1

WYKŁAD 1

ŚRODOWISKO JAKO PRZEDMIOT PRAWNEJ OCHRONY (uwagi ogólne)

POJĘCIE ŚRODOWISKA
• Brak jednej i powszechnie akceptowanej definicji - szerokie podejście
• Konstytucja RP również posługuje się tym pojęciem, nie definiując go
• Pierwsza definicja legalna w prawie polskim - ustawa z 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska
(ogół elementów przyrodniczych, w szczególności (...), znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak
też przekształconych w wyniku działalności człowieka)

EWOLUCJA ZAKRESU PRZEDMIOTOWEGO POJĘCIA (1)
• Ustawa Sejmu Krajowego we Lwowie z 1869 r. (lub 1868 r.) „względem zakazu łapania, wytępiania i
sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz"
• Dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (zabytki
nieruchome to m.in.: jaskinie, głazy ze stopami, ogrody ozdobne, aleje stare cmentarne i przydrożne, drzewa
sędziwe i okazałe, otaczające zamczyska, kościoły, kapliczki, figury, cmentarze itp.)

EWOLUCJA ZAKRESU PRZEDMIOTOWEGO POJĘCIA (2)
• Konstytucja z 1921 r. stanowiła, że tylko ustawa może ze względów publicznych ograniczyć prawa
obywateli i ich związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody
(utrzymuje to konstytucja z 35 r.)
• Ustawa z 1934 r. o ochronie przyrody - „Ochronie podlegają twory przyrody, jako to: ziemia, jej
ukształtowanie i formacje, jaskinie, wody stojące i płynące, wodospady, brzegi tych wód, zwierzęta, rośliny,
minerały, skamieniałości - tak gatunki, jak zbiorowiska i poszczególne okazy" (uznane przez władze za
podlegające ochronie ze wzgl. na int. publ)

EWOLUCJA ZAKRESU PRZEDMIOTOWEGO POJĘCIA (3)
• Ustawa z 1949 r. o ochronie przyrody objęła „zasoby przyrody, „twory przyrody żywej i nieożywionej
(poszczególne okazy, ich skupienia i zbiorowiska na określonych obszarach oraz gatunki roślin i zwierząt)
• Konstytucja PRL z 1952 r. - mienie ogólnonarodowe, a w szczególności: złoża mineralne, podstawowe
źródła energii, grunty państwowe, wody, lasy państwowe (...) - podlega szczególnej trosce i opiece państwa
oraz wszystkich obywateli; PRL zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego,
stanowiącego dobro ogólnonarodowe (art. 8 ust. 1 i 2 po zm. z '76 r.)

OBOWIĄZUJĄCE UNORMOWANIA
• Konstytucja RP - odwołuje się do pojęcia środowiska w art. 5; 31 ust. 3; 68 ust. 4; 74 i 86 (nie podając
jego definicji)
• Ustawa z 2001 r. - Poś - art. 3 pkt 39: „ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w
wyniku działalności człowieka, a w szczególności:

DEFINICJA ŚRODOWISKA
• powierzchnia ziemi (art. 3 pkt 25 Poś),
• kopaliny (art. 6 pkt 19 pr. geol. i górn.),
• wody (art. 5 pr. wod.),
• powietrze (art. 3 pkt 26 Poś),
• krajobraz (def. w Europejskiej Konwencji Krajobrazowej sporządzonej we Florencji 20.10.2000 r.),
• klimat (def. Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu - IPCC),
• pozostałe elementy różnorodności biologicznej (art. 5 pkt 16 uop),
• a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami

POJĘCIE OCHRONY ŚRODOWISKA (WG POŚ)

2

• podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej
(art. 3 pkt 13)
• Równowaga przyrodnicza - stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym
oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez
składniki przyrody nieożywionej (art. 3 pkt 32 Poś)

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA OCHRONNE (3 PKT 13 POŚ)
• racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju (art. 3 pkt 50 Poś),
• przeciwdziałanie zanieczyszczeniom (art. 3 pkt 49 Poś),
• przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego (por. kompensacja przyrodnicza - art. 3 pkt
8 Poś).

ŚRODOWISKO W PRAWIE UE
•Brak jednolitej definicji; pojęcie występuje w:
•Art. 3 ust. 3 TUE oraz w art. 11 i art. 191-193 TFUE – wysoki poziom ochrony środowiska jako cel
działania / polityki UE (brak definicji pojęcia)
•Np. ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1367/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 6
września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o (…) do instytucji i organów
Wspólnoty (powietrze, atmosfera, woda, gleba, powierzchnia ziemi, krajobraz, obszary naturalne (w tym
bagna, obszary przybrzeżne i morskie), biologiczna różnorodność i jej składniki, w tym organizmy
genetycznie zmodyfikowane)

ŚRODOWISKO W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
•Brak jednolitej definicji; niektóre akty definiują na swój użytek, np.:
•KONWENCJA Espoo z 25..2.1991 r. o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście
transgranicznym (zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, flora, fauna, gleba, powietrze, woda, klimat, krajobraz,
pomniki historii lub inne budowle, wzajemne oddziaływania między tymi czynnikami, dziedzictwo kultury)
•KONWENCJA Aarhus 25.6.1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu
decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (powietrze, atmosfera, woda,
gleba, grunty, krajobraz, obiekty przyrodnicze, różnorodność biologiczna oraz jej składniki, w tym
genetycznie zmodyfikowane organizmy)

WYKŁAD 2

ŹRÓDŁA, FUNKCJE I ZASADY PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA

Źródła prawa w znaczeniu formalnym
• Prawo powszechnie obowiązujące – zamknięty katalog źródeł
• Prawo wewnętrznie obowiązujące – konstytucyjny katalog źródeł jest otwarty (Konstytucja RP
wymienia: uchwały RM, zarządzenia Prezesa RM i ministrów)

Konstytucja RP
•Najwyższa moc obowiązywania, fundament systemu prawa
•Zasady dotyczące środowiska/poś: zrównoważonego rozwoju (art. 5), proporcjonalności (art. 31 ust. 3),
zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68 ust. 4), zapewnienia
bezpieczeństwa ekologicznego (art. 74 ust. 1), obowiązku ochrony środowiska (art. 74 ust. 2 i 4, art. 86),
prawa do informacji o stanie środowiska (art. 74 ust. 3)

Ratyfikowane umowy międzynarodowe
•Umowy, których ratyfikacja nie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
•Umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie
•Umowy, które wymagają zgody na ratyfikację wyrażonej w trybie szczególnym

3

•Np. Konwencja Espoo, Aarhus, Europejska Konwencja Krajorazowa

Prawo stanowione przez organizację międzynarodową
Prawo wtórne UE:
•Rozporządzenia
•Dyrektywy
•Decyzje
•Opinie i zalecenia
•Np. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiej Agencji Środowiska oraz
Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska, Dyrektywa Ptasia, Siedliskowa, Decyzja Komisji w
sprawie kryteriów i standardów metodologicznych dotyczących dobrego stanu środowiska wód morskich

Ustawy
•Ustawa ogólna – Poś
•Inne: o ochronie przyrody; o odpadach; Prawo wodne; Prawo geologiczne i górnicze; o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko; o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

Rozporządzenia
•Z mocą ustawy (Prezydenta RP, wyd. w stanie wojennym)
•Wykonawcze (wyd. przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie upoważnienia zawartego w
ustawie i w celu jej wykonania, uszczegółowionego podmiotowo, przedmiotowo i treściowo)

Akty prawa miejscowego
•Akt normatywny organu jst lub terenowego organu adm rządowej
•Wyd. na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego
•Obowiązuje powszechnie na obszarze działania organu wydającego
•Ogłoszony w wojew. dz. urz.
•Np. programy naprawcze, mpzp, uchwała sejmiku wojew. o utworzeniu parku krajobrazowego

Akty prawa wewnętrznego
•Np. programy ochrony środowiska (art. 17 Poś); zarządzenie nr 3 Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska z dnia 30 grudnia 2010 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Głównemu
Inspektoratowi Ochrony Środowiska

Funkcje prawa ochrony środowiska
•Organizatorska – kształtowanie zasad korzystania ze środowiska w kontekście jego ochrony
•Organizacyjna – organizowanie wykonania zadań ochronnych
•Represyjna – wymuszanie zachowań korzystnych dla utrzymywania stanu równowagi ekologicznej

Zasady prawa ochrony środowiska
W znaczeniu normatywnym – normy obowiązującego prawa lub ich logiczne konsekwencje oceniane jako
podstawowe dla danego systemu prawa lub jego części
•Wynikające z Konstytucji RP
•Przewidziane w Poś i ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko

ZASADA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
•Raport Światowej Komisji do Spraw Środowiska ONZ (tzw. Raport Brundtland) z 1987 r.
•Deklaracja Sztokholmska z 1972 r. oraz Deklaracja z Rio de Janeiro z 1992 r.
•art. 5 Konstytucji i art. 1 Poś
•art. 3 pkt 50 Poś – „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości

4

podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych
potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych
pokoleń”

ZASADA USTALENIA DOPUSZCZALNEGO ZAKRESU KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA
Art. 4 Poś – ustanowiono trzy „prawne formy korzystania ze środowiska”:
•Korzystanie powszechne - przysługuje każdemu (osobie fizycznej) i obejmuje – w zakresie wszystkich
elementów środowiska poza wodami – tylko jeden sposób korzystania – emisję bez użycia instalcji
•Korzystanie reglamentowane – wymaga pozwolenia
•Korzystanie zwykłe

ZASADA KOMPLEKSOWOŚCI
•Art. 5 Poś: „Ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z
uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów”
•Ochrona jednego elementu środowiska nie może być realizowana kosztem innych
•Por. pozwolenia zintegrowane (art. 201 i n. Poś)

ZASADA PREWENCJI
•Art. 6 ust. 1 Poś: „Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest
obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu”
•Zobowiązuje do działań, które zapobiegną powstawaniu szkód; wstrzymania się od działań, które mogą
spowodować szkody; stosowania metod i technologii najkorzystniejszych dla środowiska (BAT)

ZASADA PRZEZORNOŚCI
•Art. 6 ust. 2 Poś: ”Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest
jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki
zapobiegawcze”
•Większy stopień zapobiegliwości niż w przypadku zasady prewencji (dotyczy działalności, której skutki
oddziaływania na środowisko nie są jeszcze w pełni jak dotąd rozpoznane)

ZASADA „ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI”
•Art. 7 ust. 1 Poś: Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego
zanieczyszczenia.
•Art. 7 ust. 2 Poś: Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu
zanieczyszczeniu.
•Art. 7a Poś: Do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku i do szkody w środowisku w rozumieniu
ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie stosuje się przepisy tej ustawy.
•Instrumenty realizacji: normy wyznaczające standardy jakościowe; administracyjna kara pieniężna; opłaty
za korzystanie ze środowiska; zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom
ochrony środowiska; odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w k.c.

ZASADA NADRZĘDNOŚCI WYMAGAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA WOBEC DOKUMENTÓW
I AKTÓW PRAWNYCH O CHARAKTERZE AKTÓW PLANOWANIA I PROGRAMOWANIA
•Art. 8 Poś: „Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki,
transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa,
rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony
środowiska i zrównoważonego rozwoju”

ZASADA DOSTĘPU DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU
•Art. 4 uiś: „Każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych
ustawą”
•Konwencja Aarhus z 1998 r. i Deklaracja z Rio de Janeiro w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r.
•Realizacja: uiś i udip

5

•Podmiot prawa – „każdy”; podmiot obowiązku – „organ administracji”

ZASADA PARTYCYPACJI PUBLICZNEJ
•Art. 5 uiś: „Każdy ma prawo uczestniczenia, na warunkach określonych ustawą, w postępowaniu
wymagającym udziału społeczeństwa”
•Konwencja Aarhus z 1998 r. i Deklaracja z Rio de Janeiro w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r.
•Realizacja w uiś
•Podmiot prawa – „każdy”
•Dwie płaszczyzny: postępowania administracyjnego (uwagi i wnioski + udział organizacji ekologicznych
na prawach strony) oraz legislacyjnej

ZASADA UJEDNOLICANIA (STOSOWANIA METODYK REFERENCYJNYCH)
•Art. 12 ust. 1 Poś: Podmioty korzystające ze środowiska oraz organy administracji są obowiązane do
stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw.
•Art. 12 ust. 2 Poś: Jeżeli na podstawie ustawy wprowadzono obowiązek korzystania z metodyki
referencyjnej, jest dopuszczalne stosowanie innej metodyki, pod określonymi warunkami: (…)
•Pojęcie metodyki referencyjnej (art. 3 pkt 9 Poś); cel → uzyskanie porównywalności wyników

WYKŁAD 3

DOSTĘP DO INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE

Podstawy prawne
• art. 74 ust. 3 Konstytucji RP → zasada prawa do informacji o stanie środowiska
• KONWENCJA sporządzona w Aarhus dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale
społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących
środowiska
• DYREKTYWA 2003/4/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 28 stycznia 2003 r. w
sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady
90/313/EWG
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie…
• Problem zakresu stosowania ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej

Zasada dostępu do informacji o środowisku
•Art. 4 uiś: Każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych ustawą
•Jedna z zasad ogólnych prawa ochrony środowiska
•Służy realizacji (dochodzeniu) prawa do życia w środowisku odpowiednim dla zdrowia i pomyślności oraz
spełnianiu obowiązku ochrony i ulepszania środowiska dla dobra obecnego i przyszłych pokoleń (wg
Konwencji z Aarhus)

Podmiot prawa do informacji
•„Każdy” – niezależne od obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy jakichkolwiek innych kryteriów
•od podmiotu żądającego informacji o środowisku podmiot zobowiązany nie może wymagać wykazania
interesu prawnego lub faktycznego w jej uzyskaniu

Podmiot obowiązku udostępniania informacji
Organ administracji (posiadający inf. lub dla którego jest ona przeznaczona), przez który rozumie się (wg
art. 3 pkt 9 uiś):
•ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu
inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego (w szczególności
organy ochrony środowiska wymienione w art. 376 Poś)
•inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do wykonywania zadań
publicznych dotyczących środowiska i jego ochrony (np. wymienione w art. 386 Poś)

6

Przedmiot prawa
•Art. 74 ust. 3 Konstytucji – informacja o stanie i ochronie środowiska

Art. 9 ust. 1 uiś: Udostępnieniu (…) podlegają informacje dotyczące:
1. stanu elementów środowiska,(…) oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami;
2. emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć
na elementy środowiska;
3. środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki
wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony środowiska, a także działań wpływających
lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1, oraz na emisje i
zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych
elementów;
4. raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska;
5. analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków
i działań, o których mowa w pkt 3;
6. stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów
budowlanych – w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać:

a) stany elementów środowiska, o których mowa w pkt 1, lub
b) przez elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 - emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt
2, oraz środki, o których mowa w pkt 3.
KATALOG PRZYKŁADOWY !!!

Tryby udostępnienia informacji
•Upowszechnianie (upublicznianie) informacji → za pośrednictwem BIP; dotyczy informacji
enumeratywnie wskazanych w art. 21 ust. 2 (wykaz danych o dokumentach, a nie dane o ich treści), art. 24
ust. 1 i art. 25 uiś; elektroniczne bazy są prowadzone przez organy właściwe w sprawie
•Na indywidualny wniosek

Forma wniosku
•Pisemna (stosuje się art. 63 KPA)
•Bez pisemnego wniosku udostępnia się:
–informację niewymagającą wyszukiwania;
–w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, innej katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, o których
mowa w ustawie o stanie klęski żywiołowej, lub innego bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub
środowiska, spowodowanego działalnością człowieka lub przyczynami naturalnymi – informacje znajdujące
się w posiadaniu organów administracji lub dla nich przeznaczone, umożliwiające osobom, które mogą
ucierpieć w wyniku tego zagrożenia, podjęcie działań w celu zapobieżenia lub zminimalizowania szkód
wynikających z tego zagrożenia

Termin rozpatrzenia wniosku
•bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wniosku
•może zostać przedłużony do 2 miesięcy ze względu na stopień skomplikowania sprawy (wtedy stosuje się
odpowiednio art. 35 § 5 i art. 36 KPA)
•w dniu złożenia wniosku udostępnia się:
–dokumenty, o których dane są zamieszczane w publicznie dostępnych wykazach, o których mowa w art. 21
ust. 1 uiś;
–informacje, których udostępnienie nie wymaga pisemnego wniosku

Forma i sposób udostępnienia
•zgodna z określoną we wniosku (ustna, pisemna, wizualna, dźwiękowa, elektroniczna lub inna)(czynność
mat-techn.), chyba że środki techniczne organu to uniemożliwiają

7

•wtedy organ administracji powiadamia pisemnie podmiot żądający informacji w terminie 14 dni od dnia
otrzymania wniosku o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i
wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona
•jeżeli w terminie 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia podmiot nie złoży wniosku w sposób lub w
formie wskazanych w powiadomieniu, organ administracji wydaje decyzję o odmowie udostępnienia
informacji w sposób lub w formie określonych we wniosku)

Forma odmowy udostępnienia
•Decyzja administracyjna (służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a następnie
skarga do WSA – przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania
skargi; skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę)
•Powództwo do sądu powszechnego nie przysługuje (uchylenie art. 22 udip)

Przesłanki obligatoryjnej odmowy udostępnienia – informacja dotyczy:
1. danych jednostkowych uzyskiwanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej chronionych
tajemnicą statystyczną
2. spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym, dyscyplinarnym lub karnym, jeżeli udostępnienie
informacji mogłoby zakłócić przebieg postępowania
3. spraw będących przedmiotem praw autorskich lub patentowych, jeżeli udostępnienie informacji mogłoby
naruszyć te prawa
4. danych osobowych dotyczących osób trzecich, jeżeli udostępnienie informacji mogłoby naruszać przepisy
o ochronie danych osobowych
5. dokumentów lub danych dostarczonych przez osoby trzecie, jeżeli osoby te, nie mając obowiązku ich
dostarczenia i nie mogąc być takim obowiązkiem obciążone, dostarczyły je dobrowolnie i złożyły
zastrzeżenie o ich nieudostępnianiu
6. dokumentów lub danych, których udostępnienie mogłoby spowodować zagrożenie dla środowiska lub
bezpieczeństwa ekologicznego kraju
7. informacji o wartości handlowej, w tym danych technologicznych, dostarczonych przez osoby trzecie i
objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, jeżeli udostępnienie tych informacji mogłoby pogorszyć
konkurencyjną pozycję tych osób i złożyły one uzasadniony wniosek o wyłączenie tych informacji z
udostępniania
8. przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, realizowanych na terenach zamkniętych,
co do których nie prowadzi się postępowania z udziałem społeczeństwa, zgodnie z art. 79 ust. 2
9. obronności i bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa publicznego (+ art. 2 ust. 1 uiś: ustawa nie
narusza ustawy o ochronie informacji niejawnych)

Wyjątek od wyjątku
pkt 1 i 4-8 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy:
1. ilości i rodzajów pyłów lub gazów wprowadzanych do powietrza oraz miejsca ich wprowadzania;
2. stanu, składu i ilości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi oraz miejsca ich wprowadzania;
3. rodzaju i ilości wytwarzanych odpadów oraz miejsca ich wytwarzania;
4. poziomu emitowanego hałasu;
5. poziomu emitowanych pól elektromagnetycznych.

Przesłanki fakultatywnej odmowy udostępnienia
1. wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowywania (zob. też art.
19 ust. 1 uiś);
2. wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania
się;
3. wniosek jest w sposób oczywisty niemożliwy do zrealizowania;
4. wniosek jest sformułowany w sposób zbyt ogólny (zob. też art. 19 ust. 3 uiś)

Wniosek dotyczy informacji nieposiadanej przez organ

8

organ niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku:
1. przekazuje wniosek organowi administracji, w którego posiadaniu znajduje się żądana informacja, i
powiadamia o tym wnioskodawcę
2. zwraca wniosek wnioskodawcy, jeżeli nie można ustalić organu, o którym mowa w pkt 1

Opłaty za dostęp do informacji
•bezpłatnie – wyszukiwanie i przeglądanie w siedzibie organu administracji dokumentów
wyszczególnionych w publicznie dostępnym wykazie
•w wysokości odzwierciedlającej związane z tym uzasadnione koszty – za wyszukiwanie informacji,
przekształcanie informacji w formę wskazaną we wniosku, sporządzanie kopii dokumentów lub danych oraz
ich przesłanie (opłat nie pobiera się, jeżeli wniosek został złożony przez organ administracji)
•art. 27 uiś określa górne jednostkowe stawki opłat; szczegółowe stawki określa rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie opłat za udostępnianie informacji o środowisku

PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA
•Jest to system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i
rozpowszechniania informacji o środowisku (art. 25 ust. 2 Poś)
•Informacje zbierane i wytwarzane w ramach państwowego monitoringu środowiska stanowią informacje o
środowisku podlegające udostępnianiu na podstawie uiś; część danych zbieranych w ramach PMŚ
podlega udostępnianiu w publicznie dostępnych, elektronicznych bazach danych publikowanych w BIP

Instrumentarium zbierania danych w ramach PMŚ
•Badania monitoringowe przeprowadza się w sposób cykliczny (wieloletnie programy państwowego
monitoringu i wojewódzkie programy monitoringu)
•Prawny obowiązek nieodpłatnego udostępniania informacji na potrzeby PMŚ
•Dane są zbierane na podstawie:
1. pomiarów dokonywanych przez organy administracji, obowiązane do wykonywania badań
monitoringowych;
2. danych zbieranych w ramach statystyki publicznej;
3. informacji udostępnionych przez inne organy administracji;
4. pomiarów stanu środowiska, wielkości i rodzajów emisji, a także ewidencji, do których prowadzenia
obowiązane są podmioty z mocy prawa albo na mocy decyzji;
5. innych niż wymienione w pkt 4 informacji, uzyskanych odpłatnie lub nieodpłatnie od podmiotów
niebędących organami administracji;

Właściwość organów w zakresie PMŚ
koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska, w tym:
•w wymiarze krajowym i regionalnym – Główny Inspektor Ochrony Środowiska;
•w wymiarze lokalnym – wojewódzki inspektor ochrony środowiska, w uzgodnieniu z Głównym
Inspektorem Ochrony Środowiska
•Z dniem 1.1.2013 r. tworzy się EKOINFONET (system informatyczny IOŚ)

WYKŁAD 4

UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA

Podstawy prawne
• KONWENCJA z Aarhus z 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w
podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (ratyfikowana
przez Polskę)
• Dyrektywa Rady 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez
niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne

9

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków
wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (tekst jednolity
85/337/EWG + zmiany)

→ ich transpozycja w:
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o uiś

Zasada partycypacji publicznej
•jedna z zasad ogólnych prawa ochrony środowiska
•wynika z art. 5 uiś: „Każdy ma prawo uczestniczenia, na warunkach określonych ustawą, w postępowaniu
wymagającym udziału społeczeństwa”
•służy realizacji (dochodzeniu) prawa do życia w środowisku odpowiednim dla zdrowia i pomyślności oraz
spełnianiu obowiązku ochrony i ulepszania środowiska dla dobra obecnego i przyszłych pokoleń (wg
Konwencji z Aarhus)

Podmiot prawa udziału w ochronie środowiska
•„Każdy” – niezależne od obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy jakichkolwiek innych kryteriów (w tym
interesu prawnego czy faktycznego)

Formy udziału społeczeństwa w ochronie środowiska wg uiś
•Prawo składania uwag i wniosków dotyczących projektowanych rozstrzygnięć
•Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach wymagających udziału społeczeństwa
•Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach niewymagających udziału społeczeństwa
•Współdziałanie organizacji i jednostek z organami administracji w dziedzinie ochrony środowiska
•Powoływanie przez związki zawodowe i samorządy pracownicze zakładowych komisji ochrony
środowiska oraz społecznych inspektorów ochrony środowiska

Prawo składania uwag i wniosków
•jeżeli przepis szczególny przewiduje prowadzenie postępowania z udziałem społeczeństwa (np. art. 54 ust.
2, art. 79 ust. 1 uiś)
•przysługuje na dwóch płaszczyznach:

ochrony

środowiska)
•charakter powszechny (przysługuje każdemu)
•inna instytucja niż skargi i wnioski w rozumieniu Kpa (stos. Kpa wyłączone)
•forma: pisemna, ustna do protokołu, elektroniczna (bez podpisu elektronicznego)

Obowiązki organu w fazie wstępnej wydawania decyzji
Przed wydaniem i zmianą decyzji, bez zbędnej zwłoki, podaje do publicznej wiadomości (art. 3 pkt 11
uiś) informacje o:
•przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;
•wszczęciu postępowania;
•przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie;
•organie właściwym do wydania decyzji oraz do wydania opinii i dokonania uzgodnień;
•możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona
wyłożona do wglądu (zob. art. 33 ust. 2 uiś);
•możliwości składania uwag i wniosków;
•sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie 21-dniowy termin ich składania
(złożone po upływie terminu pozostawia się bez rozpatrzenia);
•organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków;
•terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa, jeżeli ma być ona
przeprowadzona;

10

•postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest prowadzone.

Obowiązki organu w fazie wydawania decyzji
•uprzednie rozpatrzenie uwag i wniosków
•w uzasadnieniu decyzji, niezależnie od wymagań z Kpa, podanie informacji o udziale społeczeństwa w
postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały
uwzględnione zgłoszone uwagi i wnioski
•podanie do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej
treścią

Obowiązki organu w fazie wstępnej przyjęcia dokumentu
Bez zbędnej zwłoki, podaje do publicznej wiadomości (art. 3 pkt 11 uiś) informację o:
•przystąpieniu do opracowywania projektu dokumentu i o jego przedmiocie;
•możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona
wyłożona do wglądu (zob. art. 39 ust. 2 uiś);
•możliwości składania uwag i wniosków;
•sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie co najmniej 21-dniowy termin ich
składania (uwagi lub wnioski złożone po upływie terminu pozostawia się bez rozpatrzenia);
•organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków;
•postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest prowadzone.

Obowiązki organu w fazie przyjmowania dokumentu
•uprzednie rozpatrzenie uwag i wniosków
•dołączenie do przyjętego dokumentu uzasadnienia zawierającego informacje o udziale społeczeństwa w
postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały
uwzględnione zgłoszone uwagi i wnioski
•podanie do publicznej wiadomości informacji o przyjęciu dokumentu i o możliwościach zapoznania się
z jego treścią i ww. uzasadnieniem

Udział organizacji ekologicznej w postępowaniu
•jeżeli przepis szczególny przewiduje prowadzenie postępowania z udziałem społeczeństwa
•pojęcie organizacji ekologicznej – organizacja społeczna (zob. art. 5 par 2 pkt 5 Kpa), której statutowym
celem jest ochrona środowiska – art. 3 pkt 10 uiś
•jej pozycja proces. – uczestnik na prawach strony (jeżeli, powołując się na cele statutowe, zgłosi chęć
uczestnictwa i zostanie dopuszczona)
•odmowa dopuszczenia – postanowienie, na które organizacji ekologicznej (???) służy zażalenie

Szczególne uprawnienia organizacji ekologicznej
•prawo wniesienia odwołania od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa,
jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału
w pierwszej instancji (wniesienie odwoł = chęć udziału w postępowaniu)
•prawo skargi do sądu administracyjnego od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału
społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie
brała ona udziału w postępowaniu administracyjnym
•niezależnie od prawa udziału na prawach strony prawo wnoszenia uwag i wniosków na podstawie art. 29
uiś („każdy”)

Problem odpowiedniego stosowania art. 16-20 uiś
Art. 31 uiś: Do prowadzenia postępowań wymagających udziału społeczeństwa przepisy art. 16-20 stosuje
się odpowiednio
•M. Górski: „w szczególnych sytuacjach udział społeczeństwa w określonym postępowaniu może być
wyłączony”

11

•B. Rakoczy: „takie przypadki, gdy w ramach postępowania z udziałem społeczeństwa zachodzi
jednocześnie konieczność udostępnienia informacji na wniosek”
•m.zd.: oznacza ograniczenia w zakresie możliwości zapoznania się z „niezbędną dokumentacją
sprawy” (por. art. 33 ust. 1 pkt 5, art. 39 ust. 1 pkt 2) oraz ograniczenia w zakresie dostępu do akt
sprawy organizacji ekologicznej działającej na prawach strony

Udział organizacji ekologicznej w postępowaniu niewymagającym udziału społ.
•na podstawie art. 31 Kpa
•może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:
–wszczęcia postępowania,
–dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu,

jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny
•nie uczestnicząc w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej
przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie
•wyjątek: art. 28 ust. 3 Pb (przepisu art. 31 Kpa nie stosuje się w postępowaniu w sprawie pozwolenia na
budowę), ale art. 28 ust. 4 Pb stanowi: „Przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się w postępowaniu w sprawie
pozwolenia na budowę wymagającym udziału społeczeństwa zgodnie z przepisami uiś”

Współdziałanie w dziedzinie ochrony środowiska z organami administracyjnymi
Zakres podmiotowy:
•organizacje ekologiczne
•jednostki pomocnicze samorządu gminnego (sołectwa, dzielnice, osiedla i in., a także miasto na terenie
gminy)
•samorząd pracowniczy (zob. ustawa o przedsiębiorstwach mieszanych i inne formy działania
pracowników)
•jednostki ochotniczych straży pożarnych (jednostki ochrony p.poż. w formie stowarzyszeń)
•związki zawodowe (zob. ustawa o związkach zawodowych)
•pojęcie organu administracyjnego (art. 3 pkt 9)

Problem formy współdziałania (faktyczne i prawne)

Powoływanie zakładowych komisji ochrony środowiska i społecznych inspektorów ochrony środowiska
•uprawnienie związków zawodowych i samorządów pracowniczych (we współpracy)
•cel: organizowanie i przeprowadzanie społecznej kontroli ochrony środowiska na terenie zakładu pracy
•Problem określenia zakresu uprawnień przysługujących powołanym podmiotom

WYKŁAD 5

OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA – OCHRONA POWIETRZA

Dwutorowość ochrony zasobów środowiska
• ustalenie standardów jakości zasobów środowiska, kontrola ich przestrzegania i ew. działania służące
przywróceniu ich przestrzegania
• działania służące dotrzymywaniu ww. wymagań, w szczególności poprzez ograniczanie i kontrolę
odprowadzania do tych zasobów substancji i energii (emisja)

Ustalenie standardów jakości środowiska
•standard jakości – poziomy dopuszczalne substancji lub energii oraz pułap stężenia ekspozycji, które muszą
być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy
przyrodnicze

12

•obowiązek ustalenia → co do zasady, minister właściwy ds. środowiska (w porozumieniu z innymi
organami) poprzez wydanie odpowiednich rozporządzeń wykonawczych do Poś lub innych ustaw
szczególnych

Kontrola przestrzegania standardów jakości
•wskazane organy administracji (w szczególności starosta,WIOŚ)
•w szczególności w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska

Konsekwencje naruszenia wymaganego stanu
•obowiązek przygotowania i zrealizowania odpowiedniego programu naprawczego, służącego
doprowadzeniu do przestrzegania standardów jakości środowiska (jego treść – art. 84 ust. 2 Poś)
•akt prawa miejscowego przyjmowany przez upoważniony szczegółowymi przepisami terenowy organ
administracji (np. program ochrony powietrza i plan działań krótkoterminowych; program ochrony
środowiska przed hałasem)

OCHRONA POWIETRZA – podstawy prawne
•KONWENCJA w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, sporządzona
w Genewie dnia 13 listopada 1979 r. (ratyfikowana przez Polskę)
•DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w
sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy
•DYREKTYWA 2001/81/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 23 października 2001 r.
w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza
•Art. 85-96a Poś (oraz unormowania dotyczące prawa emisyjnego)

Standardy jakości powietrza
Norma zadaniowo-kierunkowa: zapewnienie jak najlepszej jakości powietrza (cel), w szczególności przez
(zadania):
•utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej
na tych poziomach;
•zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one
dotrzymane;
•zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo
poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach

Poziom substancji w powietrzu
•Jest to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w
odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni (art. 3 pkt 28 Poś)

Poziomy:
•Dopuszczalny
•Docelowy
•Celu długoterminowego

Ustalone w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie
poziomów niektórych substancji w powietrzu (przewiduje także poziomy alarmowe)

Badanie przestrzegania standardów jakości powietrza
•Dokonywane w strefach, na które dzieli się całe terytorium państwa (aglomeracja powyżej 250 tys.
mieszkańców; miasto powyżej 100 tys.; pozostały obszar województwa) – podział dokonany w
ROZPORZĄDZENIU MŚ z 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości
powietrza

13

•Ocena jakości w ramach PMŚ, dokonywana przez WIOŚ do 30 kwietnia za rok poprzedni, wraz z
klasyfikacją stref odrębnie dla każdej substancji (informacje są przekazywane zarządowi województwa i
GIOŚ)
•Ocena wg zasad z ROZPORZĄDZENIA MŚ z 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny
poziomów substancji w powietrzu (ustala m.in. metodyki referencyjne)
•GIOŚ dokonuje zbiorczej oceny jakości powietrza w skali kraju (raport na stronie internetowej) oraz
nadzoruje ww. działania WIOŚ

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (1)
•Uchwała sejmiku województwa określająca program ochrony powietrza dla stref, w których poziom
substancji w powietrzu przekracza poziomy dopuszczalne lub przekracza poziom docelowy (program
naprawczy)
•Projekt uchwały opracowuje zarząd województwa w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania od WIOŚ
wyników oceny i przedstawia go do zaopiniowania właściwym wójtom, b. lub p.m. i starostom (1 mc na
opinię, jego upływ = akceptacja)
•Zapewnia się możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu
•sejmik województwa podejmuje uchwałę w terminie 18 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny
WIOŚ
•Treść programu – zob. ROZPORZĄDZENIE MŚ z 11 września 2012 r. w sprawie programów ochrony
powietrza oraz planów działań krótkoterminowych

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (2)
•Możliwość opracowania przez ministra właściwego ds. środowiska krajowego programu ochrony
powietrza
•w przypadku gdy przekroczenie poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu
występuje na znacznym obszarze kraju, a środki podjęte przez organy samorządu terytorialnego nie
wpływają na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza
•dokument o charakterze strategicznym wyznaczający cele i kierunki działań, jakie powinny zostać
uwzględnione w programach ochrony powietrza

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (3)
•Uchwała sejmiku województwa określająca plan działań krótkoterminowych podejmowana w przypadku
ryzyka wystąpienia w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego
substancji w powietrzu
•Projekt uchwały opracowuje zarząd województwa w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania od wioś
informacji o ryzyku i przedstawia go do zaopiniowania właściwym wójtom, b. lub p.m. i starostom (1 mc na
opinię, jego upływ = akceptacja)
•Sejmik województwa podejmuje uchwałę w terminie 18 miesięcy od dnia otrzymania informacji o ryzyku
•Treść planu – art. 92 ust. 2 Poś i ROZPORZĄDZENIE MŚ z 11 września 2012 r. w sprawie programów
ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (4)
Współdziałanie z innymi państwami (art. 92a Poś):

Konsultacje z właściwym organem innego państwa w celu analizy możliwości wyeliminowania lub

ograniczenia ryzyka przekroczeń oraz skutków i czasu ich trwania (MŚ za pośr. zarządu woj.)

Współpraca mająca na celu przygotowanie i realizację wspólnych programów ochrony powietrza lub

planów działań krótkoterminowych (MŚ za pośr. zarządu woj.)

Współpraca z innymi państwami członkowskimi UE oraz Komisją Europejską w zakresie

koordynacji na terytorium RP wspólnych programów ochrony powietrza lub planów działań
krótkoterminowych (MŚ za pośr. zarządu woj.)

Współpraca z organem właściwym w innym państwie członkowskim UE oraz Komisją Europejską

w zakresie oceny i zapewnienia pomiarów jakości powietrza (GIOŚ za pośr. WIOŚ)

14

Współpraca z innymi państwami członkowskimi UE oraz Komisją Europejską w zakresie wymiany

informacji o wykonywaniu oceny i zapewnieniu pomiarów jakości powietrza (GIOŚ)

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (5)
Obowiązki informacyjne:
•Strona internetowa GIOŚ – informacje o stanie jakości powietrza i o programach ochrony powietrza oraz
planach działań krótkoterminowych
•Wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego niezwłocznie powiadamia społeczeństwo o ryzyku
wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego oraz o wystąpieniu tego
przekroczenia
•WIOŚ przekazuje GIOŚ informacje o wynikach pomiarów, ocen, klasyfikacji stref i przekroczeniach
poziomów alarmowych
•WIOŚ powiadamia zarząd woj. o ryzyku przekroczenia poziomu docelowego lub dopuszczalnego
•WIOŚ powiadamia woj. zespół zarządzania kryzysowego o przekroczeniu poziomów zobowiązujących
do podjęcia działań określonych w planach działań krótkoterminowych
•Zarząd woj. przekazuje MŚ informację o uchwaleniu programu ochrony powietrza i planu działań
krótkoterminowych oraz sprawozdania z ich realizacji

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (6)
•Możliwość nałożenia na podmiot korzystający ze środowiska prowadzący działalność powodującą emisję,
w drodze decyzji marszałka województwa, obowiązku prowadzenia pomiarów poziomów substancji w
powietrzu
•Dotyczy to obszaru, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, w
odniesieniu do zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie
mogące znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu uiś

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (7)
Odpowiedzialność karna z tytułu:
•Nieprzestrzegania ograniczeń, nakazów lub zakazów określonych w uchwale sejmiku województwa
określającej plan działań krótkoterminowych – kara grzywny (art. 332 Poś)
•Niespełnienia obowiązku prowadzenia pomiarów poziomów substancji w powietrzu, nałożonego decyzją
marszałka województwa lub nieprzechowywanie wyników pomiarów w wymaganym okresie – kara
grzywny (art. 333 Poś)

(art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń: minimum grzywny wynosi 20 zł, maksimum 5000 zł – por. art. 361 Poś)
WYKŁAD 6

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Podstawy prawne
• Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do
oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku
• Dział V Poś (art. 112 – art. 120a Poś) – ochrona obszarowa przed hałasem
• Tytuł III Poś "Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom”
• Przepisy dotyczące dróg, linii kolejowych i tramwajowych, lotnisk oraz portów (art. 173-179 Poś)
• Dział IV Poś "Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii”
• Dział III Tytułu V Poś "Administracyjne kary pieniężne”
• Dział VII Tytułu I Poś "Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji
inwestycji” + upzp i Pb
• Ustawy szczegółowe np. Prawo o ruchu drogowym czy kodeks pracy i przepisy wykonawcze dot. BHP

Definicja hałasu w Poś
•art. 3 pkt 5 Poś: „dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz”

15

•Oznacza dźwięki, które słyszy człowiek
•Rozumienie inne od potocznego
•Wprowadzanie do powietrza hałasu (dźwięku) = emisja (art. 3 pkt 4 Poś)
•Jeżeli jest to emisja, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować
szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z
innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska, to mamy do czynienia z zanieczyszczeniem
(art. 3 pkt 49 Poś)
•Hałas w rozumieniu potocznym = zanieczyszczenie w rozumieniu Poś

Definicja hałasu w dyrektywie 2002/49
•Niepożądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez działalność człowieka na wolnym powietrzu
•Dyrektywa nie dotyczy:
–hałasu powodowanego przez osobę narażoną,
–hałasu powodowanego czynnościami domowymi,
–hałasu powodowanego przez sąsiadów,
–hałasu w miejscu pracy,
–hałasu wewnątrz środka transportu,
–hałasu powodowanego działaniami wojskowymi na terenach wojskowych

korzystaniem ze środowiska

Standardy jakości w zakresie poziomu hałasu
Norma kierunkowo-zadaniowa: ochrona przed hałasem polega zapewnieniu jak najlepszego stanu
akustycznego środowiska (CEL), w szczególności poprzez (ZADANIA):
•utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie;
•zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany

Określenie dopuszczalnych poziomów hałasu
•ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku
•Określa dopuszczalne poziomy hałasu (w Db) określone wskaźnikami hałasu LDWN, LN, LAeq D i LAeq
N dla terenów przeznaczonych:
–pod zabudowę mieszkaniową,
–pod szpitale i domy opieki społecznej,
–pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
–na cele uzdrowiskowe,
–na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
–na cele mieszkaniowo-usługowe

Określenie dopuszczalnych poziomów hałasu
•ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku
•Określa dopuszczalne poziomy hałasu (w Db) określone wskaźnikami hałasu LDWN, LN, LAeq D i LAeq
N dla terenów przeznaczonych:
–pod zabudowę mieszkaniową,
–pod szpitale i domy opieki społecznej,
–pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
–na cele uzdrowiskowe,
–na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
–na cele mieszkaniowo-usługowe

Możliwość wyznaczenia obszarów cichych

16

•Rada powiatu może, w drodze uchwały (akt prawa miejscowego), wyznaczyć obszary ciche w
aglomeracji lub poza aglomeracją, uwzględniając szczególne potrzeby ochrony przed hałasem tych
obszarów i podając wymagania zapewniające utrzymanie poziomu hałasu co najmniej na istniejącym
poziomie
•projekt uchwały podlega uzgodnieniu z właściwym miejscowo wójtem, burmistrzem lub prezydentem
miasta w terminie 30 dni; niezajęcie przez organ stanowiska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do
projektu uchwały
•Definicje: aglomeracji (art. 3 pkt 1 Poś), obszaru cichego w aglomeracji (pkt 10a), obszaru cichego poza
aglomeracją (pkt 10b)

Ograniczenie lub zakaz używania jednostek pływających
•Rada powiatu, w drodze uchwały, ograniczy lub zakaże używania jednostek pływających lub
niektórych ich rodzajów na określonych zbiornikach powierzchniowych wód stojących oraz wodach
płynących, jeżeli jest to konieczne do zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach
przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe
•na śródlądowych wodach żeglownych ograniczenia i zakazy wprowadza, w drodze rozporządzenia,
minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu
•ograniczenia nie mogą jednak dotyczyć jednostek pływających, których użycie jest konieczne do celów
bezpieczeństwa publicznego lub do utrzymania cieków i zbiorników wodnych

Badanie przestrzegania standardów jakości
•W ramach PMŚ
•Obowiązkowa ocena stanu akustycznego środowiska:
1. Aglomeracje ponad 100 tys. mieszkańców
2. Tereny poza aglomeracjami w postaci dróg, linii kolejowych lub lotnisk zaliczonych w rozporządzeniu do
obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych
obszarach
3. tereny określone w powiatowym programie ochrony środowiska
•Dokonują: starosta; zarządzający drogą, linią kolejową lub lotniskiem wymienionymi w powyższym
rozporządzeniu; wioś

Mapy akustyczne
•Sporządza, co 5 lat, starosta – na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska
•Obejmują:
–aglomeracje o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.
–tereny określone w powiatowym programie ochrony środowiska
•Składają się z cz. opisowej i graficznej (elementy określa art. 118 ust. 4 i 5 Poś)
•Charakter prawny (???)
•Przekazywane niezwłocznie zarządowi wojew., wioś i państwowemu wojew. inspektorowi sanitarnemu
•Sporządzane także przez zarządzającego drogą, linią kolejową lub lotniskiem zaliczonymi do obiektów,
których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach (dot.
terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku)
•Przekazywane marszałkowi wojew., staroście i wioś

Rejestr informacji o stanie akustycznym środowiska
•Prowadzi wioś, w szczególności na podstawie danych z map akustycznych przekazywanych przez starostę i
zarządzającego drogą, l.k. lub l.
•Szczegółowe wymogi – ROZPORZĄDZENIE MŚ z 25 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych
wymagań dotyczących rejestru zawierającego informacje o stanie akustycznym środowiska
•Dane z rejestru wioś przekazuje GIOŚ do 31 marca za rok poprzedni

17

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (1)
•Decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu – wydawana obligatoryjnie i z urzędu przez organ ochrony
środowiska (por. art. 378 Poś – starosta i in.) w przypadku stwierdzenia, że poza zakładem, w wyniku jego
działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu
•Nie jest jednak wydawana, jeżeli hałas powstaje w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii
tramwajowych, kolei linowych, portów oraz lotnisk lub z działalnością osoby fizycznej niebędącej
przedsiębiorcą
•Treść decyzji: a) obligatoryjna: potwierdza, że na danym terenie obowiązuje norma hałasu określona w
ROZPORZĄDZENIU MŚ; b) fakultatywna: określenie wymagań mających na celu nieprzekraczanie poza
zakładem dopuszczalnych poziomów hałasu

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (2)
•Stworzenie programu ochrony środowiska przed hałasem (programu naprawczego – akt prawa
miejscowego) dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny
•Uchwala:
–dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców i terenów określonych w powiatowym programie ochrony
środowiska – rada powiatu,
–dla terenów poza aglomeracjami, o których mowa w art. 179 ust. 1 Poś (drogi, linie kolejowe lub lotniska)
– sejmik województwa
–organy te zapewniają możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu
•szczegółowe wymagania – ROZPORZĄDZENIE MŚ z 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem
•Przekazywany niezwłocznie wioś

Konsekwencje naruszenia standardów jakości (3)
•Odpowiedzialność karna z tytułu:
–Naruszenia warunków decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu – kara aresztu albo ograniczenia wolności
albo kara grzywny
–Nieprzestrzegania ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale rady powiatu wydanej na
podstawie art. 116 ust. 1 Poś (ograniczenie lub zakaz używania jednostek pływających lub niektórych ich
rodzajów) – kara grzywny
•Administracyjna kara pieniężna – wymierza WIOŚ, w drodze decyzji, za: m.in. przekroczenie,
określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu lub o pozwoleniu zintegrowanym, poziomów
hałasu

Ochrona pozostałych zasobów środowiska (1)
•ochrona wód – art. 97-100 Poś (normy kierunkowo-zadaniowe) + Prawo wodne + ustawa o obszarach
morskich RP i administracji morskiej i ustawa o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki
•powierzchni ziemi – art. 101-110a Poś (schemat regulacji: norma kierunkowo-zadaniowa; określenie
standardów jakości gleby i ziemi w drodze rozporządzenia MŚ, wydawanego w porozumieniu z ministrem
właściwym ds. rolnictwa; badanie jakości, ocena i obserwacja zmian – starosta w ramach PMŚ; brak
podstaw do uchwalania programów naprawczych) + ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Ochrona pozostałych zasobów środowiska (2)
•ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121-124 Poś (schemat regulacji: norma kierunkowo-
zadaniowa; określenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania ich dotrzymania – w drodze rozporządzenia MŚ, wydawanego w porozumieniu z ministrem
właściwym ds. zdrowia; obowiązek prowadzącego instalację oraz użytkownika urządzenia emitującego pola
elektromagnetyczne, do wykonywania pomiarów poziomów pól i przekazywania ich wyników WIOŚ i
państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu; badania poziomów pól, ocena i obserwacja
zmian – WIOŚ w ramach PMŚ; WIOŚ prowadzi rejestr terenów, na których stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych poziomów pól; brak podstaw do uchwalania programów naprawczych)
•ochrona kopalin – art. 125-126 Poś (normy kierunkowo-zadaniowe) + Prawo geologiczne i górnicze

18

•ochrona zwierząt i roślin – art. 127-128 Poś (normy kierunkowo-zadaniowe) + ustawa o ochronie
przyrody + ustawa o lasach + ustawa o rybactwie śródlądowym + Prawo łowieckie + ustawa o ochronie
zwierząt

WYKŁAD 7

OCHRONA ŚRODOWISKA W ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM I PROCESIE
BUDOWLANYM

Podstawy prawne
• Art. 71-76 Poś
• Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
• Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane
• Uiś
• Szereg przepisów określających ograniczenia działalności inwestycyjnej wynikających z konieczności
zapewnienia ochrony środowiska, np.:
– ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
– Poś
– ustawa o odpadach
– Prawo wodne
– ustawa o ochronie przyrody
– ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach
uzdrowiskowych

Etapy procesu budowlanego (wg art. 71-76 Poś)
1. ustalenie przeznaczenia terenu (planowanie i zagospodarowanie przestrzenne)(art. 71-73 Poś),
2. określenie dalszych warunków realizacji przedsięwzięcia w odpowiednich decyzjach zezwalających na te
realizacje (art. 73-75 Poś) – chronologicznie:
–decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko
–decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
–pozwolenie na budowę
3. realizacja przedsięwzięcia (art. 74-75 Poś),
4. rozpoczęcie użytkowania (oddanie do użytkowania)(art. 76 Poś)

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (1)
•Art. 47 ust. 2 UPZP: Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju [sporządza ją minister
właściwy do spraw rozwoju regionalnego, przyjmuje RM w drodze uchwały] określa uwarunkowania, cele i
kierunki zrównoważonego rozwoju kraju oraz działania niezbędne do jego osiągnięcia, a w szczególności:

2) wymagania z zakresu ochrony środowiska i zabytków, z uwzględnieniem obszarów podlegających
ochronie;
4) rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i transportowej, strategicznych zasobów wodnych i
obiektów gospodarki wodnej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym;

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (2)
•Art. 39 ust. 3 UPZP: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa [projekt sporządza
marszałek województwa, uchwala sejmik województwa] uwzględnia się ustalenia strategii rozwoju
województwa oraz określa się w szczególności:

2) system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego,
ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

19

•Art. 11 ust. 1: USW: Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa [uchwala sejmik
województwa], uwzględniającą w szczególności następujące cele:

4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych
pokoleń

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (3)
•Art. 10 ust. 2 UPZP: W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
określa się w szczególności:

3) obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i
uzdrowisk
•Art. 15 ust. 2 UPZP: W planie miejscowym określa się obowiązkowo:

13) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (4)
•Art. 1 ust. 2 UPZP – zasada ochrony wartości wysoko cenionych (wg Z. Niewiadomskiego jedna z zasad
planowania przestrzennego):

W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza:
3) wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (5)
•zasada prawa ochrony środowiska – zasada integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi
(art. 8 Poś)

Art. 71 Poś:
•zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i
aktualizacji ww. aktów
•w ww. aktach w szczególności:
–1) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia
ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu;
–2) ustala się warunki realizacji przedsięwzięć, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie
ochrony środowiska
•przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu powinny w jak największym stopniu zapewniać
zachowanie jego walorów krajobrazowych

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (6)
Art. 72 Poś: w studium oraz mpzp:
•zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska
•ustala się proporcje pozwalające na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i
prawidłowych warunków życia
•określa się sposób zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka, klęsk
żywiołowych oraz ruchów masowych ziemi

Ww. określa się na podstawie opracowań ekofizjograficznych (dokumentacja charakteryzująca
poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym studium, mpzp lub województwa i ich wzajemne
powiązania)

20

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (7)
W mpzp oraz w decyzji o wzizt uwzględnia się w szczególności ograniczenia wynikające z:
1. ustanowienia w trybie ustawy o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku
krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespołu przyrodniczo-
krajobrazowego, użytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin
2. utworzenia obszarów ograniczonego użytkowania lub stref przemysłowych
3. wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracją
4. ustalenia w trybie przepisów ustawy – Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i
zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujęć wód, a także obszarów ochronnych zbiorników wód
śródlądowych

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (8)
W mpzp oraz w decyzji o wzizt uwzględnia się w szczególności ograniczenia wynikające z (c.d.):
5. tego, że linie komunikacyjne, napowietrzne i podziemne rurociągi, linie kablowe oraz inne obiekty
liniowe przeprowadza się i wykonuje w sposób zapewniający ograniczenie ich oddziaływania na
środowisko;
6. tego, że w granicach administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej zabudowy wsi jest zabroniona
budowa zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zagrożenie
wystąpienia poważnych awarii.
7. tego, że zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnych awarii powinny być lokalizowane w
bezpiecznej odległości od siebie, od osiedli mieszkaniowych, od obiektów użyteczności publicznej, od
budynków zamieszkania zbiorowego, od obszarów parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku
krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespołu przyrodniczo-
krajobrazowego, użytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin,
od stref ochronnych ujęć wód i obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, od upraw
wieloletnich, od dróg krajowych oraz od linii kolejowych o znaczeniu państwowym;
8.tego, że osiedla mieszkaniowe, obiekty użyteczności publicznej, budynki zamieszkania zbiorowego,
obszary parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszary chronionego krajobrazu,
obszary Natura 2000, obszary zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, obszary użytku ekologicznego,
stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, ich otuliny, strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne
zbiorników wód śródlądowych, drogi krajowe oraz linie kolejowe o znaczeniu państwowym powinny być
lokalizowane w bezpiecznej odległości od zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych
awarii;

Ochrona środowiska w aktach planowania przestrzennego (9)
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko (art. 46 i n. uiś) – procedura, umożliwiająca zebranie
informacji pozwalających na prawidłowe, pod wzgl. środowiskowym, ustalenie ostatecznej treści
dokumentu – etapy:
1. uznanie potrzeby przeprowadzenia SOOŚ (w szczególności dla: koncepcji przestrzennego zagosp. kraju,
studium, mpzp i planu wojew., strategii rozwoju regionalnego)
2. uzyskanie przez organ przygotowujący projekt ww. dokumentu uzgodnień dot. wymaganej treści
prognozy oddziaływania na środowisko
3. przygotowanie prognozy oddziaływania na środowisko
4. uzyskanie opinii właściwych organów (GDOŚ, rdoś, dyrektor urzędu morskiego, Główny Inspektor
Sanitarny, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, państwowy powiatowy inspektor sanitarny) dot.
projektu wraz z prognozą i zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w SOOŚ
5. przygotowanie ostatecznego projektu dokumentu uwzględniającego ustalenia zawarte w prognozie, opinie
organów oraz zgłoszone uwagi i wnioski
6. przekazanie właściwym organom (ww.) przyjętego dokumentu oraz podanie do publicznej wiadomości
informacji o przyjęciu dokumentu
7. prowadzenie monitoringu skutków realizacji postanowień przyjętego dokumentu w zakresie
oddziaływania na środowisko

21

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (1)
Procedura indywidualnej oceny oddziaływania na środowisko (dotycząca konkretnego przedsięwzięcia)
przeprowadzana w ramach procedury wydawania określonych decyzji administracyjnych:
•Podstawowa – poprzedzająca wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (dla planowanych
przedsięwzięć: a) mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko; b) mogących potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia OOŚ został stwierdzony, w drodze
postanowienia, przez właściwy organ
•Uzupełniająca – w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o
zatwierdzeniu projektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych oraz decyzji
o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części i in.
•„Naturowa” – w ramach decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, ale które – w ocenie organu właściwego do
wydania tej decyzji – może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i które równocześnie
nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (2)
W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia:
1) bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na:
a) środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi,
b) dobra materialne,
c) zabytki,
d) wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa w lit. a-c,
e) dostępność do złóż kopalin;
2) możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko;
3) wymagany zakres monitoringu.

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (3)
W decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, wydawanej po przeprowadzeniu oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko, właściwy organ (rdoś, GDOŚ, wójt, b., p.m.):
1) określa:
a) rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia,
b) warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia, ze
szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony cennych wartości przyrodniczych, zasobów
naturalnych i zabytków oraz ograniczenia uciążliwości dla terenów sąsiednich,
c) wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w dokumentacji wymaganej do
wydania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1, w szczególności w projekcie budowlanym, w przypadku
decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18,
2) w przypadku gdy z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika potrzeba:
a) wykonania kompensacji przyrodniczej – stwierdza konieczność wykonania tej kompensacji,
b) zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - nakłada
obowiązek tych działań;

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (4)
Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – (wójt, b., p.m.) określa sposoby
zagospodarowania i warunki zabudowy terenu w przypadku braku mpzp, wynikające z przepisów
odrębnych, a w szczególności w zakresie:
•ochrony środowiska i zdrowia ludzi oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej (UPZP)

22

Wymogi dot. decyzji o wzizt wg Poś:
•Art. 73 (por. wcześniej)
•Art. 74 – nakaz zapewnienia w trakcie przygotowywania (i realizacji) inwestycji oszczędnego korzystania
z terenu (obowiązek projektantów, organów ustalających wzizt i wywłaszczających nieruchomości)

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (5)
Art. 5 ust. 1 Prawa budowlanego: Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi
należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony
w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:
1) spełnienie wymagań podstawowych dotyczących:
d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,
e) ochrony przed hałasem i drganiami,
Decyzja o pozwoleniu na budowę – stosownie do art. 35 ust. 1 Pb, warunkiem jej wydania jest m.in.:
1) zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu, a
także wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach;
2) zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-
budowlanymi [w ich ramach również uwzględniono wymogi ochrony środowiska]

Ochrona środowiska w fazie przed przystąpieniem do realizacji inwestycji (6)
Dodatkowo art. 75 ust. 4 Poś upoważnia organ właściwy do wydania pozwolenia na budowę
(starosta/wojewoda) do szczegółowego określenia:
•zakresu obowiązków inwestora związanych z ochroną środowiska w trakcie prac budowlanych, w
szczególności dotyczących ochrony gleby, zieleni, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków wodnych;
•działań mających na celu naprawienie wyrządzonych szkód (jeżeli ochrona elementów przyrodniczych
nie jest możliwa), w szczególności obowiązków związanych z kompensacją przyrodniczą (zob. definicję
w art. 3 pkt 8 Poś)

Ochrona środowiska w fazie realizacji inwestycji
Oprócz wymogu zapewnienia oszczędnego korzystania z terenu (art. 74 ust. 1 Poś), Poś – w art. 75 –
zawiera następujące nakazy (ustalone w odpowiednich decyzjach poprzedzających przystąpienie do tych
prac: pozwoleniu na budowę, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach):
•inwestor realizujący przedsięwzięcie jest obowiązany uwzględnić ochronę środowiska na obszarze
prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby, zieleni, naturalnego ukształtowania terenu i
stosunków wodnych
•dopuszcza się wykorzystywanie i przekształcanie elementów przyrodniczych wyłącznie w takim
zakresie, w jakim jest to konieczne w związku z realizacją konkretnej inwestycji
•jeżeli ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa, należy podejmować działania mające na celu
naprawienie wyrządzonych szkód, w szczególności przez kompensację przyrodniczą

Ochrona środowiska w fazie oddawania inwestycji do użytkowania (1)
Art. 76 ust. 1 Poś ustanawia zakaz oddawania do użytkowania nowo zbudowanego lub przebudowanego
obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji, jeżeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska,
którymi są:
•wykonanie wymaganych przepisami lub określonych w decyzjach administracyjnych środków
technicznych chroniących środowisko;
•zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych, wynikających z ustaw (np. art. 143 Poś) lub
decyzji;
•uzyskanie wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska;
•dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badań i sprawdzeń, wynikających z mocy prawa
standardów emisyjnych (por. art. 145 Poś) oraz określonych w pozwoleniu warunków emisji.

23

Ww. decyzjami są w szczególności: decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenie na budowę,
pozwolenie emisyjne – por. art. 188 Poś

Ochrona środowiska w fazie oddawania inwestycji do użytkowania (2)
Art. 76 ust. 3 Poś: Nowo zbudowany lub przebudowany obiekt budowlany, zespół obiektów lub instalacja
nie mogą być eksploatowane, jeżeli w okresie 30 dni od zakończenia rozruchu nie są dotrzymywane
wynikające z mocy prawa standardy emisyjne albo określone w pozwoleniu warunki emisji, ustalone
dla fazy po zakończeniu rozruchu.
Art. 76 ust. 3 Poś: Obowiązek inwestora poinformowania WIOŚ, na 30 dni przed terminem oddania do
użytkowania nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub
instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu
uiś, o planowanym terminie:
•oddania do użytkowania nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów
lub instalacji;
•zakończenia rozruchu instalacji, jeżeli jest on przewidywany.

Ww. w związku z art. 365 ust. 2 Poś – WIOŚ wstrzymuje oddanie do użytkowania lub użytkowanie

WYKŁAD 9

OCHRONA PRZYRODY

Podstawy prawne
• KONWENCJA w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w
Paryżu dnia 16 listopada 1972 r.
• KONWENCJA o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r.
• EUROPEJSK

24

A KONWENCJA KRAJOBRAZOWA, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r.
• Rozporządzenie Rady (WE) NR 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej
fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi
• Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009
r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa; wcześniej dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w
sprawie ochrony dzikiego ptactwa)
• Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory)
• USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (dalej: uop)

Przedmiot ochrony (uop)
•„PRZYRODA” – zasoby, twory i składniki przyrody
•elementy przyrody żywej (biocenoza: organizmy roślinne, zwierzęce i drobnoustroje)
•elementy abiotyczne (przyroda nieożywiona), ale ustawodawca stanowi o „tworach” – elementy
abiotyczne, ale nie jakiekolwiek (np. woda, powietrze, powierzchnia ziemi), lecz tylko ukształtowane
(siłami natury), czyli np. wodospad, zespoły skalne itp.

Zakres „ochrony przyrody” wg uop obejmuje:
•elementy przyrody żywej
•ukształtowane elementy przyrody nieożywionej
•krajobraz

Instrumenty realizacji celów ochrony przyrody
•uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony
środowiska oraz strategiach rozwoju jst i aktach planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz w
działalności gospodarczej i inwestycyjnej;
•obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody;
•opracowywanie i realizacja ustaleń planów ochrony dla obszarów podlegających ochronie prawnej,
programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych;
•realizacja programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z
planem działań (por. art. 111 uop – projekt sporządza minister właściwy do spraw środowiska, zatwierdza,
w drodze uchwały, Rada Ministrów)
•prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody;
•prowadzenie badań naukowych nad problemami związanymi z ochroną przyrody.

Formy ochrony przyrody (tzw. ochrona specjalna)
•Formy ochrony obszarowej:
–Parki narodowe
–Rezerwaty przyrody
–Parki krajobrazowe
–Obszary chronionego krajobrazu
–Obszary Natura 2000
•Formy ochrony indywidualnej (obiektowej):
–Pomniki przyrody
–Stanowiska dokumentacyjne

25

–Użytki ekologiczne
–Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
•Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Park narodowy
•obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi,
kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na którym ochronie podlega cała
przyroda oraz walory krajobrazowe
•utworzenie, likwidacja i zmiana granic parku narodowego następuje w drodze rozporządzenia Rady
Ministrów, które określa jego obszar, przebieg granicy i otulinę
•na obszarach graniczących z parkiem narodowym wyznacza się otulinę; w otulinie może być utworzona
strefa ochronna zwierząt łownych ze względu na potrzebę ich ochrony w parku narodowym [przez otulinę
rozumie się strefę ochronną graniczącą z formą ochrony przyrody i wyznaczoną indywidualnie dla formy
ochrony przyrody w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności
człowieka]

Rezerwat przyrody
•obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska
przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody
nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub
walorami krajobrazowymi
•uznanie obszarów za rezerwat przyrody następuje w drodze aktu prawa miejscowego w formie
zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska, które określa jego nazwę, położenie lub
przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu
przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem.

Zakazy obowiązujące w parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody (w szczególności)
•budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń
służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody
•chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj
•polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych
•pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów
•palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem
miejsc wyznaczonych
•ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras
narciarskich wyznaczonych
•zakłócania ciszy
•biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych

Park krajobrazowy
•obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe
w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju
•utworzenie parku krajobrazowego następuje w drodze uchwały sejmiku województwa (akt prawa
miejscowego), która określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona,
szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części, wybrane
spośród zakazów, o których mowa w art. 17 ust. 1 uop.

Zakazy, które można wprowadzić w parku krajobrazowym (art. 17 ust. 1 uop)
•realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu uiś
•umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt,
•likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych
•wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu

26

•dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej
gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
•budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych
zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej;
•lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od krawędzi brzegów klifowych oraz w
pasie technicznym brzegu morskiego;
•organizowania rajdów motorowych i samochodowych;

Obligatoryjnie ustanawiany plan ochrony ww. obszarów chronionych
Projekt planu ochrony sporządza dla:
•parku narodowego – dyrektor parku narodowego;
•rezerwatu przyrody – regionalny dyrektor ochrony środowiska lub po uzgodnieniu z tym organem –
zarządzający rezerwatem albo sprawujący nadzór nad rezerwatem;
•parku krajobrazowego – dyrektor parku krajobrazowego lub dyrektor zespołu parków krajobrazowych

Plany ochrony ustanawiają (w terminie 6 mcy od otrzymania projektu, na okres 20 lat):
•minister właściwy do spraw środowiska, w drodze rozporządzenia – plan ochrony dla parku narodowego
•regionalny dyrektor ochrony środowiska, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia – plan
ochrony dla rezerwatu przyrody
•sejmik województwa, w drodze uchwały (akt prawa miejscowego) – plan ochrony dla parku
krajobrazowego

Treść planu ochrony (np.)
•cele ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i społecznych uwarunkowań ich realizacji
•identyfikacja oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń
wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich skutków
•wskazanie obszarów i działań ochronnych
•wskazanie obszarów i miejsc udostępnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych,
rekreacyjnych, sportowych, amatorskiego połowu ryb i rybactwa oraz określenie sposobów ich
udostępniania
•ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw



Zadania ochronne dla parku narodowego lub rezerwatu przyrody
Ustanawia, do czasu przyjęcia planu ochrony, w drodze zarządzenia:
•minister właściwy do spraw środowiska – dla parku narodowego;
•regionalny dyrektor ochrony środowiska – dla rezerwatu przyrody.

Zadania ochronne (ustanawiane na rok lub równocześnie na kolejne lata, nie dłużej jednak niż na 5 lat)
uwzględniają:
•identyfikację i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz sposoby
eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków;
•opis sposobów ochrony czynnej ekosystemów, z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych
zadań;
•opis sposobów czynnej ochrony gatunków roślin, zwierząt lub grzybów;
•wskazanie obszarów objętych ochroną ścisłą, czynną oraz krajobrazową.

Obszar chronionego krajobrazu
•tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe
ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną
funkcją korytarzy ekologicznych

27

•wyznaczenie następuje w drodze uchwały sejmiku województwa (akt prawa miejscowego), która określa
jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów
oraz zakazy wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1 uop

Zakazy, które można wprowadzić na obszarze chronionego krajobrazu (art. 24 ust. 1 uop)
•zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień
•realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu uiś
•likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych
•wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu
•dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone
wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka;
•likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
•lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych
zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej
gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej;
•lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od linii brzegów klifowych oraz w pasie
technicznym brzegu morskiego.

Obszary Natura 2000
Obejmują:
•obszary specjalnej ochrony ptaków (wyznaczone, zgodnie z dyrektywą ptasią, do ochrony populacji
dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków)
•specjalne obszary ochrony siedlisk (wyznaczone, zgodnie z dyrektywą siedliskową, w celu trwałej
ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin lub zwierząt lub
w celu odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu ochrony tych
gatunków)
•obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony
przez Komisję Europejską w drodze decyzji)

Sieć Natura 2000 w Polsce liczy 845 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty i 145 obszarów
specjalnej ochrony ptaków, co w sumie daje 983 obszarów Natura 2000 (7 z nich to obszary ptasie i
siedliskowe w tych samych granicach) pokrywających 19,76 % lądowej powierzchni kraju



Tworzenie sieci obszarów Natura 2000 (1)
•ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów
wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000
•Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000
•MŚ, po uzyskaniu zgody RM, przekazuje Komisji Europejskiej:
•listę „proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty”;
•szacunek dotyczący współfinansowania przez Wspólnotę ochrony obszarów wyznaczonych ze względu na
typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt o znaczeniu priorytetowym;
•listę obszarów specjalnej ochrony ptaków.

Tworzenie sieci obszarów Natura 2000 (2)
•podstawą wyznaczenia jest rozporządzenie MŚ, które określa nazwę, położenie administracyjne, obszar i
mapę obszaru, cel i przedmiot ochrony; z tym, że:
–Obszary ochrony ptaków wyznaczane są samodzielnie (KE jest jedynie informowana o wyznaczeniu
danego obszaru)
–Obszary specjalnej ochrony siedlisk – projekt takiego obszaru, po przeprowadzeniu konsultacji
społecznych i międzyresortowych, wysyłany jest do KE celem jego zatwierdzenia (na tym etapie obszar ma

28

status „proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty”); po zatwierdzeniu właściwą Decyzją
Komisji Europejskiej obszar uzyskuje status „obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty”; po
zatwierdzeniu przez KE listy obszarów MŚ wydaje rozporządzenie, które definitywnie kończy procedurę
wyznaczenia obszaru Natura 2000 na podstawie dyrektywy siedliskowej (w terminie 6 lat od dnia
zatwierdzenia tego obszaru przez Komisję Europejską jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty)

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000
•Ustanawia rdoś, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia

Plan zawiera:
•opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000;
•identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk;
•cele działań ochronnych;
•określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów
ich wdrażania
•wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego
województw dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są
niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000;
•wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony

Plan ochrony dla obszaru Natura 2000
•Ustanawia MŚ, w drodze rozporządzenia, na okres 20 lat

Zawiera on:
•opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000;
•identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych, oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk;
•określenie warunków utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony przedmiotów ochrony obszaru
Natura 2000, zachowania integralności obszaru Natura 2000 oraz spójności sieci obszarów Natura 2000
•wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego
województw dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są
niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków roślin i zwierząt, dla których wyznaczono obszar Natura 2000;
•określenie działań ochronnych dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony przedmiotów
ochrony obszaru Natura 2000, ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację;
•wskaźniki właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk,
będących przedmiotami ochrony;
•określenie sposobów monitoringu realizacji zadań ochronnych oraz ich skutków;
•określenie sposobów monitoringu stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt i
ich siedlisk, będących przedmiotami ochrony.

Ograniczenia na obszarach Natura 2000
Zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco
negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności:
•pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony
wyznaczono obszar Natura 2000 lub
•wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub
•pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

29

(stosuje się odpowiednio do „proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty”)

Indywidualne formy ochrony przyrody
•POMNIKI PRZYRODY– pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o
szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów
drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie (art. 40 uop).
•STANOWISKA DOKUMENTACYJNE – niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do
wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji
geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne
wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i
podziemnych; Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych
szczątków roślin lub zwierząt (art. 41 uop)
•UŻYTKI EKOLOGICZNE – zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla
zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne,
kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza,
wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych
gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego
przebywania (art. 42 uop).
•ZESPOŁY PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE – fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego
zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne (art. 43 uop).

Ustanowienie indywidualnej formy ochrony przyrody
•następuje w drodze uchwały rady gminy (akt prawa miejscowego); określa ona nazwę danego obiektu lub
obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia
dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części, wybrane
spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1 uop

Zakazy, które mogą być wprowadzone w stosunku do indywidualnych f.o.p.
•niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
•wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu;
•uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
•dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej
gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
•likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów
wodno-błotnych;
•zmiany sposobu użytkowania ziemi;
•wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków
roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
•umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i
złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną
gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
•zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu
ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych;
•umieszczania tablic reklamowych

Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Obejmuje ona:
•okazy gatunków
•siedliska roślin, zwierząt i grzybów
•ostoje roślin, zwierząt i grzybów

30

okaz gatunku – oznacza roślinę, zwierzę lub grzyb z danego gatunku, żywe lub martwe, każdą ich część,
formę rozwojową, jajo lub wydmuszkę, a także produkt pochodny również zawarty w innych towarach oraz
towary, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem, oznakowaniem lub etykietą, lub jeżeli
wynika to z jakichkolwiek innych okoliczności, mają zawierać lub zawierają części lub produkty pochodne z
roślin, zwierząt, lub grzybów z danego gatunku
ostoja – miejsce o warunkach sprzyjających egzystencji roślin, zwierząt lub grzybów zagrożonych
wyginięciem lub rzadkich gatunków
siedlisko roślin, siedlisko zwierząt lub siedlisko grzybów – obszar występowania roślin, zwierząt lub
grzybów w ciągu całego życia lub dowolnym stadium ich rozwoju

Konstrukcja normatywna ochrony gatunkowej (1)
•wyszczególnienie przez upoważniony organ (MŚ w porozumieniu z ministrem ds. rolnictwa; rdoś – na
terenie województwa i na czas określony) w akcie normatywnym (odpowiednio – rozporządzeniu lub akcie
prawa miejscowego – zarządzeniu) list gatunków objętych ochroną, w stosunku do których mają
zastosowanie zakazy oraz odstępstwa od nich wskazane w tym akcie, a wybrane spośród zakazów i
odstępstw określonych w ustawie (art. 51 ust. 1 i art. 52 ust. 1 uop), oraz wskazanie sposobów ochrony tych
gatunków, w tym wielkość stref ochrony

Konstrukcja normatywna ochrony gatunkowej (2)
GDOŚ i rdoś (na obszarze swojego działania i na obszarach morskich) są upoważnieni do wydania
zezwolenia (decyzja) na czynności podlegające określonym zakazom z art. 51 ust. 1 i art. 52 ust. 1 uop. Jest
ono wydawane na wniosek i określa:
•kto, kiedy i gdzie może podejmować działania
•jakie czynności mogą być podejmowane
•jakiego gatunku, jakich ilości lub liczby osobników danego gatunku dotyczy zezwolenie
•jaki jest termin złożenia informacji o wykorzystaniu zezwolenia

GDOŚ opracowuje programy ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów;
zawierają:
•opis sposobów prowadzenia działań ochronnych zmierzających do odbudowy populacji zagrożonych
wyginięciem gatunków;
•określenie czasu i miejsca wykonania działań ochronnych;
•wskazanie odpowiedzialnego za wykonanie działań ochronnych;
•informacje o kosztach i źródłach finansowania

Konstrukcja normatywna ochrony gatunkowej (3)
Rdoś może ustalać i likwidować, w drodze decyzji administracyjnej:
•strefy ochrony ostoi oraz stanowisk roślin objętych ochroną gatunkową, wskazanych w rozporządzeniu
MŚ;
•strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową,
wskazanych w rozporządzeniu MŚ;
•strefy ochrony ostoi oraz stanowisk grzybów objętych ochroną gatunkową, wskazanych w rozporządzeniu
MŚ.

W strefach ochrony bez zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska zabrania się:
•przebywania osób, z wyjątkiem właściciela nieruchomości objętej strefą ochrony oraz osób sprawujących
zarząd i nadzór nad obszarami objętymi strefą ochrony, oraz osób wykonujących prace na podstawie umowy
zawartej z właścicielem lub zarządcą;
•wycinania drzew lub krzewów;
•dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli nie jest to związane z potrzebą ochrony poszczególnych
gatunków;
•wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji.

31

Konstrukcja normatywna ochrony gatunkowej (4)
•Art. 61-64 uop – wdrożenie Rozporządzenia Rady (WE) NR 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie
ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi; przewidują instrument polegający
na reglamentacji przez państwo, co do zasady w formie zezwoleń (wydawanych przez ministra
właściwego ds. środowiska), międzynarodowego obrotu gatunkami dzikiej fauny i flory objętymi ochroną
prawa unijnego

Ochrona powszechna – ochrona zasobów, tworów i składników nieobjętych formami ochrony przyrody
Proklamacja zasady powszechności ochrony przyrody – art. 125 uop: rośliny, zwierzęta lub grzyby, a także
ich siedliska, nieobjęte formami ochrony przyrody mogą być niszczone lub zabijane jedynie w związku z:
1. realizacją zadań uzasadnionych potrzebami ochrony przyrody;
2. prowadzeniem badań naukowych lub edukacją;
3. racjonalną gospodarką;
4. amatorskim połowem ryb;
5. zbiorem na własne potrzeby;
6. prowadzeniem akcji ratowniczej;
7. bezpieczeństwem powszechnym;
8. bezpieczeństwem sanitarnym i weterynaryjnym;
9. ochroną życia i zdrowia ludzi;
10. zapobieganiem skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniem.

Ochrona terenów zieleni i zadrzewień
•Ogólna norma kompetencyjna – rada gminy jest obowiązana zakładać i utrzymywać w należytym stanie
tereny zieleni i zadrzewienia (art. 78 uop)
•Teren położony poza obrębem miast i wsi o zwartej zabudowie, pokryty drzewostanem i nieobjęty ochroną
na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, rada gminy może uznać za park
gminny, jeżeli stanowi własność gminy, a jeżeli stanowi własność innego podmiotu – za zgodą właściciela
(uop nie dookreśla konsekwencji utworzenia; jedynie na podstawie usg mogą być ustanawiane przez radę
gminy przepisy porządkowe i przepisy związane z ustalaniem zasad korzystania z mienia gminnego)
•Nakaz wykonywania prac ziemnych oraz innych prac związanych z wykorzystaniem sprzętu
mechanicznego lub urządzeń technicznych, prowadzonych w obrębie bryły korzeniowej drzew lub krzewów
na terenach zieleni lub zadrzewieniach, w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom;



Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości
•usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego
przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta
•Wymogu uzyskania zezwolenia nie stosuje się m.in. do drzew lub krzewów:
–owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz w
granicach parku narodowego lub rezerwatu przyrody – na obszarach nieobjętych ochroną krajobrazową;
–na plantacjach;
–których wiek nie przekracza 10 lat;
–które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń
kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji
właściwego organu.
•Posiadacz nieruchomości ponosi opłaty za usunięcie drzew lub krzewów (ustala się je na podstawie stawki
zależnej od obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa)

Administracyjna kara pieniężna
Wymierza wójt, burmistrz albo prezydent miasta za:

32

•zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót
ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem
środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności;
•usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;
•zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów
pielęgnacyjnych.

Ustala się ją w wysokości trzykrotnej opłaty za usunięcie drzew lub krzewów

WYKŁAD 10

POZWOLENIA EMISYJNE

Podstawy prawne
• Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania
zanieczyszczeniom i ich kontroli
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca
zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (wersja skodyfikowana; data zakończenia
ważności: 06/01/2014)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji
przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola)(uchyla dyrektywę
2008/1/WE)
• Poś (art. 180-200 – część ogólna; art. 201-219 – pozwolenia zintegrowane; art. 220-229 – na emisję do
powietrza) + Prawo wodne + ustawa o odpadach

Formy prawne eksploatacji instalacji powodującej emisję
•Na podstawie pozwolenia na emisję
•Na podstawie zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia eksploatacji instalacji
•Na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego (w ramach zwykłego korzystania ze środowiska, np.
osoba fizyczna, przy użyciu instalacji)

Obowiązek uzyskania pozwolenia emisyjnego (decyzja)
Przedmiot: eksploatacja instalacji powodująca:
•wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
•wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
•wytwarzanie odpadów,

chyba że pozwolenie nie jest wymagane (por. art. 201 ust. 2 i art. 220 ust. 2 Poś)

Pojęcie instalacji
•stacjonarne urządzenie techniczne,
•zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym
dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
•budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,

których eksploatacja może spowodować emisję (art. 5 pkt 6 Poś)
Eksploatacja instalacji lub urządzenia – użytkowanie instalacji lub urządzenia oraz utrzymywanie ich w
sprawności (art. 5 pkt 3 Poś)

Typy pozwoleń emisyjnych
•pozwolenia zintegrowane
•pozwolenia na emisję określonych rodzajów substancji lub energii do wskazanych elementów środowiska
(tzw. pozwolenia sektorowe):

33

–na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
–wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;
–na wytwarzanie odpadów.

BRAK MOŻLIWOŚCI WYBORU MIĘDZY NIMI (por. art. 182 Poś)

Organ właściwy do wydania pozwolenia emisyjnego
– organ ochrony środowiska (zob. art. 378 ust. 1-2aa Poś):
•starosta
•rdoś – przedsięwzięcia na terenach zamkniętych
•marszałek województwa – instalacje (przedsięwzięcia), które mogą zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko w rozumieniu uiś oraz przedsięwzięcia, dla których koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie,
wydobywanie kopalin ze złóż udziela MŚ lub marszałek województwa (dot. pozwolenia, także
zintegrowanego, na wytwarzanie odpadów innych niż wydobywcze wytworzonych w miejscu poszukiwania,
rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż oraz ich magazynowania i przeróbki)

Sposób wszczęcia postępowania w sprawie pozwolenia emisyjnego
Jest wydawane na wniosek:
•prowadzącego instalację;
•zainteresowanego uzyskaniem tytułu prawnego do instalacji lub jej oznaczonej części;
•podmiotu podejmującego realizację nowej instalacji.

Wymogi dot. treści wniosku i załączników (w szczególności)
•Informacje o prowadzącym instalację i o instalacji
•Informacje o wielkości i źródłach powstawania albo miejscu emisji
•Informacja o istniejącym lub przewidywanym oddziaływaniu emisji na środowisko
•Propozycja działań, w tym wyszczególnienie środków technicznych mających na celu zapobieganie lub
ograniczanie emisji

Załączniki:
•dokument potwierdzający, że wnioskodawca jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym, jeżeli
nie jest on osobą fizyczną;
•streszczenie wniosku sporządzone w języku niespecjalistycznym

Podmioty postępowania
•Strony postępowania: prowadzący instalację oraz, jeżeli w związku z eksploatacją instalacji utworzono
obszar ograniczonego użytkowania [por. art. 135 poś], władający powierzchnią ziemi na tym obszarze
•Wyłączenie stosowania w postępowaniu o wydanie pozwolenia emisyjnego art. 31 Kpa (udział
organizacji społecznej na prawach strony)
•Ww. przepisów nie stosuje się w postępowaniu o wydanie pozwolenia zintegrowanego oraz decyzji o
zmianie pozwolenia zintegrowanego dotyczącej istotnej zmiany instalacji; w tym przypadku stosuje się
przepisy art. 44 uiś [udział w postępowaniu organizacji ekologicznych]

Warunki uzyskania pozwolenia emisyjnego (charakter związany)
•Spełnienie wymagań dotyczących instalacji, określonych w Poś (zob. art. 141 ust. 2, art. 143 i art. 204 ust.
1 Poś)i w planach gospodarki odpadami;
•Niepowodowanie wskutek eksploatacji instalacji przekroczenia dopuszczalnych standardów emisyjnych;
•Niepowodowanie wskutek eksploatacji instalacji przekroczenia standardów jakości środowiska;
•Nienaruszenie wskutek wydania pozwolenia programu naprawczego;
•Upływ 2 lat od dnia, w którym decyzja w przedmiocie cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia stała się
ostateczna, a wniosek dotyczy uprawnień wnioskodawcy objętych taką decyzją;
•Niepowodowanie wskutek eksploatacji instalacji położonej w granicach strefy przemysłowej naruszenia
ustaleń zawartych w rozporządzeniu (???) o utworzeniu takiej strefy.

34

Pozwolenie jest wydawane na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat

Obligatoryjne elementy treści pozwolenia emisyjnego
•rodzaj i parametry instalacji istotne z punktu widzenia przeciwdziałania zanieczyszczeniom;
•wielkość dopuszczalnej emisji w warunkach normalnego funkcjonowania instalacji, nie większa niż
wynikająca z prawidłowej eksploatacji instalacji, dla poszczególnych wariantów funkcjonowania;
•maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się uzasadnionych technologicznie warunków
eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, w szczególności w przypadku rozruchu i wyłączenia
instalacji, a także warunki wprowadzania do środowiska substancji lub energii w takich przypadkach;
•jeżeli ma to wpływ na określenie wymagań ochrony środowiska:
–wymagany termin zakończenia eksploatacji instalacji,
– dopuszczalny łączny czas dalszej eksploatacji instalacji oraz sposób dokumentowania czasu tej
eksploatacji;
•źródła powstawania albo miejsca wprowadzania do środowiska substancji lub energii;
•termin, od którego jest dopuszczalna emisja, gdy wniosek złożył podmiot podejmujący realizację nowej
instalacji

Fakultatywne elementy treści pozwolenia emisyjnego
•sposób postępowania w razie zakończenia eksploatacji instalacji;
•wielkość i forma zabezpieczenia roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku
oraz szkód w środowisku;
•wymagane działania, w tym wyszczególnienie środków technicznych mających na celu zapobieganie lub
ograniczanie emisji, a jeżeli działania mają być realizowane w okresie, na który jest wydane pozwolenie -
również termin realizacji tych działań;
•rodzaj i ilość wykorzystywanej energii, materiałów, surowców i paliw;
•zakres i sposób monitorowania procesów technologicznych, w tym pomiaru i ewidencjonowania wielkości
emisji w zakresie, w jakim wykraczają one poza wymagania, o których mowa w art. 147 i 148 ust. 1
(obowiązek pomiarów ex lege);
•sposób postępowania w przypadku uszkodzenia aparatury pomiarowej służącej do monitorowania
procesów technologicznych, jeżeli jej zastosowanie jest wymagane;
•sposób i częstotliwość przekazywania informacji i danych, o których mowa w pkt 5, organowi właściwemu
do wydania pozwolenia i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.




Przeniesienie pozwolenia emisyjnego
•na wniosek zainteresowanego nabyciem tytułu prawnego do całej instalacji możliwe jest przeniesienie na
niego – w drodze decyzji (organu uprawnionego do wydania pozwolenia) – praw i obowiązków
wynikających z pozwoleń dotyczących tej instalacji (o ile daje on rękojmię prawidłowego wykonania
tych obowiązków)

Wygaśnięcie pozwolenia emisyjnego (stw. w decyzji)
•po upływie czasu, na jaki zostało wydane;
•jeżeli podmiot przestał być prowadzącym instalację w rozumieniu ustawy, z zastrzeżeniem art. 190 ust. 1-3
Poś [ww. przeniesienie praw i obowiązków wynikających z pozwolenia], lub z innych powodów pozwolenie
stało się bezprzedmiotowe;
•na wniosek prowadzącego instalację;
•jeżeli prowadzący instalację nie rozpoczął działalności objętej pozwoleniem w terminie dwóch lat od dnia,
w którym pozwolenie stało się ostateczne;
•jeżeli prowadzący instalację nie prowadził działalności objętej pozwoleniem przez dwa lata;

35

•w przypadku, o którym mowa w art. 229 ust. 4 Poś (decyzja o pozwoleniu na wprowadzanie gazów lub
pyłów do powietrza, wydana w wyniku postępowania kompensacyjnego, nie stanie się wykonalna w
terminie dwóch lat od jej wydania);
•w przypadku wstrzymania użytkowania składowiska na czas dłuższy niż rok;
•w przypadku wstrzymania termicznego przekształcania odpadów na czas dłuższy niż rok

Obligatoryjne cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia bez odszkodowania
•jeżeli instalacja nie jest należycie eksploatowana, przez co stwarza zagrożenie pogorszenia stanu
środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenie życia lub zdrowia ludzi (w drodze decyzji, której nadaje
się rygor natychmiastowej wykonalności)

Fakultatywne cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia bez odszkodowania (w drodze decyzji)
•eksploatacja instalacji jest prowadzona z naruszeniem warunków pozwolenia, innych przepisów ustawy lub
ustawy o odpadach (przed wydaniem decyzji organ wzywa prowadzącego instalację do usunięcia naruszeń
w oznaczonym terminie);
•przepisy dotyczące ochrony środowiska zmieniły się w stopniu uniemożliwiającym emisję na warunkach
określonych w pozwoleniu;
•instalacja jest objęta postępowaniem kompensacyjnym (por. art. 227-229 Poś);
•nastąpiło przekroczenie krajowych pułapów emisji, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca
2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji.

Fakultatywne cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia za odszkodowaniem (w drodze decyzji)
•przemawiają za tym względy ochrony środowiska lub
•korzystanie z pozwolenia stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.

Ustalenie odszkodowania następuje w drodze decyzji organu właściwego do cofnięcia lub ograniczenia
pozwolenia; decyzja jest niezaskarżalna. Strona niezadowolona z przyznanego odszkodowania może w
terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji odszkodowawczej, wnieść powództwo do sądu powszechnego.

POZWOLENIA ZINTEGROWANE (dalej: pz)

Przesłanki wydawania pz
•ma obejmować całość oddziaływań na środowisko i zastępować wszelkie pozwolenia sektorowe
•pz wymaga prowadzenie instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w
niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów
przyrodniczych albo środowiska jako całości – określa ROZPORZĄDZENIE MINISTRA
ŚRODOWISKA z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne
zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości
Charakterystyka pz (1)
•ustala dopuszczalną wielkość emisji gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza z instalacji,
niezależnie od tego, czy wymagane byłoby dla niej, zgodnie z ustawą, uzyskanie pozwolenia na
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
•określa warunki wytwarzania i sposoby postępowania z odpadami, niezależnie od tego, czy dla instalacji
wymagane byłoby, zgodnie z ustawą o odpadach, uzyskanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów
•ustala także, na zasadach określonych w ustawie – Prawo wodne, warunki poboru wód powierzchniowych
lub podziemnych, jeżeli wody te są pobierane wyłącznie na potrzeby instalacji wymagającej pozwolenia
zintegrowanego

Charakterystyka (2)
•instalacje, które wymagają pz powinny spełniać wymagania wynikające z NAJLEPSZYCH
DOSTĘPNYCH TECHNIK (definicja – art. 3 pkt 10 Poś), w szczególności powodowane przez takie
instalacje emisje nie mogą przekraczać granic specjalnie określonego dla nich standardu emisyjnego – tzw.
„granicznych wielkości emisyjnych” (o ile standard taki zostanie ustalony) – zasada BAT

36

•Minimalne wymagania wynikające z najlepszych dostępnych technik, jakie muszą spełniać instalacje,
mogą być ustalone przez MŚ w drodze rozporządzenia (zob. art. 206 ust. 2 Poś; upoważnienie nie zostało
dotąd zrealizowane, a tym samym nie ustalono granicznych wielkości emisyjnych)

Charakterystyka (3)
Wymogi dla wniosku o wydanie pz:
•ogólne (por. ww. przepisy ogólne)
•dotyczące poszczególnych pozwoleń sektorowych
•jeżeli wody powierzchniowe lub podziemne są pobierane wyłącznie na potrzeby instalacji – dotyczące
wniosku o pozwolenie wodnoprawne na pobór wód
•informacje, dotyczące instalacji wymagającej pz, o (m.in.):
–oddziaływaniu emisji na środowisko jako całość,
–proponowanej wielkości emisji hałasu,
–proponowanej ilości, stanie i składzie ścieków, o ile ścieki nie będą wprowadzane do wód lub do ziemi,
–proponowanych sposobach zapobiegania występowaniu i ograniczania skutków awarii,
–spełnianiu wymagań najlepszych dostępnych technik,
•opis wariantów środków zapobiegających powstawaniu zanieczyszczeń, o ile takie warianty istnieją.

Zapewnia się możliwość udziału społeczeństwa w rozumieniu uiś w postępowaniu, którego przedmiotem
jest pz lub zmiana pz dotycząca istotnej zmiany instalacji

Wymogi dotyczące treści pz
•dla poszczególnych pozwoleń sektorowych (ogólne i szczegółowe)
•dla pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód,
•określenie (m.in.):
–rodzaju prowadzonej działalności;
–sposobów osiągania wysokiego poziomu ochrony środowiska jako całości;
–wielkości emisji hałasu;
–ilości, stanu i składu ścieków, o ile ścieki nie będą wprowadzane do wód lub do ziemi;
–ilości wykorzystywanej wody;
–sposobów zapobiegania występowaniu i ograniczania skutków awarii.

Nadzór nad prawidłowością pz i ich wykonywaniem (1)
Kompetencje ministra właściwego ds. środowiska:
•do jego wiadomości są przesyłane wnioski o wydanie pz oraz wydane pz
•prowadzi rejestr wniosków o wydanie pz oraz wydanych pz
•może zwrócić się do starosty o udzielenie informacji lub udostępnienie innych dokumentów związanych z
wydawaniem pz
•w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wydawania przez starostę pz MŚ kieruje
wystąpienie, którego treścią może być w szczególności wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji w
przedmiocie wydania pz (w przypadku skierowania wystąpienia ministrowi właściwemu do spraw
środowiska przysługują prawa strony w postępowaniu administracyjnym i postępowaniu przed sądem
administracyjnym)

Nadzór nad prawidłowością pz i ich wykonywaniem (2)
Obowiązek informowania organu właściwego do wyd. pz przez prowadzącego instalację:
•przed dokonaniem zmian w instalacji objętej pz, polegających na zmianie sposobu funkcjonowania
instalacji – o planowanych zmianach (organ może uznać, że wymaga to zmiany niektórych warunków
wydanego pz i zobowiązać prowadzącego instalację, w terminie 30 dni od otrzymania informacji, do
złożenia wniosku o zmianę pozwolenia)
•przed dokonaniem istotnych zmian w instalacji objętej pz – o planowanych zmianach (jednocześnie
obowiązek złożenia wniosku o zmianę wydanego pz)

37

Nadzór nad prawidłowością pz i ich wykonywaniem (3)
Obowiązek analizy wydanych pz przez organ właściwy do ich wydania:
•co najmniej raz na 5 lat;
•jeżeli nastąpiła zmiana w najlepszych dostępnych technikach, pozwalająca na znaczne zmniejszenie
wielkości emisji bez powodowania nadmiernych kosztów;
•wynika to z potrzeby dostosowania eksploatacji instalacji do zmian przepisów o ochronie środowiska.

W przypadku gdy ww. analizy wykazały konieczność zmiany treści pozwolenia zintegrowanego, którego
termin ważności upłynie później niż rok po zakończeniu analiz, stosuje się odpowiednio przepisy art. 195
Poś (dot. fakultatywnego cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia bez odszkodowania)

WYKŁAD 11

POZWOLENIA NA WPROWADZANIE GAZÓW LUB PYŁÓW DO POWIETRZA (wgpp) /
OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIA INSTALACJI

Zakres przedmiotowy pozwolenia na wgpp
• Wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, chyba że dana instalacja została zwolniona z obowiązku
jego uzyskania w ROZPORZĄDZENIU MŚ z 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia

Zwolnienia od obowiązku uzyskania pozwolenia na wgpp
•Instalacje określone w załączniku do rozporządzenia MŚ
•Inne instalacje niż ww., do których nie stosuje się przepisów w sprawie standardów emisyjnych, gdy
spełniony jest przynajmniej jeden z warunków:
•gazy lub pyły są wprowadzane z instalacji do powietrza w sposób niezorganizowany, bez pośrednictwa
przeznaczonych do tego celu środków technicznych lub za pośrednictwem wentylacji grawitacyjnej;
•żadna z substancji wprowadzanych z instalacji do powietrza nie jest objęta poziomami dopuszczalnymi lub
wartościami odniesienia w powietrzu;
•instalacja stosowana jest wyłącznie do badania, rozwoju lub testowania nowych produktów lub procesów
technologicznych przez okres nie dłuższy niż dwa lata.
•Inne niż ww. instalacje, do których nie stosuje się przepisów w sprawie standardów emisyjnych, gdy żadna
z substancji wprowadzanych do powietrza z wszystkich tych rodzajów instalacji położonych na terenie
jednego zakładu nie powoduje przekroczenia 10 % dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu albo
10 % wartości odniesienia, uśrednionych dla 1 godziny



Treść wniosku o pozwolenie na wgpp
Wymogi ogólne (art. 184 Poś) oraz:
•czas pracy źródeł powstawania i miejsc wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza w ciągu roku;
•określenie wprowadzanych do powietrza rodzajów i ilości gazów lub pyłów przypadających na jednostkę
wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu;
•opis terenu w zasięgu pięćdziesięciokrotnej wysokości najwyższego miejsca wprowadzania gazów lub
pyłów do powietrza, z uwzględnieniem obszarów poddanych ochronie na podstawie ustawy o ochronie
przyrody oraz ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym;
•określenie aerodynamicznej szorstkości terenu;
•aktualny stan jakości powietrza;
•określenie warunków meteorologicznych;
•wyniki obliczeń stanu jakości powietrza, z uwzględnieniem metodyk modelowania, o których mowa w art.
12, wraz z graficznym przedstawieniem tych wyników.

Treść pozwolenia na wgpp

38

Wymogi ogólne (art. 188 Poś) oraz m.in.:
•charakterystyka miejsc wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza;
•usytuowanie stanowisk do pomiaru wielkości emisji w zakresie gazów lub pyłów wprowadzanych do
powietrza;
•jeżeli dla instalacji albo procesu technologicznego lub operacji technicznej, prowadzonych w instalacji, są
ustalone standardy emisyjne, to w pozwoleniu na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza nie określa
się dla tej instalacji, procesu lub operacji innych rodzajów gazów lub pyłów niż objęte standardami; w
pozwoleniu wskazuje się na odstąpienie od określania warunków emisji dla pozostałych gazów lub pyłów

Postępowanie kompensacyjne
•procedura umożliwiająca dokonanie niezbędnych modyfikacji funkcjonujących pozwoleń, poprzez
obniżenie dopuszczalnego poziomu emisji, i w ten sposób "wygospodarowanie" miejsca na nową emisję,
która będzie musiała się w tych granicach zmieścić, aby mogła być dozwolona

Przesłanki przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego
1. wydanie pozwolenia na wgpp dla nowo budowanej instalacji lub zmienianej w sposób istotny
2. na danym obszarze zostały przekroczone standardy jakości powietrza (por. art. 86 Poś i
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu)
3. zgoda prowadzących inne instalacje na danym obszarze na ograniczenie ilości wprowadzanych do
powietrza gazów lub pyłów

Wniosek o wszczęcie postępowania kompensac.
•Powinien zawierać załączniki:
–wniosek o wydanie pozwolenia na wgpp;
–zgoda uczestników postępowania na dokonanie odpowiedniej redukcji ilości wprowadzanych do powietrza
gazów lub pyłów
•Termin złożenia: od razu przy składaniu wniosku o wydanie pozwolenia na wgpp albo w trakcie
postępowania o wydanie tego pozwolenia

Przebieg postępowania kompensacyjnego
•Uczestniczą prowadzący inne instalacje, którzy wyrazili zgodę na ograniczenie ilości wprowadzanych
do powietrza gazów lub pyłów
•Właściwy organ ochrony środowiska, na podstawie zgody prowadzących inne instalacje, cofa lub
ogranicza, bez odszkodowania, pozwolenia na wgpp z innych instalacji objętych postępowaniem
kompensacyjnym w zakresie, w jakim uczestnicy postępowania wyrazili zgodę
•„Zaoszczędzona” pula emisji jest przyznawana na rzecz nowopowstałej (zmodernizowanej) instalacji
(łączna redukcja ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów z innych instalacji powinna być o co
najmniej 30 % większa niż ilość gazów lub pyłów dopuszczonych do wprowadzania do powietrza z nowo
zbudowanej instalacji lub instalacji zmienionej w sposób istotny)

Wykonalność pozwolenia na wgpp wydanego w post. kompensacyjnym
•Nie wcześniej niż od dnia, w którym decyzje o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia dla innych
instalacji, staną się ostateczne (z chwilą, gdy to nastąpi, organ właściwy do wydania pozwolenia
niezwłocznie informuje o tym wnioskodawcę)
•Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o pozwoleniu, wydanej w wyniku postępowania kompensacyjnego
(stwierdzenia dokonuje organ właściwy do wydania pozwolenia) – pozwolenie nie stanie się wykonalne w
terminie dwóch lat od jego wydania

ZGŁOSZENIE INSTALACJI

Przedmiot zgłoszenia
•instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia,

39

•mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko (precyzuje ROZPORZĄDZENIE MŚ z 2 lipca 2010 r. w
sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia)

Obowiązek zgłoszenia dotyczy następujących instalacji:
•nowo zbudowanej
•zmienionej w sposób istotny
•objętej obowiązkiem zgłoszenia w okresie, gdy jest już ona eksploatowana (prowadzący instalację jest
obowiązany ją zgłosić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym została ona objęta tym obowiązkiem)

Elementy treści zgłoszenia
•oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby;
•adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji;
•rodzaj i zakres prowadzonej działalności, w tym wielkość produkcji lub wielkość świadczonych usług;
•czas funkcjonowania instalacji (dni tygodnia i godziny);
•wielkość i rodzaj emisji;
•opis stosowanych metod ograniczania wielkości emisji;
•informacja, czy stopień ograniczania wielkości emisji jest zgodny z obowiązującymi przepisami.

Zgodnie z art. 152 ust. 3 zd. 2 Poś, art. 64 ust. 2 Kpa stosuje się odpowiednio.
Wątpliwości dot. charakteru prawnego zgłoszenia

Właściwość organów w zakresie przyjmowania zgłoszeń
•starosta
•wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby
fizyczne niebędące przedsiębiorcami

Formy zakończenia procedury zgłoszeniowej
(„do rozpoczęcia eksploatacji instalacji nowo zbudowanej lub zmienionej w sposób istotny można
przystąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia
nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji”)
•Milczenie organu (sporny charakter prawny)
•Decyzja administracyjna o sprzeciwie

Przesłanki wniesienia sprzeciwu (decyzja związana)
•eksploatacja instalacji objętej zgłoszeniem powodowałaby przekroczenie standardów emisyjnych lub
standardów jakości środowiska
•instalacja nie spełnia wymagań ochrony środowiska, o których mowa w art. 76 ust. 2 pkt 1 i 2 Poś
(wykonanie środków technicznych chroniących środowisko i zastosowanie odpowiednich rozwiązań
technologicznych)

Problem rozumienia pojęcia „wniesienie sprzeciwu”

Obowiązek zgłoszenia instalacji już funkcjonujących
•W terminie 6 miesięcy od dnia, w którym instalacja została objęta obowiązkiem
•Brak odesłania do ust. 4 art. 152 Poś (wniesienie sprzeciwu)
•Stwierdzenie, że zachodzą okoliczności wniesienia sprzeciwu – sankcjonowanie możliwie tylko w oparciu
o ogólne przepisy o odpowiedzialności

Poszerzenie obowiązku zgłoszenia
•Na rezygnację z rozpoczęcia lub zakończenie eksploatacji instalacji
•Zmianę danych zawartych w przedłożonym zgłoszeniu (obowiązek uzupełnienia zgłoszenia)

40

Zgłoszenia należy dokonać w terminie 14 dni od dnia rezygnacji z podjęcia działalności albo zaprzestania
działalności lub zmiany danych (inna funkcja tego zgłoszenia – nie wszczyna procedury, w wyniku której
konieczna byłaby weryfikacja przez organ zamierzeń podmiotu)

WYKŁAD 12

PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM

Podstawy prawne
• Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie
transgranicznych skutków awarii przemysłowych (zw. Konwencją awaryjną) sporządzona w Helsinkach
dnia 17 marca 1992 r. (ratyfikowana przez RP)
• Dyrektywa Rady 82/501/EWG z dnia 24 czerwca 1982 r. w sprawie zagrożenia poważnymi awariami
przez niektóre rodzaje działalności przemysłowej (zw. Dyrektywą Seveso)(zakończenie ważności:
03/02/1999)
• Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych
awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (zw. Dyrektywą COMAH lub Dyrektywą Seveso
II)(zakończenie ważności: 31/05/2015)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli
zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie
uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE
• Art. 243-271b Poś
• Inne akty normatywne, np.: ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, ustawa o ochronie
przeciwpożarowej, ustawa o Państwowej Straży Pożarnej, ustawa o stanie klęski żywiołowej, ustawa o
zarządzaniu kryzysowym

Definicje
Art. 3 Poś pkt:
•23) poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję,
powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub
więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub
zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem;
•24) poważna awaria przemysłowa – rozumie się przez to poważną awarię w zakładzie;
•36) substancja – rozumie się przez to pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory
występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka;
•37) substancja niebezpieczna – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny
substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w
razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub
środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja
powstała w wyniku awarii.

Instrumenty ochrony przed poważną awarią (1)
•Prawny obowiązek każdego, kto zauważy wystąpienie poważnej awarii, niezwłocznego zawiadomienia o
tym osób znajdujących się w strefie zagrożenia oraz jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej
albo Policji albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (art. 245 ust. 1 Poś + sankcja karna z art. 352 Poś
za naruszenie tego obowiązku – kara grzywny)

Instrumenty ochrony przed poważną awarią (2)
•Kompetencje organów administracji na wypadek wystąpienia poważnej awarii:
–Upoważnienie do wprowadzenia, na zasadach dekretu o świadczeniach w celu zwalczania klęsk
żywiołowych, obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych w celu prowadzenia akcji na rzecz ochrony
życia i zdrowia ludzi oraz środowiska przed skutkami poważnych awarii

41

–Upoważnienie wojewody, działającego poprzez komendanta wojewódzkiego PSP i wioś, do podjęcia
działań i zastosowania środków niezbędnych do usunięcia awarii i jej skutków, określając w
szczególności związane z tym obowiązki organów administracji i podmiotów korzystających ze środowiska
–Upoważnienie wioś do wydania decyzji (z rygorem natychmiastowej wykonalności), w której:
•zarządzi przeprowadzenie właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii;
•wyda zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska
–Obowiązki właściwych organów Państwowej Straży Pożarnej (PSP) wymienione w art. 268 Poś

Kategorie obiektów niebezpiecznych
Tzw. „zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej”, wśród których:
•Zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZZR)(poddane
łagodniejszemu reżimowi prawnemu)
•Zakłady o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR)

Zaliczenie następuje („automatycznie”) w zależności od rodzaju i ilości substancji niebezpiecznej
znajdującej się w zakładzie

Obowiązki prowadzącego ZZR i ZDR (1)
•zgłoszenia właściwemu organowi PSP:
–zakładu (tzw. zgłoszenie podstawowe) co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu
lub jego części albo w terminie 3 miesięcy od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do ZZR lub ZDR
–istotnej zmiany ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznej albo jej charakterystyki fizykochemicznej,
pożarowej i toksycznej, zmiany technologii lub profilu produkcji oraz zmiany, która mogłaby mieć poważne
skutki związane z ryzykiem awarii, w stosunku do danych zawartych w ww. zgłoszeniu zakładu (tzw.
zgłoszenie dodatkowe); zmiany powinny zostać zgłoszone w terminie 14 dni przed dniem ich
wprowadzenia)
–terminu przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji lub zamknięcia zakładu prowadzący zakład
(co najmniej 14 dni przed zamknięciem)(tzw. zgłoszenie końcowe)
•Problem skutków wadliwego zgłoszenia

Obowiązki prowadzącego ZZR i ZDR (2)
•sporządzenia programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, w którym przedstawia się
system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska (jest przedkładany właściwemu organowi
PSP oraz wioś co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części albo w
terminie 3 miesięcy od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do ZZR lub ZDR)
–uruchomienie zakładu może nastąpić po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez właściwy organ PSP
programu zapobiegania awariom, jeśli w tym terminie organ ten nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji

Obowiązki prowadzącego ZZR i ZDR (3) w decyzji kwPSP
•Komendant wojewódzki PSP ustala, w drodze decyzji, grupy ZZR lub ZDR, których zlokalizowanie w
niedużej odległości od siebie może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej lub pogłębić jej skutki, w szczególności ze względu na skoncentrowanie posiadanych
rodzajów, kategorii i ilości składowanych substancji niebezpiecznych
•W decyzji tej zobowiązuje się prowadzących zakłady do:
–wzajemnej wymiany informacji, które pozwolą na uwzględnienie w programie zapobiegania awariom,
raportach o bezpieczeństwie i w wewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych zwiększonego
prawdopodobieństwa wystąpienia awarii przemysłowej lub zwiększenia skutków jej wystąpienia;
–dostarczenia informacji niezbędnych do sporządzenia zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych oraz
do opracowywania informacji o zagrożeniach awariami przemysłowymi w zakładach o dużym ryzyku lub w
zakładach o zwiększonym ryzyku i przewidywanych środkach bezpieczeństwa

Obowiązki prowadzącego ZZR i ZDR (4)
•w razie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej obowiązek (art. 264 Poś):

42

–natychmiastowego zawiadomienia o tym fakcie właściwego organu PSP oraz wojewódzkiego inspektora
ochrony środowiska;
–niezwłocznego przekazania organom, o których mowa w pkt 1, informacji:
•o okolicznościach awarii,
•o niebezpiecznych substancjach związanych z awarią,
•umożliwiających dokonanie oceny skutków awarii dla ludzi i środowiska,
•o podjętych działaniach ratunkowych, a także działaniach mających na celu ograniczenie skutków awarii i
zapobieżenie jej powtórzeniu się;
–stałej aktualizacji informacji, o których mowa w pkt 2, odpowiednio do zmiany sytuacji

Obowiązki prowadzącego ZDR (1)
•opracowania i wdrożenia systemu bezpieczeństwa gwarantującego ochronę ludzi i środowiska,
stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania zakładem (art. 252 Poś); w systemie tym należy
uwzględnić:
–określenie obowiązków pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii przemysłowej;
–określenie programu szkoleniowego oraz zapewnienie szkoleń dla pracowników;
–funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną analizę zagrożeń awarią przemysłową oraz
prawdopodobieństwa jej wystąpienia;
–instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna,
przewidziane dla normalnej eksploatacji instalacji, a także konserwacji i czasowych przerw w ruchu;
–instrukcje sposobu postępowania w razie konieczności dokonania zmian w procesie przemysłowym;
–systematyczną analizę przewidywanych sytuacji awaryjnych;
–prowadzenie monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna;
–systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu bezpieczeństwa;
–analizę planów operacyjno-ratowniczych

Obowiązki prowadzącego ZDR (2)
•opracowania raportu o bezpieczeństwie (art. 253 Poś); w nim powinno się wykazać, że:
–prowadzący zakład o dużym ryzyku jest przygotowany do stosowania programu zapobiegania poważnym
awariom przemysłowym i do zwalczania tych awarii;
–zakład spełnia warunki do wdrożenia systemu bezpieczeństwa, o którym mowa w art. 252 Poś;
–zostały przeanalizowane możliwości wystąpienia awarii przemysłowej i podjęto środki konieczne do
zapobieżenia im;
–zostały zachowane zasady bezpieczeństwa oraz prawidłowego projektowania, wykonania i utrzymywania
instalacji, w tym magazynów, urządzeń, z wyłączeniem środków transportu, i infrastruktury, związanej z
działaniem mogącym powodować ryzyko wystąpienia poważnej awarii;
–zostały opracowane wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze oraz dostarczono informacje do
opracowania zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.
•prowadzący ZDR jest obowiązany do przedłożenia raportu właściwemu organowi PSP i wioś co najmniej
na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części albo w terminie roku od dnia
zaliczenia istniejącego zakładu do ZDR. Raport o bezpieczeństwie oraz jego zmiany zatwierdzane są w
drodze decyzji przez komendanta wojewódzkiego PSP, po uzyskaniu opinii wioś (rozpoczęcie ruchu
ZDR może nastąpić po zatwierdzeniu raportu)

Obowiązki prowadzącego ZDR (3)
•przed dokonaniem zmian w zakładzie, instalacji, procesie przemysłowym lub zmian rodzaju, właściwości
lub ilości składowanych substancji niebezpiecznych mogących mieć wpływ na wystąpienie zagrożenia
awarią przemysłową – przeprowadzenia analizy programu zapobiegania awariom, systemu
bezpieczeństwa oraz raportu o bezpieczeństwie; przed dokonaniem zmian prowadzący zakład jest
obowiązany uzyskać zatwierdzenie komendanta wojewódzkiego PSP w odniesieniu do zmienionego raportu
o bezpieczeństwie oraz równocześnie przekazać ten raport wioś (art. 257 Poś);
•analogiczny obowiązek w odniesieniu do prowadzącego ZZR przewiduje art. 258 Poś (dot. jedynie
programu zapobiegania awariom)

43

Obowiązki prowadzącego ZDR (4)
•dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu PSP oraz wioś wykazu zawierającego dane o rodzaju,
kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu, a także do corocznego
aktualizowania wykazu, według stanu na dzień 31 grudnia, w terminie do końca stycznia roku następnego
(art. 263 Poś)

Treść planów operacyjno-ratowniczych
zawierają one w szczególności:
•zakładane działania służące ograniczeniu skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska;
•propozycje metod i środków służących ochronie ludzi i środowiska przed skutkami awarii przemysłowej;
•informację o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą
podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, przedstawianą społeczeństwu i właściwym organom
Państwowej Straży Pożarnej, wojewodzie, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, regionalnemu
dyrektorowi ochrony środowiska, staroście, wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta;
•wskazanie sposobów usunięcia skutków awarii przemysłowej i przywrócenia środowiska do stanu
poprzedniego, a w przypadku gdy nie jest to możliwe - określenie zabiegów, których celem jest rekultywacja;
•wskazanie sposobów zapobiegania transgranicznym skutkom awarii przemysłowej.

Rodzaje planów operacyjno-ratowniczych
•Wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze opracowuje prowadzący ZDR (jest obowiązany do jego
przedłożenia komendantowi wojewódzkiemu PSP co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego
zakładu lub jego części albo w terminie roku od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do zakładu o dużym
ryzyku; plan nie wymaga odrębnego zatwierdzenia – jego weryfikacja następuje przy zatwierdzaniu raportu
o bezpieczeństwie)
•Zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze (dla terenu przyległego, narażonego na skutki awarii
przemysłowej, położonego poza ZDR) – sporządza komendant wojewódzki PSP, na podstawie informacji
przedstawionych przez prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej

Przesłanki i instrumenty współpracy międzynarodowej
•Stwierdzenie przez komendanta wojewódzkiego PSP, że możliwe skutki ewentualnej poważnej awarii
przemysłowej mogą mieć zasięg transgraniczny – niezwłocznie przekazuje ministrowi właściwemu ds.
środowiska istotne dla sprawy informacje, a w szczególności raport o bezpieczeństwie oraz plany
operacyjno-ratownicze; minister ten niezwłocznie zawiadamia państwo, na którego terytorium mogą
wystąpić skutki awarii, o usytuowaniu ZDR, dołączając informację o raporcie oraz planie;
•Uzyskanie przez MŚ informacji od komendanta wojewódzkiego PSP o wystąpieniu poważnej awarii
przemysłowej na terytorium RP – MŚ niezwłocznie zawiadamia państwo, na którego terytorium mogą
wystąpić skutki tej awarii, i przekazuje wszystkie istotne dla sprawy informacje (art. 270 ust. 3 Poś);
•Uzyskanie przez MŚ informacji o wystąpieniu awarii przemysłowej poza terytorium RP, której skutki
mogą oddziaływać na terytorium RP – MŚ niezwłocznie zawiadamia o tym Komendanta Głównego PSP,
który niezwłocznie podejmuje akcję ratowniczą (art. 271 Poś)
•Minister właściwy do spraw środowiska informuje Komisję Europejską o:
–poważnych awariach, ich skutkach i wynikach analizy tych zdarzeń;
–doświadczeniach krajowych w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom;
–zakładach mogących powodować poważne awarie (art. 271a Poś).

Decyzje zobowiązujące i wstrzymujące organów PSP
•przesłanki wydania decyzji (muszą wystąpić łącznie):
–naruszenie art. 248-269 Poś
–stwierdzone uchybienia mogą powodować ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej;
•treść decyzji:
–nakaz usunięcia w określonym terminie stwierdzonych uchybień lub

44

–wstrzymanie uruchomienia albo użytkowania zakładu, instalacji, w tym magazynu lub jakiejkolwiek ich
części (tej decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności; określa ona również termin wstrzymania
działalności, uwzględniając potrzebę bezpiecznego dla środowiska jej zakończenia).

WYKŁAD 13
ŚRODKI FINANSOWO – PRAWNE OCHRONY ŚRODOWISKA

W działalności ochronnej muszą być uwzględniane także ekonomiczne aspekty korzystania ze środowiska,
wprowadzania w nim zmian, dokonywania degradacji, podejmowania działań ochronnych oraz
restytucyjnych, w tym także niewykonywania lub nieprawidłowego wykonywania obowiązków związanych
z ochroną środowiska (sankcje o charakterze ekonomicznym, mające znaczenie prewencyjne i
odszkodowawcze).

Pojęcie instrumentu finansowo-prawnego ochrony środowiska – dwie cechy:



Jest powiązany z korzystaniem ze środowiska



Prawnie określono sposób wykorzystania uzyskanych środków finansowych na wyodrębniony cel
związany z realizacją zadań ochronnych

Obecnie wśród ww. środków wymienia się przede wszystkim (art. 272 Poś):
1. Opłata za korzystanie ze środowiska
2. Administracyjna kara pieniężna
3. Zróżnicowanie stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska
4. Fundusze celowe służące gromadzeniu środków pochodzących z opłat i kar oraz przeznaczaniu ich na z

góry określone cele (środek niewymieniony w art. 272 Poś)

OPŁATA ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA

Por. zasada „zanieczyszczający płaci” → celem opłat powinno być wystawienie rachunku sprawcy
naruszenia stanu środowiska za powstanie negatywnych efektów zewnętrznych i koszty ich usunięcia.

Cechy opłat:
1. świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego,
2. pobierane z tytułu korzystania z komponentów środowiska,
3. o charakterze przymusowym i ekwiwalentnym (inaczej niż podatki),
4. z reguły egzekwowane ex ante (przed rozpoczęciem działania)
5. oszacowane wg przeciętnych kosztów degradacji środowiska.

Zgodnie z art. 273 ust. 1 Poś, opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za:
1. wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
2. wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi (zwolnienia wynikają z art. 296 Poś);
3. pobór wód (zwolnienia wynikają z art. 294 Poś);
4. składowanie odpadów (zwolnienia wynikają z art. 297a Poś).

Ponadto opłaty są przewidziane w innych ustawach, np. Prawo geologiczne i górnicze (opłata
eksploatacyjna od kopalin), ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (opłata za wyłączenie z produkcji
rolnej lub leśnej), ustawa o ustawa o ochronie przyrody (opłata za wstęp na niektóre obszary chronione – do
parku narodowego, na teren rezerwatu, opłata z tytułu usunięcia drzew i krzewów z terenu nieruchomości).

Do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska zobowiązane są, co do zasady, podmioty korzystające
ze środowiska (art. 275 Poś):
a) przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

(Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna
niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym

45

imieniu działalność gospodarczą, którą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa,
usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność
zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły), a także osoby prowadzące działalność
wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa,
warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach
indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki,

b) jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o

swobodzie działalności gospodarczej,

c) osoba fizyczna niebędącą podmiotem, o którym mowa w lit. a, korzystająca ze środowiska w zakresie, w

jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia (na wprowadzanie substancji lub energii do
środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu Prawa wodnego – art. 284
ust. 2 Poś; pozwolenia tego nie wymaga pobór wód w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę oraz pobór
i odprowadzanie wód w związku z wykonywaniem odwiertów lub otworów strzałowych przy użyciu
płuczki wodnej na cele badań sejsmicznych)

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na:
1) szczególne korzystanie z wód [Szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie wykraczające poza
korzystanie powszechne lub zwykłe, w szczególności:

1) pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych;
2) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;
3) przerzuty wody oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych;
4) piętrzenie oraz retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych;
5) korzystanie z wód do celów energetycznych;
6) korzystanie z wód do celów żeglugi oraz spławu;
7) wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin
z wód lub brzegu;
8) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych];

2) regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mającą wpływ
na warunki przepływu wody;
3) wykonanie urządzeń wodnych;
4) rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód;
5) długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej;
6) piętrzenie wody podziemnej;
7) gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie obszarów górniczych utworzonych dla wód
leczniczych;
8) odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych;
9) wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
10) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych podmiotów, ścieków
przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w
przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust. 1.

Podmiotami korzystającymi ze środowiska są w poszczególnych przypadkach:
1) Jeżeli obowiązek poniesienia opłaty jest związany z eksploatacją instalacji (→ definicja w art. 3 pkt 6

Poś), podmiotem obowiązanym do poniesienia opłat z tytułu:
1) emisji polegającej na wprowadzaniu gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzaniu ścieków do wód

lub do ziemi, wytwarzaniu odpadów – jest prowadzący instalację;

2) poboru wody – jest użytkownik urządzenia wodnego w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. –

Prawo wodne [rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz
korzystaniu z nich, a w szczególności:

a) budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy,
b) zbiorniki, obiekty zbiorników i stopni wodnych,
c) stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków, rekreacji lub innych celów,
d) obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych,

46

e) obiekty energetyki wodnej,
f) wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód lub urządzeń

wodnych oraz wyloty urządzeń służące do wprowadzania wody do wód lub urządzeń wodnych,

g) stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych,
h) mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
i) stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych

2) W razie składowania lub magazynowania odpadów – posiadacz odpadów w rozumieniu przepisów

ustawy o odpadach [rozumie się przez to każdego, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów,
inną osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną), z wyłączeniem prowadzącego
działalność w zakresie transportu odpadów; domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest
posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości], z wyjątkiem:

3) Jeżeli odpady zostały przekazane na rzecz podmiotu, który nie uzyskał wymaganego zezwolenia w

zakresie gospodarki odpadami [np. na prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów, na
zbieranie lub transport odpadów, na prowadzenie działalności w zakresie termicznego przekształcenia
odpadów lub składowania odpadów] – podmiot, który przekazał te odpady, z wyjątkiem:

4) Jeżeli osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą przekazuje odpady podmiotowi, który nie uzyskał

wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami – podmiot, któremu przekazano te odpady.

Daleko idące podobieństwo regulacji opłat z rozwiązaniami prawa podatkowego (por. instytucje wzorowane
oraz odesłanie w art. 281 Poś).

Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnosi ją na
rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego (metoda samoobliczenia) – art. 284 ust. 1 Poś (według
stawek obowiązujących w okresie, w którym miało miejsce korzystanie ze środowiska; są one ustalane
przez RM w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 290 ust. 2 Poś – ROZPORZĄDZENIE RADY
MINISTRÓW z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska; górne stawki
poszczególnych opłat są ustalone w art. 290 ust. 1 Poś).

Nie wnosi się opłat z tytułu tych rodzajów korzystania ze środowiska, których roczna wysokość wnoszona
na rachunek urzędu marszałkowskiego nie przekracza 800 zł. Sejmik województwa może, w drodze aktu
prawa miejscowego, uchwalić podwyższenie kwoty, o której mowa w ust. 1, jednak nie więcej niż do 50 %
(art. 289 Poś).

Właściwość miejscowa urzędu marszałkowskiego (art. 277 ust. 1 i 2 Poś) – przesądza o niej:

1) miejsce korzystania ze środowiska; z wyjątkiem:
2) opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wynikające z eksploatacji urządzeń –

miejsce rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska

Termin wniesienia opłaty – za dany rok kalendarzowy do dnia 31 marca następnego roku; wyjątki:



podmiot ponoszący opłatę zryczałtowaną za odprowadzane ścieki pochodzące z chowu lub hodowli ryb
innych niż łososiowate lub innych organizmów wodnych – w terminie 2 miesięcy po zakończeniu
okresu, o którym mowa w art. 287 ust. 1 pkt 5 (dzień 30 kwietnia w roku następującym po zakończeniu
dnaego cyklu produkcyjnego)



w przypadku gdy w danym roku kalendarzowym na składowisku odpadów umieszczono odpady oraz
wydobyto z niego odpady tego samego rodzaju – do dnia 31 marca następnego roku.

Wyjątek od samowymiaru → decyzja wymiarowa marszałka województwa (art. 288 Poś):
1) podmiot korzystający ze środowiska nie przedłożył wykazu zawierającego informacje i dane o zakresie

korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat (obowiązek ten wynika z art. 286 Poś) –
wymiar na podstawie własnych ustaleń organu lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora
ochrony środowiska;

47

2) podmiot korzystający ze środowiska zamieścił w ww. wykazie informacje lub dane nasuwające

zastrzeżenia – wymiar na podstawie jw.; opłata w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą
należną a wynikającą z wykazu.

Postępowanie w przedmiocie opłat za korzystanie ze środowiska wszczyna się z urzędu albo na wniosek
podmiotu korzystającego ze środowiska, którego dotyczy opłata (art. 282 Poś).

OPŁATY PODWYŻSZONE

Art. 292-293 Poś → Są ponoszone z tytułu korzystania ze środowiska bez wymaganego pozwolenia lub
innej decyzji:
1) za wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów oraz pobór wód lub wprowadzanie ścieków do wód lub

do ziemi – podwyższone o 500 %;

2) za składowanie odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska

odpadów (co obejmuje także magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i
miejsce magazynowania) – w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na
składowisku za każdą dobę składowania;

3) za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym – w wysokości 0,7 jednostkowej

stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą tonę odpadów i za każdą dobę
składowania;

4) W przypadku pozbycia się odpadów:

a. nad brzegami zbiorników wodnych, w szczególności w strefach ochronnych ujęć wód i na

terenach wypływu wód z warstw wodonośnych,

b. na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody,
c. na terenach leśnych albo uzdrowiskowych lub na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych

– w wysokości 1,0 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą tonę
odpadów i za każdą dobę składowania;

5) w przypadku pozbycia się odpadów do śródlądowych wód powierzchniowych i podziemnych, morskich

wód wewnętrznych lub wód morza terytorialnego – w wysokości 100-krotnej jednostkowej stawki
opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.

Brak decyzji o dopuszczalnej emisji → trzeba odróżnić dwie sytuacje:
1) jednostka organizacyjna nie ma decyzji o dopuszczalnej emisji, gdyż nie wystąpiła o jej wydanie,
2) jednostka organizacyjna nie ma ostatecznej decyzji o dopuszczalnej emisji, ale:
a) złożyła wniosek o wydanie decyzji albo
b) ma decyzję nieostateczną albo
c) ma decyzję ostateczną zaskarżoną do sądu administracyjnego.

Ad 1) → jednostka organizacyjna zobowiązana jest do ponoszenia podwyższonych opłat
Ad 2) → podwyższenie opłat nie powinno być stosowane; wniesienie wniosku o wydanie decyzji o
dopuszczalnej emisji należy traktować jako czasową legalizację sytuacji jednostki organizacyjnej; następuje
wszczęcie postępowania administracyjnego. Płacenie w takiej sytuacji podwyższonych opłat byłoby
uzależnione od sprawności działania administracji, a do tego dopuszczać nie wolno, nawet jeśli wykładnia
językowa art. 86b ust. 7 (w brzmieniu z 1993 r.) za tym przemawiała (zob. J. Sommer).

Jednostka organizacyjna miała ostateczną decyzję o dopuszczalnej emisji, ale sąd administracyjny ją uchylił
albo stwierdził jej nieważność → po uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji wykluczony jest
"powrót do podwajania opłat" (taka sytuacja oznacza, że ostateczna decyzja o dopuszczalnej emisji była
niezgodna z prawem, inaczej mówiąc – wojewoda lub minister (albo wojewoda i minister) dopuścili się tak
poważnego uchybienia prawnego, że NSA nie miał innego wyjścia niż uchylenie decyzji lub stwierdzenie
jej nieważności. Jeżeli teraz wojewoda chciałby pobierać podwojone opłaty, gdyż podmiot nie ma (już)
decyzji o dopuszczalnej emisji, to wyprowadzałby negatywne dla podmiotu konsekwencje ze swego
własnego uchybienia, a to w państwie prawa jest nie do pomyślenia (zob. W. Radecki)).

48

Uchwała NSA: "Niezałatwienie przez organ administracji państwowej w terminie przewidzianym w art. 35
KPA sprawy o ustalenie rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających powietrze, dopuszczonych do
wprowadzania do powietrza przez jednostkę organizacyjną w drodze decyzji, o której mowa w art. 30 ust. 1
OchrŚrodU, nie wyłącza samo przez się stosowania przepisu art. 86b ust. 7 tej ustawy" (zob. uchw. NSA z
21.12.1998 r., OPS 13/98, OSP 1999, Nr 6, poz. 107 z aprobującymi co do zasady glosami A. Lipińskiego i
W. Radeckiego).
W konkluzji skład powiększony NSA stwierdza: W sprawie o wymierzenie opłaty za wprowadzanie
zanieczyszczeń do powietrza, gdy jednostka organizacyjna nie ma decyzji o dopuszczalnej emisji, nie
można całkowicie abstrahować od przyczyn i okoliczności, z powodu których jednostka takiej decyzji nie
ma. Okoliczność, że organ administracji nie załatwił sprawy o wydanie decyzji w terminie określonym w
art. 35 KPA, nie może jednak sama przez się przesądzać o wyłączeniu stosowania art. 86b ust. 7
OchrŚrodU. Stwierdzenie, czy strona nie ponosi odpowiedzialności za to, że nie posiada decyzji o
dopuszczalnej emisji, musi być rozpatrywane indywidualnie w każdej sprawie, przy uwzględnieniu
wszystkich okoliczności, których dopiero łączna ocena może doprowadzić do konkluzji, że w tej konkretnej
sprawie wymierzenie dodatkowej opłaty (sankcji o charakterze represyjnym) byłoby nie do pogodzenia z
konstytucyjnymi zasadami państwa prawa, w tym zasady sprawiedliwości. Do okoliczności istotnych w tego
rodzaju sprawie należałoby zaliczyć m.in., czy jednostka organizacyjna posiadała w poprzednim okresie
decyzję ustalającą dla niej zanieczyszczenie dopuszczone do wprowadzenia do powietrza, czas wystąpienia
o wydanie nowej decyzji w tym przedmiocie oraz przebieg postępowania w takiej sprawie, ale także sposób
wypełniania przez przedsiębiorcę obowiązku szczególnej staranności o ochronę środowiska i wprowadzanie
w nim zmian zgodnie z prawem.

„Na podstawie art. 292 Prawa ochrony środowiska nie może być nałożona na podmiot korzystający ze
środowiska opłata podwyższona w sytuacji, gdy upłynął wprawdzie termin, na który udzielono temu
podmiotowi pozwolenia, ale nie została wydana ostateczna decyzji stwierdzająca wygaśnięcie tego
pozwolenia” (zob. wyr. WSA w Krakowie z 18.3.2009 r., II SA/Kr 1224/08, OŚPiP 2009, Nr 34, s. 54-58 z
glosą W. Radeckiego aprobującą rozstrzygnięcie, lecz krytyczną wobec uzasadnienia).

Opłaty podwyższone są uiszczane w takim samym trybie jak „opłaty zwykłe” – samoobliczenie i
wpłacenie na rachunek właściwego urzędu, ten sam termin uiszczania. Istotna odrębność: do ponoszenia
opłat podwyższonych w części, w jakiej przewyższają one kwotę „opłaty zwykłej” (takiej, jaką ponosiłby
podmiot korzystający ze środowiska w przypadku, gdyby posiadał pozwolenie albo inną wymaganą
decyzję), nie stosuje się przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa dotyczących odroczenia terminu
płatności należności oraz umarzania zaległych zobowiązań i odsetek za zwłokę, chyba że przepisy działu IV
stanowią inaczej (podkreśla to represyjny charakter opłat podwyższonych).

Dział IV (art. 316 i n. Poś) → „Odraczanie, zmniejszanie oraz umarzanie podwyższonej opłaty za
korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych”

Organ właściwy – marszałek województwa, w drodze decyzji administracyjnej

Przesłanki odroczenia terminu płatności:



wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska obowiązanego do uiszczenia (złożony przed upływem
terminu, w którym powinny być one uiszczone) i



realizuje on terminowo przedsięwzięcie, którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia
podwyższonych opłat w okresie nie dłuższym niż 5 lat od dnia złożenia wniosku lub



przedsięwzięcie, którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia podwyższonych opłat lub
kar, jest ujęte w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, o którym mowa w art. 43 ust.
3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, i zostanie zrealizowane w terminie do dnia 31 grudnia
2015 r.

[przedsięwzięcie – np. budowa lub modernizacja oczyszczalni lub filtrów, zmiana technologii, której
wdrożenie zapewni usunięcie przyczyn podwyższenia opłat, instalowanie ekranów przeciwhałasowych]

49

Zakres odroczenia:



część albo całość opłaty;



najwyżej w części, w jakiej przewyższa ono kwotę opłaty, jaką ponosiłby podmiot korzystający ze
środowiska w przypadku, gdyby posiadał pozwolenie albo inną wymaganą decyzję;



wyłącznie na okres niezbędny do zrealizowania ww. przedsięwzięcia;



złożenie wniosku o odroczenie terminu płatności opłat nie zwalnia z obowiązku ich uiszczenia w części,
w jakiej nie mogą podlegać odroczeniu.

Decyzja marszałka województwa o zmniejszeniu odroczonych opłat o sumę środków własnych
wydatkowanych na realizację przedsięwzięcia → 1) terminowe zrealizowanie przedsięwzięcia będącego
podstawą odroczenia płatności usunęło przyczyny ponoszenia opłat; 2) nie skutkuje ono umorzeniem
odroczonych opłat (zob. niżej)

Decyzja marszałka województwa o umorzeniu odroczonych opłat → 1) odroczeniu podlegały opłaty albo
kary wymierzone w związku ze składowaniem lub magazynowaniem odpadów bez uzyskania decyzji
zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów lub bez decyzji określającej miejsce i sposób
magazynowania odpadów albo wymierzone za przekroczenie warunków określonych w decyzji; 2)
terminowo zrealizowano przedsięwzięcie

Decyzja marszałka województwa o umorzeniu odroczonych opłat → 1) odroczeniu podlegały opłaty w
związku z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego na
wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; 2) terminowo wykonano przedsięwzięcie służące realizacji
zadań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych.

Decyzja marszałka województwa o obowiązku uiszczenia odroczonych opłat → terminowe zrealizowanie
przedsięwzięcia będącego podstawą odroczenia płatności nie usunęło przyczyn ponoszenia opłat

Decyzja marszałka województwa stwierdzająca obowiązek uiszczenia odroczonych opłat wraz z
określonymi w przepisach działu III ustawy – Ordynacja podatkowa odsetkami za zwłokę naliczanymi za
okres odroczenia → 1) przedsięwzięcie będące podstawą odroczenia płatności nie zostanie zrealizowane w
terminie; 2) przed upływem terminu odroczenia stwierdzono, że przedsięwzięcie będące podstawą
odroczenia nie jest realizowane zgodnie z harmonogramem.

ADMINISTRACYJNA KARA PIENIĘŻNA

Charakter prawny → różni się od kary w rozumieniu prawa karnego tym, że podmiot odpowiada za
skutek, bez względu na istnienie po jego stronie winy (występuje niezależnie od winy danego podmiotu, a
przesłanką zastosowania jest obiektywnie ujęte bezprawie administracyjne → wystarczające jest ustalenie
samego faktu naruszenia prawa lub osnowy ostatecznej decyzji adm. = tzw. odpowiedzialność obiektywna);
jest wymierzana w drodze decyzji administracyjnej (co do zasady przez wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska; wg ustawy o ochronie przyrody – przez wójta, b., p.m.).

Funkcje adm. kary pieniężnej: (1) prewencyjna – mobilizowanie podmiotów do terminowego i
prawidłowego wykonywania obowiązków na rzecz państwa; zachęta do działania zgodnego z normami
prawa przez groźbę jej zastosowania; przymuszenie do respektowania nakazów i zakazów, a nie
wyrządzenie dolegliwości sprawcy czynu zabronionego; w jej przypadku przeważają cele i funkcje
prewencyjno-ochronne i zabezpieczające, a nie represyjne; nie stanowi odpłaty za popełniony czyn, lecz ma
charakter środka przymusu służącego zapewnieniu realizacji wykonawczo-zarządzających zadań
administracji publicznej (wyrok TK SK 75/06); (2) kompensacyjna – wyrównanie w sensie majątkowym
szkód wyrządzonych w środowisku, jeżeli środki finansowe z nałożonych i ściągniętych kar są przynajmniej
częściowo wykorzystywane do likwidacji szkód spowodowanych niewykonywaniem obowiązków danego
rodzaju albo do przeciwdziałania powstawaniu takich szkód (tutaj kompensacja jest pośrednia – następuje

50

przez fundusz celowy, który dokonuje repartycji zgromadzonych środków i wydatkuje je zgodnie ze swoimi
zadaniami); (3) represyjna – wiąże się z dolegliwością; represja zawsze służy prewencji, a więc
powstrzymywaniu się od naruszeń wymogów ochrony środowiska.

Identyczne funkcje pełni opłata podwyższona, która ma w istocie charakter administracyjnej kary
pieniężnej (a nie opłaty).

Administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska za
(art. 298 ust. 1 Poś):
1) przekroczenie określonych w pozwoleniach, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt 1 i 2 (zintegrowanym

i na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza), ilości lub rodzaju gazów lub pyłów
wprowadzanych do powietrza;

2) przekroczenie określonych w pozwoleniach, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt 1 i 3 (zintegrowanym

i wodnoprawnym na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi), warunków dotyczących ilości
ścieków, ich stanu, składu, minimalnej procentowej redukcji stężeń substancji w ściekach oraz
masy substancji w odprowadzanych ściekach przypadającej na jednostkę masy wykorzystanego
surowca, materiału, paliwa lub wytworzonego produktu;

3) przekroczenie określonej w pozwoleniach, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt 1 (zintegrowanym), i

pozwoleniach na pobór wód, ilości pobranej wody;

4) naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo

decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o
odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania lub magazynowania odpadów;

5) przekroczenie, określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu (por. art. 115a Poś) lub

pozwoleniu, o którym mowa w art. 181 ust. 1 pkt 1 (zintegrowanym), poziomów hałasu.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska stwierdza przekroczenie lub naruszenie na podstawie (art. 299
Poś):



kontroli, a w szczególności dokonanych w ich trakcie pomiarów lub za pomocą innych środków
dowodowych;



pomiarów prowadzonych przez podmiot korzystający ze środowiska, obowiązany do dokonania takich
pomiarów (np. art. 95 ust. 1, art. 147 Poś).

Wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej odbywa się dwuetapowo:
1) decyzja ustalająca wymiar kary biegnącej, która określa: a) wielkość stwierdzonego przekroczenia

lub naruszenia odpowiednio w skali doby (co do zasady) albo godziny (dot. przekroczenia ilości lub
rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza); b) wymiar kary biegnącej; c) termin, od
którego kara biegnąca będzie naliczana, jako odpowiednio dzień albo pełną godzinę zakończenia
wykonania pomiarów, pobrania próbek albo dokonania innych ustaleń stanowiących podstawę
stwierdzenia przekroczenia lub naruszenia (art. 300 Poś)

[Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia;
wymiar kary biegnącej może ulec zmianie, w drodze decyzji, również:



na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, zawierający: 1) wyniki pomiarów lub
sprawozdanie z własnych ustaleń; 2) termin przeprowadzenia pomiarów lub dokonania własnych
ustaleń; 3) informacje o sposobie ograniczenia przekroczenia lub naruszenia;



jeżeli do dnia zmiany stawek opłat za korzystanie ze środowiska stanowiących podstawę
wymiaru kary albo do dnia zmiany stawek kar, o których mowa w art. 310 ust. 2 i art. 311 ust. 2,
stwierdzone przekroczenie lub naruszenie nie ustało → stosuje się nowe stawki od dnia ich
wprowadzenia]

2) wymierzenie kary za okres, w którym trwało naruszenie lub przekroczenie („kara łączna”), na

podstawie ostatecznych decyzji określających wymiar kary biegnącej (art. 302 Poś); następuje ono:



za okres do ustania przekroczenia lub naruszenia – po stwierdzeniu z urzędu lub na wniosek

podmiotu korzystającego ze środowiska, że przekroczenie lub naruszenie ustało, albo

51



za okres do dnia 31 grudnia każdego roku – jeżeli do tego dnia przekroczenie lub naruszenie nie
zostało usunięte.

Jeżeli wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ciągu 30 dni od dnia wpływu wniosku podmiotu
korzystającego ze środowiska o zmianę wymiaru kary biegnącej lub wniosku o wymiar „kary łącznej”,
stwierdzi, że przekroczenie lub naruszenie jest wyższe, niż podano we wniosku, lub nie ustało, wymierza
nową wysokość kary biegnącej począwszy odpowiednio od doby albo godziny, w której stwierdzono
bezzasadność wniosku, jednocześnie podwyższając jej wysokość dwukrotnie na okres 60 dni.

Wysokość kar:
1) 10-krotna wielkości jednostkowej stawki opłat: a) za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz

b) za pobór wód;

2) 0,1 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania –

za składowanie odpadów z naruszeniem warunków dotyczących rodzaju i sposobów składowania
odpadów, określonych w decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska, lub
magazynowanie odpadów z naruszeniem decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania
odpadów;

3) za odprowadzanie ścieków i przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu – stawki maksymalne ustala

Poś, zaś jednostkowe – RM w rozporządzeniu.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska nie wszczyna postępowania w sprawie wymierzenia kary, jeżeli
przewidywana jej wysokość nie przekroczy 800 zł (art. 308 Poś).

Administracyjne kary pieniężne podmiot korzystający ze środowiska wnosi na rachunek wojewódzkiego
inspektora ochrony środowiska, który wydał decyzje w przedmiocie wymierzenia kary (art. 277 ust. 3 Poś).

Wpływy z tytułu opłat i kar stanowią przychody Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz dochody
budżetów powiatów i budżetów gmin.

Odraczanie, zmniejszanie oraz umarzanie administracyjnych kar pieniężnych następuje na zasadach
analogicznych jak opłat podwyższonych → art. 316 i n.; z tym, że organem właściwym jest wojewódzki
inspektor ochrony środowiska.

RÓŻNICOWANIE STAWEK PODATKÓW I INNYCH DANIN PUBLICZNYCH SŁUŻĄCE
OSIĄGANIU CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA

W Poś (art. 283 ust. 2) jedynie ogólna wytyczna (o wątpliwej wartości normatywnej), nie zawierająca
jednak delegacji do wydania konkretnych przepisów: „Stawki podatku akcyzowego powinny być
kalkulowane w szczególności tak, aby zapewnić niższą cenę rynkową:
1) benzyny bezołowiowej w stosunku do benzyny zawierającej ołów;
2) olejów napędowego i opałowego o niższej zawartości siarki w stosunku do olejów o wyższej zawartości

siarki;

3) olejów napędowego i smarowego, wytwarzanych z udziałem komponentów uzyskiwanych z regeneracji

olejów zużytych, w stosunku do olejów wytwarzanych bez udziału tych komponentów;

4) biopaliw opartych na wykorzystaniu biomasy, w szczególności roślin uprawnych, w stosunku do paliw

pochodzących ze źródeł nieodnawialnych.

Realizacja np. w:



ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie zwolnień od
podatku akcyzowego: „Zwalnia się od akcyzy biokomponenty przeznaczone do paliw ciekłych lub
biopaliw ciekłych”.

ŚRODOWISKOWE FUNDUSZE CELOWE

52

Zgodnie z art. 400 Poś funkcjonują dwa rodzaje funduszy:
1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (będący państwową osobą prawną w

rozumieniu ustawy o finansach publicznych)

2) Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (będące samorządowymi osobami

prawnymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych)

→ są samodzielnymi, wyodrębnionymi organizacyjnie podmiotami; działają niezależnie od siebie i nie
tworzą hierarchicznie podporządkowanej struktury.

Ich rolą jest efektywne gromadzenie i redystrybucja środków niezbędnych do realizacji celów
ekologicznych, niezależne od sformalizowanej procedury finansowo-organizacyjnej właściwej dla budżetu
państwa (ułatwienie prowadzenia i zwiększenie efektywności polityki ochrony środowiska).

Przychodami obu funduszy (art. 401 Poś):



są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych pobieranych
na podstawie ustawy oraz przepisów szczególnych;

(→ zarząd województwa oraz wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzą wyodrębnione rachunki
bankowe w celu gromadzenia i redystrybucji tych wpływów; wpływy te, powiększone o przychody z
oprocentowania środków na rachunkach bankowych, są przekazywane na rachunki bankowe Narodowego
Funduszu, wojewódzkich funduszy oraz na rachunki budżetów powiatów i budżetów gmin, w terminie do
końca następnego miesiąca po ich wpływie na wyodrębnione rachunki bankowe zarządu województwa i
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska)



mogą być dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe i wpływy pochodzące z
fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki
wodnej;



mogą być środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz środki pochodzące ze źródeł
zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;



mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach;



mogą być także przychody z tytułu emisji obligacji własnych oraz inne przychody związane z
działalnością tych funduszy;



mogą zaciągać kredyty i pożyczki.

Cele działania funduszy (art. 400b Poś) → finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej:



w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 i art. 410a ust. 1 i 4-6 Poś → Narodowy Fundusz;



w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 pkt 1-9 i 11-42 Poś → wojewódzkie fundusze.

Sposoby finansowania (art. 411 Poś):
1) udzielanie oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności

finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej;

2) udzielanie dotacji, w tym:



dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,



dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych,



dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji,



dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji;

3) nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z

wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej.

Organizacja funduszy:



Organami Narodowego Funduszu są:

53



Rada Nadzorcza Narodowego Funduszu (nie więcej niż 12 osób; skład ustala minister właściwy

ds. środowiska uwzględniając w nim:

 dwóch przedstawicieli strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu

Terytorialnego;

 przedstawiciela ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
 przedstawiciela ministra właściwego do spraw gospodarki;
 przedstawiciela ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego;
 przedstawiciela organizacji ekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym, które posiadają

struktury organizacyjne na terenie całego kraju, zgłoszonego przez te organizacje i
cieszącego się poparciem największej liczby tych organizacji)



Zarząd Narodowego Funduszu (od 3 do 5 osób)



Organami wojewódzkich funduszy są:



rady nadzorcze wojewódzkich funduszy (po 7 osób; w skład wchodzą:

 regionalni dyrektorzy ochrony środowiska albo ich zastępcy, będący regionalnymi

konserwatorami przyrody, albo wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska albo ich
zastępcy;

 przewodniczący regionalnych rad ochrony przyrody albo ich zastępcy albo

przewodniczący regionalnych komisji do spraw ocen oddziaływania na środowisko albo
ich zastępcy;

 przewodniczący komisji właściwych do spraw środowiska sejmików województw albo

ich zastępcy;

 dyrektorzy albo wicedyrektorzy departamentów do spraw ochrony środowiska urzędów

marszałkowskich;

 przedstawiciele organizacji ekologicznych zgłoszeni przez organizacje działające i

posiadające struktury organizacyjne na terenie danego województwa i cieszący się
poparciem największej liczby tych organizacji;

 przedstawiciele samorządów gospodarczych wybrani przez sejmiki województw spośród

kandydatów zgłoszonych przez samorządy gospodarcze;

 przewodniczący rad wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw środowiska spośród

pracowników Biura Narodowego Funduszu lub urzędu obsługującego ministra
właściwego do spraw środowiska)



zarządy wojewódzkich funduszy (od 2 do 5 osób)

Nadzór nad działalnością funduszy (art. 400r Poś):



Narodowego Funduszu → minister właściwy do spraw środowiska



wojewódzkich funduszy → wojewodowie

Środki nadzorcze:



uchwały rady nadzorczej funduszu są przekazywane w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia organowi

nadzoru



organ nadzoru orzeka, w terminie 14 dni od otrzymania uchwały, o jej nieważności w całości albo w
części, jeżeli jest ona sprzeczna z prawem (następuje to „w drodze decyzji”; „w sprawach stwierdzenia
nieważności uchwały stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego”); po
upływie ww. terminu organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały, ale
może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego



organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały, może
wstrzymać jej wykonanie.

WYKŁAD 14

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA W OCHRONIE ŚRODOWISKA

Pojęcie odpowiedzialności prawnej

54

• obowiązek ponoszenia przez dany podmiot negatywnych konsekwencji za działanie niezgodne z normami
prawnymi
• reguluje ją przede wszystkim Tytuł VI Poś
• obejmuje wg Poś trzy typy: cywilną, karną i administracyjną

Odpowiedzialność cywilna
•do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy
Kodeksu cywilnego, jeżeli Poś nie stanowi inaczej
•ochrona ta jest „niewyspecjalizowana” w tym zakresie → instrumenty uniwersalne stworzone głównie dla
potrzeb ochrony praw podmiotowych
•w k.c. dwie grupy środków ochrony środowiska:
1.Roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 w zw. z art. 144 oraz art. 439 k.c. (środki prewencyjne)
2.Roszczenie odszkodowawcze z art. 415 i art. 435 k.c. (środki kompensacyjne)

Środki prewencyjne
•roszczenie właściciela nieruchomości przeciwko osobie naruszającej własność, w inny sposób niż przez
pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o
zaniechanie naruszeń (np. żądanie wstrzymania lub ograniczenia emisji gazów lub pyłów czy zaprzestania
nadmiernego hałasu)(art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.)
•żądanie odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa i w razie potrzeby dania stosownego zabezpieczenia
(służy w trakcie występującego niebezpieczeństwa powstania szkody)(art. 439 k.c.)

Środki kompensacyjne
Dwa rodzaje odpowiedzialności za szkodę:
•podmiotu prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za
pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) oraz przedsiębiorstwo lub zakład
wytwarzające środki wybuchowe albo posługującego się takimi środkami (np. w razie szkody
wywołanej zanieczyszczeniem powietrza albo składowaniem odpadów) – odpowiedzialność na zasadzie
ryzyka (obiektywna, niezależna od winy, a nawet bezprawności działania)(art. 435 k.c.); art. 324 Poś
rozszerza na przypadki wyrządzenia szkody przez „zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku”
niezależnie od tego, czy zakład ten jest wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody
•odpowiedzialność, na zasadzie winy, za szkodę spowodowaną czynem niedozwolonym (konieczne
wykazanie bezprawności działania oraz choćby lekkiego stopnia winy)(art. 415 k.c.)

Środki odpowiedzialności cywilnej wg Poś (1)
•roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i podjęcie środków zapobiegawczych (w
szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub
naruszeniem)
•żądanie zaprzestania działalności powodującej zagrożenie lub naruszenie – gdy ww. jest niemożliwe lub
nadmiernie utrudnione
[przysługują każdemu, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda
lub została mu wyrządzona szkoda, od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie] – art.
323 § 1 Poś
[ww. roszczenie przysługuje Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego oraz organizacji
ekologicznej, „jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego”] – art. 323 § 2
Poś

Środki odpowiedzialności cywilnej wg Poś (2)
•roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na naprawę szkody w środowisku [przysługuje
podmiotowi, który naprawił tę szkodę, względem sprawcy szkody; wysokość roszczenia ogranicza się w
tym przypadku do poniesionych uzasadnionych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego] – art. 326 Poś
•wystąpienie do sądu z roszczeniem o zaprzestanie reklamy lub innego rodzaju promocji towaru lub
usługi, jeśli reklama ta lub inny rodzaj promocji sprzeczne są z art. 80 Poś (propagują model konsumpcji

55

sprzeczny z zasadami ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a w szczególności wykorzystują
obraz dzikiej przyrody do promowania produktów i usług negatywnie wpływających na środowisko
przyrodnicze)[przysługuje organizacji ekologicznej] – art. 328 Poś

Odpowiedzialność karna
•jest to odpowiedzialność na zasadzie winy (umyślnej lub nieumyślnej)

Podstawy prawne odp. karnej w ochronie środowiska są bardzo rozproszone:
•Kodeks karny
•Kodeks wykroczeń
•Poś
•Inne ustawy szczególne, np. ustawa o ochronie zwierząt, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach,
ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych, Prawo wodne, Prawo geologiczne i górnicze /lex
specialis w stosunku do KK/

Rodzaje przestępstw w KK i KW
KK – rozdział XXII „Przestępstwa przeciwko środowisku” (art. 181-188 KK) → dwie grupy:
•powodowanie zanieczyszczeń oraz naruszenie przepisów o ochronie przed odpadami i promieniowaniem
(art. 182-186 KK)
•powodowanie zniszczeń w świecie roślinnym i zwierzęcym (art. 181 i 187-188 KK)

KW – rozdział XIX „Szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe” (art. 148 i n. KW), a także np.
•Art. 109 KW (zanieczyszczanie wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi i zwierząt; wody w pływalni lub
kąpielisku)

Odpowiedzialność karna w Poś
•związana niedotrzymaniem szeregu wymagań wynikających z Poś; np.: naruszenie warunków decyzji o
dopuszczalnym poziomie hałasu (337a), zaniechanie obowiązku gromadzenia, przetwarzania danych i
udostępniania nieodpłatnie informacji na potrzeby państwowego monitoringu środowiska (329),
niezapewnienie przez inwestora ochrony środowiska na terenie prowadzonych prac budowlanych (330),
eksploatacja instalacji bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków (351) itp.
•czyny traktowane są z reguły jako wykroczenia, co wyraźnie deklaruje art. 361 Poś.

Kary wg Poś
•wyłącznie grzywna (art. 329-332, 332a, 333-336, 338, 339-343, 346-350, 351b, 352, 358 i 359) bez
oznaczenia granic; art. 24 § 1 KW – minimum grzywny wynosi 20 zł, maksimum 5000 zł
•alternatywnie areszt albo grzywna (tylko art. 351a) bez oznaczenia granic; art. 19 KW – minimum
aresztu wynosi 5 dni, maksimum 30 dni
•alternatywnie areszt, ograniczenie wolności albo grzywna (art. 337a, 338a, 344, 345, 351, 353-357 i
360) bez oznaczenia granic; art. 20 § 1 KW – ograniczenie wolności wynosi zawsze 1 miesiąc
Odpowiedzialność administracyjna
•przewidziana z tytułu naruszenia przez zobowiązany podmiot ustaleń ostatecznej decyzji administracyjnej
lub obowiązków wynikających ex lege w sferze ochrony środowiska
•jest niezależna od ustalenia winy danego podmiotu, wystarczającą przesłanką jest obiektywnie ujęte
bezprawie administracyjne (odpowiedzialność obiektywna – wystarczy sam fakt naruszenia prawa)

Instrumenty odpowiedzialności administracyjnej w Poś
•Decyzja zobowiązująca do ograniczenia oddziaływania na środowisko lub przywrócenia go do stanu
właściwego
•Decyzja wstrzymująca działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska albo osobę
fizyczną lub wstrzymująca użytkowanie instalacji lub wstrzymująca produkcję, sprowadzanie z
zagranicy lub wprowadzanie do obrotu produktów niespełniających wymagań ochrony środowiska

56

•Decyzja cofająca bądź ograniczająca uzyskane uprawnienia do korzystania ze środowiska (np.
pozwolenia emisyjne – art. 194-196 Poś)
•Administracyjne kary pieniężne (art. 298 i n. Poś)

Decyzje zobowiązujące
•Decyzja organu ochrony środowiska (co do zasady starosty – art. 378 ust. 1 Poś) nakładająca obowiązek:
–ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia;
–przywrócenia środowiska do stanu właściwego

Przesłanki wydania: podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko
•Decyzja organu ochrony środowiska (co do zasady starosty – art. 378 ust. 1 Poś) zobowiązująca do
uiszczenia na rzecz budżetów właściwych gmin kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości szkód
wynikłych z naruszenia stanu środowiska

Przesłanki wydania: podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, a brak jest
możliwości nałożenia obowiązku podjęcia działań, określonych w pkt 1
•Decyzja wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nakazująca wykonanie w określonym czasie czynności
zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko;

Przesłanki wydania: działalność osoby fizycznej (niebędącej podmiotem korzystającym ze środowiska)
negatywnie oddziałuje na środowisko
•Decyzja właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej nakazującą usunięcie w określonym terminie
stwierdzonych uchybień;

Przesłanki wydania: naruszenie przepisów przewidujących instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu
poważnej awarii przemysłowej, jeżeli stwierdzone uchybienia mogą powodować ryzyko wystąpienia takiej
awarii.

Decyzje wstrzymujące (1)
Decyzje obligatoryjne (obowiązek wydania decyzji) wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska:
•O wstrzymaniu działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu stanu
środowiska lub zagrożeniu życia lub zdrowia ludzi, jeżeli działalność prowadzona przez podmiot
korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych
rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi (ma rygor natychmiastowej wykonalności z mocy prawa) –
art. 364 Poś;
•O wstrzymaniu użytkowania instalacji eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego – art.
365 ust. 1 Poś
•W odniesieniu do nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub
instalacji związanych z przedsięwzięciem zaliczonym do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko w rozumieniu uiś – o wstrzymaniu (art. 365 ust. 2 Poś):
–oddania ich do użytkowania, jeżeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska, o których mowa w art. 76
Poś (ma rygor natychmiastowej wykonalności z mocy prawa)
–ich użytkowania w przypadku stwierdzenia niedotrzymywania wynikających z mocy prawa standardów
emisyjnych albo określonych w pozwoleniu warunków emisji w okresie 30 dni od zakończenia rozruchu
(ma rygor natychmiastowej wykonalności z mocy prawa);
–ich użytkowania, jeżeli w ciągu 5 lat od oddania do użytkowania zostanie ujawnione, iż przy oddawaniu do
użytkowania nie zostały spełnione wymagania ochrony środowiska, o których mowa w art. 76, i nie są one
nadal spełnione, a inwestor nie dopełnił obowiązku poinformowania wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska o fakcie oddawania do eksploatacji instalacji lub obiektówO wstrzymaniu użytkowania
instalacji, w razie nieusunięcia w wyznaczonym terminie naruszenia, o którym mowa w art. 367 ust. 1 Poś
(zob. niżej)(art. 367 ust. 3 Poś); termin usunięcia naruszenia może ustalić wioś w drodze decyzji
administracyjnej, na wniosek prowadzącego instalację (art. 367 ust. 2 Poś)

57

•O wstrzymaniu użytkowania instalacji, w razie nieusunięcia w wyznaczonym terminie naruszenia
polegającego na przekroczeniu warunków decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu (art. 367 ust. 5 w zw. z
ust. 3 Poś)
•Zakazująca produkcji, sprowadzania z zagranicy lub wprowadzania do obrotu produktów niespełniających
wymagań ochrony środowiska (art. 370 Poś)

Decyzje wstrzymujące (2)
Decyzje fakultatywne („może wstrzymać”) wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska
•O wstrzymaniu użytkowania instalacji w razie (art. 367 ust. 1 Poś):
–wprowadzania przez podmiot korzystający ze środowiska substancji lub energii do środowiska bez
wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków,
–naruszania przez podmiot korzystający ze środowiska warunków decyzji określającej wymagania
dotyczące funkcjonowania instalacji wymagającej zgłoszenia (por. art. 154 Poś),
–niezgłoszenia instalacji przez podmiot korzystający ze środowiska lub eksploatacji instalacji niezgodnie z
informacją zawartą w zgłoszeniu (por. art. 152 Poś),
•O wstrzymaniu użytkowania instalacji w przypadku przekroczenia warunków decyzji o dopuszczalnym
poziomie hałasu (por. art. 115a Poś)(art. 367 ust. 5 w zw. z ust. 1 Poś)

Decyzje wstrzymujące (3)
Decyzje obligatoryjne wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:
•O wstrzymaniu użytkowania instalacji, w razie nieusunięcia w wyznaczonym terminie naruszeń warunków
decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia
(por. art. 154 Poś), prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska (art.
367 ust. 3 w zw. z art. 368 ust. 1 Poś)

Decyzje fakultatywne („może wstrzymać”) wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:
• O wstrzymaniu użytkowania instalacji, w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania
dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (por. art. 154 Poś), prowadzonej
przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska (art. 368 ust. 1 Poś)
•O wstrzymaniu użytkowania instalacji lub urządzenia, jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do
wymagań decyzji, o której mowa w art. 363 (nakazującej jej wykonanie w określonym czasie czynności
zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko) (art. 368 ust. 2 Poś)

Decyzje fakultatywne („może wstrzymać”) właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej:
•O wstrzymaniu uruchomienia albo użytkowania zakładu, instalacji, w tym magazynu lub jakiejkolwiek ich
części, jeżeli stwierdzone uchybienia w zakresie przeciwdziałania poważnej awarii przemysłowej mogą
powodować ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej (ma rygor natychmiastowej wykonalności z mocy
prawa)(art. 373 ust. 1 i 2 Poś)



Kwestie szczegółowe
•Wszystkie ww. postępowania dotyczące odpowiedzialności administracyjnej wszczyna się z urzędu (art.
375 Poś).
•We wszystkich decyzjach wstrzymujących określa się termin wstrzymania działalności lub użytkowania,
uwzględniając potrzebę bezpiecznego dla środowiska zakończenia działalności lub użytkowania.
•Po stwierdzeniu, że ustały przyczyny wstrzymania działalności lub użytkowania, wojewódzki inspektor
ochrony środowiska, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, na wniosek zainteresowanego, wyraża zgodę na
podjęcie wstrzymanej działalności lub użytkowania (art. 372 Poś).

Odpowiedzialność z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku
Podstawa prawna:

58

•Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym
środowisku naturalnemu
•Ww. transponowana przez ustawę z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i
ich naprawie (przewidziana w niej jest przede wszystkim odpowiedzialność administracyjna, ale również –
uzupełniająco – cywilna i karna)

Definicja szkody w środowisku (wg ustawy szkodowej)
rozumie się przez to negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w
stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność
prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska:
•w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ
na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, z tym
że szkoda w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych nie obejmuje uprzednio
zidentyfikowanego negatywnego wpływu, wynikającego z działania podmiotu korzystającego ze środowiska
zgodnie z art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub zgodnie z decyzją o
środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227),
•w wodach, mającą znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód,
•w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności
zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi.

Odpowiedzialność wg ustawy szkodowej
Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działań zapobiegawczych (w przypadku
wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku) i naprawczych (w przypadku wystąpienia
szkody w środowisku), regionalny dyrektor ochrony środowiska, w drodze decyzji, nakłada na niego
obowiązek przeprowadzenia tych działań.
W decyzji tej określa się:
1.zakres i sposób przeprowadzenia działań zapobiegawczych, w tym czynności zmierzające do ograniczenia
oddziaływania na środowisko;
2.stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko;
3.zakres i sposób przeprowadzenia działań naprawczych;
4.termin wykonania obowiązku, o którym mowa w pkt 1.

WYKŁAD 15

ORGANY OCHRONY ŚRODOWISKA (ORGANIZACJA WYKONYWANIA ZADAŃ W
ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA)



Pojęcie organu ochrony środowiska (art. 3 pkt 15 Poś)
• organ administracji powołany do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska,
stosownie do jego właściwości określonej w tytule VII w dziale I Poś
• Doktrynalne ujęcie organu administracji publicznej [1) człowiek (organ monokratyczny) lub grupa ludzi
(organ kolegialny); 2) znajduje się w strukturze państwa lub samorządu terytorialnego, ale jest
wyodrębniony organizacyjnie; 3) działa w imieniu i na rachunek państwa (bezpośrednio lub pośrednio); 4)
jest wyposażony w atrybuty władztwa administracyjnego; 5) powołany do bezpośredniej realizacji dobra
wspólnego w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji]

Pojęcie organu administracji (art. 3 pkt 14 Poś)

59

•ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich lub we własnym
imieniu inne terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego,
•inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do wykonywania zadań
publicznych dotyczących środowiska i jego ochrony

Klasyfikacja zadań z zakresu ochrony środowiska
1. Zadania wykonawcze
2. Zadania zobowiązująco-reglamentacyjne
3. Zadania nadzorczo-kontrolne
4. Zadania organizatorskie

Katalog organów ochrony środowiska (art. 376 i 377 Poś)
1. wójt, burmistrz lub prezydent miasta;
2. starosta;
3. sejmik województwa;
4. marszałek województwa;
5. wojewoda;
6. minister właściwy do spraw środowiska;
7. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska;
8. regionalny dyrektor ochrony środowiska;
9. organy Inspekcji Ochrony Środowiska (działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony
Środowiska) – wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli ustawa tak stanowi.

[wyliczenie najważniejszych organów]

Samorządowa administracja ochrony środowiska (1)
•Starosta – podstawowy organ ochrony środowiska (kompetencje pozostałych – wyłączenia podmiotowo-
przedmiotowe)

Kompetencje starosty to w szczególności:
•Decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu (art. 115a ust. 1)
•Odbiór wyników okresowych pomiarów wielkości emisji i ilości pobieranej wody; ciągłych pomiarów
wielkości emisji w razie wprowadzania do środowiska znacznych ilości substancji lub energii; wstępnych
pomiarów wielkości emisji z instalacji nowo zbudowanej lub zmienionej w istotny sposób (art. 149 ust. 1)
•Decyzja o obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji wykraczających poza obowiązki ustawowe,
jeżeli nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150)
•Przyjmowanie zgłoszeń instalacji (art. 152 ust. 1)

Samorządowa administracja ochrony środowiska (2)
Kompetencje starosty cd.:
•Decyzja ustalająca wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której
emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154)
•Pozwolenia emisyjne (przyznanie, wygaśnięcie, cofnięcie oraz ograniczenie)
•Decyzja zobowiązująca prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i
przedłożenia przeglądu ekologicznego (wydawana w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na
możliwość negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko)(art. 237)
•Decyzje zobowiązujące (do ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia lub do
przywrócenia środowiska do stanu właściwego)(art. 362)

[organem wyższej instancji jest SKO]
•Inne kompetencje – np. sporządzanie map akustycznych i dokonywanie oceny stanu akustycznego
środowiska (art. 118 ust. 1)

60

Samorządowa administracja ochrony środowiska (3)
Kompetencje wójta, b., p.m. – właściwy w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby
fizyczne niebędące przedsiębiorcami (por. art. 4 ust. 3 Poś) w sprawach:
•wydawania decyzji, o których mowa w art. 150 ust. 1 i art. 154 ust. 1 (w sprawie obowiązku prowadzenia
dodatkowych pomiarów wielkości emisji z instalacji oraz w sprawie ustalenia wymagań w zakresie ochrony
środowiska dotyczących eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia);
•przyjmowania wyników pomiarów, o których mowa w art. 149 i 150 (okresowych pomiarów wielkości
emisji i ilości pobieranej wody; ciągłych pomiarów wielkości emisji w razie wprowadzania do środowiska
znacznych ilości substancji lub energii; wstępnych pomiarów wielkości emisji z instalacji nowo zbudowanej
lub zmienionej w istotny sposób; pomiarów nałożonych w drodze decyzji);
•przyjmowania zgłoszeń, o których mowa w art. 152 ust. 1 (instalacji, z której emisja nie wymaga
pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko)

Samorządowa administracja ochrony środowiska (4)
Kompetencje marszałka województwa – jest właściwy w sprawach:
•przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest
kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu uiś
•przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu uiś, realizowanego
na terenach innych niż wymienione w pkt 1,

[ww. pkt 1 i 2 należy interpretować w związku z art. 378 ust. 1 Poś – chodzi o kompetencje przypisane – co
do zasady – staroście]
•pozwolenia, także zintegrowanego, na wytwarzanie odpadów innych niż wydobywcze wytworzonych w
miejscu poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż oraz ich magazynowania i przeróbki
•Wydania decyzji nakładającej obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów substancji w powietrzu (art.
95 ust.1)
•Opłat i opłat podwyższonych (art. 288 i art. 316)

[organ wyższego stopnia w sprawach wymienionych w pkt 1-4 – minister właściwy ds. środowiska; 5 –
SKO]

Samorządowa administracja ochrony środowiska (5)
Kompetencje sejmiku województwa:
•uchwalanie programu ochrony powietrza – art. 91 ust. 3 Poś;
•uchwalanie programu ochrony środowiska przed hałasem – art. 119 ust. 2 Poś;
•tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco
oddziaływać na środowisko oraz dla zakładów lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja,
która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie – art. 135 ust. 2 Poś.

[ww. nie stanowi pełnego katalogu zadań organów samorządu terytorialnego – np. wójt, burmistrz, p. m.
wydają zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości czy w niektórych przypadkach
decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia; sejmik województwa tworzy lub
powiększa obszar parku krajobrazowego i wyznacza obszar chronionego krajobrazu]

Samorządowa administracja ochrony środowiska (6)
uprawnienia w ramach zadań nadzorczo-kontrolnych (art. 379-380 Poś) – marszałek województwa,
starosta oraz wójt, b. lub p.m. sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie
środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów
Kontrolujący, wykonując kontrolę, jest uprawniony do:
•wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub
ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 - na pozostały
teren;
•przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych;

61

•żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym
do ustalenia stanu faktycznego;
•żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką
kontroli

Rządowa administracja ochrony środowiska (1)
GDOŚ i rdoś powołani przez uiś; wg tej ustawy:
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej; podlega
ministrowi właściwemu do spraw środowiska; GDOŚia powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek
ministra właściwego do spraw środowiska; Prezes Rady Ministrów odwołuje GDOŚia; zadania (art. 127
ust. 1 uiś):
•gromadzenie danych i sporządzanie informacji o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko;
•współpraca z właściwymi organami ochrony środowiska innych państw i organizacjami
międzynarodowymi oraz Komisją Europejską;
•współpraca z Głównym Konserwatorem Przyrody i Państwową Radą Ochrony Przyrody w sprawach
ochrony przyrody;
•współpraca z organami jst w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody;
•udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko;
•udział w postępowaniach w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko;
•wykonywanie zadań związanych z siecią Natura 2000, o których mowa w ustawie o ochronie przyrody (np.
opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000);
•wykonywanie zadań związanych z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS)(np.
GDOŚ prowadzi rejestr i dokonuje wpisu organizacji do rejestru EMAS)
•organ wyższego stopnia w stosunku do rdoś

Rządowa administracja ochrony środowiska (2)
Regionalny dyrektor ochrony środowiska jest organem administracji rządowej niezespolonej, właściwym
na obszarze województwa; podlega GDOŚ; powoływany i odwoływany przez GDOŚia; w przypadkach
określonych ustawą wydaje akty prawa miejscowego w formie zarządzeń
Kompetencje rdoś:
•jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych (interpretować w zw. z art. 378
ust. 1 Poś –chodzi o kompetencje przypisane – co do zasady – staroście)

Rządowa administracja ochrony środowiska (3)
Kompetencje rdoś wg uiś:
•udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko;
•przeprowadzanie ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko lub udział w tych ocenach;
•tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody na podstawie ustawy o ochronie przyrody (np. uznanie
obszaru za rezerwat przyrody w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia);
•ochrona i zarządzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody (np. ustanawia, w
drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000);
•przekazywanie danych do bazy danych o ocenach oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz
strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, w tym danych o dokumentacji sporządzanej w
ramach tych postępowań, prowadzonej przez GDOŚ;
•współpraca z organami jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko
i ochrony przyrody;
•wykonywanie zadań, w tym wydawanie decyzji oraz zlecania ekspertyz z zakresu gospodarki odpadami.

Rządowa administracja ochrony środowiska (4)
Kompetencje wojewody:
•W razie wystąpienia poważnej awarii wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, podejmie działania i zastosuje środki niezbędne

62

do usunięcia awarii i jej skutków, określając w szczególności związane z tym obowiązki organów
administracji i podmiotów korzystających ze środowiska (art. 246 ust. 1 Poś)
•nadzór nad działalnością wojewódzkich funduszy ochrony środowiska (art. 400r ust. 10 Poś)
•przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska sprawuje nadzór w zakresie: 1) terminowego
uchwalenia programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych, o których mowa w art.
91 i art. 92; 2) wykonywania zadań określonych w programach ochrony powietrza i planach działań
krótkoterminowych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starostę oraz inne podmioty (art. 96a ust.
1 Poś)

Rządowa administracja ochrony środowiska (5)
Kompetencje Ministra Środowiska wg Poś:
•Opracowuje projekt polityki ekologicznej państwa (art. 15 ust. 2 Poś)
•W przypadku gdy przekroczenie poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu
występuje na znacznym obszarze kraju, a środki podjęte przez organy samorządu terytorialnego nie
wpływają na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, minister właściwy do spraw środowiska
może opracować krajowy program ochrony powietrza, który jest dokumentem o charakterze strategicznym
wyznaczającym cele i kierunki działań, jakie powinny zostać uwzględnione w programach ochrony
powietrza (art. 91c ust. 1 Poś);
•Jest upoważniony do wydania szeregu rozporządzeń (np. określających dopuszczalne poziomy hałasu w
środowisku – art. 113 ust. 1; czy dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów – art. 122 ust. 1 Poś);
•Gromadzi informacje o najlepszych dostępnych technikach oraz rozpowszechnia je na potrzeby organów
właściwych do wydawania pozwoleń oraz zainteresowanych podmiotów korzystających ze środowiska (art.
206 ust. 1 Poś)
•Prowadzi rejestr wniosków o wydanie pozwolenia zintegrowanego oraz wydanych pozwoleń
zintegrowanych (art. 212 ust. 1 Poś)
•Informuje Komisję Europejską o: 1) poważnych awariach, ich skutkach i wynikach analizy tych zdarzeń; 2)
doświadczeniach krajowych w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom; 3) zakładach mogących
powodować poważne awarie (art. 271a Poś)
•Sprawuje nadzór nad działalnością Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (art. 400r Poś).

Rządowa administracja ochrony środowiska (6)
Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wg ustawy o IOŚ to m.in.:
•Kontrola podmiotów korzystających ze środowiska w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie
środowiska (prawo wstępu na teren, pobierania próbek, przeprowadzania badań, żądania informacji,
dokumentów itp.)
•Prowadzenie PMŚ (oprac. programów PMŚ, koordynacja realizacji zadań, gromadzenie informacji)
•Przeciwdziałanie poważnym awariom oraz sprawowanie nadzoru nad usuwaniem ich skutków
•Wykonywanie pomiarów wielkości emisji oraz poziomu substancji lub energii występujących w
środowisku


Organami Inspekcji Ochrony Środowiska są:
•Główny Inspektor Ochrony Środowiska (centralny organ administracji rządowej nadzorowany przez
ministra właściwego do spraw środowiska; powołuje go Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra
właściwego do spraw środowiska; Prezes Rady Ministrów odwołuje Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska);
•wojewódzki inspektor ochrony środowiska jako organ rządowej administracji zespolonej w
województwie (kieruje działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska na obszarze województwa;
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska powołuje i odwołuje wojewoda, za zgodą Głównego
Inspektora Ochrony Środowiska)

Rządowa administracja ochrony środowiska (7)

63

Kompetencje IOŚ wg Poś:
•W razie wystąpienia awarii wioś może w drodze decyzji: 1) zarządzić przeprowadzenie właściwych badań
dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii; 2) wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze
środowiska (art. 247 ust. 1);
•Administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wioś (art. 298 ust. 1);
•Jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną powoduje
pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, wioś wyda
decyzję o wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu
stanu środowiska (art. 364);
•Wioś wstrzyma, w drodze decyzji, użytkowanie instalacji eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia
zintegrowanego (art. 365 ust. 1);
•Wojewódzki inspektor ochrony środowiska zakaże, w drodze decyzji, produkcji, sprowadzania z zagranicy
lub wprowadzania do obrotu produktów niespełniających wymagań ochrony środowiska (art. 370);
•Wioś prowadzi wyodrębniony rachunek bankowy w celu gromadzenia i redystrybucji wpływów z
administracyjnych kar pieniężnych. Wpływy te, powiększone o przychody z oprocentowania środków na
rachunkach bankowych, są przekazywane na rachunki bankowe Narodowego Funduszu, wojewódzkich
funduszy oraz na rachunki budżetów powiatów i budżetów gmin (art. 402 ust. 1);

INSTYTUCJE OCHRONY ŚRODOWISKA
Wg art. 386 Poś:
•Państwowa Rada Ochrony Środowiska (organ doradczy i opiniodawczy ministra właściwego do spraw
środowiska);
•komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko (Krajowa i regionalne; organy opiniodawczo-
doradcze – odpowiednio GDOŚ i rdoś w zakresie ocen oddziaływania na środowisko);
•Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony
środowiska i gospodarki wodnej