1

Przedmiot: Historia kultury współczesnej

Kulturoznawstwo, III rok.

Semestr letni, 2012/2013.

Program zajęć:

1) Zajęcia organizacyjne

2) Świadectwa prognoz społecznych w polskiej fantastyce naukowej (1900-1950)

a) Science fiction a nauka.

b) Krytyka cywilizacji przemysłowej.

c) Wizje przyszłych losów ludzkości.

d) Koncepcje możliwych form społecznych.

e) Homo futurus – człowiek czy nadczłowiek.

f) Miejsce science fiction w kulturze polskiej.

Antoni Słonimski, Dwa końce świata, Warszawa 1991, rozdz. I, II, XIII.

Mieczysław Smolarski, Miasto Światłości, Poznań 1988, rozdz. XXVIII.

Tadeusz Peiper, Miasto, masa, maszyna, [w:] Pisma wybrane, oprac. S. Jaworski, Wrocław
1979.

Filippo Tommaso Marinetti, Akt założycielski i manifest futuryzmu, 1909.

3) Propaganda w systemach totalitarnych

a) Pojęcie propagandy totalitarnej.

b) Stosowane techniki socjotechniczne w Niemcach faszystowskich.

c) Rola przywódcy w państwie totalitarnym i charakterystyka mas.

d) Charakterystyka narodowego socjalizmu na przykładzie „Mein Kampf”.

Hannah Arendt, Propaganda totalitarna, Warszawa 1986.

Adolf Hitler, Mein Kampf, cz. I: rozdz. VI (Propaganda wojenna), IX (Naród i rasa) oraz cz.

II: rodz. I (Światopogląd a partia), VI (Pierwsze dni walki: znaczenie przemówień) i XI

(Propaganda a organizacja), Kraków 1992.

2

Film „Triumf woli”, reż. Leni Riefenstahl, 1934.

4) Kulturowe znaczenie działań wojennych USA w Wietnamie

a) Amerykańskie społeczeństwo obfitości w epoce zimnej wojny.

b) Przyczyny narodzin ruchów pacyfistycznego.

c) Wpływ wojny w Wietnamie na zmianę polityki międzynarodowej USA i świadomości

społeczeństwa amerykańskiego.

d) Ruch hipisowski i jego znaczenie.

Philip Jenkins,

Historia Stanów Zjednoczonych, rodz. XXVI (Kryzys nowego ładu), Kraków

2009, s. 705-729.

ewentualnie Brown Tindall, Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, przeł. A. Bartkowicz,
H. Jankowska, J. Ruszkowski, Poznań 2002, s. 1264-1269.

Kazimierz Jankowski, Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej, Warszawa 1972.

5) Kształtowanie się społeczeństwa obywatelskiego USA

a) Wymiary dyskryminacji rasowej ludności czarnoskórej w USA.

b) Historia walki o prawa ludności czarnoskórej w USA (precedensy sądowe +

najważniejsze ustawy).

c) Działalność społeczno-polityczna L. Kinga jako przykład obywatelskiego

nieposłuszeństwa (najważniejsze akcje i ich znaczenie).

d) „Czarna Siła” – charakterystyka metod walki i skutki ich działań.

Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, t. I, rozdz. X (Rozważania na temat obecnej
sytuacji trzech ras ludzkich zamieszkujących terytorium Stanów Zjednoczonych oraz
przyszłości, która prawdopodobnie je czeka), przeł. B. Janicka, M. Król, Kraków 1996,

http://libertarianin.org/Ebooks/Alexis_de_Tocqueville/Alexis_de_Tocqueville_O_demokracji
_w_Ameryce.pdf

Jarosław Heydrych, Od Lincolna do Obamy – problem niewolnictwa w USA,

https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/927/1/Jaroslaw_Heydrych_Od_Lincol
na_do_Obamy_problem_niewolnictwa_w_USA.pdf

ewentualnie Brown Tindall, Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, przeł. A. Bartkowicz,
H. Jankowska, J. Ruszkowski, Poznań 2002, s. 1221-1224, 1243-1247, 1260-1264.

3

6) PRL – referaty

a) Życie codzienne w PRL-u

b) Kontrkultury doby PRL-u:

narodziny rock'n'rolla i muzyki big beatowej

c) Propaganda na podstawie analizy plakatów z okresu PRL.

7) Polityka kontroli urodzeń w Azji

a) Początki polityki kontroli urodzeń w Chinach.

b) Skutki uboczne stosowania polityki „jedna rodzina – jedno dziecko”.

c) Kolonializm jako system wytwarzający znaczenia związane z męskością i kobiecością

oraz porządek relacji między płciami.

d) Wpływ procesów globalizacyjnych (m.in. migracji) na znaczenia związane z płcią i

status kobiet.

e) Problem selektywnej aborcji.

Isabelle Attane, Chiny w przyszłości,

http://studioopinii.pl/isabelle-attane-chiny-w-

przyszlosci/

Chabba M. Subhadra, Hinduska kobieta: konstrukt i prawda w dobie

globalizacji,[w:] Gender. Perspektywa antropologiczna, red. R. Hryciuk, A. Kościańska,

Warszawa 2007, s. 258-275

https://skydrive.live.com/redir?resid=65F3868A81C429D5!1732

Film, Kiedy w Indiach rodzi się dziewczynka,

http://www.youtube.com/watch?v=KLPjnRptKMs

8) Prowokacja kulturowa

a) Geneza prowokacji kulturowej.

b) Taktyki, strategie i formy działania prowokacji kulturowej.

c) Analiza rzeczywistości społecznej w wytworach wizualnych wybranych polskich

prowokatorów kultury.

Piotr Zańko, „Zabijemy was słowami”. Prowokacja kulturowa w przestrzeni miejskiej, rodz.
II (Między sztuką a aktywizmem) Warszawa 2012, s. 22-53.

4

Aleksandra Kozłowska, Lubię działać nielegalnie, „Wysokie Obcasy” (13.07.2008)

9) Rewitalizacja przestrzeni miejskiej w II połowie XX wieku

a) Czyja jest przestrzeń publiczna? Kto posiada prawo do miasta.

b) Działania podejmowane w przestrzeni miejskiej (sztuka zaangażowana społecznie a

prowokacja kulturowa).

c) Kierunek przeobrażeń miast poprzemysłowych (na przykładzie Gdańska lub Detroit)

d) Partycypacja społeczna w procesach rewitalizacji

e) Kategoria „międzymieścia” i zasadność jej wyodrębnienia.

Henri Lefebvre, Prawo do miasta,

http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr5_2012_Logika_sensu/14.Lefebvre.pdf

„Respublica nowa” nr 19/201, artykuły: „Prawo do miasta, prawo do polityki”, „Kto jest

odpowiedzialny za miasto? - rozmowy z: T, Markowskim, T. Ferencem”, s. 5-25.

Przemiany miast przemysłowych, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” nr 1(40) 2013

10) Magia i rytuał w społeczeństwie ponowoczesnym

a) Pojęcie rytuału, czynności zrytualizowanej, obrzędu, ceremonii.

b) Przykłady rytuałów współczesnych, czynności o charakterze zrytualizowanym oraz

obrzędów przejścia. Ewolucja obyczajowa – powstawanie nowych rytuałów.

c) Magia w ujęciu badań współczesnych. Różnice między rozumieniem klasycznym a

współczesnym. Typy magii w kulturze ponowoczesnej (skamieliny magiczne, magia

fikcjonalna, magia praktyczna, magia żywa).

d) Koncepcja odczarowania świata (Czy człowiek współczesny myśli magicznie? Czy

całkowite odczarowanie świata jest możliwe? Potęga myśli jako klucz do tworzenia

nowej rzeczywistości?)

e) Przykłady

praktycznego zastosowania wiedzy o myśleniu

magicznym,

charakterystycznym dla współczesnego człowieka (magia praktyczna, stosowana:

manipulacja społeczna, socjotechnika, propaganda, marketing, manipulacja, reklama,

5

PR i budowanie wizerunku, efekt placebo; sztuka [budowanie światów

fantastycznych]).

f) Praca studentów w grupach 2-3 osobowych: nagranie filmu dokumentującego rytuał

współczesny lub czynność o charakterze zrytualizowanym.

Jawłowski Albert, Święty ład. Rytuał i mit mundialu, Warszawa 2007. [Fragmenty dotyczące
rytuału].

Miner Horace, Rytuały cielesne wśród Nacirema, [w:] Amerykańska antropologia
postmodernistyczna, pod red.: Michała Buchowskiego, Warszawa 1999.

Buchowski Michał, Odczarowanie świata, [w:] Charaktery 2003, nr 2, s. 62-63.

Burszta Wojciech J., Magiczna potęga słów, [w:] tegoż, Od mowy magicznej do szumów
popkultury, Warszawa 2009.

11) Problematyka islamska we współczesnej Europie

a) Koncepcja euro-islamu.

b) Wpływ różnic kulturowych na stosunki między cywilizacją zachodnią i islamską.

c) Fundamentalizm religijny środowisk muzułmańskich w Europie.

d) Terroryzm jako forma działalności politycznej.

Scrut Roger, Zachód i cała reszta: globalizacja a zagrożenia terrorystyczne, rodz. 3 (Święte
prawo) Poznań 2003, s. 83-115,

https://skydrive.live.com/redir?resid=65F3868A81C429D5!1739&authkey=!AHFtTGohQ2g
wbRo

Bassam Tibi, Euro-islam jako europejski most między cywilizacjami. Europeizacja Islamu,
„Islam i obywatelskość w Europie”, red. K. Górak-Sosnowska, P. Kubicki, K. Pędziwiatr,
Warszawa 2006, s. 14-20.

https://skydrive.live.com/redir?resid=65F3868A81C429D5!1740&authkey=!AAIoDOEarQ9y
4Eo