Karol MARKS

O kapitalizmie czyli krytyka społeczeństwa klasowego

Przyroda

Formacja społeczno-ekonomiczna

Sztompka 2005, s. 169

Formy świadomości

społecznej

Nadbudowa polityczna i

prawna

Sposoby produkcji

siły wytwórcze

stosunki produkcji

Reguły rozwoju cywilizacji ludzkiej

`

Wyznacznikiem rozwoju jest poziom rozwoju

sił

wytwórczych

i właściwe im

stosunki produkcji

. Rozwój

pierwszych z nich ma charakter

liniowy

; zmiana

stosunków produkcji dokonuje się w sposób

skokowy

`

potrzebna jest zgodność obu tych elementów z
nadbudową ideologiczną

`

W każdej społeczności istnieją klasy

antagonistyczne;

tak

więc historia to dzieje walki klas

Reguły rozwoju cywilizacji ludzkiej

`

REWOLUCJA – to najostrzejsza forma walki klas, jest
również jedynym sposobem na dostosowanie stosunków
produkcji oraz nadbudowy do poziomu rozwoju sił
wytwórczych

`

Likwidacja logiki formalnej do dialektyki zakłada istnienie
bytów wyłącznie materialnych

wspólnota

pierwotna

niewolnictwo

feudalizm

kapitalizm

socjalizm /

komunizm

•

Dzieje cywilizacji ludzkiej to historia przemian

kolejnych faz rozwoju formacji społeczno-
ekonomicznych

Stosunki społeczne – stosunki wymiany

`

Podział pracy (specjalizacja) źródłem alienacji oraz
własności prywatnej (antagonizmu klasowego) i władzy
politycznej (państwowej) sankcjonującej panowanie klas
posiadających za pomocą prawa

`

Człowiek wchodząc w stosunki wymiany, wymienia na
rynku towarowym swoją pracę – część samego siebie.

`

W ten sposób praca staje się siłą roboczą – czymś obcym,
a jej produkty stają się wyalienowane, a sam człowiek jest
mierzony wartością pieniądza (będącego specyficzną
postacią towaru)

Patologia kapitalizmu – alienacja pracy

`

Człowiek – pracując – sprzedaje cząstkę siebie samego
(człowieczeństwa) w postaci wynagrodzenia, które w
kapitalizmie nie jest związane z realną wartością pracy

`

Źle opłacana praca – zapewniająca przeżycie – przestaje
być formą afirmacji człowieka, lecz staje się formą obcą, a
nawet wrogą człowiekowi

Alienacja

`

Zjawisko alienacji związane ze stopniem rozwoju sił
wytwórczych oraz odpowiadających im stosunków
produkcji osiągnęło w kapitalizmie postać skrajną , a więc
zupełnego

uprzedmiotowienia stosunków międzyludzkich

`

Jest poddaniem się wytwórcy-robotnika, cudzej woli
kapitalisty

Cztery elementy alienacji robotnika w
społeczeństwie kapitalistycznym

1.

Wyobcowanie od działalności produkcyjnej, która nie
jest źródłem satysfakcji, lecz służy „nudnej” i
„ogłupiającej” czynności „zarabiania na życie”

2.

Wyobcowanie od efektu pracy – produktu, który nie
należy do jego wytwórcy i nie służy zaspokojeniu
potrzeb robotnika (również w trakcie jego produkcji)

Cztery elementy alienacji robotnika w
społeczeństwie kapitalistycznym

3.

Wyobcowanie od wspólnoty pracujących: izolacja,
obcość i wrogość w miejscu pracy

4.

Wyobcowanie od własnego potencjału – dehumanizacja,
przytępienie świadomości, zrywanie więzów z przyrodą.
Ludzie stają się niezdolni do wyrażenia swoich
podstawowych cech i potrzeb

Skutki alienacji - deformacje

`

Praca staje się żmudnym wysiłkiem, w którym człowiek
zaprzecza sobie, unieszczęśliwia się i nie rozwija swobodnie
swojej energii duchowej i fizycznej (Marks 1844)

`

„Pieniądz to ja” – wszystko na sprzedaż, urynkowienie
wszystkiego

`

Zerwanie pomiędzy „głową” i „ręką”

`

Monotonia i przymus wytwarzania

`

Wydłużenie czasu pracy

Kapitalizm „światem na opak”

`

Dochodzi więc do tego, że człowiek (robotnik) odczuwa jako
nieprzymuszone tylko swoje funkcje zwierzęce, jedzenie, picie i
płodzenie, co najwyżej jeszcze mieszkanie i ubieranie się itd. a
w swych funkcjach ludzkich czuje się tylko zwierzęciem. To co,
zwierzęce, staje się ludzkie, a to co ludzkie, zwierzęce. (Marks
1844)

Struktury społeczeństwa kapitalistycznego

`

Gospodarka towarowa – założenia ekonomii
materialistycznej

`

Praca jest stosunkiem powstającym z konieczności przetrwania
w relacji do przyrody i do innych ludzi

`

Towar jest produktem pracy przeznaczonym do użytku i
wymiany

`

Uprzedmiotowienie / utowarowienie produktu pracy

`

Fetyszyzm towarowy

`

Cyrkulacja towarów

`

T

1

– T

2

`

T

1

– P – T

2

`

P

1

– T – P

2