2013-01-09

1

Zasady leczenia mastitis

u krów mlecznych

Leczenie mastitis – pryzmat ekonomiczny

Wymię

chore

Skuteczna

terapia

Wymię

Zdrowe

Dokładna

diagnoza

UWAGA !!!!!

• W skuteczności terapii

uwzględnia się nie tylko
powrót do zdrowia
chorej ćwiartki ale
również przywrócenie
sensownej wydajności

Rola antybiotyków w leczeniu mastitis

• Antybiotyki mają w

leczeniu mastitis
znaczenie podstawowe
– ponieważ
zdecydowana większość
zapaleń gruczołu
mlekowego ma tło
zakaźne (głównie
bakteryjne)

Kryteria doboru antybiotyków

• Wrażliwość drobnoustrojów

(antybiogram)

• Penetracja
• Utrzymywania stężenia

terapeutycznego przez
odpowiednio długi czas

• Wpływ na układ obronny

Penetracja tkanek wymienia przez antybiotyki

• Przy podaniu parenteralnym gruczoł mlekowy dobrze

penetrują:

– Makrolidy (erytromycyna, tylozyna, spiramycyna)
– linkomycyna
– Oksytetracyklina
– Chinolony (enrofloksacyna, norfloksacyna)

• Przy podaniu dowymieniowym dobrą penetracją odznaczają

się:

– Makrolidy – jw
– Chinolony – jw.
– Linkomycyna
– Penicyliny półsyntetyczne (ampicylina, amoksycylina)
– cefaleksyna

2013-01-09

2

Rodzaje terapii mastitis są dzielone wg różnych

kryteriów:

• Podział w zależności od

rodzaju podawanych
leków

• Podział w zależności od

miejsca podawania
leków

• Podział w zależności od

rodzaju i terminu
podawania preparatu
dowymieniowego

Podział w zależności od rodzaju podawanego

leku:

• Antybiotyki – podstawowe znaczenie
• Środki przeciwzapalne
• Środki wzmacniające odporność
• Środki uzupełniające

– Płyny
– Witaminy
– Preparaty mineralne
– Środki moczopędne
– Maści itp.

Podział w zależności od miejsca podania

leku

• Terapia miejscowa

• Terapia ogólna

Terapia miejscowa

• Prowadzona jest przeważnie

przy pomocy gotowych
preparatów firmowych w
formie tubostrzykawek,
rzadziej zaś przy pomocy
roztworów
chemioterapeutyków
przygotowywanych ex
tempore przez lekarza

Terapia miejscowa cd

• Miejscowe podanie leku

powinno być
poprzedzone
dokładnym wydojeniem
leczonej ćwiartki oraz
dezynfekcją strzyka

Miejscowe zadanie leku

• Miejscowe zadanie leku

powinno być
prawidłowe

• Nie powinno się zbyt

głęboko wprowadzać
konus tubostrzykawki
aby nie wywołać
dodatkowej infekcji

2013-01-09

3

Terapia miejscowa w zależności od rodzaju i

terminu podania leku dowymieniowego

• Terapia typu MC – czyli leczenie w okresie laktacji (głównie

form klinicznych)

• Terapia typu DC czyli leczenie w okresie zasuszania ( głównie

form podklinicznych oraz niektórych form klinicznych)

• Terapia kombinowana MC + DC – w przypadku leczenia u

schyłku laktacji lub wystąpienia klinicznej formy mastitis w
okresie zasuszenia

Porównanie terapii MC i DC

• Terapia MC

– W okresie laktacji
– Lek działa krótko - podaje się

przez okres 2-5 dni co 12 lub

24 godziny

– Karencja obowiązuje od

pierwszego podania a trwa do

5-6 dnia po ostatnim podaniu

• Terapia DC

– Podaje się w okresie

zasuszania – maksymalnie do
7 dnia po ostatnim wydojeniu
krowy

– Lek działa długo( kilka

tygodni) – podaje się go tylko
1 raz !!!!!

– Nie ma mleka – nie ma

karencji (karencja jest na
pierwsze 3-4 dni po
wycieleniu – ale wtedy jest
siara)

Leki typu MC i DC są inaczej oznaczane

(konfekcjonowane)

Rodzaje terapii typu DC w stadzie

• Pełna (totalna) terapia DC (wariant maksimum) – w

odniesieniu do wszystkich krów w stadzie

• Selektywna terapia DC – w odniesieniu do konkretnych krów

(tych z którymi były problemy w trakcie laktacji)

• Selektywna terapia DC – w odniesieniu do konkretnych

ćwiartek poszczególnych krów ( tych z którymi były problemy
w trakcie laktacji)

Zalety i wady terapii DC

• ZALETY

– Stosunkowo wysoka

skuteczność

– Mały koszt terapii
– Brak karencji na mleko
– Szansa na likwidację

infekcji przed
osiągnięciem
maksymalnej mleczności
po porodzie

• WADY

– Długi okres oczekiwania

na terapię

– Obniżanie się mleczności
– Możliwość narastania

oporności bakteryjnej na
antybiotyki

– Skuteczność nie jest

100% - owa

Uwaga – nowe sposoby zabezpieczania

zasuszanych krów

• Od kilku lat pojawiają się

bezantybiotykowe
preparaty (np.OrbeSeal –
Pfizer) wprowadzane do
kanału strzykowego
zasuszanych krów. Imitują
one naturalny mechanizm,
podobnie jak czop
keratynowy zamykają strzyk,
tworząc barierę dla
drobnoustrojów

2013-01-09

4

Leczenie postaci klinicznych – głównie w okresie

laktacji

• Podanie dowymieniowe lub parenteralne, ewentualnie w

kombinacji

• Najpopularniejsze podawanie dowymieniowe – zwykle przy

użyciu gotowych firmowych preparatów w formie
tubostrzykawek

• Leczenie trwa z reguły 2-5 dni (karencja sięga maksymalnie 5-

6 dnia po ostatnim podaniu)

• Dobrze jest aby leczenie było poprzedzone antybiogramem –

skuteczność jest wyższa

• W praktyce – NIESTETY – dość często antybiotyki podawane są

„na ślepo”

Skuteczność terapii MC

Powtórna
Kuracja
do 25 %

„ na ślepo”
Do 50-60%

Antybiogram
Do 90 %

Leczenie zapaleń ostrych ( i

nadostrych)

• Chore jest nie tylko

wymię ale CAŁA
krowa !!!!!!!

• Jest to leczenie

„specjalne” –
dlatego właściciel
musi

„ konkretnie” zapłacić

!!!

Leczenie zapaleń ostrych

• Szybkość interwencji
• W początkowym okresie

choroby

– przede wszystkim terapia

ogólna (walczymy i z
infekcją i z toksemią !!)

– antybiotykoterapia „na

ślepo” – nie ma czasu na
czekanie !!

2013-01-09

5

W terapii ogólnej uwzględniamy nie tylko

antybiotyki ale także:

• Płyny (glukoza !!!!!)
• Środki przeciwzapalne
• Środki nasercowe
• Witaminy
• Środki moczopędne
• Lokalnie można stosować

maści ochładzające

• Zdajanie chorej ćwiartki

Leczenie zapaleń podostrych

• Podstawowe znaczenia

ma terapia miejscowa
poprzedzona badaniem
mikrobiologicznym

• Szanse na wyleczenie są

duże !

Leczenie zapaleń przewlekłych

• Terapia miejscowa

poprzedzona badaniem
mikrobiologicznym

• Skuteczność terapii

uwarunkowana przede
wszystkim rodzajem i
charakterem zmian
wytwórczych w tkance
gruczołowej

• W niektórych przypadkach

nie opłaca się w ogóle
podejmować terapię

Prognoza przy mastitis chronica

• Zależy od tego jaki jest

charakter zmian
patomorfologicznych

– Lz
– Wz
– Sz
– Atrofia

Leczenie mastitis subclinica

• Wbrew pozorom są

to najbardziej
kłopotliwe w
leczeniu formy
mastitis !!!

Kłopoty w leczeniu mastitis subclinica

• Brak zewnętrznych oznak choroby – właściciel nie jest raczej

zainteresowany leczeniem w trakcie laktacji ze względu na
straty mleka związane z leczeniem i karencją

• Leczenie w trakcie laktacji nie zawsze jest skuteczne (często

dochodzi do nawrotów)

• Szczególnie trudne do leczenia są postacie aseptyczne – lekarz

ma „związane ręce”

2013-01-09

6

Leczenie mastitis subclinica - cd

• Obecnie najbardziej racjonalną i popularną zarazem

formą kuracji jest leczenie podczas zasuszania –
terapia DC

– Najlepiej po antybiogramie
– Najgorsze w leczeniu są zakażenia wywołane przez

gronkowca złocistego

• Trzeba jednak czekać (czasami kilka miesięcy) – a to

ma pewne wady !!

Wady czekania z leczeniem mastitis subclinica

do zasuszania

• Przejście w formy

podklinicznej w formę
kliniczną (rysunek)

• Sukcesywny wzrost Lks

w chorej ćwiartce

• „Przejscie” zapalenia na

inne płaty

Leczenie mastitis subclinica - cd

• Niekiedy, w trakcie laktacji podejmowane są próby

leczenia zapaleń podklinicznych przy pomocy:

– Leków pobudzających odporność
– Leków homeopatycznych
– Preparatów witaminowych (lub enzymatyczno –

witaminowych), przy

czym chodzi tu głównie o witaminę A
– Antybiotyków – co ciekawe niejednokrotnie

podawanych parenteralnie

Rola witaminy A

• Zapewnienie prawidłowej funkcji nabłonka tkanki

wydzielniczej

• Przyśpieszanie regeneracji
• Udział w syntezie kwaśnych mukopolisacharydów
• Ochrona nabłonka przed destrukcyjnym działaniem

różnych czynników

Leczenie klinicznych postaci w okresie zasuszenia

• Kliniczne objawy mastitis mogą się pojawić u krów

zasuszonych a nawet u cielnych jałówek

– Letnie zapalenie wymienia
– Zakażenie na początku zasuszenia
– Uaktywnienie się procesu podklinicznego

• Kilkudniowa terapia jest analogiczna jak w okresie

laktacji ( a więc terapia MC), a po jej zakończeniu – o
ile czas pozwala (minimum 3 tygodnie do porodu)
podaje się preparat DC

Leczenie mastitis mycotica

• Brak pewnych i skutecznych metod
• W lżejszych postaciach częste
zdajanie ćwiartki przez 1 – 2 tygodnie
• Przy zmianach w obrębie tkanki gruczołowej można

zastosować antymykotyki (mały wybór)

• Ewentualne zastosowanie preparatów jodowych
• Działania niekonwencjonalne

2013-01-09

7

UWAGA !!

• W odróżnieniu od

paciorkowców gronkowce
posiadają zdolność wnikania
do głębszych partii tkanki
gruczołowej – zasiedlają
pęcherzyki i tam ulegają
namnożeniu a swój
negatywny wpływ na
organizm krowy realizują
m.in. poprzez enzymy i
toksyny

Kontrola skuteczności leczenia

• W przypadku terapii MC

pierwsza kontrola ma
miejsce ok. 14 dniach
licząc od ostatniego
zadania leku, a druga –
po następnych dwóch
tygodniach

• W przypadku terapii DC

kontrola dopiero po
wycieleniu (!!) – w 3-
cim i 6 –tym tygodniu
po porodzie; kontrola
zbyt wczesna (pierwszy
tydzień post partum)
jest bardzo mylna – bo
jest siara

Zorganizowane i planowe leczenie:

• W miarę szybko podjęta

terapia

• Odpowiedni dobór leku
• Terapia DC w okresie

zasuszania

• Kontrola skuteczności

terapii

• Eliminacja krów nie

podatnych na leczenie

Dlaczego leczenie mastitis nie zawsze jest

skuteczne

• Nie poprawiono warunków doju i

środowiska

• Brak antybiogramu
• Zły dobór i/lub nieodpowiednia

dawka leku

• Brak badań kontrolnych po

leczeniu (reinfekcje)

• Brak szybkiego leczenia form

klinicznych w laktacji albo
przesadne skupienie uwagi na
terapii DC kosztem MC

• Zwierzęta oporne na terapię nie

były eliminowane

KONIEC