5

Zarządzanie zapasami

Dlaczego utrzymujemy zapasy ?

Jak duże utrzymywać ?

Dlaczego powstaje zapas ?

Rozbieżność między tempem dopływu (dostaw)

i odpływu materiałów (zużycia zapasu)

Tempo odpływu

(popytu)

Tempo dopływu

(dostaw)

Zapas rotujący

Zapas

nierotujący

PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW

The Material Flow Cycle

Produkt

finalny - deski

Materiały

(surowce) -

drewno

Istota i funkcje zapasów

1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE

Zapewnianie dostępności produktów poprzez wyprzedające zaspokajanie
potrzeb odbiorców

2. FUNKCJE EKONOMICZNE

 Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych,
 Oszczędności w zakupach przy ofertach rabatowych,
 Oszczędności z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji

3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJĄCE

Ochrona przed niepewnością popytu i skutkami opóźnień w dostawach
poprzez tworzenie buforów bezpieczeństwa

ZAPAS

Zasób materialny znajdujący się w różnych fazach procesu

gospodarczego

(w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji

)

Klasyfikacja zapasów

1. Struktura ilościowa (wartościowa)

zapasów

2. Stopień przetworzenia zapasów

3. Sposób tworzenia zapasów

KRYTERIA KLASYFIKACJI

4. Charakter popytu na zapas

(system

MRP)

Struktura ilościowa (wartościowa)
zapasów – kształtowanie się
zapasów w czasie

Czas

Ilość

(wartość

)

Zapas bezpieczeństwa

ZAPAS NIEROTUJĄCY

(część nieobrotowa zapasów)

Zapas nadmierny (martwy)

Zużycie zapasu

ZAPAS ROTUJĄCY

(część obrotowa zapasów)

Odnowienie zapasu

Zapas średni

Stopień przetworzenia zapasów

Zaopatrzenie

ZAPASY

KUPOWANE



surowce



materiały



elementy

z zakupu

Produkcja

elementów

ZAPASY PRZETWARZANE

(produkcji niezakończonej)



produkcja w toku

(elementy w
magazynach)



roboty w toku

(elementy w trakcie
realizacji)

Montaż

wyrobów

Dystrybucja

ZAPASY

SPRZEDAWANE



wyroby



towary



części

zamienne
(serwisowe)

D
O

S
T

A

W

C
Y

K

L

I

E

N

C

I

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Sposób tworzenia zapasów
(decyzje zakupowe, decyzje
produkcyjne)

Zaopatrzenie

Produkcja

elementów

Montaż

wyrobów

Dystrybucja

D
O

S
T

A

W

C
Y

K

L

I

E

N

C

I

Zapas kupowany

Zapas produkowany

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Ilość

Czas

Odnawianie

zapasu

Odnawianie

zapasu

Czas

Ilość

Zarządzanie zapasami w
przedsiębiorstwie

Funkcja zarządzania produkcją

kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów

materiałowych

Zarządzanie produkcją

(zapasami i zdolnością produkcyjną)

Zarządzanie

zapasami

Faza

zaopatrzenia

Faza produkcji

Faza

dystrybucji

Zaopatrzenie

Produkcja

elementów

Montaż

wyrobów

Dystrybucja

D
O

S
T

A

W

C
Y

K

L

I

E

N

C

I

Cele zarządzania zapasami

Równowaga

w rozwiązaniach

kompromisowych

w zarządzaniu

zapasami

Redukcja kosztów

poprzez minimalizację

stanów zapasów materiałowych

Dostępność właściwych materiałów,

w wystarczających ilościach,

we właściwym miejscu i czasie

CELE ZARZĄDZANIA ZAPASAMI

ORIENTACJ A RYNKOWA

MAKSYMALIZACJ A POZIOMU OBSŁUGI

ORIENTACJ A EFEKTYWNOŚCIOWA

MINIMALIZACJ A KOSZTÓW

Sprzeczność

celów

100

%

Poziom obsługi odbiorcy

Ryzyko

niedoboru

Poziom

dostępności

zapasu

Poziom zapasu

bezpieczeństw

a

Zadania zarządzania zapasami

Zapas kupowany

ODPOWIEDŹ NA PYTANIA

Zapas produkowany

Ustalenie wielkości

zamówień

(partii zakupu)

ILE ZAMAWIAĆ ?

ILE ZAMAWIAĆ ?

KIEDY ZAMAWIAĆ ?

KIEDY ZAMAWIAĆ ?

Ustalenie terminów

uruchomienia zamówień

KIEDY ZLECAĆ ?

KIEDY ZLECAĆ ?

Ustalenie terminów

uruchomienia zleceń

produkcyjnych

ILE ZLECAĆ ?

ILE ZLECAĆ ?

Ustalenie wielkości

zleceń produkcyjnych

(serii / partii produkcyjnej)

Określanie popytu na zapas

Obliczanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie:



harmonogramów produkcji wyrobów



specyfikacji (zestawień) materiałowych wyrobów

METODY OKREŚLANIA POPYTU (ZAPOTRZEBOWANIA) NA ZAPAS

OKREŚLANIE

DETERMINISTYCZNE

(dokładne)

OKREŚLANIE

PROBABILISTYCZNE

(przybliżone)

Szacowanie intuicyjne stosowane przy braku możliwości
wykorzystania metod poprzednich

OKREŚLANIE SUBIEKTYWNE

(najmniej dokładne)

Prognozowanie zapotrzebowania materiałowego na

podstawie:



statystyki zużycia w porównywalnych okresach w
przeszłości



przewidywanych trendów zmian w przyszłości

Określanie podaży zapasów

Cykliczne ustalanie stanu zapasu na koniec ustalonego okresu czasu



brak konieczności informatyzacji systemu

(mniejsze koszty

inwestycyjne)



brak bieżącej informacji o stanie zapasu



większe zapasy bezpieczeństwa

(większe koszty eksploatacji)

SYSTEMY KONTROLI (MONITOROWANIA) STANÓW ZAPASÓW

SYSTEM KONTROLI

OKRESOWEJ

(Periodic Inventory Monitoring
System)

Bieżące monitorowanie stanu zapasu w trybie on-line

WYMAGANIA – konieczność informatyzacji

(większe koszty

inwestycyjne)



bieżąca informacja o stanie zapasu



mniejsze zapasy bezpieczeństwa

(mniejsze koszty eksploatacji)



konieczność okresowej inwentaryzacji rzeczywistych stanów

zapasów

SYSTEM KONTROLI CIĄGŁEJ

(Continuous Inventory Monitoring
System)

Koszty zapasów

KOSZTY ZMIENNE

zależne od wielkości zamówień /
zleceń

niezależne od wielkości zamówień /
zleceń

KOSZTY STAŁE



Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu



Koszty utrzymania pomieszczeń i urządzeń magazynowych



Koszty osobowe (utrzymania służb magazynowych i zaopatrzenia)



Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu)



Koszty utrzymania zapasu (zamrożenia kapitału)



Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu)



Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka związanego z zapasami)

Koszt tworzenia i utrzymania
zapasu

Koszt związany z procesem tworzenia zapasu



zlecenie zakupu – koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost)



zlecenie produkcyjne – koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost)

KOSZT ZAMAWIANIA /

ZLECANIA

(Ordering Cost)
[zł/zamówienie]

Koszt zamrożenia kapitału (Capital Cost),

Koszt oprocentowania (Interest Cost)

Koszt utraconych możliwości (Opportunity Cost)

KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU

(Holding Cost) [zł/szt/okres]

Sposób ustalania – wartość kwotowa (stała) lub procentowa (%

ceny)

Koszty utrzymania zapasu

(Holding Costs)

(ustalanie)

•

Magazynowanie 3%

•

Starzenie ekonomiczne 6%

•

Ubezpieczenie 3%

•

Dodatkowy personel 2%

•

Oprocentowanie kredytów 5%

•

Zniszczenie 4%

Łączny koszt utrzymania 23% wartości

zapasu

H = % * cena/sztukę

Część kosztu utrzymania %

wartości zapasu

Koszt niedoboru i nadmiaru
zapasu

Koszt wyczerpania zapasu (Stockout Cost)



niedobór przenoszony na następne okresy (zamówienia zaległe)
koszt obsługi zaległych zamówień, obniżenia poziomu obsługi



niedobór nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż)
koszt utraconych zysków, obniżenia poziomu obsługi

KOSZT NIEDOBORU ZAPASU

(Shortage Cost) [zł/szt/okres]

KOSZT NADMIARU ZAPASU

(Excess Cost) [zł/szt/okres]

Koszt ryzyka związanego z zapasami (Inventory Risk Cost)



nadmiar przenoszony na następne okresy
koszt przedłużonego utrzymania zapasu, obniżenia zysku (obniżka
cen)



nadmiar nieprzenoszony na następne okresy (utracona
sprzedaż)
koszt straconych nakładów, likwidacji zapasu

SYSTEMY ZARZĄDZANIA
ZAPASAMI

SYSTEMY UZUPEŁNIANIA

ZAPASU

MRP

SYSTEMY

STAŁEGO

OKRESU

ZAMAWIANI

A

SYSTEM PLANOWANIA POTRZEB

MATERIAŁOWYCH

SYSTEMY ZARZĄDZANIA ZAPASAMI

SYSTEMY

STAŁEJ

WIELKOŚCI

ZAMÓWIENI

A

ZASADA:

Uzupełnianie zapasu

– punkt ponawiania zamówienia

ZASADA:

Obliczanie planowanych potrzeb

w fazach czasowych

Brak powiązania wielkości i

czasu zamówienia z przyszłym

zapotrzebowaniem

Powiązanie wielkości i czasu

zamówienia z przyszłym

zapotrzebowaniem