WYKŁAD IV

POSTĘPOWANIA ZWIĄZANE Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA

• Postępowania, które mają doprowadzić do rozstrzygnięć, regulowane szeroko rozumianymi przepisami prawa ochrony środowiska, będą się toczyły według bardzo niejednolitych zasad.

• Przypomnienie art. 106 kpa, który reguluje jak postępować w sytuacji, kiedy przepis ustawy wymaga aby przed podjęciem stosownej decyzji, rozstrzygnięcie było wcześniej zaopiniowane bądź uzgodnione przez jakiś inny organ. Oczywiście szczegóły zależą od rozwiązań dotyczących danego typu decyzji. Sytuacje, kiedy w prawie ochrony środowiska decyzja musi być poprzedzona opinią, opiniami, uzgodnieniem bądź uzgodnieniami z innym organem, są niesłychanie częste.

• Należy pamiętać, że taki obowiązek współdziałania może wynikać wyłącznie z przepisów ustawy, ponieważ te przepisy jednocześnie wyznaczają właściwość rzeczową organu współdziałającego, a właściwość organu administracji publicznej może wynikać jedynie z przepisu ustawy. Sytuacja ta wydaje się stosunkowo prosta, ale rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej, czego dowodem jest wiele aktów prawa miejscowego, zwłaszcza dotyczących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Niejednokrotnie się zdarza, że za pomocą przepisów planów miejscowych próbuje się poprawiać ustawy, ponieważ przepisy te przewidują, że podjęcie określonej decyzji na terenie obiektów takich planów wymaga uzgodnienia z jakimś innym, wskazanym w tej uchwale planistycznej, organem. Jest to niedopuszczalne, plan w tej części jest po prostu nieważny.

RÓŻNICA POMIĘDZY OPINIĄ A UZGODNIENIEM

1. Opinia jest stanowiskiem niewiążącym, o tę opinię trzeba wystąpić jeżeli przepis tego wymaga, natomiast organ podejmujący decyzję , będący organem właściwym do rozstrzygnięcia, nie jest związany tą opinią. Oznacza to tylko uzależnienie decyzji od zapoznania się ze stanowiskiem organu opiniującego, ale nie ma przeszkód, żeby decyzja została podjęta wbrew stanowisku organu opiniującego.

2. Natomiast uzgodnienie to w istocie rodzaj zgody, swego rodzaju współdecydowanie. Obowiązek uzyskania stanowiska organu współdziałającego spoczywa na organie właściwym do podjęcia decyzji w sprawie. Stanowiska organu współdziałającego polega na uzgodnieniu zamierzonego rozstrzygnięcia bądź wyrażenia opinii w jego sprawie ( art. 106 kpa). O tym, czy konieczne jest dokonanie uzgodnienia czy zasięgnięcia opinii, przesądza ustawa. Należy pamiętać, że uzgodnienie ma charakter wiążący.

Organ współdziałający

• Organ współdziałający zajmuje stanowisko w postaci postanowienia, które podlega kontroli instancyjnej i sądowo administracyjnej. O ile ustawa nie stanowi inaczej, takie postanowienie powinno zostać podjęte w terminie 14 dni. Skutki uchybienia temu terminowi zależą od przepisów szczegółowych. Możemy wyróżnić dwie sytuacje:

1. Organ współdziałający pozostaje w zwłoce i w tej sytuacji stronie przysługują środki prawne przewidziane w kpa.

2. Niekiedy uchybienie takiemu terminowi skutkuje niewzruszalnym domniemaniem zgody organu współdziałającego.

• Organ współdziałający, będący organem administracji publicznej musi działać na podstawie prawa i w jego granicach.

Uchybienie obowiązkowi współdziałania

1. Rozstrzygnięcie sprawy bez wymaganego ustawą stanowiska organu współdziałającego ( uzgodnienia bądź opinii) powoduje wadliwość decyzji administracyjnej w stopniu uzasadniającym wznowienie postępowania (art. 145§1 pkt. 6 kpa).

2. Z kolei decyzję podjętą wbrew stanowisku organu uzgadniającego należy traktować jako wydaną z rażącym naruszeniem prawa, co skutkuje jej nieważnością ( art. 156§1 pkt. 2 kpa).

Problem strony postępowań administracyjnych dotyczących środowiska

• Rozwiązanie przewidziane w art. 28 kpa, wedle którego

„ stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”, w sprawach dotyczących środowiska może owocować sporami o charakterze masowym, kiedy to w charakterze stron może wystąpić ogromna ilość podmiotów.

wielość stron postępowania

• Natomiast coraz częściej pojawiają się rozwiązania przewidujące, że jeżeli ilość stron postępowania przekroczy określoną wielkość, należy stosować przepis art. 49 kpa, który stanowi, że organ administracji powiadamia o podejmowanych czynnościach w zasadzie wyłącznie w drodze publicznych obwieszczeń, ale trzeba pamiętać, że przepisy szczegółowe muszą przewidywać taką możliwość!

POSTĘPOWANIE W SPRAWIE OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Od 2001 r. ocena oddziaływania na środowisko jest rodzajem postępowania, niestety o bardzo niejednolitym charakterze. Przed tą datą ocena ta miała zupełnie inny charakter, pierwotnie ocena oddziaływania na środowisko była swego rodzaju specjalistyczną opinią biegłego z zakresu ochrony środowiska, opinią formułowaną przed podjęciem niektórych decyzji. W tej opinii biegły starał się zidentyfikować wszelkie możliwe oddziaływania zamierzonego przedsięwzięcia na stan środowiska, proponując ewentualne środki zaradcze.

Geneza współczesnych ocen oddziaływania na środowisko

Owe oddziaływania są pochodną jednej z dyrektyw Unii Europejskiej, które zostały sformułowane po to, aby przed podjęciem różnych decyzji, których realizacja może powodować negatywny wpływ na środowisko, zapewnić minimum standardu ochronnego w zakresie środowiska, tak aby przedsiębiorcy UE nie oszczędzali kosztem ochrony środowiska.

W dzisiejszym stanie prawnym Polska wdrożyła te dyrektywy w ustawie z 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji… Niestety regulacja zawarta w tej ustawie jest bardzo nieczytelna, skomplikowana, a nawet w niektórych sytuacjach ustawodawca łamie podstawowe zasady i standardy w tym przypadku procedury administracyjnej.

System ocen oddziaływania na środowisko dzieli się na 3 segmenty:

1. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

2. Ocena oddziaływania przedsięwzięć na środowisko

3. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000

Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko musi poprzedzać przyjęcie określonych ustawą dokumentów programowo-planistycznych. Dokumenty te mają bardzo zróżnicowany charakter:

• Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

• Plany zagospodarowania przestrzennego

• Różne polityki, strategie, plany, organy rozwoju określonych ustawą gałęzi przemysłu (energetyka, transport), jeżeli te plany wyznaczają ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko

• Inne dokumenty programowo-planistyczne dotyczące rozwoju określonych gałęzi przemysłu i to nawet wtedy jeżeli nie będą to przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, ale jeżeli to przedsięwzięcie może znacząco wpłynąć na obszar Natura 2000

Owe dokumenty programowo-planistyczne w większości przypadków nie mają charakteru normatywnego, jedynym wyjątkiem jest plan zagospodarowania miejscowego, który jest aktem prawa miejscowego, powszechnie obowiązującym na danym terenie.

Istota strategicznej oceny oddziaływania na środowisko

Projekt dokumentów programowo-planistycznych przyjmuje stosowny organ administracji, np. jeśli tym dokumentem będzie projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego to organem sporządzającym ten dokument jest wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Wraz z dokumentem programowo-planistycznym, który podlega strategicznej ocenie należy sporządzić tzw. prognozę oddziaływania na środowisko, o wymaganiach jakie musi spełniać ta prognoza rozstrzyga ustawa 3 października 2008r. o ocenach oddziaływania na środowisko.

Projekt dokumentu podlega opiniowaniu przez organy ochrony środowiska oraz inspekcji sanitarnej. Następnie w postępowaniu zmierzającym do przyjęcia tego dokumentu programowo-planistycznego zapewnia się udział społeczeństwa. Istota postępowania z udziałem społeczeństwa w zasadzie polega na tym, że organ, który ma później przyjąć ten dokument zawiadamia w sposób powszechnie dostępny o toczącej się procedurze związanej z przyjęciem tego dokumentu, informuje o miejscu zapoznania się z projektem i prognozą. W tej sytuacji każdy kto chce może w ciągu 21 dni składać najprzeróżniejsze uwagi pod adresem tego zamierzonego dokumentu. Każdy bez względu na to czy ma jakikolwiek interes prawny w tym zakresie. Z kolei organ jeżeli przyjmie ten dokument to musi w podsumowaniu odnieść się m.in. do tych głosów społeczeństwa i przedstawić uzasadnienie dlaczego przyjął ten dokument w takiej a nie innej wersji.

POSTĘPOWANIE OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘĆ

Dotyczy to przede wszystkim przedsięwzięć zaliczanych do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Przedsięwzięcia te dzielą się na 2 grupy:

1. Mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko

2. Mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko

Szczegóły rozstrzyga RM w drodze rozporządzenia, które wymienia kilkaset tego typu przedsięwzięć.

Art. 72 ustawy oceny oddziaływania na środowisko przewiduje, że tzw. decyzji środowiskowej wymaga uzyskanie określonych w tej ustawie kilkunastu rodzajów decyzji, pod warunkiem, że zmierzają one do realizacji przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko. Przykłady decyzji inwestycyjnych:

1. Decyzje w sprawie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu

2. Pozwolenia na budowę

3. Koncesje na działalność regulowane prawem geologicznym i górniczym

4. Niektóre pozwolenia wodno prawne

5. Niektóre decyzję, które muszą być podejmowane przed rozpoczęciem działań , które mogą wpłynąć na wody, tereny podmokłe, zwłaszcza takie, które są siedliskami ptactwa wodnego

6. Decyzje podejmowane na podstawie określonych ustawą specustaw

Decyzja środowiskowa musi poprzedzać uzyskanie, którejś z tych decyzji inwestycyjnych(realizacyjnych), ale pod warunkiem, że przedmiotem tej decyzji będzie realizacja przedsięwzięcia zaliczanego do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Do podjęcia decyzji środowiskowej w zasadzie właściwym organem jest wójt, burmistrz, prezydent, wyjątkowo inne organy określone ustawą, a te inne organy to:

- starosta

- regionalny dyrektor Lasów Państwowych

- rdoś( regionalny dyrektor ochrony środowiska)

- gdoś (generalny dyrektor ochrony środowiska)→ w związku z budową elektrowni atomowych

Inwestor, który zamierza zrealizować przedsięwzięcie, które zaliczane jest do kategorii mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, musi zacząć od przygotowania tzw. raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Ten raport jest istotnym elementem wniosku o podjęcie tej decyzji środowiskowej. Ustawa wymaga aby wniosek o decyzję środowiskową był sporządzony wariantowo, a więc określał kilka wariantów zamierzonego przedsięwzięcia.

• Tzw. wariant zerowy- czyli co się zmieni w środowisku jeżeli przedsięwzięcie nie byłoby realizowane

• Wariant najbardziej korzystny dla środowiska

• Wersja proponowana przez inwestora

• Wariant alternatywny

Celem raportu jest dostarczenie organowi administracji publicznej orzekającemu w sprawie informacji o możliwych wpływach przedsięwzięcia na środowisko a więc jest to szczególny środek dowodowy mający doprowadzić do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy.

Dla przedsięwzięć, które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko raport nie jest obowiązkowy!

Postępowanie, w którym istnieje obowiązek złożenia raportu, jest postępowaniem toczącym się z udziałem społeczeństwa.