KAROL MARKS (1818-1883)

Dialektyka historii

Kilka cytatów

`

„Tradycja marksistowska nie stanowi monolitu, ale obszar

walki.”

Lukes

`

„Gdyby nie było tylu marksistów, nie byłoby żadnych

wątpliwości, jakie są wiodące idee Marksa i co jest

centralnym zagadnieniem jego myśli.” Aron

`

Filozofowie rozmaicie interpretowali świat, idzie o to aby go

zmieniać

(Marks, 1844 - 11 teza o Feuerbachu)

`

Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi

starej Europy połączyły się w świętej nagonce przeciw temu widmu:

papież i car, Metternich i Guizot, francuscy radykałowie i niemieccy

policjanci.

(Marks, Engels, 1848 – Manifest partii komunistycznej)

Manifest partii komunistycznej

(Marks, Engels 1848)

`

Gdy w przebiegu rozwoju znikną różnice klasowe i cała
produkcja zostanie skupiona w rękach zrzeszonych jednostek,
władza publiczna utraci swój charakter polityczny.

Władza

polityczna we właściwym znaczeniu jest zorganizowaną
przemocą jednej klasy w celu uciskania innej. Gdy w walce z
burżuazją proletariat siłą rzeczy jednoczy się w klasę, poprzez
rewolucję staje się klasą panującą i jako klasa panująca znosi
przemocą dawne stosunki produkcji, to wraz z tymi stosunkami
produkcji znosi warunki istnienia przeciwieństw klasowych, znosi w
ogóle klasy i tym samym swoje własne panowanie jako klasy.
Miejsce dawnego społeczeństwa burżuazyjnego z jego klasami i
przeciwieństwami klasowymi zajmuje zrzeszenie, w którym
swobodny rozwój każdego jest warunkiem swobodnego
rozwoju wszystkich.

Nieuniknione wtargnięcia w prawo i

strukturę własności oraz środków produkcji

`

1. Wywłaszczenie własności ziemskiej i użycie renty gruntowej na wydatki
państwowe.

`

2. Wysoka progresja podatkowa.

`

3. Zniesienie prawa dziedziczenia.

`

4. Konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników.

`

5. Scentralizowanie kredytu w rękach państwa poprzez bank narodowy o
kapitale państwowym i o wyłącznym monopolu.

`

6. Scentralizowanie środków transportu w rękach państwa.

`

7. Zwiększenie liczby fabryk państwowych, narzędzi produkcji, udostępnianie
gruntów do uprawy i ich melioracja według społecznego planu.

`

8. Jednaki przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysłowych,
zwłaszcza dla rolnictwa.

`

9. Zespolenie rolnictwa i przemysłu, działanie w kierunku stopniowego
usunięcia przeciwieństwa między miastem a wsią.

`

10. Publiczne i bezpłatne wychowanie wszystkich dzieci. Zniesienie pracy
fabrycznej dzieci w jej dzisiejszej postaci. Połączenie wychowania z produkcją
materialną itd. itd.

Karol Marks - biografia

`

Urodzony w 1818 r. w Trewirze jako syn prawnika

`

W roku 1841 uzyskał doktorat z filozofii na uniwersytecie

berlińskim

`

Od 1842 jest redaktorem Rheinische Zeitung (Gazeta Reńska)

`

W 1843 w Paryżu, gdzie powstaje Przyczynek do krytyki heglowskiej

filozofii prawa, a rok później Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne

`

W 1844 spotyka Fryderyka Engelsa

`

Od 1845 w Brukseli

`

W 1847 utworzenie Związku komunistów i wydanie Manifestu

komunistycznego (1848)

`

1848-49 – Belgia-Paryż-Kolonia: dwie rewolucje, Nowa gazeta

reńska, sąd i emigracja

`

Od 1849 w Londynie: praca publicysty i badacza w British Museum

`

Od 1864 udział w tworzeniu Międzynarodowego Stow. Robotników

`

W 1867 ukazał się pierwszy tom Kapitału; Marks umiera w 1883

Dialektyczny przebieg historii – założenia
Hegla

`

Historia przejawia kierunkowy, wstępujący, postępowy

rozwój

`

Rozwój historyczny zachodzi na drodze załamań, regresów

i kryzysów – istnieje w nim tendencja do zmian

radykalnych

`

Trójstopniowy schemat następstwa okresów historii:

`

Prehistoria (egzystencja nieuświadomiona Ducha dziejów)

`

Okres zależności i zniewolenia (od powstania państw)

`

Okres wolności i samorealizacji poprzez osiągnięcie

samowiedzy

Podobieństwo do biblijnego Edenu: potępienie, odkupienie, zbawienie

Ten sam proces na niższym poziomie danej epoki: rozkwit, spełnienie i upadek

Dialektyczny przebieg historii – założenia c.d.

`

Duch prowadzi walkę sam z sobą, dąży do
samozniszczenia i samorealizacji jednocześnie

`

Duch ludzkości zawiera endogenne siły rozwoju oraz tak
samo immanentne skłonności do negacji poprzedniego
okresu (sprzeczność, napięcie i rozładowanie)

Metafizyczna wizja dziejów Hegla obywała się bez konkretnych wydarzeń oraz ich
aktorów. Fakty historyczny stanowią tylko odzwierciedlenie uniwersalnego Ducha.

Przyroda

Formacja społeczno-ekonomiczna

Formy świadomości

społecznej

Nadbudowa polityczna i

prawna

Sposoby produkcji

siły wytwórcze

stosunki produkcji

Sztompka 2005, s. 169

Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa

1.

Teoria formacji społeczno-ekonomicznej

2.

Teoria walki klas

3.

Teoria jednostek ludzkich (istoty gatunkowej)

Dynamika zmiany społecznej określa trzy stany końcowe:

1.

Powstanie komunizmu

2.

Społeczeństwo bezklasowe

3.

Wyzwolenie z alienacji

Trzy pojęcia rewolucji:

1.

Fundamentalne przekształcenia formacji społ. – ekon.

2.

Zastąpienie klasy rządzącej przez klasę walczącą

3.

Zmiana interesów grup w ramach dużych przedsięwzięć

ekonomicznych

Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa c.d.

Trzy typy interesów

1.

Interesy systemowe na poziomie makro o własnościach

obiektywnych, związanych z systemem produkcji

2.

Interesy klasowe o charakterze subiektywnym

3.

Intencje i motywacje indywidualne nastawione głównie

na cele ekonomiczne

Trzy odmiany dialektycznego mechanizmu zmiany

1.

Sprzeczności pomiędzy segmentami formacji społ. –

ekon.

2.

Konflikt klasowy (sprzeczność – uświadomienie –

wrogość - przełom)

3.

Konflikt pomiędzy człowiekiem a przyrodą

Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa c.d.

Trzy formy determinizmu zmian

1.

Silny determinizm, proces dziejowy jest nieodwracalny i
nieuchronnie zmierza do komunizmu

2.

Słabszy determinizm, zależy od świadomości

3.

Woluntaryzm, jednostka może działać wbrew swoim
interesom ekonomicznym

Zmiana historyczna rozprzestrzenia się na wszystkich trzech poziomach, a rzeczywisty
proces zmian rozpoczyna się na poziomie działań indywidualnych., które są podmiotową
siłą – przyczyną wszelkich zmian. Realizacja wspólnych interesów łączy jednostki w
antagonistyczne klasy, które broniąc ich walczą między sobą. Stawką tej walki są środki
produkcji. Ich przejęcie i przekształcenie powoduje zmianę reszty formacji społeczno-
ekonomicznej.

Dialektyka marksowska

TEZA

ANTYTEZA

SYNTEZA

PRZESZŁOŚĆ

TERAŹNIEJSZOŚĆ

PRZYSZŁOŚĆ

Jednostka społeczna – człowiek

`

Przesłanka pierwotna: ludzie to rzeczywiste gatunkowe

osobniki (społeczne bez reszty), ich działania oraz zastane i

wytworzone materialne warunki ich życia.

Szósta teza o Feuerbachu:

`

„istota człowieka to nie abstrakcja tkwiąca w poszczególnej

jednostce. Jest ona w swojej rzeczywistości całokształtem

stosunków społecznych.”

`

Człowiek jest zoon politicon, zwierzęciem towarzyskim i

zwierzęciem, które tylko w społeczeństwie może się

odosobnić.

`

„Człowiek podwaja się w swojej świadomości i w swoim

czynie – postrzegając siebie w przekształconym i opanowanym

otoczeniu, które stworzył.”

Jednostka społeczna – człowiek

`

Człowiek posiada swoje moce i potrzeby; od zwierząt różni
się tym, że realizuje je w sposób społeczny

`

Inne różnice:

`

Człowiek potrafi psychicznie odseparować się od tego, co robi

`

Tak więc ludzi obdarzeni są szczególną, refleksyjną formą
świadomości

`

Ludzi zdolni są do działań planowanych

`

Człowiek jest powołany do tego, aby tworzyć w akcie
przyswajania przyrody

`

Uprzedmiotowienie przyrody poprzez działalność:

`

Pracę (odnosi się do procesu produkcji, wartość użytkowa towaru)

`

Twórczość (zdolność wytwarzania jedynych w swoim rodzaju prod.)

Relacyjna koncepcja jednostki

LUDZIE

INNI LUDZIE

•

Człowiek

•

Świadomość

•

Działanie

PRZYRODA

1. Postrzeganie
2. Orientacja
3. Przyswajanie

Relacje społeczne