1

PRZEGL¥D LITERATUROWY.

PRZEGL¥D LITERATUROWY.

Najnowsze metody
zwalczania przykrego
zapachu z ust.

Lek. Stom. Aldona £uszczyñska

Halitosis oznacza zespó³

objawów nazywanych przykrym
zapachem z ust. W piœmiennictwie
medycznym okreœlany jest jako oral
malador, fetor ex ore, bad breath.
Halitosis nie jest chorob¹ lecz
objawem.

Z przeprowadzonych badañ

wynika, ¿e zaburzenie tego typu
dotyka co 8 pacjenta i wystêpuje z t¹
sam¹ czêstotliwoœci¹ u kobiet oraz u
mê¿czyzn[2,3]. U 52 % pacjentów
wystêpuje tzw. halitosis poranny.[6,9]
Jest to przykry zapach pojawiaj¹cy siê
tu¿ po przebudzeniu. Przyczyn¹ tego
objawu jest zmniejszone wydzielanie
œliny podczas snu, gromadzenie siê
proteinowych resztek pokarmowych
oraz wzrost pH œliny. Takie warunki
sprzyjaj¹ namna¿aniu G- flory
bakteryjnej oraz zainicjowaniu
procesów gnilnych. Halitosis mo¿e
równie¿ utrzymywaæ siê przez ca³y
dzieñ lub te¿ nasilaæ siê o ró¿nych
porach dnia.

Spora czêœæ pacjentów nie jest

œwiadoma wystêpowania przykrej
woni z ust. Natomiast osoby, które
zdaj¹ sobie z tego sprawê traktuj¹
halitosis jako przykr¹, wstydliw¹
przypad³oœæ utrudniaj¹c¹ kontakty
miêdzyludzkie.

Przyczyny fetor ex ore powinny

zostaæ zdiagnozowane w pierwszej
kolejnoœci przez lekarza stomatologa,
poniewa¿ z danych statystycznych
wynika, ¿e przyczyny przykrego
zapachu w 87% tkwi¹ w jamie ustnej.
Tylko 8% jest wynikiem chorób
ogólnych a w pozosta³ych 5%
przyczyny nie s¹ znane.[2,9]

•ród³a przykrego zapachu:

1.Jama ustna
- nalot grzbietu jêzyka (60%) [6]
- kieszonki przyzêbne ( p³yn

dzi¹s³owy)

- p³ytka nazêbna
- zgorzel otwarta miazgi
- nieszczelne oraz nawisaj¹ce

wype³nienia

- akrylowe uzupe³nienia protetyczne
- przestrzenie miêdzyzêbowe (kratery)
- œlina
- zapalenie dzi¹se³ oraz przyzêbia
- kandydoza
- Xerostomia
- nadka¿enia bakteryjne
- martwica, przetoki, owrzodzenia
b³ony œluzowej
- guzy jamy ustnej
2.Choroby uk³adu oddechowego
-przewlek³e zapalenie migda³ków
-przewlek³e zapalenie zatok
- angina
- zapalenie gard³a
- atroficzny nie¿yt nosa
- pneumopatie
- rozstrzenie oskrzeli
- nowotwory p³uc oraz oskrzeli
- ropnie p³uc, gard³a, nosa
- gruŸlica
3.Choroby uk³adu pokarmowego
- infekcje przewodu pokarmowego
- ostry nie¿yt ¿o³¹dka
- raki ¿o³¹dka
- zespó³ z³ego wch³aniania
- reflux
- stenoza odŸwiernika
- przepukliny rozworu prze³ykowego
- zaka¿enie Helicobacter Pylori
- niewydolnoœæ w¹troby
- marskoœæ w¹troby
- dysfunkcja woreczka ¿ó³ciowego

4.Choroby uk³adu moczowego
- niewydolnoϾ nerek ( zapach
amoniaku)
5.Przyczyny psychiatryczne
- niektóre depresje
- przewleka psychoza halucynogenna
- hipochondria
- schizofrenia
6.Inne
- niedobory witaminowe
- alkohol etylowy
- leki antycholinergiczne
- leki psychotropowe
- benzodiazepiny i hydantoinowe
- cukrzyca
- przyczyny hematologiczne
- stres

ŒREDNIE WARTOŒCI POMIARÓW
WSTÊPNYCH I KONTROLNYCH VSC.

ŒREDNIA WARTOŒÆ WSTÊPNEGO
POMIARU BADANIA HALIMETRYCZNEGO

ŒREDNIA WARTOŒÆ POMIARU
KONTROLNEGO W 6 GODZINIE
PO SSANIU TABLETKI HALI-Z

RYC. 1

0

20

40

60

80

100

120

122,25

59,35

140

[ppb]

Metody badawcze pozwalaj¹ce
okreœliæ halitosis:

1.Badanie organoleptyczne
2.Badanie z zastosowaniem halimetru
3.Chromatografia gazowa
4.Oratest
5.BANA-Test

1.Badanie organoleptyczne polega na
w¹chaniu i ocenie zapachu z ca³ej
jamy ustnej, zapachu wywodz¹cego
siê z jêzyka, œliny lub przyzêbia.[1,2]
a) Badanie zapachu z ca³ej jamy ustnej
Pacjent zamyka usta na oko³o 3
minuty i powstrzymuje oddech na
oko³o 30 sekund a nastêpnie powinien
chuchn¹æ.
Nos lekarza powinien znajdowaæ siê w
odleg³oœci 10-20 cm od ust pacjenta.
Badanie to mo¿e byæ jednak krêpuj¹ce
dla pacjenta.
b) Badanie zapachu jêzyka
Badanemu poleca siê polizaæ grzbiet
swojej d³oni. Po oko³o
5 sekundach lekarz ocenia zapach z
odleg³oœci oko³o 3 cm. Jest to ocena
zapachu z przedniej czêœci grzbietu
jêzyka.
Aby zbadaæ zapach pochodz¹cy z
tylnej czêœci grzbietu jêzyka nale¿y
zebraæ z niej nalot z u¿yciem pa³eczki
do wymazów lub plastikowej ³y¿eczki.
c) Badanie zapachu œliny
Z odleg³oœci oko³o 4 cm oceniamy
próbkê œliny pozostawion¹ na p³ytce
Petriego inkubowan¹ przez 5 min w
temperaturze 37 stopni Celsjusza.
d) Badanie zapachu przyzêbia
Zapach z kieszonek dzi¹s³owych
badamy za pomoc¹ zg³êbnika WHO
lub s¹czków papierowych. Zapach
przestrzeni zêbowych badamy przy
u¿yciu nitki dentystycznej.

Skala ocen w badaniu
organoleptycznym mo¿e byæ 3-5
stopniowa.
Iwakura ocenia w skali 4-stopniowej :

0 - brak przykrego zapachu
1 - zapach znikomy
2 - umiarkowany
3 - silny
4 - bardzo silny, odrzucaj¹cy

Dla zwiêkszenia obiektywnoœci

badania organoleptycznego powinno
byæ ono przeprowadzane przez dwie-
trzy niezale¿ne osoby.

Badanie to pomimo swej pozornej

subiektywnoœci jest badaniem
miarodajnym i powtarzalnym.

2. Badanie z u¿yciem halimetru

Halimeter firmy Interscan Corporation
umo¿liwia oznaczenie stê¿enia VSC w
wydychanym powietrzu dziêki
wbudowanym czujnikom zdolnym do
reakcji z lotnymi zwi¹zkami siarki.
Pacjent zamyka jamê ustn¹ na 1
minutê, wstrzymuje oddech na 15
sekund, a nastêpnie otwiera jamê ustn¹
w celu wprowadzenia sondy halimetru
, któr¹ trzyma siê nad powierzchni¹
jêzyka. Wartoœci VSC ocenia siê w
jednostkach ppb. [1000 ppb = 1 ppm.]
Odczyt ukazuje siê na wyœwietlaczu.
Za wynik prawid³owy uznaje siê
wartoœci od 75 do 150 ppb. Poni¿ej
tych wartoœci wynik uznaje siê jako
ujemny.

3.Chromatografia gazowa jest
metod¹ s³u¿¹c¹ do oceny sk³adu oraz
stê¿enia gazów w powietrzu
wydychanym. Jest rzadko stosowana
ze wzglêdu na koniecznoœæ u¿ycia
drogiej aparatury.[2]

4. Oratest
Umo¿liwia pomiar uwalniania tlenu w
próbkach mleka, którymi pacjent
przep³uka³ sobie usta. Pacjent w ci¹gu
30 minut p³ucze usta 10 ml sterylnego
mleka. Nastêpnie próbkê tego mleka
dodaje siê do niebieskiego roztworu
metylenu. Wynik to czas , w jakim
nastêpuje odbarwienie 6 mm warstwy
roztworu z koloru niebieskiego na
bia³y. Test ten okreœla zmiany
parametrów klinicznych i mikroflory
jamy ustnej.[2]

5. BANA-Test jest to barwny test
potwierdzaj¹cy obecnoœæ bakterii
rozk³adaj¹cych trypsynê.[2]

G³ównym powodem przykrego
zapachu maj¹cego Ÿród³o w jamie
ustnej s¹ lotne zwi¹zki siarki tzw.
volatile sulfur compounds, w
skrócie nazywane VSC.[1,2,3,4,7]

Zaliczamy do nich:
- siarkowodór
- siarczek dimetylu
- merkaptan metylu

Substancje te powstaj¹ w procesie
enzymatycznym w wyniku
metabolizmu beztlenowej G flory
bakteryjnej obecnej w jamie ustnej.
Bakterie s¹ pierwotn¹ przyczyn¹
powstawania przykrego zapachu z ust.
Szczególnie istotn¹ rolê odgrywaj¹
Porphyromonas gingivalis,
Treponema denticola,
Capnocytophagea i
Peptostreptococi.[2,7]
Warunki panuj¹ce w jamie ustnej
wp³ywaj¹ na szybkoœæ przebiegu
Procesów prowadz¹cych do powstania
VSC. Idealnymi warunkami
s¹ : œrodowisko beztlenowe, obni¿one
stê¿enie dwutlenku wêgla, suche
pod³o¿e oraz podwy¿szone pH .
Substratem do produkcji VSC s¹
sk³adniki rozpadu komórkowego,
œlina, leukocyty, resztki pokarmowe,
kazeina.
Lotne zwi¹zki siarki powstaj¹ z
buduj¹cych je aminokwasów i
peptydów zawieraj¹cych grupy
sulfhydrylowe (-SH ) : cystyny,
metioniny, cysteiny.[2]

VSC zdolne s¹ do penetrowania
tkanek wp³ywaj¹ca na metabolizm
komórek, syntezê oraz degradacjê
kolagenu. Stymuluj¹ równie¿ syntezê
IL-1 na skutek czego mog¹
przyczyniaæ siê do powstawania
chorób przyzêbia.[2,6,7,8]
Równie¿ kadaweryna, która nie jest
zaliczana do VSC wp³ywa na
powstanie halitosis. Powstaje ona w
wyniku dekarboksylacji lizyny i
ornityny podczas bakteryjnego
rozpadu miêsa i ryb.

2

Hali-Z to produkt likwiduj¹cy
problem nieœwie¿ego oddechu.
Podczas gdy inne œrodki tylko go
maskuj¹, zawarty w tabletce Hali-Z
zwi¹zek cynku wi¹¿e zwi¹zki siarki
odpowiedzialne za powstawanie
nieœwie¿ego oddechu i neutralizuje je.
Zastosowanie specjalnego zwi¹zku
cynku umo¿liwi³o stworzenie
efektywnych i smacznych tabletek.
Tabletka rozpuszcza siê na jêzyku
przez oko³o 2 minuty. Ju¿ po chwili
cynk wchodzi w reakcjê chemiczn¹ ze
zwi¹zkami siarki i odœwie¿a oddech
na 6 godzin. Zwi¹zki siarki zwi¹zane
zostaj¹ do bia³ych, ca³kowicie
bezpiecznych soli cynku, które s¹
wydalane z organizmu.
Hali Z likwiduje przyczyny
powstawania nieœwie¿ego oddechu, a
nie tylko go maskuje. Produkty
zawieraj¹ce tylko miêtê lub inne
olejki eteryczne, daj¹ uczucie
œwie¿oœci w ustach, jednak nie
likwiduj¹ nieœwie¿ego oddechu.
Maskowanie nieœwie¿ego oddechu
miêt¹ jest mniej skuteczne i krótsze
ni¿ dzia³anie Hali Z.
Cynk wi¹¿¹c zwi¹zki siarki nie
dopuszcza do rozwijania siê wtórnej
paradontozy. Jednoczeœnie zawarty w
tabletkach ksylitol ma korzystny
wp³yw na zêby.
Badania, które zosta³y
przeprowadzone w Specjalistycznej
Lecznicy Stomatologicznej
Pomorskiej Akademi Medycznej w
Szczecinie potwierdzaj¹ skutecznoœæ
tabletek Hali-z.
Badaniem klinicznym zosta³o
objêtych 80 pacjentów lecz¹cych siê
w Pomorskiej Akademii
Medycznej, w tym 64 kobiety oraz 15
mê¿czyzn. Jednego z badanych (
mê¿czyznê po przeszczepie nerki )
wy³¹czono z badania ze wzglêdu na
bardzo wysokie wartoœci badania
halimetrycznego. Œrednia wieku
badanych wynosi³a 34,6 lat ( pacjenci
byli w wieku od 11 do 76 lat ).[1]

Podstaw¹ kwalifikacji do badañ by³o
przede wszystkim wystêpowanie
przykrego zapachu z ust odczuwanego
przez pacjenta lub inne osoby. Czêœæ
pacjentów przejawi³a zainteresowanie
badaniem w celach diagnostycznych.

Metody zwalczania halitosis
Przystêpuj¹c do leczenia halitosis, w
pierwszej kolejnoœci powinniœmy
wyleczyæ wszystkie ubytki
próchnicowe, stany zapalne b³ony
œluzowej, gard³a oraz choroby
przyzêbia.

Œrodki stosowane w zwalczaniu
przykrego zapachu :

1.tabletki Hali-Z
2.tabletki utleniaj¹ce
3.dra¿etki chlorofilowe
4.p³ukanki
5. œrodki odœwie¿aj¹ce oddech :

gumy do ¿ucia, cukierki,
spraye.

Tabletki Hali-Z
S¹ to tabletki do ssania o delikatnym
miêtowym smaku.
Ka¿da tabletka zawiera 6,8 mg cynku.
G³ównymi sk³adnikami tabletek s¹ :
sorbitol, ksylitol, talk, patentowany
zwi¹zek cynku, celuloza
mikrokrystaliczna, stearynian
magnezu, aromaty naturalne,
sacharynian sodu, dwutlenek krzemu,
neohesperydyna.
Tabletki HALI-Z nie zawieraj¹ cukru,
s¹ s³odzone ksylitolem.
Wartoœæ od¿ywcza 100g produktu to :
bia³ko 3,2g ; t³uszcz 3,1g;
wêglowodany 78,9g;wartoœæ
energetyczna: 1508 kJ/350,7 kcal;
jedna tabletka posiada wartoϾ
energetyczn¹ 2,28 kcal

Pacjenci w pierwszej kolejnoœci
zostali poddani ukierunkowanemu
badaniu stomatologicznemu w celu
oceny stanu uzêbienia, b³ony œluzowej
dzi¹se³, przedsionka jamy ustnej,
policzków oraz jêzyka. Nastêpnie
przeprowadzona zosta³a ankieta
umo¿liwiaj¹ca uzyskanie informacji
na temat œwiadomoœci i zachowañ
zdrowotnych pacjentów. Badani
zostali zapytani o czêstoœæ korzystania
z us³ug stomatologicznych, nawyki
higieniczne, palenie papierosów,
sposób od¿ywiania siê, u¿ytkowanie
uzupe³nieñ protetycznych,
wystêpowanie chorób ogólnych,
a tak¿e regularne przyjmowanie
leków.
Szerszy wywiad dotyczy³
odczuwania nieœwie¿ego oddechu,
czêstoœci jego wystêpowania oraz
zauwa¿ania tego faktu przez osoby
bliskie.
Pacjenci zostali poddani badaniom
dodatkowym maj¹cym na celu
wykrycie i ocenê nasilenia przykrego
zapachu z ust. Pierwszym by³o
badanie organoleptyczne podczas
którego lekarz ocenia³ zapach z ust
pacjenta. Kolejne badanie polega³o na
wykryciu poziomu lotnych zwi¹zków
siarki w jamie ustnej przy u¿yciu
urz¹dzenia Halimeter. Po badaniu
pacjentom zosta³y podane tabletki
Hali-Z do ssania. Po up³ywie szeœciu
godzin przeprowadzono badanie
kontrolne. Na ryc.1 przedstawiono
ogólne wyniki badania
halimetrycznego. Dane liczbowe
wskazuj¹ du¿y spadek œrednich
wartoœci lotnych zwi¹zków siarki w
szóstej godzinie po zastosowaniu
tabletek Hali-Z. Spadek poziomu VSC
dotyczy³ 59,5% badanych.

Na podstawie wstêpnego badania
halimetrycznego wszystkich badanych
podzielono w zale¿noœci od wartoœci
pomiarów na 3 grupy: 0-50; 51-100;
101-500 jednostek.
Grupy te obejmowa³y podobn¹ liczbê
p³eæ oraz wiek badanych.

3

RYC. 2
OPAKOWANIE TESTOWANEGO PREPARATU

4

Wnioski :

1. Na podstawie przeprowadzonych
badañ stwierdzono, ¿e tabletki
Hali-Z s¹ skuteczne w zwalczaniu
przykrego zapachu z ust,

2. Wykazuj¹ dzia³anie przez 6
godzin obni¿aj¹c znacznie poziom
lotnych zwi¹zków siarki, które s¹
przyczyn¹ nieœwie¿ego oddechu,

3. Halitosis jest przypad³oœci¹
bardzo wstydliw¹, dlatego
postêpowanie lekarskie powinno
byæ delikatne i przemyœlane. Nale¿y
uœwiadamiaæ pacjentów o
mo¿liwoœci leczenia tej dolegliwoœci.

Piœmiennictwo:

1. Chruœciel-Malinowska, Kaczmarek, £uszczyñska,
Warcholak, Wilk .: Tabletki Hali-Z w zwalczaniu przykrego
zapachu z ust.Magazyn Stomatologiczny, 2004,VI,50-53.
2. Karolewski M.,Nieæ A.: Halitosis istotny problem w
stomatologii. Magazyn Stomat.,2001,XI,7-8,54-58.
3. Bruziewicz-Mik³aszewska B., Karolewski M, Nieæ A.:
Halitosis nowyproblem pacjentów m³odocianych
leczonych protetycznie. Ogólnoploska Konferencja
Naukowo-Szkoleniowa Sekcji Protetyki, Kiekrz 2000.
4. Gawroñska B.: Œwie¿y oddech bêdzie mo¿liwy. Hig.
Stom., 1999, 19-20
5. Jañczuk Z.: Co wiemy o przykrym zapachu z ust.
Compend. Stom., 2001, 3, 16-20
6. Jañczuk Z., Krê¿el G., Gajda S.: Periodontitis a halitosis:
problemy diagnostyczne i lecznicze. Magazyn Stomat.
2003,1,44-46
7. Lee C.H. i wsp.: The relationship between volatile sulfur
compound and major halitosis inducing factors. J.
Periodont., 2003,74,1,32-37
8. Figueiredo L. C. I wsp.: The relationship of oral malodor
in patients with or without priodontal disease. J Periodont.
,2002, 73, 11,1338-1442
9. Delanghe G.,Ghyselen J., Freenstral L.,Streenberge
D.,"Experiments of Belgian multi disciplinary breath
odour" Clinic Acta. Oto. Rhino. Laryng. Belgia 1997,51,
43-48

Wszelkie prawa zastrze¿one (c) 2004 Aldona £uszczyñska

Tabletki utleniaj¹ce
S¹ to tabletki do ssania, których
aktywnym sk³adnikiem jest kwas
dehydroaskorbinowy powstaj¹cy w
wyniku oxydacji zawartej w nich
askorbiny. Przeprowadzone badania
oceniaj¹ce 3 godzinne dzia³anie
tabletek wykaza³y wiêksz¹ ich
skutecznoœæ w porównaniu z gumami
do ¿ucia.[2]

Gumy do ¿ucia
Stymuluj¹ przep³yw œliny oraz
mechaniczne oczyszczanie jamy
ustnej powoduj¹c zmniejszenie
natê¿enia przykrego zapachu.
Dzia³anie to jest jednak s³abe i szybko
zanika po zaprzestaniu ¿ucia. Dodatek
aktywnych sk³adników miêtowych
nieco zwiêksza efektywnoœæ,
Nadal jednak w ocenie 3 godzinnej
pozostaje ona s³aba.[2]
¯ucie gum wywiera niekorzystny
wp³yw na stawy skroniowo-
¿uchwowe i mo¿e prowadziæ do
przerostu miêœni ¿waczy.

Spraye do odœwie¿ania oddechu
Maskuj¹ objaw halitosis na krótki
czas. Nie zwalczaj¹ przyczyn jego
powstawania.

P³ukanki
Istnieje ca³a gama p³ukanek do jamy
ustnej zawieraj¹cych ró¿nego rodzaju
substancje aktywne. W redukcji
halitosis skuteczne s¹ p³ukanki
zawieraj¹ce chlorheksydynê lub
chlorek cetylopirydyny, dwutlenek
chloru. Niestety terapia taka czêsto
wi¹¿e siê z efektami ubocznymi w
postaci przebarwieñ jêzyka i zêbów,
zmiany smaku, pieczenia oraz
"palenia" jêzyka.[2]

Wynik badania organoleptyczneo
zapachu z ust by³ wyraŸnie
zró¿nicowany w trzech grupach
pacjentów. W szeœciostopniowej skali
„ 0" oznacza³o brak nieprzyjemnego
zapachu, „5" bardzo nieprzyjemny
zapach. W pierwszej grupie badanych
œrednia pomiarów wynosi³a 0,46 w
grupie drugiej 0,73 a w grupie trzeciej
2,20.
W grupie drugiej o œrednich
wartoœciach poziomu VSC 53,80 %
badanych zg³osi³o wystêpowanie
przykrego zapachu. Natomiast w
grupie trzeciej o najwy¿szych
wartoœciach wskazañ halimetru
66,70% pacjentów odczuwa³o u siebie
przykry zapach z ust.
Wartoœci wstêpne pomiaru
halimetrycznego by³y równie¿ zgodne
z samoocen¹ badanych, np.: w grupie
III z najwy¿sz¹ wartoœci¹ pomiaru
wstêpnego by³ te¿ najwy¿szy odsetek
pacjentów, którzy sami odczuwali
nieœwie¿y oddech.
Po zastosowaniu tabletki Hali-Z w
grupie II nas¹pi³ spadek pomiarów
halimetrycznych w 69,2%. Natomiast
w grupie III w 92,6%.
Badania kontrolne po szeœciu
godzinach od zastosowania tabletki
Hali-Z wskaza³y nieznaczny spadek
poziomu VSC w grupie II oraz bardzo
wyraŸny w grupie III. Niskie wartoœci
w grupie I przed zastosowaniem
tabletki i nieco wiêksze po
zastosowaniu mo¿na zaliczyæ do
prawid³owych i mog¹ ulegaæ one
wahaniom, wiêc jej u¿ycie
prawdopodobnie nie ma wiêkszego
wp³ywu.
Zastosowanie dwóch metod
badania zapachu z ust da³o
zaskakuj¹ce podobieñstwo wyników w
poszczególnych grupach. Zakresy
wartoœci badania organoleptycznego
pokrywa³y siê z wartoœciami poziomu
VSC oreœlonymi przy pomocy badania
halimetrycznego, co w znacznym
stopniu potwierdzi³o obiektywnoœæ
badania organoleptycznego. W
zwi¹zku z tym faktem ka¿dy lekarz,
jeœli nie posiada Halimetru, mo¿e
zastosowaæ tê metodê badawcz¹.

"Badania przeprowadzone w Pomorskiej Akademii Medycznej
potwierdzaj¹ skutecznoœæ preparatu Hali-Z w zwalczaniu
przykrego zapachu z ust."
Magazyn Stomatologiczny nr 6 / 2004

4