, modlitewnego rozważenia

wydarzeń historii zbawienia, co jest warunkiem należytego uczestnictwa w liturgii. W
czasach, gdy rodziła się ta modlitwa „ Pozdrowienie Anielskie” ograniczało się tylko do
pierwszej części (biblijnej) i kończyło imieniem „ Jezus”. Druga część powstała nieco
później( wprowadzona do brewiarza rzymskiego roku w roku 1568 ) i miała charakter
modlitwy o dobrą śmierć.

Dlatego, żeby uczynić modlitwę różańcową bardziej zwartą, logiczną i ułatwić

skupienie na tym, co stanowi jej istotę, a więc na rozważaniu tajemnicy zbawienia, Francuski
Ośrodek Różańca proponuje oddzielenie pierwszej części „ Pozdrowienia Anielskiego” od
drugiej. A zatem:

Odmawiamy 10 razy „ Zdrowaś Maryjo” aż do słów „ …Twojego Jezus”, a tylko na

zakończenie jeden raz odmawiamy „ Święta Maryjo”, przedstawiając w niej Matce Bożej
wszystkie prośby, które nasunęły się przy odmawianiu treści tajemnicy. Po imieniu „ Jezus”
dodaje się dopowiedzenie, zależnie od tajemnicy, np.„ którego poczęłaś z Ducha Świętego”,
„ którego zaniosłaś do Elżbiety” itp.

Aby ożywić modlitwę różańcową i uczynić ją bardziej osobistą, byłoby pożądane

urozmaicenie tych dopowiedzeń w taki sposób, żeby znalazły w nich wyraz coraz to nowe
aspekty rozważanej tajemnicy.

To historia właśnie pokazuje, że pierwotnie różaniec był odmawiany w taki sposób.

Jeden z apostołów różańca Dominik Prus, który wstąpił do Kartuzów w 1409r. pozostawił
nam około 150 dopowiedzeń. Taki różaniec pozostaję modlitwą maryjną, ale swą uwagę
skupia bardziej na Jezusie, na Nim zatrzymuje się myśl. Do niego prowadzi Matka, a na tym
Jej przecież najbardziej zależy, żebyśmy byli blisko Jej Syna.

Należy zwrócić uwagę na często popełniany błąd:

W „ Pozdrowieniu Anielskim” zwracamy się bezpośrednio do Maryi- „ Zdrowaś”,

czyli w 2 os. Lp. Błędnym jest układanie dopowiedzeń w stylu: „ Jezus, którego Matka
zaniosła do świątyni”, „ Jezus, który dał nam Maryję za Matkę”, „ Jezus, pod którego
krzyżem stała Matka” itp. Zwracając się, bowiem na początku do Maryi w 2 os. Lp., nagle
przechodzimy w 3 os. Lp. Dlatego poprawnie powinny te dopowiedzenia brzmieć:„
Zdrowaś Maryjo,…Jezus, którego( Ty Maryjo) zaniosłaś do świątyni”; „ który dał nam
Ciebie( Maryjo za Matkę)”; „ pod którego krzyżem( Ty Maryjo) stałaś”.
Chodzi, więc o to, żeby cały czas zwracając się do Maryi wspominać Jezusa (błogosławiony-
On- 3 os. Lp.- Jezus).

5

III. Modlitwa powszechna

Kolejność intencji:
a) w potrzebach Kościoła,
b) za władzę państwową i o zbawienie świata
c) za ludzi znajdujących się w trudnościach życiowych,
d) za wspólnotę miejscową
Różne formy wezwań i odpowiedzi na wezwania poparte przykładami

Formy wezwań:
a) forma najdłuższa
Jest to najbardziej uroczysta forma. Taką formę mają wezwania w Wielki Piątek. Najpierw
wymienia się osoby, za które się modlimy a następnie, o co prosimy.
Przykłady

·

Polecamy Ci, Panie, misjonarzy prosząc, aby jak najwięcej ludzi mogli przyprowadzić
przez chrzest do Jezusa i Kościoła.

·

Módlmy się za naszych bliskich zmarłych, aby otworzyły się dla nich bramy nieba.

·

Módlmy się za narody rozbite wojną i niezgodą, aby odnalazły drogę do porozumienia
i pokoju.

b) forma skrócona
Od razu podaje się łaskę o jaką prosimy, zaznaczając tylko za kogo się modlimy.
Przykłady

· Módlmy się, aby ludzie młodzi potrafili odnaleźć miłość Chrystusa i byli Mu wierni.

· Módlmy się, aby rodzice dawali swoim dzieciom przykład chrześcijańskiego życia.

· Prosimy Cię, Panie, aby przywódcy państw podejmując ważne decyzje, kierowali się

miłością bliźniego.

c) forma najkrótsza
Nadaje się ona szczególnie do liturgii dni powszednich. Podaje się w niej jedynie za kogo się
modlimy.
Przykłady

· Polecamy Tobie, Panie, rodziny chrześcijańskie.

· Módlmy się za ludzi bezdomnych.

· Powierzamy Tobie, Panie, ludzi zniewolonych nałogami.

d) forma rozpoczynająca się cytatem z Pisma Świętego
Jest to forma, w której prośba oparta jest na cytacie z Pisma Świętego. Najlepiej gdy cytat
zaczerpnięty jest z liturgii danego dnia. Ukazuje to charakter modlitwy powszechnej jako
odpowiedzi na usłyszane słowo Boże. Przy układaniu wezwań w tej formie należy uważać,
aby nie były one zbyt długie i aby prośba nie była na siłę naciągnięta do cytatu.
Przykłady

· (w Adwencie)

„Ogromnie się weselę w Panu, dusza moja raduje się w Bogu moim”
Prosimy Cię, Panie za nas samych abyśmy umieli szczerze się radować z przyjścia
Pana.

· „Błogosławieni pokój czyniący”.

Módlmy się za tych, którzy bronią pokoju i sprawiedliwości, aby Duch Święty
kierował nimi i wspierał ich swoją mocą.

· „Człowiek nie może otrzymać niczego, co by mu nie było dane z nieba”

Prosimy Cię, Panie za (w tym miejscu podaje się imię osoby polecanej w danej
Eucharystii) dziękując za otrzymane łaski i prosząc o Boże błogosławieństwo na
dalsze lata życia.

6

e) forma rozpoczynająca się bezpośrednim zwrotem do Boga
Jest to modlitwa rozpoczynająca się inwokacją do jednej z Osób Boskich. Pierwsze słowa
mogą również wskazywać na jakieś zbawcze działanie Boga lub Jego przymiot. Należy
jednak uważać aby wezwanie miało charakter błagalny.
Przykłady

·

Panie, który jesteś Dobrym Pasterzem, prosimy Cię za biskupów i kapłanów aby nie
brakowało im siły potrzebnej do prowadzenia Twojej owczarni w jedności i pokoju.

·

Dobry Ojcze, prosimy Cię za ludzi zniewolonych nałogami, aby umieli odnaleźć
prawdziwą wolność w miłości Chrystusa.

·

Jezu, Dawco Życia Wiecznego prosimy Cię za zmarłych z naszych rodzin, aby mogli
świętować na Twojej uczcie w Królestwie Niebieskim.

f) forma rozpoczynająca się wstawiennictwem Świętego lub Maryi
Forma ta jest prośbą do Boga za wstawiennictwem Świętego w dzień jego wspomnienia
lub za wstawiennictwem Maryi w jedno ze świąt albo uroczystości maryjnych.
Przykłady

· Za wstawiennictwem świętego (np. Wojciecha) prosimy za nas samych, abyśmy tak

jak on zawsze dochowywali wierności Chrystusowi.

· Przez wstawiennictwo Maryi prosimy Cię Panie za matki, aby nigdy nie opuściły

swoich dzieci.

· (Uroczystość św. Szczepana)

Za wstawiennictwem świętego Szczepana prosimy za misjonarzy, aby stawali się
prawdziwymi świadkami Chrystusa.

7

VI. Postawy i gesty liturgiczne

„ (…) wspólne czynności, gesty oraz przybieranie właściwej postawy winno być zachowane
przez wszystkich uczestników liturgii. Są one wyrazem wspólnoty i jedności zgromadzenia
liturgicznego” (OWMR 20).

Postawa stojąca

Jest to zasadnicza postawa w liturgii. Jest znakiem świadomego uczestnictwa i

zaangażowania, a nie tylko biernej obecności. Oznacza też dziękczynienie i oczekiwanie
zmartwychwstania. W postawie tej wyraża się także oczekiwanie na przyjście Pana.

Posiada ona dwie charakterystyczne cechy:

· ciało i głowa są wyprostowane

· ręce są złożone na wysokości piersi( w niektórych

wypadkach ręce mogą być inaczej złożone,
szczególnie ręce kapłana; nigdy jednak nie mogą
być skierowane na dół, lecz ku górze, ku Bogu).

We Mszy Świętej przyjmuje się ją:

· od wejścia kapłana do kolekty włącznie

· podczas śpiewu przed Ewangelią, w czasie

Ewangelii, wyznania wiary i modlitwy powszechnej

·

od wezwania: „ Módlcie się, aby…” aż do „
Baranku Boży”, z wyjątkiem modlitwy
epikletycznej i słów przeistoczenia.

W sprawowaniu Liturgii Godzin obowiązuje:

· podczas Wezwania i wersetów rozpoczynających

każdą godzinę

· podczas hymnu

· podczas pieśni z Ewangelii

· podczas próśb, Ojcze Nasz i modlitwy końcowej.

W innych celebracjach przyjmujemy postawę stojącą wtedy, odmawiamy wspólnie

modlitwy, śpiewamy hymny, odczytujemy Ewangelię, sprawujemy najistotniejszą część
obrzędu( chrztu, małżeństwa itp.), gdy rozpoczynamy i kończymy celebrację.

Postawa siedząca

Jest postawą słuchania i rozważania tego, co mówi Bóg, a także znakiem królewskiej

godności i zsiadania do uczty.

Przyjmując te postawę należy pamiętać:
- pierwszy siada celebrans
- zajmujemy takie miejsce, aby nie trzeba było przechodzić w

celu wykonywania posługi. Przede wszystkim nie należy
niepotrzebnie przechodzić na druga stronę prezbiterium!

We Mszy Świętej można ją przyjąć:

· w czasie czytań i psalmu responsoryjnego
· w czasie homilii

· w czasie przygotowywania darów

· w czasie rozdzielania Komunii świętej i milczenia po

Komunii świętej.

W sprawowaniu Liturgii Godzin można ja przyjąć:

· podczas czytań i homilii

· w czasie śpiewu lub recytacji psalmów

· podczas responsorium.

8

W innych celebracjach zachowujemy się podobnie , jak we Mszy Świętej i Liturgii

Godzin. Przyjmujemy postawę siedzącą w czasie słuchania Słowa Bożego, odmawiania
psalmów, medytacji.

Postawa klęcząca

Jest wyrazem uniżenia się przed Bogiem, uznania swej

małości i niegodności wobec Stwórcy i Zbawcy. Jest także
znakiem adoracji Boga oraz kierowania do Niego szczególnie
usilnej modlitwy.

We Mszy Świętej klęczymy:

· W czasie modlitwy epikletycznej i przeistoczenia

· Na słowa: „ Oto Baranek Boży; Panie, nie jestem

godzien”

· W czasie przyjmowania Komunii Świętej, jeśli

okoliczności na to pozwalają.

Postawę klęczącą przyjmujemy także w czasie wystawienia

Najświętszego Sakramentu, w czasie przyjmowania Sakramentu
Pokuty, w czasie epiklezy poprzedzającej Sakrament Bierzmowani, w modlitwach prywatnych
odmawianych tak w kościele, jak i w domu.

Prostracja

Czyli padanie na twarz, względnie leżenie krzyżem, znane było już w Starym

Testamencie jako wyraz uniżenia siebie wobec Boga i modlitwy.

Obecnie gest ten ma miejsce na początku liturgii Wielkiego Piątku i w liturgii

święceń biskupich, kapłańskich i diakońskich.

Pokłon (ukłon)

Pokłon, względnie ukłon, w liturgiach wschodnich jest często stosowanym znakiem

głębokiego szacunku i uwielbienia. W liturgii rzymskiej oznacza zarówno szacunek jak i
usposobienie pokutne.

Rozróżniamy dwa rodzaje ukłonów:

a) Pochylenie głowy

· Wymawiając imiona Osób Boskich, imię

NMP i świętego, na którego cześć
sprawowana jest Msza Święta.

· Wskazany jest taki ukłon przed czynnością

liturgiczną i po jej zakończeniu.

· Przyjmując błogosławieństwo.

b) Pochylenie ciała

· W czasie wyznania wiary na słowa: „ i za

sprawą Ducha Św.”.

·

Oddając cześć ołtarzowi, na którym nie ma
Najświętszego Sakramentu.

Przyklęknięcie, procesja, gesty rąk, podnoszenie oczu,
pocałunek pokoju
(należy przypomnieć, że wg KEP podczas znaku pokoju czynimy
ukłon w kierunku najbliższych osób nic przy tym nie mówiąc!

9

V. Struktura Mszy Świętej

Liturgia
Szczególnie eucharystyczna jest uprzywilejowanym miejscem spotkania z Chrystusem w
Duchu Świętym, znakiem objawiającym i urzeczywistniającym tajemnicę Kościoła - wspólnoty
oraz źródłem i szczytem jego życia; dlatego chcę zawsze jak najpełniej w niej uczestniczyć, a
moim zaszczytem i radością jest służba w zgromadzeniu liturgicznym według wszelkich
zaleceń soborowej odnowy liturgii.

Myślę, że każdy z nas – oazowiczów zastanawia się czasem nad tym, po co tyle razy

powtarzamy to samo na formacji liturgicznej. Po co omawiamy strukturę Mszy Świętej wciąż
na nowo, niemal na każdym stopniu. Teraz też, na spotkaniach formacji liturgicznej na
KODA będziemy mówić o Eucharystii. Ale spróbujmy popatrzeć tym razem na nią trochę
innymi oczami –mamy już dużą wiedzę (to ważne, bo tą wiedze trzeba będzie sprawdzićJ),
ale oprócz powtórzenia tego, co już wiemy i zebrania naszych wiadomości chciejmy odkryć
Liturgię tak jak ją przedstawia siódmy Drogowskaz.
Dlatego o liturgii będziemy w tym roku mówić w taki nietypowy, modlitewno –refleksyjny
sposób.

1. Obrzędy wstępne.

„Przekraczam próg kościoła i… robię to machinalnie, prawie w biegu, jak poruszam

się po ulicy czy wysiadam z samochodu, tak samo jak przekraczam próg domu, sklepu,
miejsca pracy. I może nie pojawia się myśl, że przekraczam próg świątyni Boga. Kiedy w taki
sposób przekraczam próg kościoła, to raczej nie myślę, że to już jest skutkiem mniej lub
bardziej poważnej sekularyzacji, mniej lub bardziej przenikającego mnie zeświecczenia.
Dlatego też moje przygotowanie, takie zdecydowane przygotowanie do cudu, jaki się zdarzy
na ołtarzu, zacząć się powinno już wtedy, gdy przekraczam próg świątyni.” (ks. Tadeusz
Dajczer, „Tajemnica wiary”)

Jak ja przychodzę do kościoła? Czy nie spóźniam się na spotkanie z Bogiem? Czy pamiętam,
że świątynia to dom Pana Boga? O czym myślę wchodząc do kościoła, kaplicy?

Wj 33, 7-11a (namiot spotkania)
Czy mam szacunek do pana Boga wychodzącego mi na spotkanie?

Obrzędy wstępne
„Nie lubimy wstępów, wolimy od razu przejść do rzeczy. A jednak wszystko, co ważne w
życiu, ma swój wstęp, wymaga wprowadzenia, przygotowania. Tak samo jest we Mszy świętej.
Obrzędy wstępne mają na celu: po pierwsze zjednoczenie wszystkich uczestników Eucharystii,
stworzenie z nich wspólnoty, po drugie, mają nas przygotować do słuchania Słowa i godnego
sprawowania uczty eucharystycznej. Składają się z następujących elementów: procesja
wejścia, oddanie czci ołtarzowi, pozdrowienie i wprowadzenie, akt pokuty, „Panie, zmiłuj się
nad nami” (Kyrie), „Chwała na wysokości” (Gloria), modlitwa dnia.” (ks. Tomasz Jaklewicz,
„Przewodnik po Eucharystii” –liturgia.wiara.pl)

Procesja wejścia

· Jest obrazem Kościoła, który jest ciągle w drodze.

· W uroczystej Eucharystii procesja ma następujący porządek: ministranci niosący

kadzielnicę oraz łódkę z ziarnami kadzidła, ministranci niosący zapalone świece, a w
środku krzyż, lektor niosący Ewangeliarz, kapłan celebrujący.

· Towarzyszy jej śpiew, który ma na celu: rozpocząć celebrację, pogłębienie jedności

zgromadzenia wiernych, skierowanie ich myśli na tajemnicę dnia (dlatego powinien
się z nią wiązać).

10

Oddanie czci ołtarzowi

· Po dojściu procesji do prezbiterium kapłan i usługujący oddają cześć ołtarzowi przez

głęboki ukłon.

· Na znak czci kapłan całuje ołtarz, może także okadzić krzyż i ołtarz.

Chwila refleksji
„Pocałunek. To pierwszy gest kapłana. Jakże wymowny znak! Na ogół nie zwracamy na
niego uwagi. A szkoda. Pocałunek od razu wskazuje, o co tak naprawdę chodzi we Mszy św.
Oczywiście o miłość! Wchodzimy w przestrzeń Miłości przez duże „M”. Boga do mnie i mojej
do Niego. Każda ludzka miłość, również względem Boga, narażona jest na wypalenie, utratę,
rutynę. Bywają pocałunki zimne, obojętne, pozbawione żaru. Patrząc na kapłana całującego
ołtarz – znak Chrystusa – pamiętaj: tu chodzi o miłość. Ona jest istotą. Ona nadaje sens
każdemu słowu i każdemu znakowi Mszy świętej.” (ks. Tomasz Jaklewicz, „Przewodnik po
Eucharystii” –liturgia.wiara.pl)

Znak krzyża

·

Po skończeniu śpiewu kapłan i wszyscy zgromadzeni czynią znak krzyża. W czasie
Mszy św. ma on szczególną wymowę, ponieważ Eucharystia jest ofiarą krzyża.

Pozdrowienie

·

Zgodnie ze starym zwyczajem osoba stająca wyżej w hierarchii pozdrawia pierwsza,
kapłan, używając jednej z formuł zamieszczonych w Mszale pozdrawia wiernych.
Każda z tych formuł przypomina wspólnocie o obecności Pana. Zgromadzenie
liturgiczne (niezależnie od wielkości) jest cząstką Kościoła, w którym jest obecny
Zbawiciel.

Wprowadzenie do liturgii dnia

·

Może mieć tu miejsce krótkie wprowadzenie lub komentarz, przedstawienie intencji,
wyjaśnienie charakteru danego święta. Może dokonać tego kapłan lub komentator.

Akt pokuty

Chwila refleksji:
„<<Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli z czystym sercem złożyć
Najświętszą Ofiarę.>> Stoję przed Bogiem i próbuję zdać sobie sprawę, jak ważne jest, abym
uznał, ze jestem grzeszny.. Bo bez tego nie będę miał oczyszczonego serca. Pozostanie pewna
<<nieczystość>>, pewna zatwardziałość serca – przeszkoda dla łaski, która nie pozwala mi
otworzyć się na dar Eucharystii.(…)
Uwierzyć w Pana obecnego na ołtarzy oznacza uwierzyć, że jestem synem marnotrawnym.(…)
Oczywiście nie muszę upaść, nie muszę się stoczyć. Ale jeśli nie zechcę uwierzyć, ze jestem
synem marnotrawnym, będę musiał tego doświadczyć. (…) Będę musiał stać się świniopasem,
choć Bóg ciągle nie chce tego, ponieważ drodze syna marnotrawnego, który tak nisko upadł,
ciągle towarzyszy droga łez i bólu miłującego Ojca.
Zdaję sobie sprawę, że z pełną miłości uwagą powinienem wsłuchiwać się już w teksty
obrzędów wstępnych. To właśnie w nich jest zachęta: Uznajmy, ze jesteśmy grzeszni –
przyjmijmy z wiarą, że jesteśmy synami marnotrawnymi – abyśmy modli rzeczywiście, realnie
dotknąć miłosierdzia, które się rozleje na uczestników tej uobecniającej się Ofiary
krzyżowej.” (ks. Tadeusz. Dajczer, „Tajemnica wiary”)
Łk 15, 11-32 (przypowieść o synu marnotrawnym)

Omówienie aktu pokuty:

Kapłan używa formuły: Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli

godnie… Następuje chwila ciszy, której celem jest uświadomienie sobie własnej grzeszności
(a nie robienie rachunku sumienia!). Obecnie Mszał przewiduje jedną z 4 form aktu pokuty:

11

1) Spowiadam się Bogu wszechmogącemu…
2) Zmiłuj się nad nami, Panie…
3) Tzw. wezwania tropowane (kapłan może korzystać z zawartych w Mszale, albo ułożyć

swoje, np. dostosowane do sytuacji wspólnoty).

4) Aspersja = pokropienie wodą święconą. Obrzęd ten przypomina chrzest św. i jego

skutki.

Akt pokuty kończy się prośbą o przebaczenie, czyli absolucją: Niech się zmiłuje nad nami…

Kyrie

Kyrie eleison było w starożytności zawołaniem pogańskim. Poganin wstając rano,

wchodził na dach i wołał w kierunku Słońca, prosząc o błogosławieństwo bóstwa na cały
dzień. Do liturgii chrześcijańskiej zaadoptował je św. Paweł nazywając Chrystusa Kyrios, tzn.
Pan. Dlatego wezwanie to oznacza dosłownie: Panie, zmiłuj się nad nami i jest błagalną
prośbą o miłosierdzie.
Jeśli Kyrie nie śpiewa się należy je odrecytować. Opuszcza się tę antyfonę, jeśli była
zastosowana 3 lub 4 forma aktu pokuty.

Gloria

Zanim psalmy stały się liturgicznym śpiewem Kościoła układano liczne hymny.

Od IV w. używa się uroczystego hymnu Chwała na wysokości Bogu. W związku z tym na
początku był on zarezerwowany biskupom. Kapłani mogli intonować hymn tylko w dniu
swoich święceń kapłańskich i w Wigilię Paschalną, zastrzeżony był bowiem dla biskupa
(do XI w.) Ostatnie słowa hymnu: Tylko Tyś jest Święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś
Najwyższy. Zawiera w sobie mocne przeciwstawienie kultu cesarza.
Hymn ten wykonuje się w niedziele okresu zwykłego, zwykłego uroczystości i święta oraz
wtedy, gdy liturgia ma bardziej uroczysty charakter, np. na rozpoczęcie lub zakończenie oazy.

Chwila refleksji:
„Hymn „Chwała” jest pięknym wzorem modlitwy uwielbienia. Nie umiemy wielbić Boga.
Dominuje modlitwa prośby lub dziękczynienia. Uwielbienie wymaga bezinteresowności.
Kieruje nas na samego Boga, na Jego wielkość, wspaniałość. Spróbuj wydobyć z serca czyste
uwielbienie, bez oczekiwania darów.”(ks. Tomasz Jaklewicz, „Przewodnik po Eucharystii” –
liturgia.wiara.pl)

Kolekta

Jest to modlitwa zbierająca modlitwy indywidualne. Po wezwaniu ‘módlmy się’

następuje chwila ciszy, w której każdy poleca Bogu swoje intencje. Następnie kapłan w
uroczystej modlitwie przedstawia te prośby Bogu. Zgromadzeni przez aklamację „Amen”
sprawiają, że ta modlitwa staje się także ich modlitwą.

2. Liturgia Słowa

Chwila refleksji:
„Po obrzędach wstępnych zaczyna się liturgia Słowa, ale czy ona mnie skupia? Bo może
znam to, co słyszę, zwłaszcza teksty Ewangelii, albo tez teksty Starego Testamentu czy Listów
Apostolskich mogą mi się wydać trudne, więc może łaska znowu nie dotarła do mnie. Bo jeśli
machinalnie odpowiedziałem <<Bogu niech będą dzięki>>, to nie jest chyba możliwe, żeby
był w tym świadomy akt wiary, że to, co usłyszałem, faktycznie stało się dla mnie słowem
Boga. Czy tym Słowem kiedyś dawno zapisanym? Nie – słowem teraz zasiewanym do mego
serca.” (ks. Tadeusz Dajczer, „Tajemnica wiary”)
Mt 13, 1-9.18-23 (przypowieść o siewcy)

12

Czytanie I

Układ czytań, jaki mamy obecnie zawdzięczamy reformie Soboru Watykańskiego II.

Na tygodniu wprowadzono trzyletni cykl czytań niedzielnych (A, B, C) oraz dwuletni
tygodniowych (rok I, II). W niedzielę czyta się pierwsze czytanie ze ST, a dwa następne z
NT.

Psalm

Wykonuje go kantor lub schola. Jest formą medytacji nad usłyszanym Słowem

Bożym, sta nie powinno się wykonywać go z tego samego miejsca, co pierwsze czytanie.
Psalm przeplata się antyfoną zwaną responsorium stąd jego nazwa –psalm responsoryjny.

Czytanie II
Sekwencja
Victime paschali laudes, na uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego
Veni, Sancte Spiritus, na uroczystość Zesłania Ducha Świętego

Alleluja

Przed Ewangelią śpiewa się radosny werset, będący wprowadzeniem w jej treść. Nie

powinien być recytowany. W Wielkim Poście zastępuje się go odpowiednio: Chwała Tobie,
Słowo Boże oraz Chwała Tobie, Królu wieków.

Ewangelia

Czyta ją kapłan lub diakon. Ten drugi przed odczytaniem prosi o błogosławieństwo, a

kapłan odmawia specjalną modlitwę przygotowawczą. Księgę Ewangelii przenosi się do
ambony w sposób procesyjny, ze świecami, a następnie okadza ją. Po odczytaniu Ewangelii
kapłan lub diakon całuje księgę i mówi cicho: Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy.

Homilia lub kazanie

W synagogach Żydzi mieli zwyczaj objaśniania czytań (por. Jezus w synagodze w

Nazarecie: „ Dziś spełniły się słowa pisma, któreście słyszeli”). Obowiązkowo należy ją
głosić w niedziele i święta.

Chwila refleksji:
„Bądź jak ewangeliczna Maria, siostra Marty i Łazarza: zasłuchany w słowo Jezusa.
Ewangelie nie są zwykłym opowiadaniem o wydarzeniach, które dały nam zbawienie. Dzięki
działaniu Ducha Świętego te wydarzenia stają się obecne, są wezwaniem, domagają się wiary
i nawrócenia. Znak krzyża na czole oznacza wolę przyjęcia słowa umysłem (rozumienia),
krzyż na ustach oznacza pragnienie głoszenia Ewangelii, krzyż na sercu oznacza wolę
przemiany życia pod wpływem słowa. Nie śpij, Jezus mówi do ciebie. (…)
Słuchaj nie tylko uszami, ale i sercem. Staraj się usłyszeć, co Bóg mówi do Ciebie, tutaj i
teraz. Nie zatrzymuj się nad tym, czego nie rozumiesz. Nieraz wystarczy jedno zdanie, jedno
słowo, które oświetli twoją drogę. Zabierz je ze sobą.
(…)
Westchnij do Ducha Świętego, by pomógł kaznodziei stającemu przy ambonie. Słuchaj
pokornie. Nie oceniaj. Nawet w najgorszym kazaniu może pojawić się myśl, która może
zmienić życie.” (ks. Tomasz Jaklewicz, „Przewodnik po Eucharystii” –liturgia.wiara.pl)

Credo

Wskazuje na wewnętrzny związek chrztu z Eucharystią. Podczas chrztu katechumen

wygłaszał wyznanie wiary. Również i teraz czyni się to przez recytację symbolu nicejsko-
konstatntynopolitańskiego, które zawiera najważniejsze prawdy wiary orzeczone uroczyście
na soborach w Nicei (325 r.) i Konstantynopolu (381 r.)

13

Modlitwa powszechna

Jest modlitwą Ludu Bożego w różnych potrzebach. Rozpoczyna i kończy ją kapłan,

natomiast poszczególne wezwania powinni wypowiadać wierni.
Wezwań nie powinno być więcej niż 6.
Przyjmuje się następującą kolejność:
- w potrzebach Kościoła
- za władzę i rządzących
- za uwikłanych w trudności życiowe
- za zmarłych
- za wspólnotę miejscową
- etc.

3. Liturgia Eucharystyczna.

Przygotowanie darów

Tzw. materią Mszy św. jest chleb pszenny i wino z małą domieszką wody. Na

Zachodzie chrześcijańskim od VIII w. zaczęto konsekrować wyłącznie chleb niekwaszony,
naśladując Ostatnią Wieczerzę.

Chleb, którego używa się do sprawowania Eucharystii powinien być czysto pszenny,

świeżo wypieczony i niekwaszony, zgodnie ze starożytną tradycją Kościoła łacińskiego
(OWMR 282).

Wino do celebrowania Eucharystii powinno być z owocu winnego krzewu, naturalne i

czyste, tj. bez jakichkolwiek dodatkowych obcych substancji. Zmieszanie wina z wodą ma
również swoją symbolikę. To połączenie wody z winem jest znakiem zjednoczenia się w
Chrystusie natury boskiej i ludzkiej, albo zjednoczenia się Chrystusa z naszą konkretną
ludzkością, bez którego to zjednoczenia Ofiara Chrystusa nie mogłaby nas odkupić. Można
też nawiązać do Krwi i Wody wypływających z przebitego boku Chrystusa na Krzyżu.

Przygotowanie darów rozpoczyna się od przygotowania ołtarza. Procesji z darami

powinien towarzyszyć śpiew.
- modlitwa ofiarnicza kapłana
- okadzenie darów i ołtarza, kapłana i ludu (obecność Boga w zgromadzeniu liturgicznym:
w Postaciach Eucharystycznych, w Słowie, w osobie kapłana i w ludzie Bożym)

Najczęściej podczas składania darów na ołtarzu zbiera się w kościele tzw. tacę. Bez

wątpienia pieniądze składane na ofiarę są znakiem ofiarowania siebie samych, naszego życia,
trudu i pracy. Ofiara materialna, w miarę naszych możliwości jest naszym chrześcijańskim
obowiązkiem, obowiązkiem ci, którzy nią dysponują muszą pamiętać o właściwym celu jej
przeznaczenia.

Chwila refleksji:
„Moją ofiarą jest życie, które od Boga pochodzi i do Niego wraca. Wszystkie indywidualne
dary zostają włączone w jedną ofiarę Chrystusa, składaną Bogu przez ręce kapłana. Niech
Twoje „Amen” oznacza: tak, chcę być darem, składam moje życie na ołtarzu. Nie zatrzymuj
nic dla siebie. Nie musisz się bać. Bóg chce Twoje życie oczyścić, przeistoczyć, pomnożyć.”
(ks. Tomasz Jaklewicz, „Przewodnik po Eucharystii” –liturgia.wiara.pl)

Modlitwa Eucharystyczna
W Mszale Rzymskim mamy 10 modlitw eucharystycznych. Rozpoczyna się kulminacyjna
część całej akcji liturgicznej.
Części składowe modlitwy eucharystycznej:

a) dialog przed prefacją
b) prefacja

Każda prefacja zawiera określony motyw dziękczynienia za zbawcze dzieła Boże,
dokonane w historii zbawienia. Oprócz wielbienia Boga i dziękczynienia, prefacje
pouczają wiernych i wprowadzają w historię świętą.

c) Sanctus

14

Składa się ze słów Pisma Świętego:

- Iz 6,3
- Mt 21, 9 i J12, 13,
- Ps 18, 26
d) Postsanctus

Stanowi przejście od aklamacji do wspomnienia do tajemnicy dnia bądź epiklezy.

a) wspomnienie tajemnicy dnia
b) epikleza

Prośba do Boga Ojca, aby zesłał Ducha Świętego; kapłan wyciąga ręce nad darami, a
przy słowach „Ciałem i Krwią” robi nad nimi znak krzyża.

c) Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja

Słowa przeistoczenia zostały ujednolicone dla wszystkich modlitw eucharystycznych.

d) Aklamacja po przeistoczeniu

Wyznanie wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii z całą Jego tajemnicą

zbawienia.

e) Anamneza

Wspomnienie tajemnicy odkupienia. Obejmuje, zatem: pamiątkę Męki, Śmierci i
Zmartwychwstania i Wniebowstąpienia Chrystusa oraz oczekiwanie Jego powtórnego
przyjścia.

f) Modlitwa ofiarnicza
g) Modlitwy wstawiennicze

Wyraża to iż Eucharystię sprawuje się w łączności z całym Kościołem w niebie i na

ziemi.

h) Doksologia końcowa

We wszystkich modlitwach eucharystycznych brzmi jednakowo. Końcowe „Amen”
po doksologii jest najważniejsze w całej Mszy św.

Chwila refleksji:
„Matka Teresa z Kalkuty pokazała młodziutką zakonnicę nachyloną nad jednym z chorych. –
Widzi pan tę dziewczynę? Niedawno do nas przyszła. Było jej trudno. Dziś rano z nią
rozmawiałam. Pytałam, czy zauważyła, jak podczas Mszy Świętej kapłan z wielką czcią i
miłością dotykał Jezusa pod postacią Przenajświętszej Hostii i radziłam, żeby robiła to samo,
gdy znajdzie się w domu dla umierających. Mówiłam, że spotka Jezusa w schorowanych
ciałach naszych biedaków. Przed chwilą do mnie przyszła. Powiedziała; <<Matko, dziękuję,
bo przez trzy godziny dotykałam Jezusa>>. Teraz znowu przy Nim jest.(…) Matka Teresa
pyta się ciebie: Czy zauważyłeś, jak podczas Mszy Świętej kapłan z wielką czcią i miłością
dotykał Jezusa pod postacią Przenajświętszej Hostii?” (ks. Tadeusz Dajczer, „Tajemnica
wiary”)

Obrzędy komunii
Chwila refleksji:

„Przed Komunią św. modlę się: Panie Jezu Chryste, Ty powiedziałeś: Pokój wam
zostawiam, pokój mój wam daję. Ten pokój pojawi się w mym skołatanym sercu poprzez
wiarę, o której tyle u św. Jana od Krzyża. Wiarę, która w Eucharystii ukaże mi Jezusa w
całej potędze i nieskończonej do mnie miłości, tak, że wtulę się w Niego i będę się
wsłuchiwał w niezwykłe słowa miłości do mnie.” (ks. Tadeusz Dajczer, „Tajemnica
wiary”)

a) Wezwanie do modlitwy Pańskiej
b) Modlitwa Pańska
Od VI w. była ona jedyną modlitwą przygotowawczą do Komunii Świętej. Obecnie jej
miejsce ustalił Papież Grzegorz Wielki.
c) Embolizm

15

Jest rozwinięciem ostatniej prośby modlitwy Pańskiej. Lud embolizm kończy doksologią.
Zwracamy uwagę na spójnik „i”!!! ( Bo Twoje jest królestwo i potęga i chwała na wieki)
d) Obrzęd pokoju
Zmiana według nowego OWMR!!! (pokój z Tobą…i z duchem Twoim lub Amen).
e) Łamanie chleba
f) Obrzęd zmieszania postaci eucharystycznych
Obrzęd ten symbolizuje jedność ofiary Chrystusa (papież wysyła diakonów Rzymie)
g) Baranku Boży
h) osobiste przygotowanie kapłana –modlitwa
i) Komunia Święta

Na podstawie uchwały KEP

1

nie wolno zmieniać słów „ Oto Baranek Boży, który

gładzi grzechy świata…”- według rozporządzenia KEP można udzielać Komunii
Świętej na dłoń; decyzja ta zależy od biskupa ordynariusz

j) Śpiew na Komunię
k) Dziękczynienie
l) Modlitwa po komunii

„W Komunii św. jednoczę się z Jezusem – tak mi się przynajmniej wydaje. Ale czy naprawdę
się z Nim jednoczę? On przychodzi do mego serca. Ale co w tym sercu się znajduje, jak jest
ono zagracone, to może nie każdy nawet potrafi sobie wyobrazić. Ile tam jest połamanych
tronów (piedestałów wielkości), których na razie nie chcę wyrzucić, bo może się przydadzą w
przyszłości. Ile połamanych szczebli tronowych i narzędzi, aby budować wyższe i lepsze trony,
ile materiału budowlanego. Ta cała graciarnia teraz, w czasie Komunii św. przyjmuje żywego
Boga. Jak On może się tam czuć? (…) Na razie nie myślę o tym, ale może warto Go
przeprosić za to, do jakiego miejsca przyszedł. Zresztą, Kościół każe mi w tej chwili być
uosobieniem pokornego setnika czy syna marnotrawnego, który wyraża swa niegodność.
Mogę więc prosić przed Komunią św.: <<Panie, powiedz tylko słowo, aby uzdrowiona, a
nawet uświęcona była dusza moja, bo na razie jest taką graciarnią, w której hałas pragnień,
pożądań zagłusza cichy głos Twojej miłości.>>” (ks. Tadeusz Dajczer, „Tajemnica wiary”)

4. Obrzędy zakończenia.
a) Ogłoszenia
b) Komentarz na rozesłanie
c) Pozdrowienie i błogosławieństwo
d) Rozesłanie

„Mam nadzieję, że odkryję w końcu Eucharystię jako skuteczną odpowiedź na moją tęsknotę
za świętością. Tęsknotę, która jest moim udziałem, mimo że czuję w sobie cały bagaż
niewierności, zła i grzechu. Cały ten kontrast, jaki istnieje między tym, co mogę Bogu
pokazać, a czym, mówiąc delikatnie, trudno się zachwycić – i Bogiem, który będąc samą
czystością i dobrem, właśnie takich marnych kocha i takich marnych chce poprzez
Eucharystię prowadzić. Nawet na szczyty, nawet do głębokiej więzi ze sobą.” (ks. Tadeusz
Dajczer, „Tajemnica wiary”)

1

Konferencja Episkopatu Polski

16

VI. Księgi liturgiczne, mszał, tabela pierwszeństwa dni

liturgicznych, rubrycela

I. Księgi Liturgiczne
Wprowadzenie

Księga liturgiczna zawiera teksty i przepisy dotyczące obrzędów Kościoła.

Zatwierdza je Stolica Apostolska. Dekret Kongregacji Obrzędów z dnia 27 stycznia 1966 r.
wylicza następujące księgi liturgiczne: brewiarz, mszał, rytuał, martyrologium i
ceremoniał biskupi. Do ksiąg liturgicznych nie należą modlitewniki, kancjonały,
mszaliki, śpiewniki. Mogą one zawierać wiele tekstów liturgicznych, objaśnień i być
pomocą dla wiernych, lecz nie są oficjalnym źródłem prawa liturgicznego. Można jednak
znaleźć w nich wiele zwyczajów ludowych związanych z nabożeństwami, co dla historii
kultu jest rzeczą bardzo cenną. Wzorcowe wydanie księgi liturgicznej przez Stolicę Świętą
nazywa się wydaniem typicznym (editio typica). Na tym wydaniu muszą opierać się
wszystkie dalsze wydania, jej przedruk, tłumaczenia, wydania krajowe, diecezjalne,
zakonne. Ich zgodność z wydaniem typicznym musi stwierdzić kompetentna władza
kościelna. Tłumaczeń nie dokonuje się niewolniczo, słowo po słowie, lecz uwzględnia się
ducha danego języka.

Nowe księgi liturgiczne muszą uwzględniać postulaty pastoralne Soboru, który mówi,

że „liturgia składa się z części niezmiennej, pochodzącej z ustanowienia Bożego i części
podlegającej zmianom, które z biegiem lat mogą, a nawet powinny być zmienione, jeżeli
wkradły się do nich elementy, które niezupełnie odpowiadają wewnętrznej naturze samej
liturgii, albo jeżeli te części stały się mniej odpowiednie. To odnowienie ma polegać na
takim układzie tekstów-i obrzędów, aby one jaśniej wyrażały święte tajemnice, których są
znakiem i aby lud chrześcijański, o ile to możliwe, łatwo mógł je zrozumieć i uczestniczyć
w nich w sposób pełny, czynny i społeczny" (KL 21). Wzrost życia chrześcijańskiego
wśród wiernych w dużym stopniu zależy od ksiąg liturgicznych, podających najlepsze treści
duchowe, religijne. Nic więc dziwnego, że przy wydawaniu ksiąg liturgicznych Kościół
wkłada tyle troskliwości, by odznaczały się czystością wiary i poprawnością pod względem
obrzędowym. Kongregacja Obrzędów w wyżej wymienionym dekrecie o wydawaniu ksiąg
liturgicznych (Notitiae 2: 1966, 172) podkreśla, że wydawanie tych ksiąg zastrzeżone jest
władzom kościelnym, że ich tłumaczenie aprobuje konferencja biskupów, a zatwierdza
Stolica Apostolska. Tekst ściśle liturgiczny ma wyróżniać się wielkością czcionki.

Poszczególne księgi:
Brewiarz

Brewiarz zawiera teksty i przepisy dotyczące publicznych modlitw Kościoła.

Łacińskie wydanie typiczne ukazało się w 1971-1972r., na mocy dekretu Kongregacji
Kultu Bożego „Liturgia Horarum”, z dnia 11 kwietnia 1971r. i konstytucji apostolskiej
Pawła VI „Laudis canticum”, z dnia l listopada 1970 r. Brewiarz ten wszedł w życie z
pierwszą niedzielą Adwentu 1971 roku. W języku polskim brewiarz ukazuje się od 1982r. W
1985r. Kongregacja Kultu Bożego ogłosiła drugie wydanie typiczne. Brewiarz, który otrzymał
nazwę Liturgia Horarum - Liturgia Godzin (Liturgia uświęcania czasu), dzieli się na cztery
tomy:

· okres Bożego Narodzenia (od I Niedzieli Adwentu),

· okres Wielkanocy (od Środy Popielcowej),

· od pierwszej do siedemnastej niedzieli w ciągu roku,

· od osiemnastej niedzieli do końca roku kościelnego.

Układ poszczególnych tomów jest tradycyjny:

· teksty okresowe (prorium de tempore),

· teksty stałe (ordinarium),
· psałterz podzielony na cztery tygodnie (psalterium per ąuattuor hebt domadas

distributum),

· teksty własne o świętych (proprium de sanctis),

17

· teksty wspólne (communia).

W stosunku do wydań poprzednich, brewiarz został gruntownie przepracowany i
wzbogacony pod względem treściowym.

Mszał

Przy odprawianiu Mszy św. używa się kilku ksiąg, a mianowicie: mszału, lekcjonarza i

księgi modlitw powszechnych. Mszał stanowi główną księgę zawierającą teksty stałe i zmienne
Mszy św., oraz przepisy dotyczące jej sprawowania. Pierwsze posoborowe wydanie typiczne
ukazało się w 1970r. Drugie wydanie typiczne, poprawione (editio typica altem) zostało
ogłoszone dekretem Kongregacji Kultu Bożego „Cum Missale Romanum”, z dnia 27 marca
1975r. Mszał Rzymski dla diecezji polskich został wydany w 1986r.

Lekcjonarz

Z Mszałem Rzymskim łączy się Lekcjonarz, którego wydanie łacińskie ukazało się w

1969r. To wydanie typiczne składa się z czterech tomów. Wydanie polskie ma siedem tomów,
które ukazywały się w latach 1972-1978.

Księga modlitw powszechnych

We Mszy św. liturgia słowa Bożego kończy się modlitwą powszechną. Schematy

modlitw i gotowe zestawy modlitwy powszechnej ułożone na cały rok liturgiczny zawiera
specjalna księga. W języku polskim nosi ona tytuł „Modlitwa wiernych” i wydrukowana została w
Katowicach w 1970 roku.
Pontyfikał

Pontyfikał zawiera modlitwy i przepisy dotyczące obrzędów sakramentalnych i

sakramentaliów, sprawowanych przez biskupa. Kolejno ukazywały się zreformowane części
nowego pontyfikatu: Obrzędy święceń diakona, prezbitera i biskupa (1968r.), Obrzędy
konsekracji dziewic (1970r.), Obrzędy błogosławienia opata i ksieni (1970r.), Obrzędy
poświęcenia olejów katechumenów, chorych i krzyżma (1970 r.), Obrzędy bierzmowania (1971r.),
Obrzędy udzielania posług (1972r.), Obrzędy dedykacji kościoła i ołtarza (1977r.). Kolejno
tłumaczone są na język polski i adaptowane do naszych warunków i zwyczajów. W 1984r.
Stolica Apostolska ogłosiła nowe Caeremoniale episcoporum. Jest to księga, która zawiera
sposób odprawiania liturgii i nabożeństw przez biskupa.

Rytułał

Rytuał zawiera przepisy wraz z modlitwami i obrzędami, które odnoszą się do

sprawowania sakramentów świętych i sakramentaliów. Oprócz rytuału dla całego Kościoła
powszechnego, istnieją rytuały partykularne dla poszczególnych prowincji kościelnych czy
diecezji. Te ostatnie szeroko uwzględniaj ą zwyczaj e miejscowe. Jako łacińskie wydania
typiczne ukazały się już obrzędy wszystkich sakramentów. Przetłumaczone i zaadaptowane
dla diecezji polskich zostały Obrzędy chrztu dzieci (1972r.), Obrzędy małżeństwa (1974r.),
Obrzędy bierzmowania (1975r.), Obrzędy pogrzebu chrześcijańskiego (1977r.), Sakramenty
chorych (1978r.), Obrzędy sakramentu pokuty (1981r.). W 1984r. Stolica Apostolska
ogłosiła część Rytuału Rzymskiego: De benedictionibus, zawierającą różne błogosławieństwa
i poświęcenia.

Księgi zawierające śpiewy liturgiczne

Śpiewy kościelne normowane są szeregiem specjalnych ksiąg liturgicznych,

zawierających melodie zatwierdzone przez Stolicę Apostolską. Najważniejszymi z nich są:
Kyriale Romanum, zawierające śpiewy stałe Mszy św.,
Graduale Romanum z melodiami do części zmiennych Mszy św.,
Antiphonale Romanum z melodiami do modlitw brewiarzowych,
Kyriale simplex, zawierające uproszczone melodie do śpiewów stałych Mszy św., dla
parafii,
Graduale simplex z uproszczonymi melodiami chorałowymi do zmiennych tekstów Mszy
św., dla wiernych nie zaawansowanych w śpiewie gregoriańskim.

18

II. Mszał

Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego stwierdza, że „obecne normy,

wydane w oparciu o wolę Drugiego Powszechnego Soboru Watykańskiego, oraz nowy
mszał, którym Kościół obrządku rzymskiego będzie się odtąd posługiwał przy sprawowaniu
Mszy, są nowym dowodem troski Kościoła, jego wiary i niezmienionej miłości ku
najświętszej tajemnicy eucharystycznej oraz świadczą o nieprzerwanej i ciągłej jego
tradycji, mimo wprowadzenia pewnych rzeczy nowych” (OWMR 1). Całe bogactwo
doktrynalne i ascetyczne nowego mszału udostępnia wszystkim wiernym tłumaczenie na
język ojczysty. Z bogactwa tego czerpać będzie kaznodziejstwo, katecheza i pobożność
wiernych. Układ mszału zgodny jest z tradycją:

· wstęp, na który składa się „Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego”,

wprowadzenie do kalendarza liturgicznego i sam kalendarz,

· teksty własne na poszczególne okresy roku kościelnego (proprium de tempore),

· teksty stałe (ordinarium missae),

· teksty własne o świętych (proprium de sanctis),

· teksty wspólne o świętych (communia),

· teksty wotywne, w różnych potrzebach i za zmarłych.

19

VII. Szaty liturgiczne

Dalmatyka - szata własna diakona. Pierwotnie strój świecki, pochodzący z Dalmacji. Od IV
w. noszona papieża i diakonów rzymskich. Od XVIII w. kolor jej zaczęto dostosowywać do
koloru ornatu. Od IX w. jest strojem liturgicznym. Jest znakiem urzędu, zaszczytu diakona
usługującego Chrystusowi Eucharystycznemu. Modlitwa kościelna przedstawia ją jako szatę
radości i symbol nadprzyrodzonej sprawiedliwości.

Humerał - wywodzi się ze starożytnej chusty noszonej na ramionach i szyi przez ludzi
należących do wyższych warstw społecznych. Szatą liturgiczną stał się w IX w. we
Frankonii. Symbolika w humerale widziała najpierw chustę, którą Chrystusowi zawiązano
oczy, gdy się z Niego naigrawano. Praktycznym powodem noszenia humerału jest ochrona
alby przed potliwością kapłana i lektora, lub ukrycie stroju świeckiego, który nie powinien
być widoczny zza alby.

Kapa - wierzchnia szata liturgiczna, używana pierwotnie podczas procesji, potem także w
uroczystej liturgii godzin, do sprawowania sakramentów poza msza świętą, a także do
prowadzenia nabożeństw np. z wystawieniem Najświętszego Sakramentu. Prawo do
noszenia mają kapłani i biskupi, w Polsce także diakonii za zgodą Stolicy Apostolskiej.
Pierwotnie była płaszczem z kapturem chroniącym kapłana od deszczu w czasie procesji.

Mitra – dwurożne nakrycie głowy wyższych kapłanów w kościołach wschodnich. W
kościele zachodnim zwana infułą. Dziś jest noszona przez wszystkich biskupów, możliwość
jej noszenia mają także infułaci. W liturgii używana od XII w.

Biret – czworokątne nakrycie głowy z pomponem, w kształcie sztywnej czapeczki. Kolor
biretu zależy od hierarchii duchownego: czarny – prezbiterzy, diakonii; czarny z fioletowym
pomponem – prałaci lub kanonicy; fioletowy – biskupi, prałaci; czerwony – kardynałowie;
biały – używany wraz z białym habitem.

Ornat – szata liturgiczna powstała z wierzchniej szaty rzymskiej, która była rodzajem
płaszcza bez rękawów, z jednym tylko małym otworem na głowę. Ornatu używano przy
wszystkich czynnościach kapłańskich. Od XIII w. zaczęto go obcinać z boku, by nie
krępował rąk, aż w XVII w. pozostały już tylko dwa płaty materiału, z przodu i z tyłu.
Równocześnie ornat przyozdabiano coraz bardziej bogatymi haftami. Na plecach kapłana
zwykle haftowano znak krzyża, symbol Ofiary krzyżowej Chrystusa i równocześnie symbol
ciężaru służby Bożej. Kolor noszonego ornatu zależy od okresu liturgicznego i charakteru
uroczystości:

Kolor biały – symbolizuje czystość, niewinność, radość, światło oraz nastrój świąteczny.
Szat liturgicznych koloru białego używa się: w Oficjach i Mszach Okresu wielkanocnego i
Narodzenia Pańskiego; w święta i wspomnienia Chrystusa Pana z wyjątkiem tych, które
dotyczą jego Męki; w święta i wspomnienia Najświętszej Maryi Panny; Świętych Aniołów;
Świętych , którzy nie byli męczennikami; w uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada);
św. Jana Chrzciciela (24 czerwca); św. Jana Ewangelisty (27 grudnia); Katedry św. Piotra
(22 lutego); Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia). Kolor biały może zastępować wszystkie
inne kolory.

Kolor czerwony

– symbolizuje krew i męczeństwo, jak również ogniste języki, w postaci

których duch Święty zstąpił na apostołów w Wieczerniku. Szat liturgicznych koloru
czerwonego używa się: w niedzielę Męki Pańskiej (Palmową); w Wielki Piątek; w niedzielę
Zesłania Ducha Świętego; w mszach ku czci Męki Pańskiej; w główne święta Apostołów i
Ewangelistów; w dni Świętych Męczenników.

20

Kolor zielony

– symbolizuje nadzieję, młodość, sprawiedliwość oraz odrodzenie. Szat

liturgicznych koloru zielonego używa się w niedziele i dni powszednie Okresu Zwykłego.

Kolor fioletowy

– wskazuje na oczekiwanie na spotkanie z Jezusem i na ducha pokuty.

Symbolizuje on również żałobę oraz godność (np. strój biskupa czy prałata). Używany jest
podczas Adwentu, w Wielkim Poście i liturgii za zmarłych. Można używać go zamiast
czarnego.

Kolor różowy

– podkreśla radość z bliskości Pana i przerwę w dyscyplinie pokutnej.

Używany jedynie w trzecią niedzielę Adwentu (niedziela Gaudete) i czwartą niedzielę
Wielkiego Postu (niedziela Laetare).

Kolor czarny - oznacza żałobę i pokutę. Może być używany we wspomnienie wszystkich
wiernych zmarłych (2 listopada) i podczas mszy pogrzebowych dorosłych.

Kolor niebieski

– używany jest w święta Maryjne.

K

K

o

o

l

l

o

o

r

r

z

z

ł

ł

o

o

t

t

y

y

– oznacza on charakter uroczystej liturgii. Używany w ważniejsze uroczystości.