5

Zarz

ą

dzanie zapasami

Dlaczego utrzymujemy zapasy ?

Jak duże utrzymywać ?

Dlaczego powstaje zapas ?

Rozbie

ż

no

ść

mi

ę

dzy tempem dopływu (dostaw)

i odpływu materiałów (zu

ż

ycia zapasu)

Tempo odpływu

(popytu)

Tempo dopływu

(dostaw)

Zapas rotuj

ą

cy

Zapas nierotuj

ą

cy

PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW

The Material Flow Cycle

Produkt finalny -

deski

Materiały (surowce) -

drewno

Istota i funkcje zapasów

1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE

Zapewnianie dost

ę

pno

ś

ci produktów poprzez wyprzedaj

ą

ce zaspokajanie

potrzeb odbiorców

2. FUNKCJE EKONOMICZNE

Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych,

Oszcz

ę

dno

ś

ci w zakupach przy ofertach rabatowych,

Oszcz

ę

dno

ś

ci z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji

3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJ

Ą

CE

Ochrona przed niepewno

ś

ci

ą

popytu i skutkami opó

ź

nie

ń

w dostawach poprzez

tworzenie buforów bezpiecze

ń

stwa

ZAPAS

Zasób materialny znajduj

ą

cy si

ę

w ró

ż

nych fazach procesu gospodarczego

(w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji

)

Klasyfikacja zapasów

1. Struktura ilo

ś

ciowa (warto

ś

ciowa) zapasów

2. Stopie

ń

przetworzenia zapasów

3. Sposób tworzenia zapasów

KRYTERIA KLASYFIKACJI

4. Charakter popytu na zapas

(system MRP)

Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów –
kształtowanie się zapasów w czasie

Czas

Ilo

ść

(warto

ść

)

Zapas bezpiecze

ń

stwa

ZAPAS NIEROTUJ

Ą

CY

(cz

ęść

nieobrotowa zapasów)

Zapas nadmierny (martwy)

Zu

ż

ycie zapasu

ZAPAS ROTUJ

Ą

CY

(cz

ęść

obrotowa zapasów)

Odnowienie zapasu

Zapas

ś

redni

Stopień przetworzenia zapasów

Zaopatrzenie

ZAPASY

KUPOWANE

surowce

materiały

elementy

z zakupu

Produkcja

elementów

ZAPASY PRZETWARZANE

(produkcji niezako

ń

czonej)

produkcja w toku

(elementy w magazynach)

roboty w toku

(elementy w trakcie realizacji)

Monta

ż

wyrobów

Dystrybucja

ZAPASY

SPRZEDAWANE

wyroby

towary

cz

ęś

ci zamienne

(serwisowe)

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N
C

I

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Sposób tworzenia zapasów (decyzje zakupowe,
decyzje produkcyjne)

Zaopatrzenie

Produkcja

elementów

Monta

ż

wyrobów

Dystrybucja

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N
C

I

Zapas kupowany

Zapas produkowany

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Ilo

ść

Czas

Odnawianie zapasu

Odnawianie zapasu

Czas

Ilo

ść

Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie

Funkcja zarz

ą

dzania produkcj

ą

kształtuj

ą

ca ilo

ś

ciowo-czasowe parametry przepływów materiałowych

Zarz

ą

dzanie produkcj

ą

(zapasami i zdolno

ś

ci

ą

produkcyjn

ą

)

Zarz

ą

dzanie

zapasami

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Zaopatrzenie

Produkcja

elementów

Monta

ż

wyrobów

Dystrybucja

D

O

S

T

A

W

C

Y

K

L

I

E

N
C

I

Cele zarządzania zapasami

Równowaga

w rozwi

ą

zaniach

kompromisowych

w zarz

ą

dzaniu

zapasami

Redukcja kosztów

poprzez minimalizacj

ę

stanów zapasów materiałowych

Dost

ę

pno

ść

wła

ś

ciwych materiałów,

w wystarczaj

ą

cych ilo

ś

ciach,

we wła

ś

ciwym miejscu i czasie

CELE ZARZ

Ą

DZANIA ZAPASAMI

ORIENTACJA RYNKOWA

MAKSYMALIZACJA POZIOMU OBSŁUGI

ORIENTACJA EFEKTYWNO

Ś

CIOWA

MINIMALIZACJA K OSZTÓW

Sprzeczno

ść

celów

100 %

Poziom obsługi odbiorcy

Ryzyko niedoboru

Poziom

dost

ę

pno

ś

ci zapasu

Poziom zapasu

bezpiecze

ń

stwa

Zadania zarządzania zapasami

Zapas kupowany

ODPOWIED

Ź

NA PYTANIA

Zapas produkowany

Ustalenie wielko

ś

ci

zamówie

ń

(partii zakupu)

ILE ZAMAWIA

Ć

?

ILE ZAMAWIA

Ć

?

KIEDY ZAMAWIA

Ć

?

KIEDY ZAMAWIA

Ć

?

Ustalenie terminów

uruchomienia zamówie

ń

KIEDY ZLECA

Ć

?

KIEDY ZLECA

Ć

?

Ustalenie terminów

uruchomienia zlece

ń

produkcyjnych

ILE ZLECA

Ć

?

ILE ZLECA

Ć

?

Ustalenie wielko

ś

ci

zlece

ń

produkcyjnych

(serii / partii produkcyjnej)

Określanie popytu na zapas

Obliczanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie:



harmonogramów produkcji wyrobów



specyfikacji (zestawie

ń

) materiałowych wyrobów

METODY OKRE

Ś

LANIA POPYTU (ZAPOTRZEBOWANIA) NA ZAPAS

OKRE

Ś

LANIE DETERMINISTYCZNE

(dokładne)

OKRE

Ś

LANIE PROBABILISTYCZNE

(przybli

ż

one)

Szacowanie intuicyjne stosowane przy braku mo

ż

liwo

ś

ci wykorzystania

metod poprzednich

OKRE

Ś

LANIE SUBIEKTYWNE

(najmniej dokładne)

Prognozowanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie:



statystyki zu

ż

ycia w porównywalnych okresach w przeszło

ś

ci



przewidywanych trendów zmian w przyszło

ś

ci

Określanie podaży zapasów

Cykliczne ustalanie stanu zapasu na koniec ustalonego okresu czasu

☺

☺

☺

☺

brak konieczno

ś

ci informatyzacji systemu

(mniejsze koszty inwestycyjne)









brak bie

żą

cej informacji o stanie zapasu









wi

ę

ksze zapasy bezpiecze

ń

stwa

(wi

ę

ksze koszty eksploatacji)

SYSTEMY KONTROLI (MONITOROWANIA) STANÓW ZAPASÓW

SYSTEM KONTROLI OKRESOWEJ

(Periodic Inventory Monitoring System)

Bie

żą

ce monitorowanie stanu zapasu w trybie on-line

WYMAGANIA – konieczno

ść

informatyzacji

(wi

ę

ksze koszty inwestycyjne)

☺

☺

☺

☺

bie

żą

ca informacja o stanie zapasu

☺

☺

☺

☺

mniejsze zapasy bezpiecze

ń

stwa

(mniejsze koszty eksploatacji)









konieczno

ść

okresowej inwentaryzacji rzeczywistych stanów zapasów

SYSTEM KONTROLI CI

Ą

GŁEJ

(Continuous Inventory Monitoring System)

Koszty zapasów

KOSZTY ZMIENNE

zale

ż

ne od wielko

ś

ci zamówie

ń

/ zlece

ń

niezale

ż

ne od wielko

ś

ci zamówie

ń

/ zlece

ń

KOSZTY STAŁE



Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu



Koszty utrzymania pomieszcze

ń

i urz

ą

dze

ń

magazynowych



Koszty osobowe (utrzymania słu

ż

b magazynowych i zaopatrzenia)



Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu)



Koszty utrzymania zapasu (zamro

ż

enia kapitału)



Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu)



Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka zwi

ą

zanego z zapasami)

Koszt tworzenia i utrzymania zapasu

Koszt zwi

ą

zany z procesem tworzenia zapasu



zlecenie zakupu – koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost)



zlecenie produkcyjne – koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost)

KOSZT ZAMAWIANIA / ZLECANIA

(Ordering Cost) [zł/zamówienie]

Koszt zamro

ż

enia kapitału (Capital Cost),

Koszt oprocentowania (Interest Cost)

Koszt utraconych mo

ż

liwo

ś

ci (Opportunity Cost)

KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU

(Holding Cost) [zł/szt/okres]

Sposób ustalania – warto

ść

kwotowa (stała) lub procentowa (% ceny)

Koszty utrzymania zapasu (Holding Costs)

(ustalanie)

• Magazynowanie 3%

• Starzenie ekonomiczne 6%

• Ubezpieczenie 3%

• Dodatkowy personel 2%

• Oprocentowanie kredytów 5%

• Zniszczenie 4%

Ł

ą

czny koszt utrzymania 23% warto

ś

ci zapasu

H = % * cena/sztuk

ę

Cz

ęść

kosztu utrzymania

% warto

ś

ci zapasu

Koszt niedoboru i nadmiaru zapasu

Koszt wyczerpania zapasu (Stockout Cost)



niedobór przenoszony na nast

ę

pne okresy (zamówienia zaległe)

koszt obsługi zaległych zamówie

ń

, obni

ż

enia poziomu obsługi



niedobór nieprzenoszony na nast

ę

pne okresy (utracona sprzeda

ż

)

koszt utraconych zysków, obni

ż

enia poziomu obsługi

KOSZT NIEDOBORU ZAPASU

(Shortage Cost) [zł/szt/okres]

KOSZT NADMIARU ZAPASU

(Excess Cost) [zł/szt/okres]

Koszt ryzyka zwi

ą

zanego z zapasami (Inventory Risk Cost)



nadmiar przenoszony na nast

ę

pne okresy

koszt przedłu

ż

onego utrzymania zapasu, obni

ż

enia zysku (obni

ż

ka cen)



nadmiar nieprzenoszony na nast

ę

pne okresy (utracona sprzeda

ż

)

koszt straconych nakładów, likwidacji zapasu

SYSTEMY ZARZĄDZANIA ZAPASAMI

SYSTEMY UZUPEŁNIANIA ZAPASU

MRP

SYSTEMY

STAŁEGO

OKRESU

ZAMAWIANIA

SYSTEM PLANOWANIA POTRZEB

MATERIAŁOWYCH

SYSTEMY ZARZ

Ą

DZANIA ZAPASAMI

SYSTEMY

STAŁEJ

WIELKO

Ś

CI

ZAMÓWIENIA

ZASADA:

Uzupełnianie zapasu

– punkt ponawiania zamówienia

ZASADA:

Obliczanie planowanych potrzeb w

fazach czasowych

Brak powi

ą

zania wielko

ś

ci i czasu

zamówienia z przyszłym

zapotrzebowaniem

Powi

ą

zanie wielko

ś

ci i czasu

zamówienia z przyszłym

zapotrzebowaniem