Integracja ekonomiczna Europy

Joanna Wolszczak-Derlacz

wyk

ł

ad 2

Teorie wymiany mi

ędzynarodowej

Teorie przedklasyczne

1.

Platon –

pa

ństwo ma wywozićtowary z nadwyżką, a przywozićz

niedoborem, zasada sprawiedliwo

ści

(427-347)

2.

2.

Teoria lęku przed brakiem towarów (Cesarstwo Rzymskie)

– obawa przed niedostateczn

ąpodażą; powinno sięprzywozić

z zagranicy jak najwi

ęcej towarów, wywozićjak najmniej

.

.

.

3.

3.

Teoria ceny sprawiedliwej

Teoria ceny sprawiedliwej

(dogmat

(dogmat

„

„

s

s

ł

ł

usznej ceny

usznej ceny

”

”

)

)

–

–

ś

ś

w.

w.

Tomasz z Akwinu

Tomasz z Akwinu

–

–

wymiana powinna odbywa

wymiana powinna odbywa

ć

ć

po tzw. cenie

po tzw. cenie

sprawiedliwej, kt

sprawiedliwej, kt

ó

ó

ra zawiera wy

ra zawiera wy

ł

ą

ł

ą

cznie koszty produkcji; cena zakupu

cznie koszty produkcji; cena zakupu

musia

musia

ł

ł

a si

a si

ę

ę

r

r

ó

ó

wna

wna

ć

ć

cenie sprzeda

cenie sprzeda

ż

ż

y (wy

y (wy

ż

ż

sza cena by

sza cena by

ł

ł

a mo

a mo

ż

ż

liwa, gdy

liwa, gdy

po

po

ś

ś

rednik ulepszy

rednik ulepszy

ł

ł

w pewien spos

w pewien spos

ó

ó

b dany towar)

b dany towar)

"To bowiem co czynimy z radością,

robimy z większąuwagąi wytrwałością."

4. Teoria merkantylizmu (XVI – XVIII w.)

A. merkantylizm wczesny (bulionizm) –

Anglia, Francja, Niemcy, Holandia

B. merkantylizm w

ł

a

ściwy

Etym. - od mercante 'kupiec' z ł

ac. mercari

'handlować' z merx dpn. mercis 'towar'; por.

frymarczyć

;

komercjalizacja

;

markietanka

;

marketing

;

marszand

;

supermarket

(1225-1274)

merkantylizm wł

aściwy

podstaw

ąbogactwa stał

a si

ętzw. doktryna korzystnego bilansu

handlowego – o bogactwie danego kraju świadczył

y (oprócz kruszcu)

tak

że zasoby innych walut. Bilans ten odnoszono nie tylko do bilansu

warto

ściowego (mierzonego ilościązł

ota, walut) ale te

żmierzono go

nak

ł

adem pracy w towarach eksportowanych i importowanych;

- eksportowanie towarów z duż

ym nak

ł

adem pracy,

- importowanie tych z mał

ym nak

ł

adem

merkantylizm wczesny

podstaw

ąbogactwa danego kraju sązasoby kruszców szlachetnych;

eksport towarów wi

ązałsięze zwiększeniem zasobów kruszcu,

import natomiast zmniejszenie => maksymalizacji eksportu, a

minimalizacja importu

Merkantylizm cd.:

-tł

o: odkrycia geograficzne + odkrycia naukowe + wynalazki techniczne

- kształ

towanie siękapitalizmu

- uprzemysł

owienie

-Handel ź

ródł

o bogactwa, ale zysk jest wynikiem wymiany nieekwiwalentnej,

zysk jednych krajów odbywa siękosztem innych

-Interwencja pań

stwa: co produkowaći co eksportować

A) protekcjonizm celny

B) produkcja krajowa

C) dą

żenie do samowystarczalnoś

ci

D) polityka kolonialna

E) Peł

ne wykorzystanie sił

y roboczej

F) W celu prowadzenia handlu poprawa infrastruktury

Klasyczne teorie wymiany

mię

dzynarodowej

„warunkiem handlu mię

dzynarodowego jest występowanie różnic

między kosztami absolutnymi (Smith)/komparatywnymi (Ricardo)”

1 A.Smith „Badania nad naturąi bogactwem narodów” (1776 r.)

1.liberał

propagują

cy idee tolerancji, wł

asnoś

ci

prywatnej, wolnego rynku i "bogactwa narodów";
2.ekonomista, ojciec klasycznej ekonomii politycznej;
3.rzecznik rodzą

cego sięsystemu kapitalistycznego;

4.moralista i humanista podejmują

cy zagadnienia

cnoty i wystę

pku, a takż

e współ

życia wolnych

jednostek w ramach społ

eczeń

stwa obywatelskiego;

5.myś

liciel wraż

liwy na kwestie sprawiedliwoś

ci

społ

ecznej i dobra ogół

u;

(1723-1790)

• Konflikty sąrozwią

zywane

efektywniej poprzez naturalny
proces toczą

cy sięw

gospodarce, niżw wyniku
wszelkich zarzą

dzeń

wymyś

lonych przez istoty

ludzkie.

• Dlaczego?
• Ponieważludzie sąracjonalni,

znająsięna rachunku i kierują
sięegoistycznym interesem.

• Efekt:

pozostawione same sobie,
jednostki postę

pująstosownie

do swego egoistycznego
interesu i przez to dział

ająna

korzyś

ćcał

ego społ

eczeń

stwa.

A.Smith

• Argumenty

antyinterwencyjne:

- polityczne – naruszenie

wolnoś

ci osobistej

- filozoficzne – naruszenie

praw natury

- ekonomiczne –

„niewidzialna rę

ka”, która

prowadzi ludzi do tego, co
najbardziej odpowiada
interesowi cał

ego

społ

eczeń

stwa

„Gdy sięjużcośniecośzdobył

o, to często

ł

atwo jest zdobyćwięcej. Cał

a trudność–

zdobyćcośniecoś.”

Pierwsze wydanie
Bogactwa Narodów

"Bardzo

mał

o

jest

wymagane

by

doprowadzić państwo do dobrobytu
nawet

z

najniższego

poziomu

barbarzyństwa,

mianowicie

pokój,

niskie

podatki

i

tolerancyjne

kierowanie

sferą

sprawiedliwości.

Wszystkie

formy

rządów,

które

zbaczają z tej naturalnej ścieżki, lub
które

odwoł

ują się do

potrzeby

zahamowania rozwoju społ

ecznego na

jakimś

szczególnym

etapie,

są

nienaturalne i po to by utrzymaćsięu
wł

adzy, zmuszone sąodwoł

ywaćsiędo

represji i tyranii."

Przewaga absolutna – zdolnoś

ćkraju do wyprodukowania wię

kszej

iloś

ci produktów z danych zasobów wytwórczych niżw kraju

konkurenta, a wię

c przewagęw zakresie jednostkowych kosztów

produkcji przy wytworzeniu okreś

lonych dóbr.

Produkt

Wydajnoś

ć(produkt/1h)

Polska

Kuba

jabł

ka (1 kg)

Cygara (1szt)

6
3

1
6

Polska przewaga absolutna w produkcji jabł

ek

Kuba przewaga absolutna w produkcji cygar

Cał

kowita specjalizacja, wymiana 1:1

Produkcja

Export

Import

Polska

6 kg (j)

6 kg

6 szt

Kuba

6 szt (c)

6 szt

6 kg

A co gdy w kraj ma przewagęabsolutna w obu
dobrach?

Teoria kosztów względnych (kosztów

komparatywnych, porównawczych)

(Torrens, Ricardo)

Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i

opodatkowania” (1817r)

(1772-1823)

Torrens „Traktat na temat handlu zagranicznego
zboż

em” (1808r)

Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych dóbr, w

produkcji których jego przewaga w kosztach wzglę

dnych jest

najwię

ksza, albo tych, w stosunku do których jego strata w

kosztach

wzglę

dnych

jest

najmniejsza

-

podstawą wyboru

specjalizacji sąwzglę

dne koszty produkcji

Koszt komparatywny – koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w
jednostkach innego dobra

Wydajnoś

ć

Jednostkowy koszt

produkcji

Polska

Kuba

Polska

Kuba

jabł

ka

6

1

1/6

1

cygara

4

2

1/4

1/2

Koszt komparatywny jabł

ek w kategorii cygar

1/6 : ¼ = 2/3 aby wytworzyć1 kg jabł

ek w Polsce potrzeba 2/3 nakł

adów

pracy aby wytworzyć1 szt cygara.

1: ½ = 2

na Kubie

Jabł

ka relatywnie tań

sze w Polsce

• Wnioski z teorii przewagi

komparatywnej:

• protekcjonizm (np. cł

a, kontygenty)

jest zawsze szkodliwy;

• nawet jeś

li dwa kraje znajdująsię

na bardzo róż

nym stopniu

rozwoju, wymiana handlowa
między nimi ma sens i moż

e być

korzystna dla obu stron

• Tł

o do rozważ

ań

• ż

ądania angielskich

wł

aś

cicieli ziemskich,

domagają

cych się

ochrony przed importem
artykuł

ów rolnych

podczas gdy
przemysł

owcy

opowiadali sięza
wolnym handlem.

• Kwestia kluczowa:
• wolnoś

ćczy regulacja

handlu zagranicznego?

D.Ricardo

Okreś

lenie graficzne granicy korzystnego handlu

Zał

ożenia modelu ricardiańskiego:

1. 2 kraje, 2 dobra (2×2)
2. produkcja i konsumpcja dóbr konsumpcyjnych
3. brak kosztów transportu
4. koszty produkcji = nak

ł

ady pracy

5. przeno

śnośćpracy w kraju ale nie za granicę

6. koszty produkcji = const
7. identyczne struktury produkcji w obu krajach
8. doskona

ł

a konkurencja i brak przeszkód w handlu

Teoria proporcji czynników produkcji –

model Heckschera-Ohlina

Podstawowe zał

oż

enia:

1. (dwa kraje, dwa produkty, dwa czynniki produkcji)

2. Konkurencja doskonał

a

3. Wolny handel

4. Brak kosztów transportu

5. Niemobilnoś

ćczynników produkcji między krajami, a doskonał

a

mobilnoś

ćwewną

trz kraju

6. Kraje róż

niąsięstopniem wyposaż

enia w czynniki produkcji

7. Oba dobra – róż

ne funkcje produkcji

8.

Dobro A funkcja produkcji taka sama w obu krajach

Zał

oż

enia H-O cd.:

9. Stał

e współ

czynniki technologiczne przy produkcji dóbr

10. Dobra sąhomogeniczne

11. Dane warunki popytowe w obu krajach, gusty nie zależ

ąod

dochodu

K – zasób kapitał

u, L – zasób pracy, dwa kraje:I, II,

Pk- cena kapitał

u, w – cena pracy dwa dobra: A i B

II

I

L

K

L

K



























W kraju I kapitał

jest relatywnie obfity, a

praca rzadka

II

k

I

k

w

P

w

P



























Czynnik obfity jest relatywnie tań

szy

B

A

l

k

l

k



























Dobro A bardziej kapitał

ochł

onne niż

dobro B (dobro B bardziej
pracochł

onne niżdobro A)

II

B

A

I

B

A

P

P

P

P



































Kraj I wytwarza relatywnie taniej dobro
A

Moż

liwoś

ci produkcyjne – stał

e proporcje wykorzystania czynników

2 dobra: ż

ywnoś

ći pł

ótno, produkcja pł

ótna pracochł

onna, ż

ywnoś

ci

ziemiochł

onna

L

Q

l

Q

l

p

p

ż

ż









K

Q

k

Q

k

p

p

ż

ż









ż

l

L

p

l

L

p

k

K

ż

k

K

ż

Q

p

Q

Teoremat Rybczyń

skiego:

W modelu neoklasycznym 2na 2na 2 przy zał

oż

eniu stał

ych

cen, wzrost podaż

y jednego z czynników produkcji

spowoduje wzrost produkcji dobra które zuż

ywa intensywniej

ten czynnik.

Np.. Wzrost kapitał

u doprowadza do wzrostu produkcji dobra

kapitał

ochł

onnego

Przykł

ad:

Rosyjscy emigranci w Izraelu; 1989-1996 napł

yw

emigrantów z Rosji z wyż

szym wykształ

ceniem niż

Izraelczycy, efekt wzrost produkcji dóbr
wymagają

cych nakł

adów wykwalifikowanej sił

y

roboczej

Ceny produktów i ceny czynników produkcji

ż

P

p

P

Cena jednostki ż

ywnoś

ci

Cena jednostki pł

ótna

r

k

w

l

P

ż

ż

ż









r

k

w

l

P

p

p

p









p

p

k

P

p

p

l

P

ż

ż

l

P

ż

ż

k

P

r

w

Teoremat H-O:

Kraj będzie eksportował(ze względu na korzyś

ci

komparatywne) dobra , których wytworzenie wymaga
intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji
relatywnie obfitego, a wiec tańszego; podejmie
natomiast import dóbr, których produkcja krajowa
wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika
produkcji rzadszego, a wiec droższego.

Teoremat Stolpera-Samuelsona (1941r): Wymiana
mię

dzynarodowa prowadzi w każ

dym z krajów do

wzrostu przychodów czynnika produkcji, w który kraj
jest obficie wyposaż

ony, oraz do spadku przychodów

tego czynnika produkcji, który jest relatywnie rzadki.
Czynniki obfite zyskują

, czynniki rzadkie tracąna

wymianie

Kraj I obfity w kapitał

, eksportuje kapitał

ochł

onne dobro A

=>wzrost produkcji w sektorze A=>przesunię

cie zasobów

czynników produkcji z sektora B=>ograniczenie produkcji B=>
nadwyż

ka pracy => spadek przychodów z pracy i wzrost

przychodów z kapitał

u

Teoremat wyrównywania sięcen czynników produkcji

Handel mię

dzynarodowy wpł

ywa nie tylko na wynagrodzenie

czynników produkcji i podział

dochodu wewną

trz kraju, ale również

na róż

nice cen czynników pomię

dzy krajami.W wyniku wymiany

nastę

puje wyrównywanie sięcen produktów, które prowadzi do

wyrównywania sięcen czynników produkcji

Kraj I

Kraj II

Eks. dóbr kapitał

ochł

onnych

Poś

redni eks. kapitał

u

Eks. dóbr pracochł

onnych

Poś

redni eks. pracy

*

A

ż

p

P

P

r

w

*

P

*

A

A

P

E

E

Kraj : zasób pracy wzglę

dnie wię

kszy niżzagranica,

wzglę

dnie niskie pł

ace: A<

pł

ótno (pracochł

onne

wzglę

dnie tanie, kraj eksportuje pł

ótno, ceny wyrównująsię

do E i pł

ace wyrównująsiędo E

1. Eks zegarków

2. Imp garniturów

1. Zegarki dro

żeją

2. Garnitury taniej

ą

1. Granitury

2. zegarki

1. Eks. garniturów

2. Imp. zegarków

1.Zegarki taniej

ą

2. Garnitury dro

żeją

1. Garnitury

2. Zegarki

Kierunek handlu

Zmiany cen
towarów

Zmiany produkcji

Po rozpocz

ęciu handlu

1. Zegarki tanie

2. Garnitury drogie

1. Zegarki drogie

2. Garnitury tanie

Ceny towarów

Przed rozpocz

ęciem handlu

Niemcy (kraj obfity
w kapita

ł

)

Polska(kraj obfity w
prac

ę)

1. Popyt na prac

ę

2. Popyt na kapita

ł

3. Praca tanieje

4. Kapita

łdrożeje

1. Popyt na prac

ę

2. Popyt na kapita

ł

1. Praca dro

żeje

2. Kapita

łtanieje

Zmiany popytu na
czynniki produkcji

Zmiana cen
czynników
produkcji

Paradoks Leontiefa:

Badania dla gospodarki USA 1947r:

-na podstawie tabeli input-output (tabela nakł

adów-wyników)

-Brak danych w imporcie zamiast tego dane na temat substytucji
eksportu

-Zał

oż

enie, ż

e USA sąobfite w kapitał

w stosunku do reszty

ś

wiata=> powinno eks dobra kapitał

ochł

onne

13991

18184

182313

170004

2550780

3091339

Eksport

Import
substytucyjny

K/L

Praca
roboczo-h

Kapita

ł

(tys USD)

Kierunek
wymiany

Moż

liwe wytł

umaczenia paradoksu Leontieffa

I.

Grupa teorii rozszerzają

cych H-O

-

modele wieloczynnikowe 9nakł

ady to nie tylko K i L

-

Teoria odwróconych proporcji czynników produkcji –
rezygnacja z zał

oż

enia o identycznej funkcji produkcji

danego dobra na cał

ym ś

wiecie tzn. dobro A moż

e byćw

jednym kraju pracochł

onne, a w drugim kapitał

ochł

onne

-

Teorie uwzglę

dniają

ce koszty transportu

-

Teorie uwzglę

dniają

ce mobilnoś

ćczynników produkcji

miedzy krajami

-

Teorie oparte na korzyś

ciach skali

II grupa teorii – podważ

ająH-O:

-teorie neotechnologiczne – odrzucajązał

oż

enie, ze wiedza jest

dobrem publicznym, powszechnie dostę

pnym.

-Rezygnacja zał

oż

enie o homogenicznoś

ćidóbr będących

przedmiotem wymiany

-Brak doskonał

ej konkurencji na rynkach produktów i czynników

produkcji

Nowe teorie handlu międzynarodowego

1. Handel wewną

trzgał

ęziowy

2. Modele neotechnologiczne

1. Handel wewną

trzgał

eziowy ma miejsce gdy kraj jednocześ

nie

eksportuje i importuje produkty należ

ące do tej samej gał

ęzi

Gał

ąź– grupa produktów, charakteryzująca sięidentycznym

przeznaczeniem koń

cowym oraz podobna f.produkcji w

zakresie podstawowych czynników produkcji

Warunki istnienia handlu wewną

trzgał

eziowego:

-zróż

nicowanie produktu (poziome i pionowe)

-Korzyś

ci skali

-Konkurencja niedoskonał

a

Podejś

cie popytowe:

-zamił

owanie do

róż

norodnoś

ci

- produkt idealny

Podejś

cie podaż

owe:

-Wię

kszy rynek

- korzyś

ci skali

Indeksy handlu wewnątrzgał

ęziowego;

Xi – eksport danego dobra, Mi – import danego dobra





i

i

i

i

Balassy

M

X

M

X

I







Indeks Balassy, czym bliż

ej 0

tym wię

kszy udział

handlu wewn.

w cał

ym handlu









i

i

i

i

i

i

L

G

M

X

M

X

M

X

I













Indeks Grubel-Lloyd

Indeks => 1, handel wewn
roś

nie

Indeks => 0 , handel wewn.
maleje

Koncepcja nakł

adają

cego siępopytu – hipoteza Lindera

Zał

oż

enia:

1. Kraj eksportuje te towary które znajdujązbyt na rynku

krajowym

2. Struktura popytu krajowego zależ

y od wielkoś

ci PKB na

mieszkań

ca

Eksport ma miejsce gdy popyt w
dwóch krajach pokrywa się

Handel mię

dzynarodowy wedł

ug koncepcji nakł

adają

cego siępopytu

a

b

c

d

d

e

f

g

d

e

f

g

g

h

i

j

P

K

B

/m

ie

sz

k

a
ń

ca

A

D

C

B

Modele neotechnologiczne handlu:

1. Model luki technologicznej

2. Model cyklu ż

ycia produktu

1. Model luki technologicznej (Posner):

Handel wywoł

any róż

nicami technologicznymi:

-

posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol
który moż

e byćwykorzystany przy uruchomieniu eksportu

-

Istnieje opóź

nienie naś

ladowcze

Etapy zmian technologicznych:

-

wewną

trzkrajowa luka imitacyjna

-

Mię

dzynarodowa luka popytowa

-

Mię

dzynarodowa luka technologiczna

Handel kraju innowatora wywoł

any lukątechnologiczną

ek

sp

o

rt

im

p

o

rt

To

T1

T2

T3

czas

2. Model cyklu ż

ycia produktu (Vernona)

Zał

oż

enie – każ

dy produkt przechodzi przez róż

ne etapy

rozwoju: innowacji, dojrzewania, standaryzacji

konsumpcja

konsumpcja

produkcja

produkcja

Im

Im

Eks

Eks

czas

P

ro

d

u

k

cj

a

,

K

o

n

su

m

p

c

ja

,

e

k

sp

o

rt

,

im

p

o

rt

Podstawowe teorie handlu

Zró

żnicowanie dóbr,

korzy

ści skali

Grubel, Lloyd

Handel
wew

ątrzgał

ęziowy

Ró

żnice w relatywnym

wyposa

żeniu krajów w

czynniki produkcji

Heckscher,
Ohlin,
Samuelson

Teoria proporcji
czynników produkcji

Ró

żnica w wydajności

pracy

D. Ricardo

Model korzy

ści

komparatywnych

Absolutna obfito

ść

zasobów

A. Smith

Model korzy

ści

absolutnych

Baza handlu

Twórca

Nazwa

Produkcja dóbr
znajduj

ących sięw

ró

żnych fazach cyklu

życia

Vernon

Teoria cyklu

życia

produktu

Nierównomierne
roz

ł

o

żenie postępu

technologicznego
miedzy krajami (firmami)

Posner

Teoria luki
technologicznej