M G R N O W A K E W E L I N A

Ć W I C Z E N I A

P E D A G O G I K A , S T U D I A S T A C J O N A R N E ,

S E M . I I 2 0 1 2 / 2 0 1 3

Podstawy

pedagogiki ogólnej



1. Kto to jest pedagog?



2. Jakie są jego zadania? (ogólnie lub przykładowo)



3. Po co i dlaczego pedagog podejmuje swoje
działania?



4. Jaka jest różnica między pedagogiką a pedagogią?
(krótko i konkretnie)

Filozofia…

Greckie φιλοσοφία philosophia -

'umiłowanie

mądrości'

oznaczało w starożytności ogólnie

naukę

,

refleksję

systematyzującą wszelką

ludzką wiedzę.

Z czasem, gdy wiedzy przybywało,

wyodrębniały się z filozofii kolejne dyscypliny

nauki: matematyka, logika, retoryka...

Nauka…

Współcześnie wymienia się kilka kryteriów

odróżniających

naukę

od innych form

poznawczej czy zawodowej działalności

człowieka, mianowicie:



własny przedmiot badań,



własne metody badań,



własne teorie opisujące i wyjaśniające
przedmiot badań w tym własny system
pojęciowy.

Pedagogika z gr. Παιδαγωγική



terminy pochodzą od wyrazu greckiego

paidagogos

, co oznacza

niewolnika*

, którego

zadaniem było odprowadzanie chłopców

wolnych obywateli greckich na miejsce

ćwiczeń fizycznych, zwane palestrą.



Paidagogos etymologicznie oznacza

prowadzący chłopca

początkowo właśnie

fizycznie, a potem już prowadzący go

moralnie i duchowo*

.

Kazimierz Sośnicki, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX

w. PZWS Warszawa 1967, s.11



„Chcąc określić rozwój pedagogiki jako nauki, nie wystarczy

podać występowanie różnych systemów pedagogicznych, ich

charakterystyki, przyczyn zjawiania się, ich wzajemnych

stosunków. Samo wyliczenie kierunków i systemów

pedagogiki może wprawdzie być ważną podstawą

dla ukazania zmian, jakim podlegała pedagogika jako

nauka, ale rozwoju jej naukowego charakteru jeszcze nie

przedstawia.



Dla rozwiązania tego zagadnienia należy rozstrzygnąć,

jakie są główne elementy składowe każdej nauki

,

mające znaczenie dla rozwoju jej naukowego charakteru, a

następnie zbadać, jak te elementy zmieniały się w

poszczególnych systemach i kierunkach pedagogiki.”

Co to jest nauka (dyscyplina naukowa)?



W znaczeniu

treściowym

nauka to system

uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotez

będących wytworem odkrywczej działalności

badawczej i stanowiących najwyżej rozwiniętą

postać świadomości społecznej.



Nauka może być też rozpatrywana w znaczeniu

funkcjonalnym

. Jest ona wówczas ogółem

czynności składających się na działalność

badawczą. W tym ujęciu mówi się o nauce jako o

procesie badawczym.

Stanowisko takie znajduje wsparcie w filozofii nauki.

Trzy zasadnicze kryteria podziału nauk



(1) według przedmiotu badań,



(2) według metody badań,



(3) według głównych zadań badawczych.

Zgodnie z kryterium pierwszym, czyli

przedmiotem badań, wyodrębnia się:



(1) nauki przyrodnicze (zajmujące się
badaniem, opisem i wyjaśnianiem otaczającej
przyrody);



(2) nauki społeczne (zajmujące się badaniem
człowieka i jego życia społecznego); tu zalicza
się

pedagogikę

;



(3) nauki teoretyczne zajmujące się pojęciami
ogólnymi (np. matematyka lub filozofia) .

Uwzględniając kryterium drugie, czyli

metody badań, wyodrębnia się:



(1) nauki formalne (oparte na metodzie
dedukcji)



(2) nauki empiryczne (oparte na metodach
indukcji, dedukcji *falsyfikacji+ lub
idealizacji).

Pedagogikę

uważa się za naukę

empiryczną.

Biorąc pod uwagę trzecie kryterium, tzn.

typ zadań badawczych, wymienia się:



(1) nauki teoretyczne (rozwiązujące głównie
problemy teoretyczne);



(2) nauki praktyczne (zorientowane przede
wszystkim na rozwiązywanie problemów
praktycznych, np. tworzenie dyrektyw
praktycznego działania); tu umiejscawia się

pedagogikę

.

Wielu pedagogów umieszcza pedagogikę wśród nauk

nomologicznych (*zajmujące się wykrywaniem

prawidłowości i formułowaniem ogólnych praw

naukowych).

W tym też można doszukiwać się przyczyn

rozkwitu pedagogiki eksperymentalnej,

doświadczalnej i empirycznej na przełomie XIX i

XX wieku.



Na początku XX

wieku zaznaczyło się przejście z nauk

nomologicznych do nauk technicznych. Rozpoczął

się rozkwit nauk technicznych opartych na

praktycznie zorientowanych technologiach.

Powstała wizja pedagogiki prakseologicznej jako

technologii kształcenia (wychowania).



Pedagogikę i jej teorię można umieszczać w kręgu nauk

prakseologicznych lub hermeneutycznych.



Pedagogika może być uważana zarówno za naukę

teoretyczną, jak i praktyczną, empiryczną i

społeczną.



U podstaw każdej nauki znajdują się założenia na

temat konstruowania teorii, czyli wiedzy o

badanym wycinku rzeczywistości, którą ona opisuje i

wyjaśnia.



W związku z tym przyjmiemy, że

na status

naukowy pedagogiki składają się przede

wszystkim założenia konstruowania teorii

,

czyli twierdzeń i praw pedagogicznych oraz

wynikające z tych założeń konsekwencje

teoriopoznawcze i edukacyjne

.

***

Eksplanacja eksplikacja i eksploracja



Eksplanacja

- logiczne wyprowadzenie danego

uznanego zdania z innych zdań już uznanych, w

skończonej liczbie kroków



Eksplikacja

– łac. explicatio ‘tłumaczenie’,

‘wyjaśnienie’ wyjaśnianie, uściślanie treści

pojęcia bez zmiany jego zakresu;



Eksploracja

– łac. exploratio 'badanie' od

explorare 'obwieścić wołaniem; wypatrywać;

szperać‘ poszukiwanie, badanie nieznanych

dziedzin albo terenów; dociekanie,

poszukiwanie (eksplorator badacz,

poszukiwacz).

Sposoby pojmowania pedagogiki ogólnej

(dezyderaty)



pedagogika ogólna - jako teoria o najwyższym stopniu

ogólności;



pedagogika ogólna - zajmująca się odkrywaniem i

systematyzowaniem prawidłowości procesów

pedagogicznych;



pedagogika ogólna - jako refleksja naukowa o edukacji

niezależna od doraźnych sytuacji;



pedagogika ogólna - jako dyscyplina spełniająca funkcje

naukowe i społeczne;



pedagogika ogólna - powinna być metateorią

wychowania, kształcenia i samokształtowania

człowieka;



pedagogika ogólna - powinna się wiązać z budową teorii

pedagogicznej sensu stricto;



pedagogika ogólna - jako pedagogika teoretyczna;



pedagogika ogólna- dziedzina pedagogiki zajmującą

się równocześnie empirycznym wyjaśnianiem,

hermeneutyczną interpretacją i prakseologiczną

skutecznością dokonywania zmian w jednostce w

perspektywie całożyciowej edukacji;



pedagogika ogólna - jest dyscypliną zajmującą się

najbardziej ogólnymi problemami pedagogicznymi;



pedagogika ogólna - dział najwyższy pedagogiki zajmujący

się tworzeniem jednolitej teorii wszechstronnego

rozwoju człowieka;



pedagogika ogólna - jest metodologiczną orientacją

opartą na odkrywaniu sensu edukacji;



pedagogika ogólna - jest ogólną teorią wychowania i jej

głównym zadaniem jest wyodrębnienie,

analizowanie i syntetyczne opisywanie różnych

form wychowania w ich podstawowej strukturze;



pedagogika ogólna -

powinna być dyscypliną,

która odkrywa i systematyzuje

prawidłowości i

niezmienniki procesów wychowania

,

kształcenia i samokształtowania człowieka -

względnie nie ograniczone czasowo (takie, które

powtarzają się w różnych okresach

historycznych) i przestrzennie (takie, które

występują w różnych krajach, systemach

kulturowych i społecznych);



pedagogika ogólna -

powinna być względnie

niezależna od doraźnych sytuacji społecznych,

politycznych, kulturowych i religijnych

(od tych

sytuacji uzależnione są odmiany pedagogiki

praktycznie zorientowanej);



pedagogika ogólna -

powinna analizować różne odmiany

pedagogik praktycznie zorientowanych

(mających również

swoje założenia teoretyczne i swoje metodyki)



pedagogika ogólna - jako filozoficzna refleksja na temat

wychowania;



pedagogika ogólna - porównawczo rozważa właściwości,

charakter i sens różnorodnych pedagogicznych terminów,

zagadnień i systemów teoretycznych;



pedagogika ogólna - jest działem pedagogiki (nauki

o wychowaniu) zajmujący się

(1) podstawami,
(2) strukturą i celami wychowania,
(3) metodologią badań,
(4) analizą ogólnych doktryn pedagogicznych,
(5) filozoficzną problematyką wychowania,
(6) jak również dziedzinami, które się jeszcze nie

usamodzielniły;

!!!



pedagogika ogólna

-

ma podejmować

filozoficzną refleksję nad człowiekiem i nad

wychowaniem; analizować konsekwencje dla

pojmowania istoty i funkcji wychowania,

płynące z różnych kierunków filozoficznych,

rozważać metodologiczny charakter pedagogiki

a także terminologię pedagogiczną i

metodologię badań pedagogicznych;



pedagogika ogólna - zajmuje się: charakterystyką

pedagogiki jako nauki (określenie jej przedmiotu i

zadań, sposobów stawiania zagadnień, metod badań)

oraz krytyczną analizę jej założeń,

podstawowych pojęć, tendencji i teoretycznych

stanowisk.

Pedagogika Ogólna



uogólniona i lokalna refleksja filozoficzna i naukowa

nad człowiekiem, jego wychowaniem i

samowychowaniem. Podstawa jej są zróżnicowane

paradygmaty naukowe, zmierzająca do odkrywania i

systematyzowania prawidłowości procesów

wychowania, kształcenia i samokształcenia człowieka w

stałym i zmiennym kontekście kulturowym oraz

tworzenia ogólnej i szczególnej teorii edukacji (za

Janusz Gnitecki).

Lub



Najogólniejsza teoria pedagogiczna zajmująca się

teoretycznymi podstawami pedagogiki jako nauki.

***Teoria – założenia - podstawy



Teoria to usystematyzowany zespół
powiązanych ze sobą twierdzeń (zdań
ogólnych), zbudowanych z określonych dla
danej teorii terminów, wyrażających
określone związki i wyjaśniających zjawiska.



Założenia to zdania, które przyjmuje się w
dużej mierze arbitralnie (na wiarę).



Podstawy to zdania które stanowią elementy
wyjaśnienia „Dlaczego tak jest?”

Problematyka pedagogiki



pierwotnie pedagogika zajmowała się odpowiedzią

na pytanie: kim jest człowiek w świecie, w

którym on żyje „tu i teraz" i w związku z tym

podstawowym przesłaniem pedagogiki było

dostosowanie człowieka do świata aktualnie

istniejącego, to w czasach późniejszych

stopniowo pojawiały się w jej obrębie

pytania typu: kim ma być człowiek w

perspektywie odległej i w związku z tym, do

jakich wartości należy go wdrażać w

prospektywnym programie rozwoju.



Za sprawą optymistycznie formułowanych założeń

filozofii materialistycznej (marksistowskiej,

pragmatycznej) i idealistycznej (egzystencjalnej,

personalistycznej) zaczęto coraz częściej stawiać pytanie
typu:

kim się człowiek staje pod

wpływem działania i w związku z

tym, jakie działania i w jakich

warunkach ma on podejmować, aby

skutecznie realizować założone cele

.

W tych trzech ujęciach badawczych

rozpatrywany był niejako oddzielnie w:

(1)

perspektywie empirycznej,

(2)

perspektywie aksjologiczno-światopoglądowej

(3)

perspektywie prakseologicznej.



Pedagogika rzadko starała się rozpatrywać łącznie te trzy

perspektywiczne spojrzenia na człowieka. Tymczasem

człowiek w rzeczywistości edukacyjnej przebywa

równocześnie w:

(1)

sferze faktów „tu i teraz",

(2)

sferze działania

(3)

sferze wartości.

Brak równoczesnego ujmowania tych trzech sfer,

w których przebywa człowiek w rzeczywistości

edukacyjnej, doprowadził do licznych

antynomii oraz rozbieżnych i przeciwstawnych

stanowisk. Antynomie te wzrosły na sile w

warunkach załamania się dotychczas

głoszonych prawd o człowieku i świecie, w

którym on bytuje.

Co to jest nauka (dyscyplina naukowa)?

W znaczeniu treściowym nauka to system

uzasadnionych



pojęć, twierdzeń i hipotez będących wytworem



odkrywczej działalności badawczej i stanowiących



najwyżej rozwiniętą postać świadomości społecznej.



Nauka może być też rozpatrywana w znaczeniu

funkcjonalnym. Jest ona wówczas ogółem

czynności



składających się na działalność badawczą. W tym ujęciu

mówi się o nauce jako o procesie badawczym.



Stanowisko takie znajduje wsparcie w filozofii nauki.

Nauka...



Nauka jest jedną z form zorganizowanej

działalności społecznej której zadaniem jest

opisywanie i wyjaśnianie rzeczywistości



od innych form poznawczej działalności

człowieka odróżnia ją:



własny przedmiot badań,



własne metody badań,



własne teorie opisujące i wyjaśniające



przedmiot badań w tym własny system

pojęciowy.

Pedagogika ogólna

odpowiada też na pytanie

jakie są cele i zadania

(funkcje) pedagogiki

Przedmiot pedagogiki

Pedagogika to nauka o szeroko rozumianym

procesie całożyciowej edukacji człowieka, w

tym w sposób szczególny zajmuje się

problematyką wspierania rozwoju człowieka,

jego wychowa i kształcenia.

Istnieją trzy podstawowe

funkcje pedagogiki:



diagnostyczna – zbieranie obiektywnych
informacji o rzeczywistości



prognostyczna - określenie na podstawie
zgromadzonej wiedzy prawidłowości odnoszących się
do przyszłych zmian i przyszłego rozwoju
rzeczywistości i celów edukacji



instrumentalno - techniczna - opracowanie
procedur, które mają umożliwić realizację
założonych celów

Po co i dlaczego pedagog podejmuje swoje

działania?

Dla dobra społeczeństwa, państwa grupy

społecznej.

Dla realizacji wyższych celów.

Dla szczęścia człowieka, który jest naszym

wychowankiem.

I INNE!!!

Pedagogika szuka odpowiedzi na pytania:



Jak wspierać człowieka w jego całożyciowym

rozwoju do szczęśliwego i spełnionego życia?



W jaki sposób możemy wychować/
kształtować człowieka szczęśliwym i
zrealizowanym?



Jak współczesne technologie wpływają na

proces edukacji i rozwoju człowieka
dorosłego?



… i inne!!!!

Jak pedagogika to czyni?

UWAGA!!!

Metody rozumiane jako sposoby lub procedury

dochodzenia do wiedzy o tym co i jak coś robić to
co innego niż metody wykonywania owej roboty.



GRUPY

1 – 5



PEDOLOGIA

–

nauka o dziecku



HERBAGOGIKA

–

nauka o wychowaniu młodzieży



ANDRAGOGIKA

–

oświata i wychowanie dorosłych



GERONTAGOGIKA

–

-II- starszego wieku



PEDEUTOLOGIA

–

o nauczycielu, pedagogu



1. Możliwe problemy danego działu

pedagogiki – problemy praktyczne

(z czym pedagog może się zetknąć,

z jakim problemem?

Z jakim

konkretnym problemem?

)

Istnieją trzy podstawowe

funkcje pedagogiki:



diagnostyczna – zbieranie obiektywnych
informacji o rzeczywistości



prognostyczna - określenie na podstawie
zgromadzonej wiedzy prawidłowości odnoszących się
do przyszłych zmian i przyszłego rozwoju
rzeczywistości i celów edukacji



instrumentalno - techniczna - opracowanie
procedur, które mają umożliwić realizację
założonych celów

2. OPIS –

a. DIAGNOZA (problem)
b. PROGNOZA (rozwój i cele)
c. Procedury umożliwiające

realizację właściwie założonych
celów –

Co zrobić?

3.

Proszę przygotować definicje



Wychowanie



Osobowość, osobowość społeczna



Kultura, kultura Indywidualna



Pedagog



Kształcenie



Nauczanie



Wychowanie



Edukacja



Działania wychowawcze



Samokształcenie, samowychowanie, samoświadomość

4.