PODSTAWY
TELEKOMUNIKACYJI
6 Wykład
6 Wykład
–
–
Modulacje Cyfrowe PCM
Modulacje Cyfrowe PCM
Dr in
ż
. Wojciech J. Krzysztofik
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
2
6.1. Modulacja impulsowo-kodowa
PCM
6.1. Modulacja impulsowo-kodowa
PCM
PCM
Omówione dotychczas rodzaje modulacji s
ą
MODULACJAMI
ANALOGOWYMI.
Uzale
ż
niony od sygnału moduluj
ą
cego parametr funkcji no
ś
nej
-
amplituda sinusoidalnej fali no
ś
nej,
-
szeroko
ść
impulsów impulsowej fali no
ś
nej itd.
zmienia si
ę
(w okre
ś
lonym przedziale) w sposób ci
ą
gły.
Odr
ę
bn
ą
grup
ę
stanowi
ą
modulacje ziarniste (dyskretne), do
których zalicza si
ę
modulacj
ę
impulsowo-kodow
ą
PCM
PCM
-
-
Pulse
Pulse
Code
Code
Modulation
Modulation
.
Koncepcja modulacji PCM jest znana od dawna.
Pierwszy patent na zastosowanie PCM w fototelegrafii zgłoszono
w 1926 r., chocia
ż
Za twórc
ę
PCM uznaje si
ę
A. H. Reevesa, który w 1937 r.
zaproponował zastosowania jej do transmisji sygnałów mowy.
W latach 30-tych praktyczne zrealizowanie PCM było jednak
niemo
ż
liwe ze wzgl
ę
du na zbyt niski poziom techniki impulsowej.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
3
6.1. Modulacja impulsowo-kodowa
PCM
6.1. Modulacja impulsowo-kodowa
PCM
PCM
Dopiero w latach sze
ść
dziesi
ą
tych (1962
÷
66) systemy PCM
wyszły ze stadium eksperymentu i weszły do praktycznej
eksploatacji. Od tego czasu obserwuje si
ę
bardzo szybki rozwój
systemów PCM. Wi
ąż
e si
ę
to z niew
ą
tpliwymi
ZALETAMI
ZALETAMI
tych systemów, do których nale
ż
y zaliczy
ć
:
du
żą
odporno
ść
na zakłócenia,
mał
ą
wra
ż
liwo
ść
na zmiany parametrów toru,
mo
ż
liwo
ść
regeneracji, co praktycznie zapewnia stał
ą
warto
ść
stosunku sygnał/szum bez wzgl
ę
du na długo
ść
toru
telekomunikacyjnego i wreszcie
łatwo
ść
współpracy z elektronicznymi centralami
komutacyjnymi.
Systemy PCM maj
ą
te
ż
, pewne
NIEDOSTATKI
NIEDOSTATKI
, z których
najwa
ż
niejszym jest
konieczno
ść
przenoszenia znacznie szerszego pasma (7
÷
8 razy)
ni
ż
w systemach analogowych.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
4
6.1. Modulacja impulsowo-
kodowa PCM
6.1. Modulacja impulsowo-
kodowa
PCM
PCM
Uproszczony schemat
systemu
telekomunikacyjnego z
modulacj
ą
impulsowo-
kodow
ą
przedstawiono na
rys. 6.1 .
Po stronie nadawczej sygnał
wej
ś
ciowy zostaje poddany
dyskretyzacji czasowej,
kwantowaniu amplitudy i
kodowaniu.
Zakodowany sygnał jest
przesyłany torem
telekomunikacyjnym, w
którym zale
ż
nie od jego
długo
ś
ci wyst
ę
puje pewna
liczba regeneratorów
impulsów.
Rys. 6.1. Schemat systemu telekomunikacyjnego z PCM
NADAJNIK
ODBIORNIK
TOR TRANSMISYJNY
TOR TRANSMISYJNY
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
5
6.1. Modulacja
PCM
6.1. Modulacja
PCM
PCM
Po stronie odbiorczej impulsy - po
regeneracji - s
ą
dekodowane, a
nast
ę
pnie demodulowane w celu
odtworzenia sygnału wej
ś
ciowego.
Dla ilustracji procesu obróbki sygnału
w systemie PCM na rys. 6.2 pokazano
przebiegi czasowe sygnałów w
ró
ż
nych punktach systemu.
Dyskretyzacja sygnału polega na
pobraniu jego próbek w odpowiednich
momentach czasu.
W dalszym ci
ą
gu omówimy pozostałe
bloki systemu PCM.
Rys. 6.2. Przebiegi czasowe sygnałów w PCM
a) sygnał wejściowy i jego próbki
b) sygnał zakodowany
c) sygnał odebrany
d) sygnał zregenerowany
e) odtworzone próbki sygnału wejściowego
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
6
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
W systemie PCM zakres zmienno
ś
ci sygnału moduluj
ą
cego f(t)
jest podzielony na M przedziałów.
Zamiast przesyła
ć
informacje o warto
ś
ci ka
ż
dej próbki sygnału f(t),
przesyłamy tylko informacj
ę
o przedziale, w którym znajduje si
ę
próbka sygnału.
W ten sposób otrzymuje si
ę
dyskretyzacj
ę
zbioru przesyłanych
wiadomo
ś
ci.
Przesyłaj
ą
c próbki o warto
ś
ci ró
ż
nej od warto
ś
ci sygnału
moduluj
ą
cego w chwili próbkowania,
ś
wiadomie rezygnujemy z
mo
ż
liwo
ś
ci wiernego odtworzenia sygnału nadanego po stronie
odbiorczej.
Ró
ż
nic
ę
mi
ę
dzy sygnałem moduluj
ą
cym a jego
przybli
ż
eniem, powstałym w procesie kwantowania,
nazywamy
SZUMEM KWANTYZACJI
Nazwa ta nie jest zbyt szczęśliwa, szum kwantyzacji bowiem jest silnie
skorelowany z sygnałem, podczas gdy mówiąc o szumie mamy zwykle na
myśli proces nieskorelowany z sygnałem).
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
7
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Na rysunku 6. 3 pokazano
przykład równomiernej (liniowej)
kwantyzacji sygnału oraz szum
kwantyzacji.
W praktyce na ogół stosuje si
ę
kwantyzacj
ę
nierównomiern
ą
(nieliniow
ą
).
Rys. 6.3. Sygnał modulujący, sygnał kwantowany i
szum kwantyzacji
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
8
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Oznaczmy przez x stosunek napi
ę
cia sygnału do maksymalnej
warto
ś
ci jego modułu.
Zakres zmienno
ś
ci zmiennej x wynosi wi
ę
c od -1 do +1 dla
sygnałów o warto
ś
ci
ś
redniej równej zeru, lub od 0 do +1 dla
sygnałów przyjmuj
ą
cych tylko warto
ś
ci dodatnie.
Podzielmy zakres zmienno
ś
ci sygnału na M przedziałów i niech
m-ty przedział ma szeroko
ść
δδδδ
m
a jego
ś
rodek le
ż
y na poziomie
x
m
.
Je
ż
eli sygnał znajduje si
ę
w przedziale
to warto
ść
sygnału skwantowanego jest równa x
m
max
m
m
m
m
)
t
(
f
)
t
(
f
)
t
(
x
:
czym
przy
,
2
1
x
)
t
(
x
2
1
x
=
δ
+
<
≤
δ
−
( 6.1 )
( 6.1 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
9
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Kwadrat powstałego przy tym bł
ę
du jest oczywi
ś
cie równy (x-x
m
)
2
.
Je
ś
li sygnał moduluj
ą
cy jest sygnałem losowym o rozkładzie
g
ę
sto
ś
ci prawdopodobie
ń
stwa p(x), to kwadrat bł
ę
du
spowodowanego wyst
ę
powaniem sygnału w rozpatrywanym
przedziale kwantyzacji jest równy:
( 6.2 )
( 6.2 )
dx
)
x
(
p
)
x
x
(
E
)
t
(
)
x
x
(
2
x
2
x
2
m
2
m
2
qm
2
m
m
m
m
m
⋅
⋅
−
=
=
ε
=
−
∫
δ
+
δ
−
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
10
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Na ogół przedział kwantyzacji jest mały w stosunku do zmian
sygnału moduluj
ą
cego
G
ę
sto
ść
prawdopodobie
ń
stwa zmienia si
ę
wi
ę
c nieznacznie w
obr
ę
bie przedziału kwantowania i mo
ż
e by
ć
aproksymowana
warto
ś
ci
ą
odpowiadaj
ą
c
ą
ś
rodkowi przedziału p (x)
≈≈≈≈
p (x
m
).
Uwzgl
ę
dniaj
ą
c powy
ż
sze otrzymujemy
Dla przyj
ę
tego wy
ż
ej zało
ż
enia prawdopodobie
ń
stwo
znalezienia si
ę
sygnału w rozpatrywanym przedziale jest równe
p
m
= p(x
m
)
δδδδ
m
.
( 6.3 )
( 6.3 )
3
m
2
2
2
2
x
2
x
2
m
2
m
)
x
(
p
12
1
dz
z
dx
)
x
x
(
)
x
(
p
E
m
m
m
m
m
m
δ
⋅
=
⋅
=
⋅
−
=
∫
∫
δ
+
δ
−
δ
+
δ
−
( 6.4 )
( 6.4 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
11
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Podstawiaj
ą
c wyra
ż
enie (6.4) do zale
ż
no
ś
ci (6.3) otrzymujemy
Kwadrat całkowitego bł
ę
du jest równy sumie kwadratów bł
ę
dów
wnoszonych przez wszystkie przedziały kwantowania
W przypadku równomiernego kwantowania wszystkie
przedziały maj
ą
jednakow
ą
szeroko
ść
δ
= 2/M, tak
ż
e
wyra
ż
enie (6.6) sprowadza si
ę
do postaci
( 6.5 )
( 6.5 )
( 6.6 )
( 6.6 )
2
m
m
2
m
p
12
1
E
δ
⋅
=
∑
∑
=
=
δ
⋅
=
=
M
1
m
2
m
m
M
1
m
2
m
2
p
12
1
E
E
2
2
2
M
3
1
12
1
E
=
δ
⋅
=
( 6.7 )
( 6.7 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
12
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Stosunek warto
ś
ci
ś
redniej kwadratowej sygnału do warto
ś
ci
ś
redniej kwadratowej bł
ę
du kwantyzacji zale
ż
y od charakteru
sygnału.
Na przykład dla sygnału sinusoidalnego o amplitudzie A
m
= 1,
warto
ść
ś
rednia kwadratowa jest równa 1/2, tak
ż
e
( 6.8 )
( 6.8 )
2
2
2
2
2
2
q
2
2
M
2
3
E
P
M
2
dla
,
6
12
2
A
)
t
(
)
t
(
x
E
P
=
=
δ
δ
=
δ
=
ε
=
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
13
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
W
TABELI 2.1
TABELI 2.1
podano warto
ś
ci stosunku sygnał/szum kwantyzacji
równomiernej, dla kilku warto
ś
ci poziomów kwantyzacji M.
]
dB
[
k
6
79
,
1
E
P
2
+
=
Stosunek sygnał/szum kwantowania
P/E
2
[dB]
Liczba elementów
kodu binarnego
k [bit]
Liczba przedziałów
kwantowania
M=2
k
Sygnał sinusoidalny
Sygnał mowy
4
16
25,8
14,9
5
32
31,9
20,9
6
64
37,9
26,9
7
128
43,9
32,9
8
256
49,9
39
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
14
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
W przypadku sygnałów wyst
ę
puj
ą
cych w rzeczywisto
ś
ci, na przykład
sygnałów mowy, nie ma wyra
ź
nie okre
ś
lonej górnej granicy poziomu
tych sygnałów.
Je
ś
li przyjmiemy umownie,
ż
e warto
ść
maksymalna sygnału mowy
jest równa pi
ę
ciokrotnej warto
ś
ci skutecznej, to moc sygnału (w skali
unormowanej) jest równa 1/25, wi
ę
c
Warto
ś
ci stosunku sygnał/szum kwantyzacji dla sygnałów mowy
podano w TABELI 2.1.
2
2
M
25
3
E
P
⋅
=
( 6.9 )
( 6.9 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
15
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Z przedstawionych rozwa
ż
a
ń
wynika,
ż
e w przypadku
rzeczywistych sygnałów
KWANTOWANIE RÓWNOMIERNE NIE JEST KORZYSTNE.
W sygnałach mowy, a tak
ż
e w szeregu innych sygnałów,
małe poziomy wyst
ę
puj
ą
znacznie cz
ęś
ciej ni
ż
du
ż
e.
W przypadku równomiernego kwantowania
prawdopodobie
ń
stwa p
m
we wzorach (6.5) i (6.6) ró
ż
ni
ą
si
ę
znacznie, a wi
ę
c ró
ż
ni
ą
si
ę
równie
ż
wkłady do całkowitego
szumu pochodz
ą
ce od ró
ż
nych przedziałów kwantyzacji.
Całkowity szum mo
ż
na wi
ę
c zmniejszy
ć
przez zwi
ę
kszenie
przedziałów, w których sygnał wyst
ę
puje z małym
prawdopodobie
ń
stwem i zmniejszenie przedziałów, w których
prawdopodobie
ń
stwo pojawienia si
ę
sygnału jest du
ż
e.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
16
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Nierównomierne kwantowanie przynosi jeszcze jedn
ą
korzy
ść
.
Z teorii informacji wiadomo,
ż
e zakodowany sygnał przenosi
najwi
ę
ksz
ą
ilo
ść
informacji wówczas, gdy
prawdopodobie
ń
stwo wyst
ą
pienia wszystkich ci
ą
gów
kodowych jest jednakowe.
Zatem rozrzut prawdopodobie
ń
stw p
m
prowadzi do
zmniejszenia szybko
ś
ci przekazywania informacji.
Z tego wzgl
ę
du tak
ż
e korzystnie jest wprowadzi
ć
szerokie
przedziały kwantowania w tych cz
ęś
ciach rozkładu, w których
g
ę
sto
ść
prawdopodobie
ń
stwa jest mała.
Dobór przedziałów kwantowania ze wzgl
ę
du na maksymaln
ą
szybko
ść
przesyłania informacji i ze wzgl
ę
du na minimum
szumu kwantyzacji w ogólnym przypadku nie pokrywa si
ę
.
Najmniej jednak, wychodz
ą
c z obu wymienionych kryteriów
otrzymuje si
ę
jako
ś
ciowo podobny rozkład przedziałów
kwantyzacji.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
17
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Nierównomierne kwantowanie
można zrealizować różnymi
sposobami.
Sygnał analogowy można
poddać najpierw
kompresji, a następnie
zastosować równomierne
kwantowanie (
rys. 6.9a
).
Innym rozwiązaniem jest
zastosowanie wprost
nierównomiernego
kwantyzatora (
rys. 6.9b
),
albo
użycie równomiernego
kwantyzatora z małym
przedziałem kwantowania i
cyfrowa kompresja
zakodowanego sygnału
(
rys. 6.9c
).
Rys. 6.9. Sposoby nierównomiernego kwantowania
a)
a)
b)
b)
c)
c)
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
18
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Oba sygnały są określone w skali
unormowanej, tzn. mogą zmieniać się od
-1 do +1.
Charakterystykę kompresora pokazano
na rys. 6.10.
Jeżeli zakres zmienności sygnału
wyjściowego podzielimy na M części, to
szerokość jednakowych przedziałów
kwantowania jest równa 2/M.
f
wyj
f
wej
Bez
kompresji
Rys. 6.10. Nierównomierne kwantowanie
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
19
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Szeroko
ść
przedziałów kwantowania w odniesieniu do sygnału
wej
ś
ciowego jest w przybli
ż
eniu równa szeroko
ś
ci przedziału
wyj
ś
ciowego podzielonej przez tangens k
ą
ta nachylenia stycznej
do krzywej kompresji w
ś
rodku przedziału
Podstawiaj
ą
c zale
ż
no
ść
(6.10) do wzoru (6.6) otrzymujemy
kwadrat całkowitego bł
ę
du przy nierównomiernej kwantyzacji
m
x
x
m
dx
dy
M
2
=
≈
δ
( 6.10 )
( 6.10 )
∑
=
=
⋅
=
M
1
m
2
x
x
m
2
2
m
)
dy
dx
(
p
M
3
1
E
( 6.11 )
( 6.11 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
20
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
W przypadku du
ż
ej liczby poziomów kwantyzacji mo
ż
emy sum
ę
w wyra
ż
eniu (6.11) zast
ą
pi
ć
całk
ą
Je
ś
li rozkład g
ę
sto
ś
ci prawdopodobie
ń
stwa jest znikomo mały
poza przedziałem (-1, 1), to granice całkowania w zale
ż
no
ś
ci (
6.12) mo
ż
na roz-ci
ą
gn
ąć
do
± ∞
.
Moc sygnału jest równa
( 6.12 )
( 6.12 )
( 6.13 )
( 6.13 )
∫
+
=
−
=
⋅
⋅
=
1
x
1
x
2
m
2
2
dx
)
dy
dx
(
p
M
3
1
E
∫
+∞
=
−∞
=
⋅
⋅
=
x
x
2
dx
)
x
(
p
x
P
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
21
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
zatem stosunek sygnał/szum kwantyzacji
Stosunek sygnał/szum kwantyzacji b
ę
dzie niezale
ż
ny od
poziomu i kształtu sygnału je
ż
eli
Rozwi
ą
zuj
ą
c równanie (6.15) otrzymujemy
y = 1 + k-1 ln x
( 6.14 )
( 6.14 )
( 6.15 )
( 6.15 )
∫
∫
+∞
=
−∞
=
+∞
=
−∞
=
⋅
⋅
⋅
⋅
=
x
x
2
x
x
2
2
2
dx
)
dy
dx
(
p
dx
)
x
(
p
x
M
3
E
P
x
k
dy
dx
⋅
=
( 6.16 )
( 6.16 )
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
22
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Charakterystyka kompresji opisana wzorem (6.16) nie mo
ż
e by
ć
zastosowana w praktyce, jest bowiem okre
ś
lona tylko dla
dodatnich x i nie przechodzi przez 0.
Zgodnie z zaleceniami CCITT1) wyra
ż
enie (6.16) modyfikuje si
ę
w jeden z nast
ę
puj
ą
cych sposobów:
-
-
charakterystyka typu
charakterystyka typu
µ
µ
-
przy czym
µ
= 100 lub
µ
= 255
( 6.17 )
( 6.17 )
≤
≤
−
µ
+
µ
−
−
≤
≤
µ
+
µ
+
=
µ
+
µ
+
=
0
x
1
,
)
1
ln(
)
x
1
ln(
1
x
0
,
)
1
ln(
)
x
1
ln(
)
1
ln(
)
x
1
ln(
y
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
23
charakterystyka typu A
charakterystyka typu A
przy czym zwykle przyjmuje si
przy czym zwykle przyjmuje si
ę
ę
A=87,6 .
A=87,6 .
Dla x < 0 w
Dla x < 0 w
zale
zale
ż
ż
no
no
ś
ś
ciach (6.17) i (6.18) nale
ciach (6.17) i (6.18) nale
ż
ż
y przyj
y przyj
ąć
ąć
lxl
lxl
i
i
zmieni
zmieni
ć
ć
znak y.
znak y.
Charakterystyka logarytmiczna typu A jest stosowana mi
ę
dzy
innymi w Polsce. Odwrotno
ść
krzywizny krzywej kompresji,
okre
ś
laj
ą
ca przedziały kwantowania, jest równa (dla
charakterystyki typu A
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
( 6.18 )
( 6.18 )
≤
≤
+
+
≤
≤
+
=
1
x
A
1
,
)
A
ln(
1
)
Ax
ln(
1
A
1
x
0
,
)
A
ln(
1
Ax
y
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
24
Odwrotno
ść
krzywizny krzywej kompresji, okre
ś
laj
ą
ca przedziały
kwantowania, jest równa (dla charakterystyki typu A
Dla równomiernego kwantowania krzywizna ta jest równa
jedno
ś
ci.
Z zale
ż
no
ś
ci (6.19) wynika wi
ę
c,
ż
e szeroko
ść
przedziałów
kwantowania w otoczeniu x = 0 maleje [A/(1+lnA)] razy.
Wielko
ść
ta, wyra
ż
ona w decybelach nosi nazw
ę
ZYSKU
KOMPANDORA
(tzn. układu kompresora i ekspandera).
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
( 6.19 )
( 6.19 )
≤
≤
⋅
+
≤
≤
+
=
1
x
A
1
,
x
)
A
ln
1
(
A
1
x
1
A
A
ln
1
dy
dx
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
25
Dla A=
87,6
otrzymuje si
ę
16
-krotne zmniejszenie poziomów
kwantyzacji dla małych sygnałów, tzn. zysk kompandora wynosi
24,1
dB.
Podstawiaj
ą
c zale
ż
no
ść
(6.19) do wzoru (6.12) otrzymujemy po
przekształceniach:
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
( 6.20 )
( 6.20 )
]
dx
)
x
(
p
)
x
A
1
(
dx
)
x
(
p
x
[
M
3
)
A
ln
1
(
E
A
/
1
A
/
1
2
2
1
1
2
2
2
2
∫
∫
−
−
⋅
⋅
−
+
⋅
⋅
+
=
Ta część jest mocą sygnału P
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
26
Dziel
ą
c wyra
ż
enie (6.20) obustronnie przez całk
ę
mocy P
znajdujemy
:
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
( 6.21 )
( 6.21 )
Ta część wyrażenia
przedstawia stosunek szum/sygnał
przy
idealnym kwantowaniu logarytmicznym
idealnym kwantowaniu logarytmicznym
.
Ta część
odpowiada wzrostowi szumu
spowodowanemu
nieidealnym kwantowaniem
nieidealnym kwantowaniem
.
∫
−
⋅
⋅
−
⋅
⋅
⋅
+
+
+
=
A
/
1
A
/
1
2
2
2
2
2
2
2
dx
)
x
(
p
)
x
A
1
(
P
M
3
)
A
ln
1
(
M
3
)
A
ln
1
(
P
E
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
27
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Jak widać z wykresu,
Jak widać z wykresu,
zastosowanie kompandora w
zastosowanie kompandora w
przypadku małych poziomów
przypadku małych poziomów
sygnału zwiększa odstęp
sygnału zwiększa odstęp
sygnału od szumu w
sygnału od szumu w
porównaniu z układem bez
porównaniu z układem bez
kompandora.
kompandora.
Powyżej pewnej wartości
Powyżej pewnej wartości
poziomu sygnału wejściowego
poziomu sygnału wejściowego
zastosowanie kompandora
zastosowanie kompandora
powoduje zmniejszenie
powoduje zmniejszenie
stosunku sygnał/szum w
stosunku sygnał/szum w
porównaniu z kwantowaniem
porównaniu z kwantowaniem
równomiernym.
równomiernym.
Rys. 6.11. Zależność stosunku P/E
2
od poziomu
sygnału wejściowego
Kwantowanie
równomierne
M=128
Kwantowanie
nierównomierne
M=128
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
28
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Ze wzgl
ę
dów praktycznych,
Ze wzgl
ę
dów praktycznych,
charakterystykę kompresji
charakterystykę kompresji
( i ekspansji ) aproksymuje się linią
( i ekspansji ) aproksymuje się linią
łamaną składającą się z
łamaną składającą się z
13
13
-
-
odcinków
odcinków
,
,
zwanych segmentami (rys. 6.12).
zwanych segmentami (rys. 6.12).
Rys. 6.12. Linearyzowana charakterystyka kompresji
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
29
6.1.1. KWANTOWANIE
6.1.1. KWANTOWANIE
Jeden z mo
ż
liwych układów
KOMPANDORA ANALOGOWEGO
,
realizuj
ą
cego podan
ą
charakterystykę kompresji i ekspansji
pokazano na rys. 6.12.
Je
ż
eli wzmocnienie wzmacniacza
przy otwartej p
ę
tli sprz
ęż
enia
zwrotnego jest bardzo du
ż
e oraz
je
ś
li s
ą
spełnione nierówno
ś
ci
R
K
<<R
D
i
R
E
<<R
E
,
przy czym R
D
– rezystancja
dzielnika, to
transmitancja KOMPRESORA jest
proporcjonalna
do R
D
, natomiast
transmitancja ESPANDORA jest
odwrotnie proporcjonalna
do R
D
.
Rys. 6.12. Kompandor analogowy
a) Kompresor
b) Ekspandor
c) Dzielnik
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
30
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
W systemie PCM ka
ż
demu przedziałowi kwantowania przypisuje si
ę
liczb
ę
zapisan
ą
w kodzie binarnym.
Liczba przedziałów kwantowania M jest zwi
ą
zana z liczb
ą
elementów
kodu binarnego k zale
ż
no
ś
ci
ą
M = 2
k
.
W rozwa
ż
aniach wst
ę
pnych stosowali
ś
my binarny kod liczbowy. Kod
ten był równie
ż
zastosowany w pierwszym patencie na modulacj
ę
kodowo-impulsow
ą
.
Nie jest to jednak jedyny mo
ż
liwy, a tak
ż
e nie jedyny stosowany,
Nie jest to jednak jedyny mo
ż
liwy, a tak
ż
e nie jedyny stosowany,
kod w systemach PCM.
kod w systemach PCM.
W zasadzie system PCM mo
ż
na zbudowa
ć
tak, aby pracował on z
przyporz
ą
dkowaniem odpowiednim poziom kwantyzacji dowolnych
kombinacji elementów kodu.
( 6.22)
( 6.22)
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
31
Je
ś
li mamy na przykład
64
ci
ą
gi kodowe, które nale
ż
y
przyporz
ą
dkowa
ć
64
poziomom kwantyzacji, to mo
ż
na to zrobi
ć
na
64!
64!
64!
64!
≈≈≈≈
10
10
10
10
89
89
89
89
sposobów.
Oczywi
ś
cie zdecydowana wi
ę
kszo
ść
tak powstałych kodów nie ma
szczególnych wła
ś
ciwo
ś
ci i nie ma potrzeby ich wykorzystywania.
Istnieje jednak kilka kodów ró
ż
nych od binarnego kodu liczbowego,
które mog
ą
by
ć
i s
ą
wykorzystywane w praktyce.
W systemie PCM wiadomo
ść
jest poddawana trzem podstawowym
operacjom:
1.
KODOWANIE
,
2.
TRANSMISJA CYFROWA
,
3.
DEKODOWANIE
,
które mog
ą
wpływa
ć
na wybór kodu.
Wymagania stawiane przez wymienione operacje s
ą
na ogól
niezale
ż
ne.
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
32
Mo
ż
e si
ę
, wi
ę
c okaza
ć
,
ż
e w urz
ą
dzeniu
koduj
ą
cym najkorzystniej jest zastosowa
ć
pewien
kod, nazwijmy go A.
Kod A nie musi by
ć
jednak wygodny do
przesyłania w kanale telekomunikacyjnym mo
ż
e,
wi
ę
c zachodzi
ć
potrzeba przekształcenia go
metodami cyfrowymi w kod B, optymalny do
transmisji
.
Wreszcie mo
ż
e si
ę
okaza
ć
,
ż
e ci
ą
gi kodowe A i B
nie daj
ą
si
ę
dekodowa
ć
za pomoc
ą
prostych
urz
ą
dze
ń
. Stosujemy wówczas jeszcze jedno
cyfrowe przekształcenie - w kod C, optymalny ze
wzgl
ę
du na proces dekodowania.
Przykłady trzech kodów binarnych przedstawiono na rys. 6.13.
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
33
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Wa
ż
nym parametrem kodu jest
ODLEGŁOŚĆ
ODLEGŁOŚĆ
mi
ę
dzy ci
ą
gami
kodowymi,
mierzona liczb
ą
mierzona liczb
ą
elementów, którymi si
ę
one
elementów, którymi si
ę
one
ró
ż
ni
ą
ró
ż
ni
ą
.
Na przykład odległo
ś
ci mi
ę
dzy
kolejnymi ci
ą
gami binarnego
kodu liczbowego
przedstawionego na rys. 6.13a
wynosz
ą
:
1,2,1,3,1,2,1,4
, itd.
Najwi
ę
ksza odległo
ść
mi
ę
dzy
ci
ą
gami k - elementowego
binarnego kodu liczbowego jest
oczywi
ś
cie równa k i wyst
ę
puje
w połowie wykresu.
Rys. 6.13. Kody binarne
c)
c)
symetryczny
symetryczny
kody binarny
kody binarny
a)
a)
binarny kod
binarny kod
liczbowy
liczbowy
b)
b)
kod
kod
Gray’a
Gray’a
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
34
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Wa
ż
n
ą
klas
ę
tworz
ą
tzw.
KODY Z JEDNOSTKOWĄ ODLEGŁOŚCIĄ
.
W kodach tej klasy
odległości między
dowolnymi dwoma sąsiednimi ciągami jest
równa jedności
.
Przykładem takiego kodu jest
kod Gray’a
(rys. 6.13b).
Inn
ą
wa
ż
n
ą
klas
ę
stanowi
ą
KODY SYMETRYCZNE
.
Je
ż
eli pomin
ąć
pierwszy element to
wykres kodu jest symetryczny względem
jego środka
.
Jak wynika z rys. 6.13b
kod Graya jest
kodem symetrycznym
.
Drugim przykładem tej klasy mo
ż
e by
ć
symetryczny binarny kod liczbowy
(
rys.6.13c
).
Rys. 6.13. Kody binarne
c)
c)
symetryczny
symetryczny
kody binarny
kody binarny
a)
a)
binarny kod
binarny kod
liczbowy
liczbowy
b)
b)
kod
kod
Gray’a
Gray’a
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
35
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Metody kodowania mo
ż
na podzieli
ć
, w zale
ż
no
ś
ci od
przebiegu operacji kodowania w czasie, na:
bezpośrednie kodowanie amplitudy próbki
(kodery licznikowe),
kodowanie sekwencyjne
(kodery wagowe) i
kodowanie z jednoczesną generacją pełnego ciągu
( kody z
polem kodowym).
Koder licznikowy
generuje ci
ą
gi k - bitowego kodu za pomoc
ą
zliczenia impulsów na jeden ci
ą
g kodowy. Zastosowania s
ą
ograniczone do systemów przenosz
ą
cych sygnały o niezbyt
du
ż
ej cz
ę
stotliwo
ś
ci, ze wzgl
ę
du na konieczno
ść
stosowania
liczników o du
ż
ej szybko
ś
ci działania.
Kodery z polem kodowym
s
ą
bardziej zło
ż
one, ale za to mog
ą
by
ć
wykorzystane w szybko działaj
ą
cych urz
ą
dzeniach.
Kodery wagowe
stanowi
ą
kompromis mi
ę
dzy szybko
ś
ci
ą
działania a stopniem skomplikowania układu.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
36
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Kodowanie metod
ą
zliczania.
Rys. 6.14. Koder działający na zasadzie zliczania
impulsów
• Modulację PAM (próbkowanie) uzyskuje się
na kondensatorze ładowanym okresowo przez
diodę do napięcia odpowiadającego
chwilowej wartości sygnału modulującego.
• Od chwili zatkania diody kondensator
rozładowuje się przez źródło prądowe.
• Okres od zatkania diody do chwili
rozładowania kondensatora do wartości
napięcia odniesienia U
0
jest proporcjonalny
do początkowej wartości napięcia na
kondensatorze.
• Otrzymuje się w ten sposób impulsy o
modulowanej szerokości (PIM).
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
37
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Kodowanie metod
ą
zliczania.
Rys. 6.14. Koder działający na zasadzie zliczania
impulsów
• Zamiany modulacji PIM na kod dokonuje się za
pomocą licznika, który zlicza impulsy generatora
taktującego. Prąd rozładowujący kondensator jest
tak dobrany, że napięcie na kondensatorze zmienia
się o jeden poziom kwantyzacji w czasie jednego
okresu generatora.
• W związku z tym dla kodu k-bitwego maksymalna
liczba, zliczanych impulsów wynosi 2k.
• Na wyjściach poszczególnych stopni licznika
otrzymuje się kolejno cyfry kodu.
• Za pomocą odpowiedniego rejestru kod
równoległy zamienia się następnie na kod
szeregowy.
• Wadą tego typu kodera jest duża częstotliwość
pracy pierwszych stopni licznika. Na przykład dla
częstotliwości próbkowania 8 kHz i kodu 12-
bitowego maksymalna częstotliwość zliczania
wynosi 32,8 MHz.
Dr in
ż
. W.J. Krzysztofik
6 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI
38
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
6.1.2. KODOWANIE I DEKODOWANIE
Dekodowanie
Dekodowanie
Dekodowanie
Dekodowanie sygnałów PCM (rys. 6.15) odbywa się
w, odwrotnej kolejności.
Rejestr zamienia kod szeregowy na
równoległy i ustawia w odpowiedni stan
licznik impulsów.
Impulsy PDM, o czasie trwania od momentu
przepisania kodu z rejestru do wypełnienia
licznika, włączają źródło prądowe
rozładowując liniowo kondensator
naładowany uprzednio do wartości napięcia
odniesienia U
0
.
Po zakończeniu rozładowania napięcie na
kondensatorze jest proporcjonalne do
chwilowych wartości (próbek) sygnału
modulującego przed zakodowaniem i tworzy -
za bramką - sygnał PAM.
Rys. 6.15. Dekoder sygnałów PCM z
wykorzystaniem licznika