Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

WUM, 28 X 2011

Metabolizm
Efekt pierwszego przej

ś

cia

Piotr J. Rudzki

Zakład Farmakologii

1

WUM, wykład IV rok 2011/12

gr. zmiana, obalenie (np. rz

ą

du)

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

gr. zmiana, obalenie (np. rz

ą

du)

2

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

3

WUM, wykład IV rok 2011/12

Reakcje chemiczne i przemiana materii w

ż

ywych komórkach

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Biochemiczny proces przemian leków (ksenobiotyków) w
organizmie
Usuni

ę

cie ksenobiotyków z organizmu

4

WUM, wykład IV rok 2011/12

Lokalizacja procesów metabolicznych:

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

W

ą

troba

Błona

ś

luzowa przewodu pokarmowego

Skóra
Ło

ż

ysko

5

WUM, wykład IV rok 2011/12

Głównie procesy rozkładu

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Utlenianie, redukcja, hydroliza itp.

Cz

ę

sto prowadz

ą

ce do zwi

ę

kszenia chemicznej reaktywno

ś

ci

cz

ą

steczki leku

Mog

ą

spowodowa

ć

dezaktywacj

ę

leku

Mog

ą

stanowi

ć

przygotowanie do II fazy biotransformacji

Mog

ą

zmieni

ć

charakter leku – kierunek i sił

ę

działania

6

WUM, wykład IV rok 2011/12

Głównie procesy rozkładu

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Utlenianie, redukcja, hydroliza itp.

Cz

ę

sto prowadz

ą

ce do zwi

ę

kszenia chemicznej reaktywno

ś

ci

cz

ą

steczki leku

Mog

ą

spowodowa

ć

dezaktywacj

ę

leku

Mog

ą

stanowi

ć

przygotowanie do II fazy biotransformacji

Mog

ą

zmieni

ć

charakter leku – kierunek i sił

ę

działania

7

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

8

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

9

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

10

WUM, wykład IV rok 2011/12

Farmakologicznie nieaktywne => wydalenie z organizmu

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Zwi

ą

zki o działaniu silniejszym / słabszym

Zwi

ą

zki o innym działaniu

11

WUM, wykład IV rok 2011/12

Przykład: kodeina => morfina

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

demetylacja, 10% dawki

12

WUM, wykład IV rok 2011/12

Procesy syntezy

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Procesy syntezy

Acetylacja, sprz

ę

ganie z aminokwasami, kwasem glukuronowym

i siarkowym

Sprz

ę

ganie / ł

ą

czeniu si

ę

leku lub jego metabolitu z

endogennym substratem

Powstaj

ą

zwi

ą

zki nieczynne

z reguły lepiej rozpuszczalne w wodzie

szybko ulegaj

ą

wydaleniu z ustroju

13

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

14

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

15

WUM, wykład IV rok 2011/12

Aktywno

ść

enzymów zale

ż

na od ró

ż

nych czynników:

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Aktywno

ść

enzymów zale

ż

na od ró

ż

nych czynników:

•Temperatura ciała

•Płe

ć

: wi

ę

ksza aktywno

ść

enzymów = szybszy metabolizm

leków u m

ęż

czyzn

•Wiek: Mniejsza aktywno

ść

enzymów u noworodków i osób

starszych => Toksyczno

ść

leków

•Stany patologiczne ustroju

m.in. choroby mi

ąż

szu w

ą

troby

16

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

17

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

18

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

19

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

20

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

21

WUM, wykład IV rok 2011/12

Fenacetyna

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Paracetamol

odkryty przez Josepha von Merringa w moczu osób, które
przyjmowały fenacetyn

ę

(1893 r.)

paracetamol jest metabolitem acetanilidu (1899 r.)
Brodie i Axelrod powi

ą

zali wyst

ę

powanie

methemoglobinemii z przyjmowaniem acetanilidu i
powi

ą

zali efekt przeciwbólowy tego leku z działaniem jego

metabolitu – paracetamolu (1948 r.). Stali si

ę

rzecznikami

stosowania paracetamolu, jako leku pozbawionego działa

ń

ubocznych charakterystycznych dla acetanilidu.
pierwszy paracetamol na rynku (1955 r.)

22

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

23

WUM, wykład IV rok 2011/12

Lek metabolizowany zanim osi

ą

gnie kr

ąż

enie ogólnoustrojowe

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Lek metabolizowany zanim osi

ą

gnie kr

ąż

enie ogólnoustrojowe

Obni

ż

enie dost

ę

pno

ś

ci biologicznej

Dotyczy nielicznych leków

24

WUM, wykład IV rok 2011/12

Extraction ratio (ER)

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Q – przepływ

C – st

ęż

enie

Cl – klirens narz

ą

dowy

Ułamek dawki doustnej osi

ą

gaj

ą

cy kr

ąż

enie ogólnoustrojowe (F)

25

WUM, wykład IV rok 2011/12

Lek wchłaniany bezpo

ś

rednio do kr

ąż

enia ogólnoustrojowego

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Lek wchłaniany bezpo

ś

rednio do kr

ąż

enia ogólnoustrojowego

26

WUM, wykład IV rok 2011/12

Metabolizm wpływa na sposób i szybko

ść

wydalania leków z

organizmu

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

organizmu

Zmiany w metabolizmie wpływaj

ą

na zmienno

ść

farmakokinetyki leków

Ró

ż

nice mi

ę

dzyosobnicze

Ró

ż

nice wewn

ą

trzosobnicze

Konieczno

ść

uwzgl

ę

dniania czynników wpływaj

ą

cych na metabolizm:

W praktyce klinicznej

W badaniach farmakokinetycznych

27

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

28

WUM, wykład IV rok 2011/12

Piotr Rudzki
Instytut Farmaceutyczny w Warszawie

Instytut Farmaceutyczny

Instytut Farmaceutyczny

Instytut Farmaceutyczny

Instytut Farmaceutyczny

IF 2011

IF 2011

IF 2011

IF 2011

36

36

36

36

www.ifarm.eu

[e-mail]

WUM, wykład IV rok 2011/12

29