O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

1

v 1.1

ROŚLINY TELOMOWE

VI. 09.04.2013

Taksonomia – wyróżnianie i zasady tworzenia taksonów, dyskusje o ich randze.
Systematyka – porządkuje w sposób hierarchiczny świat organizmów żywych.
Zasada hierarchizacji – porządkuje hierarchię wyróżnionych taksonów: ? spojrzenie na świat
organizmów żywych, tzn. system oparty na rzeczywistych pokrewieństwach (pomocna dokumentacja
kopalna)
Funkcjonują różne systemy porządkujące, które odzwierciedlają poglądy autora na ewolucję świata
organicznego.
Gatunek jest podstawową jednostką w systematyce, realnie istniejącą w przyrodzie.

Metody stosowane w taksonomii (Szweykowscy, tom II, rozdział 6.)

Klasyfikacja:



Fenetyczna – odzwierciedla stopień podobieństwa badanych organizmów zakładając
równorzędność cech



Filogenetyczna – odzwierciedla naturalne pokrewieństwa organizmów w aspekcie
ewolucyjnym, korzysta z danych paleobotanicznych.

Jednostki taksonomiczne



Monofiletyczna – z jednej linii rozwojowej



Polifiletyczna – z wielu linii rozwojowych



Parafiletyczna - obejmuje tylko część potomków wspólnego przodka

Taksonomia numeryczna – stosowanie metod matematycznych do celów klasyfikacyjnych.

Gatunek – species – podstawowa jednostka systematyczna realnie w przyrodzie występująca:



Wykazuje zespół cech odróżniających je od osobników innych gatunków – występujące
między gatunkami tzw. nieciągłości – „hiatus”.



Zajmuje określone miejsce na powierzchni planety – obszar geograficzny zwany zasięgiem
gatunku (kosmopolityczny – szeroki; endemiczny – ograniczony do niewielkiej powierzchni,
np. wyspy), np. zbiorniki wodne, lasy, suche miejsca, itp.



Osobniki dwóch różnych gatunków nie powinny się krzyżować – istnieje bariera genetyczna.
W świecie roślin często przekraczana, nawet u przedstawicieli różnych jednostek wyższego
rzędu; mieszańce międzygatunkowe w naturze powinny być zjawiskiem wyjątkowym.



Gatunki mają swoją historię powstania, mogą wędrować, przekształcać w inne gatunki lub
ginąć.

Binominalna nomenklatura -> Lineusz
Końcówki wskazują na rangę taksonomiczną

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

2

v 1.1

Każdy nowoopisany gatunek musi mieć wyznaczony typ nomenklatoryczny – okaz zielnikowy lub
preparat, na którego podstawie dokonano opisu.
Locus classicus – stanowisko (miejsce) zbioru nomenklatorycznego.
Zasada priorytetu – obowiązująca nazwa to ta, która została pierwsza ustalona zgodnie z zasadami
nomenklatury.
Górny Sylur – pierwsze rośliny lądowe. Na granicy wód, w bajorach.

Tarczowłos – rz. Coloochetales, kl. Charophyceae – z niego prawdopodobnie wyewoluowały pierwsze
rośliny lądowe.
Wykształcenie fragmoplastu w trakcie podziału komórek, tendencja do otoczenia komórki jajowej i
zygoty płowymi nićmi.
Parla decipiens – Górny Sylur -> Dolny Dewon, wymarły gatunek, który współistniał z pierwszymi
roślinami lądowymi.

Procesy elementarne teorii telomowej Zimmermanna.

Telom – szczytowy odcinek pędu organizmu typu Rhynia, płodny z zarodniami lub płonny.

Teoria telomowa:



Redukcja kolejnych telomów



Przewężenie



Ustawienie w jednej płaszczyźnie telomów o wielu płaszczyznach symetrii



Zrastanie telomów w prymitywny liść/łatkę/plechę



Zaginanie się zrośniętych telomów

Gromada: Telomophyta = Embryophyta

Podstawowe właściwości wspólne:



Chlorofil a i b



Dodatkowe barwniki: β-karoten, ksantofil, luteina



Materiał zapasowy: skrobia w chloroplastach



Ściana komórkowa zbudowana głównie z celulozy

Przystosowania pierwszych roślin telomowych:



Wytworzenie tkanki okrywającej, przewodzącej i mechanicznych



Umożliwienie wymiany gazowej -> utworzenie szparek



Przystosowanie procesów rozmnażania: mejospory po podziale redukcyjnym w tetradach o
grubych, nieprzepuszczalnych ścianach i urzeźbionej powierzchni.

W cyklu życiowym dwie fazy: diploidalna i haploidalna.



Mszaki – pokolenie dominujące – gametofit. Sporofit uzależniony od gametofitu.



Pozostałe rośliny telomowe – przewaga sporofitu nad gametofitem.

Dwie konkurencyjne teorie usiłujące objaśnić pochodzenie roślin lądowych, wychodzące z założenia,
że w procesie przystosowania glonów do życia na lądzie była przemiana pokoleń:



Teoria interkalacyjna (antytetyczna)



Teoria homologiczna (izomorficzna)

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

3

v 1.1

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Cooksonophytina
Podgromada: Rhynophytina
Podgromada: Trimerophytina
Podgromada: Zosterophyllophytina


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Cooksonophytina
Górny Sylur – dolny Dewon
Bezlistne
Odgałęzienia dychotomiczne
Zarodnie pojedynczo na końcach rozgałęzień, wielowarstwowe
Niewielkie rozmiary 5-20cm.
W pędzie wiązka przewodząca złożona z hydroidów, u dolno dewońskich wiązka z tracheidami o
drabinkowych zgrubieniach ścian, występuje floem.
Epiderma z aparatami szparkowymi

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Rhynophytina
Bezlistne
Odgałęzienia dychotomiczne, później pseudomonopodialne
Zarodnie najprymitywniejszych, górnosylurskich – pojedynczo na końcach rozgałęzień, bez
mechanizmów otwierających, zarodnie wielowarstwowe
Niewielki rozmiary 15-20cm, później do 50cm.
W pędzie wiązka złożona z hydroidów, u późnych protostela endarchiczna, w której protoksylem
ułożony centralnie otoczony meta ksylemem zbudowanym z cewek o spiralnych lub
pierścieniowatych zgrubieniach ścian. Wokół ksylemu pierścień łyka o ściętych ukośnie i ściśle
przylegających komórkach.
Epiderma z aparatami szparkowymi
Szczątki kopalne znane od górnego Syluru po środkowy Dewon.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Trimerophytina
Ewolucja rozgałęziania w kierunku wytworzeniu osi głównej, od dichotomicznie do monopodialnych,
pędy rozdzielały się na trzy gałązki jednocześnie.
Zarodnie w syningiach na bocznych odgałęzieniach tworzące zwisające lub sterczące grona
Rośliny bezlistne pokryte różnymi wyrostkami , emergencjami
Rozmiar do 1m.
Budowa łodygi prosteliczna typu endarchicznego, ksylem z cewek o spiralnych lub drabinkowych
zgrubieniach ścian, między nimi mogły występować jamki.
Dobrze wykształcona epiderma z aparatami szparkowymi, często zagłębionymi w epidermie.
Dolny dewon -> bezpośrednia grupa wyjściowa linii ewolucyjnych paproci i pranagozalążkowych.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

4

v 1.1

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Zosterophyllophytina
Szczątki kopalne z dewonu
Grupa wyjściowa dla widłaków
Izomorficzna przemiana pokoleń
Epiderma z aparatami szparkowymi
Zarodnie szersze niż dłuższe często nerkowate, na krótkich trzoneczkach umieszczone bocznie, w
górnej partii pędów lub zebrane w grona na końcach pędów, otwierające się wzdłuż górnej krawędzi.
Pędy bezlistne, płożące się i czasem pokryte wyrostkami – emergencjami i kolcami.
Rozgałęzienia dychotomiczne z tendencjami do wytworzenia osi głównej
Pęd protosteliczny typu egzarchicznego z meta ksylemem w centrum i protoksylemem na obwodzie,
ksylem z cewek o drabinkowatych lub spiralnych zgrubieniach.

Stopnie organizacyjne przez które przechodziła ewolucja roślin telomowych (z wyj. Linii
rozwojowej mszaków):



Stadium jednakozarodnikowe (jedna wielkość mejospor)



Stadium różnozarodnikowe (żeńskie makrospory i męskie mikrospory)



Stadium zalążkowe (jedna makrospora w mikrosporangium otoczona okrywami płonnymi,
brak przetrwalnika w rozwoju zarodka, brak nasion.



Stadium nasion (zalążek po zapłodnieniu komórki jajowej przekształca się w przetrwalnik
zawierający zarodek młodego sporofitu – nasienie)

VII. 16.04.2013

Cykle rozwojowe Telomophyta

Rośliny jednakozarodnikowe / różnozarodnikowe -> Szweykowscy

Rejony biogeograficzne występowania pierwszych roślin lądowych w okresie wczesnego dolnego
dewonu -> Szweykowscy ?
Górny Sylur – Rhynophytina
Środkowy Dewon – Trimerophytina

Fraktale – cechą wyróżniającą samo podobieństwo, motywy struktury fraktali powtarzają się na
rożnych poziomach, mogą tworzyć się w przestrzeniach wielowymiarowych. Struktura fraktali jest
prawidłowością rządzącą powstaniem większości struktur naturalnych: płatków śniegu, linii
brzegowej, liści, pęcherzyków płucnych, naczyń włosowatych w układzie krwionośnym, powierzchni
kory mózgowej.
Wymiar (rachunek) fraktalny (B. Manolelbrot) jest jedną z ogólnych zasad matematycznych
porządkujących rzeczywistość fizyczną i biologiczną, której przejawy można obserwować poza
układami geometrycznymi, także w częstotliwości występowania naturalnych zjawisk i procesów jak
trzęsienia ziemi, powodzie czy uderzenia meteorytów, błyskawice.

Połączenia teorii telomowej – prostych przekształceń w fenotypie roślin z teorią rachunku
fraktalnego – prostych przekształceń w genotypie (wg. Jednego wzoru z różnymi parametrami) za
sprawą być może mało skomplikowanych mutacji – może w przyszłości dać odpowiedź na wiele
skomplikowanych pytań z zakresu ewolucji życia.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

5

v 1.1

SYSTEMATYKA ROŚLIN NACZYNIOWYCH -> Szweykowscy
Nowe podklasy mszaków:
Takakiidae
?
Andreaideae
Bauxbaumiidae - bezlisty

Podgromada: Bryophytina
Cechy odróżniające od pozostałych roślin lądowych:
Typ przemiany pokoleń – gametofit dominujący, zielony – funkcja odżywcza ( asymilacja) oraz
wytwarzanie gamet, sporofit uzależniony od gametofitu o budowie nieskomplikowanej – prosty
telom o nierozgałęzionej osi zakończonej pojedynczą zarodnią i niekiedy wyrastają formy
teratologiczne. Żyje krócej od gametofitu, po wytworzeniu mejospor obumiera.
Rozwój gametangiów egzogeniczny ( podział komórki epidermalnej równolegle do powierzchni
epidermy).
Osłonięcie plemni osłonami lub pogrążenie w tkance gametofitu jest zjawiskiem wtórnym
Gamety męskie ruchliwe opatrzone wiciami… ?
Gametofit – forma dominująca
Cykl rozwojowy:

WĄTROBOWCE

Podgromada: Bryophytina
Klasa: Hepaticopsida
Rodzina: Jungermanniidae
Rodzina: Marchantiidae

Plechowate lub z wyróżnieniem „łodyżki” i „liści”.
Zróżnicowanie tkanek: epiderma z aparatami szparkowymi, tkanka spichrzowa, asymilacyjna,
wzmacniająca.
Przewaga gametofitu, sporofit uzależniony od gametofitu
Komórki zawierają liczne drobne chloroplasty oraz tzw. ciała oleiste.
Gametangia powstają egzogenicznie.
Sporofit pozostaje w rodni aż do momentu dojrzenia zarodników
Formy kopalne znane z górnego Dewonu
Nordia sp. Ciała oleiste.
Gemmy u wątrobowców – grubościenne, soczewkowate zawierające rozmnóżki -> sposób
rozmnażania wegetatywnego.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

6

v 1.1

Podgromada: Bryophytina
Klasa: Hepaticopsida
Rodzina: Marchantiidae
Gametofit plechowaty, grubościenny, widlasto rozgałęziony o złożonej budowie anatomicznej
(warstwa okrywająca ze szparkami oddechowymi, komory powietrzne, tkanka asymilacyjna,
spichrzowa, skórka dolna z łuskami i jednokomórkowymi chwytnikami. W plesze, w zagłębieniach
wielokomórkowe rozmnóżki – gemmy.
Anterydiostany i archegoniostany wyniesione na specjalnych gametangioforach lub ich brak –
zarodnie umieszczone na plesze – Riccia sp.
Po zapłodnieniu komórka jajowa rodni przez dwuwiciowy plemnik następuje rozwój sporofitu.
Zarodnia osadzona na krótkiej secie, pęka klapami wysypując zarodniki i sprężyce.
Monoclea forsteri –prosta budowa plechy, bez wytwarzania gametangioforów. Relikt.



Rząd: Sphaerocarpales – sferokarpowce
Gametofit o plesze niezróżnicowanej, miękisz asymilacyjny i spichrzowym brak aparatów
szparkowych i ciałek oleistych.
Plecha rośnie w rozetkach nieregularnie rozczłonkowanych na brzegach płatu.
W rozwoju wczesne rozmnażanie organów płciowych na plesze osłoniętych indywidualnymi
okrywami otwartymi na szczycie.
Plemnie kuliste na krótkich trzoneczkach
Młode zarodnie również kuliste na krótkich trzonkach osłonięte czepkiem, który wcześniej spada.
Dojrzałe zarodniki utrzymują się najczęściej zespolone. w …? Odżywczym z ziarnami skrobi.
Riella – forma pośrednia między wątrobowcem plechowatym i liściastym, wykształca oś na której
grzbietowej stronie jednowarstwowa plecha z liściokształtnymi płatami.

Rząd: Colobryales – kalobriowce
Postać pędu ulistnionego w trzech prostnicach wznoszącego się pionowo o budowie promienistej
Łodyga przytwierdzona do podłoża za pomocą kłącza silnie przyrośniętego strzępkami grzybni, nie
wykształcają się chwytniki
Organy płciowe na szczycie pędów otoczone liśćmi okrywowymi
Ścianka puszki zarodni jednowarstwowa, otwiera się podłużnie za pomocą pierścienia
grubościennych komórek, wewnątrz zarodni oprócz zarodników sprężyce przytwierdzone jednym
końcem do puszki.

Podgromada: Bryophytina
Klasa: Hepaticopsida
Rodzina: Jungermanniidae
Gametofity przeważnie zróżnicowane na łodyżkę i liście, rzadziej plechowate
Łodyżka zbudowana z jednolitej tkanki parenchymatycznej, bez elementów przewodzących
Listki zbudowane z jednej warstwy komórek, przytwierdzone nasadą do łodyżki, ulistnione w 3
rzędach. Trzeci rząd listków po stronie brzusznej bywa zredukowany w tzw. amfigastria, w miarę
starzenia się mogą obumierać i odpadać; w miejscach niewykształconych amfigastriów występują
zgrubienia błony – papille, które wydzielają śluz.
Rodnie, a później sporogony wyrastają szczytowo, kończąc wzrost łodyżki na długość.
Dobrze wykształcona seta zakończona zarodnią ze sprężycami i zarodnikami we wnętrzu, zarodnia
pęka czterema klapami.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

7

v 1.1

Lophocolea sp.
Bazzania trilobata
Plagiochila virginica

Rząd: Metzgeriales
Gametofit plechowaty o prostej budowie
Rodnie, a następnie sporofity wyrastają z grzbietowej części plechy, w sąsiedztwie komórki inicjalnej,
dzięki czemu nie jest ograniczony przyrost plecy na długość.
Zarodnia pęka czterema klapami, sprężyce przyrośnięte do ścian lub do dna zarodni.
Treubia lacunosa
Fosombrona alata?
Metzgeria fureata


VIII. 23.04.2013

MCHY

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Shagnidae
Podklasa: Takakiidae
Podklasa: Ambuchananiaceae?
Podklasa: Polytrichidae
Podklasa: Bryidae
Podklasa: Andreaeidae
Podklasa: Bauxbaumiidae

U niektórych tkanka przewodząca zbudowana z martwych hydroidów, ale czasami też otoczona
żywymi leptoidami.
U niektórych liście z wielu warstw komórek
Sporofit uzależniony od gametofitu, ale znacznie trwalszy niż u wątrobowców.
Seta z merystemem interkalarny umieszczona na szczycie
Zarodnia wielowarstwowa o skomplikowanym mechanizmie otwierania, z aparatami szparkowymi.
Sporofit wytwarza duże ilości asymilatów.
Najstarsze znane z Permu.
Sporogon = seta + czapeczka + zarodnia
Protemy = splątki
Formy teratologiczne u mchów: na jednej secie wyrastają dwie zarodnie lub wyrasta druga jakoś
zdegenerowana.


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Shagnidae – torfowce
Rząd: Shagnales
Rząd: Bauchanianales

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

8

v 1.1

200gat., w Polsce 36.
Splątek – forma nitkowata, może rozmnażać się wegetatywnie
Gametofit – wzniesione pionowo łodyżki z odgałęzieniami bocznymi. W górnej części archegonia z
komórką jajową szczytowo umieszczoną. Anterydia bocznie.
Komórki wodonośne – ampułkowe.
Liść jednowarstwowy zbudowany z dwóch typów komórek:



Wodonośnych – martwych



Chlorofilowych – żywych

Jedna chlorofilowa jest otaczana przez cztery wodonośne.
Brak jako takiej sety – zredukowana.
Pseudopodiom – część gametofitowa, wynosi sporofit na górę.
Splątek plechowaty, nieregularnie rozgałęziony, jednowarstwowy
Operykulum = wieczko

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Takakiidae
Takakiia ceratophylla
Gametofor rzadko więcej niż 1cm.
Liczba chromosomów n=4 – najmniejsza wśród roślin lądowych.
Nagie gametangia, wyrastające w kątach liści u nasady gametoforu.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Polytrichidae
Splątek o kształcie nici pełzających, zbudowany z części asymilacyjnej (chloronema), wytwarza
ulistnione łodyżki (kaulonema)
Polytrichum commune

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Bryidae
Splątek nitkowaty, wielokomórkowy, rozgałęziony podobny do splątka płonników, może dać
początek wielu ulistnionym gametoforom.
Liście także charakterystyczne na przekroju, nie łączą się z wiązką przewodzącą gametoforu.

Orthocarpae – prątniki ortokarpijne (wierzchołkowo zarodniowe)
Gametofory wzniosione , rosnące w gęstych ?
Rodnie tworzą się na szczycie głównej łodyżki kończąc jej wzrost wraz z przejściem do formy
generatywnej.

Pleurocarpae – prątniki pleurokarpijne (boczno zarodniowe)
Gametofory pełzające po podłożu pokrywają glebę zwartym kobiercem

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

9

v 1.1

Rodnie na szczytach krótkich, bocznych gałązek nie hamują wzrostu łodyżki głównej po przejściu w
fazę generatywną.
Macromitrum – występuje heterosporia.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Andreaeidae –należliny
Plechowata budowa splątka
Sporogon bez sety wyniesiony przez pseudopodiom
Ulistniony Gametofor widlasto rozgałęziony bez elementów przewodzących
Rodnie i plemnie na szczytach gałązek
Dojrzała zarodnia pęka czterema szparami.


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Bryophytina
Klasa: Bryopsida
Podklasa: Bauxbaumiidae
Brak pędowego gametoforu
Splątek zielony, kilkuletni, na nim bezpośrednio wyrastają plemnie i rodnie.
Sporogon – kilkumilimetrowa seta ze spłaszczoną grzbietobrzusznie puszką na szczycie.
Diphyscium foliosum? –koimek siedzący?
Na splątku tworzenie się różnych liści, wśród których rozwijają się gametangia.

Siedliska mchów:



Miejsca okresowo wilgotne: gleba, ściółka, murszejące drewno, kora drzew



W subtropikach na powierzchni wiecznie zielonych drzew i krzewów, w miejscach inicjalnych.



W morzach



Na podłożach pokrytych wiecznym lodem i śniegiem



Masowo w podmokłych zbiorowiskach leśnych



Torfowiska



Tundra



Skały górskie

Organizmy kolonizacyjne, pionierskie.

Przyczyny zanikania mchów:
Emisje przemysłowe, chemizacja środowiska, eksploatacja torfowisk i skał, urbanizacja, destrukcja
małoskalowych elementów przyrody, które były?, nieprawidłowa gospodarka leśna, zmiany
stosunków wodnych, przeciążenia turystyczne

Inwazyjny mech: Campylopus intraflexus

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Anthocerophytina – glewiki
Podobne do mszaków, w jakiejś mierze nawiązują do paproci
Sporofit uzależniony od gametofitu, zawsze zielony

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

10

v 1.1

U podstawy zarodni brak sety, merystem interkalarny funkcjonuje przez całe życie dzięki czemu
zarodnia ciągle rośnie i produkuje nowe zarodniki i pseudoelatery.
Sporofit żyje tak długo jak gametofit
Gametofit plechowaty, troszkę taśmowaty
Aparaty szparkowe typu roślin lądowych, po spodniej stronie gametofitu komory wypełnione śluzem.
Gametofit zbudowany tylko z tkanki miękiszowej bez wyróżnionej epidermy.
Komórki zawierają jeden duży chloroplast otoczony pirenoidem z pierścieniem ziaren skrobi.
Występuje na polach, ścierniskach, skałach
Anthoceros neesis – endemit europy środkowej

Notothylates – maczugowcowate
Plechy okrągłe, kilka mm długości
Zarodnie poziomo lub ukośnie rosnące na plesze, aż do dojrzałości osłonięte walcowatym
perychecjum.
Zewnętrzna warstwa grubościennych komórek zarodnie nie zawiera aparatów szparkowych
Kolumienka zredukowana jednie do dolnej części zarodni, jednokomórkowe pseudosprężyce.


IX. 30.04.2013

WIDŁAKI i SKRZYPY

Gromada: Telomophyta

Podgromada: Lycophytina – widłakowe

Klasa: Lycopsida - widłaki jednakozarodnikowe

Rząd: Asteroxylales – prawidłakowce
Rząd: Lycopodiales – widłakowce
Rząd: Protolepidodendrales – pralepidodendronowce

Klasa: Isoëtopsida widłaki różnozarodnikowe

Rząd: Lepidophytales - lepidofity
Rząd: Pleuromeiales - pleuromejowce
Rząd: Isoëtales - poryblinowce
Rząd:Lepidocarpales – widłaki nasienne

Klasa: Selaginellopsida widliczki

Podgromada: Psilotophytnina -psylotowe
Podgromada: Sphenophytina - skrzypowe

Klasa: Sphenopsida

Rząd: Hyeniales - praskrzypowe

Rząd: Shenophyllales - klinolisty

Rząd: Equisetales – skrzypowce

280 mln lat temu.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Lycopsida - widłaki jednakozarodnikowe
Rząd: Asteroxylales – prawidłakowce
Do 50m wysokości

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

11

v 1.1

Rozgałęzienia monopodialne
Epiderma i kutykula, bez wiązek przewodzących, ułożone skrętolegle liście?
Prymitywna aktyno stela
Drewno z cewek z obrączką łyka i śrubowatym zgrubieniem ścian.
Łyko bez typowych komórek sitowych.
Zarodnie nerkowate ze szczeliną: na trzoneczkach z wiązką, ustawione między liśćmi, w zarodniach
pojedyncze zarodniki.
Pokrewieństwo z Zosterofilofitami.
Pochodzą z dolnego i środkowego Dewonu
Asteroxylon mackiei
Kaulangiophyton akantha

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Lycopsida - widłaki jednakozarodnikowe
Rząd: Lycopodiales – widłakowce

~400gat., w Polsce -9, rośliny chronione
Gametofit niewielki, bulwiasty, często bezzieleniowy, wieloletni, współżyje z grzybami pod gleba,
rzadziej plechowaty, zielony, rosnący na powierzchni.
W górnej części gametofitu rozwijają się rodnie i plemnie.
Dwuwiciowe plemniki.
Sporofit rozgałęzia się widlasto. Jest zróżnicowany na pędy płożące i wzniesione pokryte mikrofilnymi
lancetowatymi liśćmi z nerwem.
Budowa pędu: aktyno stela lub plektostela
Położenie zarodni: na liściu lub w kącie liścia na trzonku
U kopalnych łodygi częściowo dychotomicznie rozgałęzione.
Zarodnie skupione na kłosach, szypułkach lub rozrzucone między liśćmi płonnymi.
Lycopodium clavatum
Lycopodium inundatum
Phylloglossum drummondii
Baragwanathia longifolia

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Lycopsida - widłaki jednakozarodnikowe
Rząd: Protolepidodendrales – pralepidodendronowce
Rośliny do 1m wysokości, ze środkowego Dewonu, wymarłe w górnym Dewonie.
Nawiązania ewolucyjne do widłaków różnozarodnikowych i trymerofitów.
? blaszka liściowa i liście z wiązką przewodzącą niekiedy rozgałęziającą się wraz z blaszką liściową.
Liście długie i wąskie.
U nasady liqula charakterystyczna dla widłaków różnozarodnikowych, po ? liścia charakterystyczne
szcześciokątne blizny.
Zarodnia na liściach – jednako zarodnikowe
Budowa protosteliczna. Wiązka przewodząca z protoksylemem na obwodzie.
Brak przyrostu na grubość.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

12

v 1.1

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Isoëtopsida widłaki różnozarodnikowe
Rząd: Lepidophytales – lepidofity
Pokrój: drzewo, wys. Do 30 m, grubość pnia u nasady 2m.
Dychotomicznie rozgałęziona korona
Przyrost na grubość dzięki merystemom kory wtórnej, puste pnie
Epiderma na pniach ze szparkami – gigantyczne byliny.
Liście równowąskie lub igłowate z wiązką przewodzącą otoczoną tkanka transfuzyjną. Szparki w
rowkach na dolnej stronie liścia. Liście osadzone na charakterystycznych wzgórkach, utworzonych
przez zewnętrzne partie tkanek kory i zwanych poduszkami liściowymi. W poduszce można wyróżnić
trzy regiony:



Górny – zawierający zagłębienie, na dnie którego znajdował się języczek, tzw. pole ligularne.



Środkowy -właściwy liścioślad, do którego przyczepiony był liść. Po jego odpadnięciu
ukazywały się ślady tkanki przewodzącej i ujście tkanki przewietrzającej – górne parichnos.



dolny – mający dwie duże blizny parichnos, będące ujściami tej samej tkanki
przewietrzającej, prowadzące do pustego wewnątrz pnia. – dolne parichnos.

Występuje ligula
Stygmaria
Strobile w nich sporangia na liściach zarodnionośnych
Plechowate przedrośle żeńskie?


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Isoëtopsida widłaki różnozarodnikowe
Rząd: Pleuromeiales – pleuromejowce
Występowały w Trasie
Wysokość 2m
Pień o ograniczonym przyroście na grubość – merystem korowy, był prawdopodobnie zielony i zielny.
Stygmaria zredukowane do 4 wyrostków zagiętych ku górze, z których wyrastały korzenie
Pojedynczy strobil na szczucie pędu
Zarodnie pogrążone w tkance liścia, osadzone u nasady liścia.
Liście równowąskie ok 10cm dł. Pokrywały część pnia.
Pleuromeia sp.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Isoëtopsida widłaki różnozarodnikowe
Rząd: Isoëtales – poryblinowce
Dwa żyjące rodzaje
136gat, w Polsce 2.
Natharstiana – 20cm, dolna Kreda, zarodnie u podstawy liści
Porybliny – mikrospory nerkowate kształtu
W blaszce liścia nierozgałęziona wiązka przewodząca otoczona 4 kanałami śluzowymi, nasada liści
pogrubiona. Zawiera zarodnie wewnątrz poprzegradza pasemkami płonnej tkanki. Ponad zarodnią
języczek (ligula)

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

13

v 1.1

Zredukowane przedrośla męskie i żeńskie tkwią w ścianach zarodni.
Przyrost na grubość łodygi, jeden merystem zakłada się miedzy korą pierwotną a łykiem. Odkłada do
wnętrza elementy drewna i łyka a na zewnątrz korę wtórną.
Stylites o osi kilkunastocentymetrowej, bardziej prymitywny niż porybliny

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Isoëtopsida widłaki różnozarodnikowe
Rząd:Lepidocarpales – widłaki nasienne
Występowały w Karbonie
Redukcja liczny makrospor do 1.
Makrospora nie opuszcza mikrosporangium. Rozwój przedrośla żeńskiego, zapłodnienie i rozwój
młodego sporofitu wewnątrz.
Liść zarodnionośny wytwarza fałdy tkanek które obrastają mikrosporangium, okrywając je
zabezpieczają, pozostawiają wąską szparę na wniknięcie plemnika
Lepidostrobus.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Lycophytina – widłakowe
Klasa: Selaginellopsida widliczki
Niewielkie rośliny o liściach ułożonych skrętolegle lub naprzeciwlegle.
Liście zebrane w kłosy (strobile) z ligulą w kątach.
Wiązka protosteliczna
Brak szparek w epidermie łodygi, w Komorkach 1 duży chromatofor, z rozgałęzionej łodygi wyrastają
bezlistne ryzofory o dodatnim geotropizmie.
Tendencja do redukcji liczby makrospor (4 lub 1)
Tendencja do otaczania mikrosporangium przez makrosporo fil
Rozwój przedrośli w zarodniach tuż przed dojrzeniem zostają wyrzucone.
Plemniki z 2 wiciami, przedrośle męskie zredukowane, składa się tylko z jednej komórki
wegetatywnej, która jednak rychło zanika. -> Dojrzały męski gametofit składa się jedynie z plemni.
Przedrośle żeńskie jest większe, rozsadza ściany makrospory o wysuwa poza jego obręb trzy wyrostki
pokryte chwytnikami -> f. zakotwiczająca w glebie i tworzenie przestrzeni włosowatych łatwo
wypełniających się wodą -> umożliwienie przedostania się plemników do rodni.


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Psilotophytnina -psylotowe
Rodzina Psilotum (2 gat) Tmesjopteris (10 gat. Epifitycznych)
Występują w krajach tropikalnych, brak kopalnych
Pędy sporofitu podzielone dichotomicznie
Zarodnie grubościenne, po 3 lub 2 zrośnięte w synangia
Zarodniki jednakowe, fasolowatego kształtu
Kłącza i łodygi zbudowane wg. Tego samego planu, kłącza posiadają endomikoryzę
Wiązka przewodząca typu protosteli
Przytwierdzone do podłoża chwytnikami
Liście:



bez wiązki przewodzącej i aparatów szparkowych, drobne, błoniaste (psilotum);



dichotomicznie podzielone z 1 wiązką (Tmesipteris)

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

14

v 1.1

gametofit bezzieleniowy o budowie podobnej do kłącza sporofitu, żyje w symbiozie z grzybami

X. 07.05.2013

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Sphenophytina - skrzypowe
Klasa: Sphenopsida
Rząd: Hyeniales - praskrzypowe
Wiek – dewon
Ulistnienie – obecne liście
Liście płodne z zarodniami zagiętymi do spodu
Ułożenie częściowo skrętoległe, u niektórych okółkowo
Budowa łodygi – aktynostela
Hyenia elegant
Środkowy Dewon
Zarodnie zwieszone po kilka na dół
Ibylia? Liście układane w jednej płaszczyźnie, zarodnie nie są zagięte.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Sphenophytina - skrzypowe
Klasa: Sphenopsida
Rząd: Shenophyllales – klinolisty
Wiek – karbon
Ulistnienie – okółkowe
Na szczytach łodyg kłosy zarodnionośne
Zarodnie przyrastające do górnej strony liścia okrywającego
Byliny, które być może miały pokrój pnącza
Siedlisko – podszycie lasu
Zarodnie osadzone na liściu okrywowym

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Sphenophytina – skrzypowe
Klasa: Sphenopsida
Rząd: Equisetales – skrzypowce

Rodzina: Archaeocalamitaceae – prakalamitowce
Górny Dewon- dolny Karbon
Nawiązania ewolucyjne Hyemales, Calamitaceae
Liście do 5cm, dychotomicznie podzielone na równowąskie odcinki
Liście zarodnionośne – tarczowate, zebrane w okółki, między nimi w nieregularnych odstępach okółki
płonnych liści podzielonych dychotomicznie.

Rodzina: Calamitaceae – kalamity
Karbon
Wzrost do 20-30m
Przyrost na grubość – merystem walca osiowego a zwłaszcza kory kłącza i łodygi
Zarodnie w strobilu
Liście – blaszki niepodzielone, z jednego węzła do 60 liści
Jednako zarodnikowe, rzadko różnozarodnikowe

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

15

v 1.1

U najwyżej uorganizowanych - Calamocarpon – wytwarzanie w makrosporangium tylko jednej
makrospory. Przedrośle powstałe z tej makrospory tkwiło cały czas w ściance makrosporangium.
Liście zarodnionośne – tarczowate z zarodniami zwisającymi od spodu
Na strobilach w górnej części były okrywające liście, ale brak było osłonek wytwarzanych przez liść
zarodnionośny?
Zarodniki z hapterami

Rodzina: Equisetaceae – skrzypowate
Górny Karbon, współcześnie 15 gat. W Polsce 10 (wliczając mieszańca)
Byliny o stosunkowo niewielkich rozmiarach
Pęd sporofitu podzielony na kłącza i łodygę, zróżnicowany na węzły i międzywęźla
Walec osiowy typu eusteli, z pierścieniem wiązek kolateralnych, bez przyrostu na grubość, w miękiszu
łodygi przewody powietrzne towarzyszące wiązkom
Kłos zarodnionośny – bez liści płonnych
Liście zarodnionośne – tarczowate sporofile z zarodniami zwisającymi od spodu w liczbie 6-12.
Zarodniki z hapterami, zawsze jednakowe , z których wyrastają przedrośla jednopłciowe, plechowate,
widlasto podzielone. Męskie wytwarzają w plemniach wielowiciowe plemniki, żeńskie rodnie z
komórką jajową.

PAPROCIE

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Cladoxylophytina +
Podgromada: Pterophytina
Klasa: Pteropsida
Podklasa: Coenopterididae +
Podklasa: Ophioglossidae
Podklasa: Marattiidae
Podklasa: Osmundidae
Podklasa: Filicidae


Gromada: Telomophyta
Podgromada: Cladoxylophytina +
Środkowy Dewon do dolnego Karbonu
Wzrost od 50cm do 3m
Rozgałęzienia dychotomicznie lub okółkowo
Liście do 2 cm, dychotomicznie podzielone, spłaszczone lub obłe
Zarodnie – na sporangioforach ułożone wachlarzykowato (artefakt wynikający ze zgniecenia?)
Wiązki przewodzące przynajmniej na obwodzie łodygi taśmowate
Budowa łodygi – plektostela
Pozycja taksonomiczna niejasna, nawiązuj do trymerotifów obecnością odgałęzień dychotomicznych i
monopodialnych.

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Pterophytina
Klasa: Pteropsida
Podklasa: Coenopterididae +

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

16

v 1.1

Górny Dewon do Permu
Budowa łodygi – protostela, prymitywna syfonostela
Charakterystyczne rozgałęzienia osi głównej; tzw. osadnik liściowy – filofor, który rozgałęział się
wielokrotnie, przy odgałęzieniach pędu łuskowate twory, tzw. aflebia.
Siedlisko – często w zaroślach lasów karbońskich
Niewielkie rośliny o słabym przyroście na grubość.
Liście na odgałęzieniach osi głównej w czterech (dwóch) płaszczyznach.
Zarodnie – z wielowarstwowymi ścianami, pękające na szczycie, położone na końcach odcisków liści
ostatniego rzędu, często zrośnięte w synangia.
Jednako zarodnikowe, bardzo rzadko różnozarodnikowe.

Generalna charakterystyka:



wytworzenie liści makrofilnych, zwiniętych pastorałowato



na osiach liści łuski



zarodnie albo na końcach liścia albo wielowarstwowe, jednowarstwowe



wytworzenie mechanizmu otwierania zarodni

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Pterophytina
Klasa: Pteropsida
Podklasa: Ophioglossidae – nasięźrzałowe
Najstarsze szczątki kopalne – starszy trzeciorzęd
Wzrost do 1m.
Łodygi podziemne, bezzieleniowe, nierozgałęzione, syfonostela
Liście dychotomicznie podzielone na cz. asymilacyjną i sprofilową o zamkniętych, siatkowaty
unerwieniu cz. asymilacyjnej.
System korzeniowy: słaby, mikoryza
Zarodnie masywne, z dochodzącą wiązką przewodzącą, brak mechanizmów otwierających,
wytwarzają duże liczny zarodników.
Zarodniki – jednako zarodnikowe
Gametofity – struktura osiowa ze szczytowym merystemem.
Plemniki – wiele wici
Ophioglossum vulgatum
Gromada: Telomophyta
Podgromada: Pterophytina
Klasa: Pteropsida
Podklasa: Marattiidae – strzelichowe
Znane szczątki kopalne od Karbonu
Budowa łodygi – protostela, syfonostela, diktiostela
Łodyga gruba, podziemna
Liście wyrastają spiralnie na szczycie do 9m. długości. Z dwoma przylistkami, za młodu pastorałowato
skręcone, pierzastozłożone. Budowa wewnętrzna podobna do liści okrytozalążkowych: skórka,
miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty, w skórce dolnej aparaty szparkowe.
Zarodnie od spodu liścia, grubościenne, z wyraźną tendencją do skupiania się w grupy (sori), niekiedy
zrośnięte w synangia, otwierają się podłużną szparą
Gametofity – zielone, plechowate
Wielowiciowe plemniki

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

17

v 1.1

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Pterophytina
Klasa: Pteropsida
Podklasa: Osmundidae - długoszowe
Wiek- karbon, perm
Łodygi podziemne, bez przyrostu na grubość, syfonostela
Liście podzielone, duża zdolność wzrostu – do 2m długości.
Zarodnie na specjalnie wydzielonym szczycie liścia, na dolnej stronie sporofilów wydłużenia bocznych
nerwów, w podłużnych skupieniach duże, gruszkowatego kształtu o grubym, krótkim trzonku. Ściana
zarodni zbudowana z jednej lub wielu warstw komórek, prymitywny pierścień – annulus, brak zawijki.
Zarodniki kuliste z trójdzielną krawędzią na jednym biegunie i licznymi chloroplastami.
Gametofit długowieczny w postaci zielonej, mięsistej plechy z żeberkiem środkowym, zwykle
jednopienny.
Plemnie –duże, na krótkim trzonku, tworzą się na dolnych, cieńszych bocznych częściach plechy,
zawierają ok. 100 plemników.
Rodnie tworzą się w okolicach żeberka środkowego, o długiej szyjce z 4 pionowymi szeregami
komórek.


XI. 14.05.2013

XII. 21.05.2013

Gromada: Telomophyta
Podgromada: Aneurophytophytina – pranagozalążkowe
Rząd: Aneurophytales
Rząd: Archaeopteridales
Gymnospermae - nagozalążkowe
Podgromada: Cycadophytina - wielkolistne
Podgromada: Coniferophytina – drobnolistne

Sporofity głównie drzewiaste z wtórnym przyrostem na grubość, drewno - cewki, wyjątkowo
naczynia, zróżnicowane ulistnienie
Kopalne: Karbon i wczesny Mezozoik
Charakterystyczne wytwarzanie nieosłoniętych zalążków tj. przekształconych mikrosporangiów, z
makrospory rozwój wielokomórkowego gametofitu żeńskiego w ścianach makrosporangium.
Mikrospory (ziarna pyłku)- wytwarzane w mikrosporangiach; rozwój przedrośla męskiego w
mikrosporach jeszcze w zarodniach? – wielokomórkowe ziarno pyłku przenoszone na mikropyle
zalążków, wytwarza się łagiewka pyłkowa i przenosi jądra plemnikowe lub wielowiciowe plemniki –
po zapłodnieniu zalążek przekształca się w nasienie nieosłonięte.
Z zygoty – zarodek młodego sporofitu otoczony resztkami przedrośla żeńskiego (bielmo pierwotne –
rola odżywcza) oraz łupinami nasiennymi z osłonki (integumentu)

Podgromada: Aneurophytophytina (pranagozalązkowe)
Rząd: Aneurophytales – aneurofytonowce
Wiek: dewon środkowy – górny
Pokrój: niewielkie krzewy lub drzewka
Przodkowie – najprawdopodobniej Trimerophytina

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

18

v 1.1

Walec osiowy – aktyno stela
Drewno wtórne – cewki z jamkami lejkowatymi
Łyko wtórne – z normalnych komórek sitowych
Rozgałęzienia – pseudomonopodialne, ostatnie odcinki – dychotomiczne
Liście – brak ( asymilowały odcinki odgałęzień od drugiego rzędu)
Sporofity w zarodniach pękającymi podłużnie, gametofity nieznane
Zarodniki – jednakozarodnikowe, między dwoma warstwami egzyny znajdowała się przestrzeń wolna,
za życia wypełniona zawsze powietrzem -> przystosowanie do przenoszenia przez wiatr i punkt
wyjścia dla charakterystycznych worków powietrznych.

Podgromada: Aneurophytophytina
Rząd: Archaeopteridales – archeopterydowce
Wiek: górny dewon, dolny karbon
Pokrój – duże drzewa – do 30 m
Przodkowie: dalszy etap rozwoju aneurofytonowców
Łodyga – eustela
Drewno wtórne – bardzo podobne do dzisiejszych szpilkowych
Rozgałęzienia – pseudomonopodialne, tendencje do układania się w jednej płaszczyźnie osi ostatnich
rzędów.
Liście na odgałęzieniach ostatniego rzędu, klinowate o wcinanej blaszce
Zarodnie na górnej stronie liścia, tworzą luźny kłos
Różnozarodnikowe

Podgromada: Cycadophytina
Klasa Lyginopteropsida
Rząd: Lyginopteridales
Wiek karbon
Pokrój – wielometrowe liście ułożone skrętolegle o pierzastopodzielonych blaszkach ( ułożone w
różnych płaszczyznach) szparki oddechowe zagłębione w epidermie, czym nawiązują
nagozalążkowych
Łodyga o średnicy do 4 cm, z kolcami zagiętymi w dół i włoskami gruczołowymi oraz korzeniami
przybyszowymi
Przodkowie – trymerofity, aneurofitonowce
Drewno wtórne – cewki z jamkami ciasno ułożonymi (typu araukanowego)
Zalążki na trzoneczkach, tkwią w kupuli pokrytej włoskami gruczołowymi, występuje komora pyłkowa
w rozwoju zalążków. Brak okresu spoczynku – charakterystyczne dla „ prawdziwych” nasion.
Ziarno pyłku z workami powietrznymi



Klasa: Lyginopteropsida
Rząd: Medullosales – medulozowate
Znane od dolnego karbonu po perm
Polistela
Rośliny dużych rozmiarów, o pniach prosto wzniesionych do 8 cm średnicy o niewielkim przyroście na
grubość; w drewnie ? wiele tkanki miękiszowej
Liście pierzastozłożone, wielkie przypominające paprociowe
Zalążki na trzoneczkach nie posiadały kupuli, wolne od integumentów

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

19

v 1.1

Występuje komora pyłkowa
Nasiona z 3 warstw: wewnętrznej, zewnętrznej mięsistej i środkowej twardej???

Rząd: Callistophytales – kalistofytowe
Znane z Karbonu – górny Pennsylvanik ?
Lniany o średnicy 3cm, z korzeniami przybyszowymi w węzłach, liściach paprociopodobnych,
pierzasto podzielonych
Zalążki na liściach, kupule o różnym wyglądzie, często umieszczone na ??? mylone czasem ze sori
paproci pierzastych?
Ziarna pyłku wykształciły worki powietrzne, często mikrosporangia były zrośnięte tworząc synangia
przypominające pylniki u okrytozalążkowych, bardzo różnie umieszczone na liściach.

Rząd: Caytomales
Trias
Pokrój: ? formy
Liście przypominające okrytozalążkowe
Zalążki – zaopatrzone w dodatkową osłonę, przypominającą słupek – przekształcona kupula
Mikrosporangia – pierzasto rozgałęzione zarodnio stany, przy czym 3-4 zrośniete w synangia –
tworzyły „ pręcik”
Ziarna pyłku z workami powietrznymi

Rząd: Glossopteridales – glosopterydy
Wiek – perm, trias
Pokrój – duże drzewa zakończone rozgałęzioną koroną
Pochodzenie – pokrewieństwo z paprociami nasiennymi ( w budowie zalążków połączonych z liśćmi)
Z archoepterydami w budowie drewna wtórnego (pilnoksylicznego o cewkach z wąskim światłem i
małym udziałem elementów miękiszowych)
Liście niepodzielone do 30cm dlugości.
Mikrosporangia - ? – przyrośnięte do liścia
Ziarna pyłku z workami powietrznymi
Zalążki drobne, integumenty nie zrośnięte ze ściankami mikrosporangium z wyraźnymi koronami
pyłkowymi tkwiły w osłonie interpretowanej jako kupula.

Rząd: Czekanowskiales
Wiek: jura, kreda
Liście równowąskie, w grupach na krótkopędach
Zalążki na liściach, zamknięte w „ kupuli” wg. Niektórych badań nawiązują do okrytozalążkowych

Podgromada: Cycadophytina
Klasa: Cycadopsida – sagowce
Wiek: karbon, perm, najwięcej w jurze
Zróżnicowane siedliska: tropikalne niżowe wilgotne lasy, dżungla górska z zalegającymi mgłami,
półpustynie.
Postać: wielometrowe drzewa, podziemne kłodziny, lniany
Pochodzenie –od nieznanych przodków paproci nasiennych
Drewno wtórne – typu monoksylicznego, cewki z licznymi elementami
Komora pyłkowa i komora archegonalna
Liście – duże, podzielone

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

20

v 1.1

Makrosporofile podobne do liści lub znacznie przekształcone
Ziarna pyłku – bez worków powietrznych, łódeczkowate
Nasiona nie mają okresu spoczynkowego

Klasa: Cycadeoidopsida – benetyty
Wiek; trias, jura
Pokrój ; przypominały sagowce
Pochodzenie: od paproci nasiennych Medullosetales
Strobile obupłciowe otoczone płonnymi liśćmi wspierającymi
Zalążki otoczone dodatkowo łuskami międzynasiennymi?
Mikrosporo file – u nasady stożkowatego zakończenia osi
Nasiono – wypełnione prawie całkowicie dwuliściennym zarodkiem

Klasa: Gnetopsida – gniotowe
Rzędy: Ephedrales, Welwitschiales, Gnetales
Wiek: współczesne ( tylko Gnetales – dolna kreda)
Znane ziarna pyłku z górnego Permu
Pochodzenie prawdopodobnie od benetytów
Drewno wtórne z naczyniami ( jak u okrytozalążkowych) z gęsto umieszczonymi jamkami
lejkowatymi oraz włóknami drzewnymi
Mikrogameto fit – znacznie uproszczony
Zalążki – otoczone dodatkowym integumentem . rodnie jeszcze u Ephedra u innych rodni brak
Łagiewka pyłkowa – nie wytwarza plemników tylko przenosi jądra męskie do komórki jajowej, drugie
jądro łączy się z ? odpowiadającymi ????
Naprzeciwległy układ liści.

Rząd: Ephedrales – przęślowce
Monotypowy rząd
Kserofityczne krzewy rosnące głownie w warunkach pustynnych i stepowych
Pędy zróżnicowane na węzy i międzywęźla z łuskowatymi liśćmi zrośniętymi nasadami w pochewkę.
Rośliny dwupienne:
Żeńskie kwiaty pojedynczymi zalążkami otoczone w części nasadowej łuskowatymi listkami ( płonne
owocolistki?? Makrosporofilowe) zalążki otoczone mięsistą okrywą – osłona zewnętrzna, powstała
ze zrośnięcia się dwóch łusek okrywowych, odpowiadającym łuskom otaczającym trzoneczek
mikrosporangialny kwiatów męskich.

Rząd: Welwitschiales - Szweykowscy
Rząd Gnetales – Szweykowscy

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

21

v 1.1

XIII. 28 maja 2013
Podgromada: Pinophytina - nagozalążkowe drobnolistne
Klasa: Ginkopsida
Klasa: Cordaitopsida
Klasa: Pinopsida
Rząd: Pinales

Podgromada: Pinophytina - nagozalążkowe drobnolistne
Klasa: Ginkopsida
wiek-perm
pochodzenie- może być od aneurofitów
współcześnie 1 gatunek Ginkgo biloba naturalny w Chinach sadzony jako ozdobne i kultowe drzewo
forma wzrostu duże drzewa współcześnie dwupienne
Budowa anatomiczna pnia przypomina szpilkowe
Długopędy i krótkopędy
Zalążek-komora pyłkowa i archegonialna
Łagiewka-wytwarza dwa plemniki
Zapłodnienie i wytworzenie zarodka często po odpadnięciu nasienia
Zewnętrzna ściana integumentu mięśnieje, wewnętrzna staje się bardzo twarda

Podgromada: Pinophytina nagozalążkowe drobnolistne
Klasa: Cordaitopsida – kordaity
Wiek – karbon, perm
Pochodzenie – od Archeopteridiales
Forma wzrostu :drzewa do 30m.
Liście równowąskie do 1 m dl i 20 cm szerokości , sztywne, w drewnie wtórnym jamki typu
araukariowego , drewno jak u Archeopteridiales
Mikrosporangia w kotkowatych „kwiatostanach” po 6 mikrosporangiów na trzonku
Ziarna pyłku z pojedynczym workiem powietrznym
W zalążkach – komora pyłkowa i dwie rodnie
Przypuszczalnie – dwa ruchowe plemniki
Nasiona nie miały charakteru przetrwalnikowego

Podgromada Pinophytina nagozalążkowe drobnolistne

Klasa: Pinopsida (Coniferopsida) – szpilkowe
Rząd: Pinales współczesne 9 rodzin, 677 gatunków
Rodziny: Araucariaceae, Cephalotaxaceae, Cupressaceae, Pinaceae, Phyllocladaceae,
Podocarpaceae, Taxaceae, Taxodiaceae, Sciadopityaceae, Voziaceae + , Lebachaceae+
wiek – górny karbon (wesfalian, namur)
Pochodzenie polifiletyczne (tylko Podocarpaceae od kordaitów)
Forma wzrostu drzewa i krzewy
Liście – równowąskie lub łuseczkowate
Drewno wtórne z cewek (brak naczyń)
U wielu podział na długo i – krótkopędy

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

22

v 1.1

Mikrosporangia przyczepione do łusek lub tarczek zebrane zwykle Ew strobil złożony, szyszki żeńskie
– łuski wspierające i nasienne na nich poosiowo zalążki
Brak komory pułkowej istnieje tylko komora archegonialna
Gametofit wykształca najczęściej dwie rodnie , brak ruchomych plemników – łagiewka wprowadza
jądra plemnikowe do komórki jajowej


Rodzina: + Voziaceae (wolcjowate)
Górny perm – dolna jura, drzewa o gałęziach ułożonych spiralnie
Liście łuskowate, szpilkowate, lancetowate, drewno wtórne typu araukaroidalnego, kwiaty żeńskie w
szyszkokształtnych kwiatostanach, na osi szyszki spiralne rozmieszczone przysadki całobrzegie lub
dwu albo wielokrotnie rozszczepione na końcu kwiat w kącie przysadki w postaci spłaszczonego
krótkopędu.
Kwiat na krótkiej osi kilka (5-6) łusek płonnych wolnych albo zrosłych i (5-1) trzoneczkowate
owocolistki: każdy owocolistek ma na szczycie jeden zalążek prosty lub zwisający
Rodzina- +Lebachaceae (lebachiowate)
Górny karbon, dolny perm
Drzewa o pokroju arakuarii o gałęziach w okółkach poziomo rozpostartych
Szpilki spiralnie ułożone, niekiedy widełkowato podzielona na końcach
Kwiaty męskie z łuskowatych pręcików z 2 pylnikami na spodniej stronie
Kwiaty żeńskie skupione w szyszkowate kwiatostany o symetrii promienistej lub słabo dwubocznej –
na krótkiej osi kilka łysek płonnych i trzoneczkowate owocolistki z pojedynczymi zalążkami prostymi
lub odwróconymi na szczycie
Budowa anatomiczna pnia przypominała kordaity, duży rdzeń poprzegradzany przestrzeniami
powietrznymi drewno wtórne z cewek o jamkach typu araukariowego

Rodzina – Podocarpaceae (zastrzalinowate/ zatrzalinowate?)
Współcześnie S półkula, pas przyrównikowy
Liście lancetowate lub jajowate o równoległej nerwacji, kwiaty męskie i żeńskie zebrane w kotki,
m. z licznych dwupylnikowatych pręcików, żeńskie na rozwidlonej osi na jej końcach w pachwinach
łusek pojedyncze zalążki, z nasadowej części łuski wałeczek nasienny rozrasta się i otacza nasienie
mięsistą okrywą – epimacjum – może trwale zrastać się z łupiną nasienną, zalążki zestawione w luźne
szyszko-podobne kwiatostany z tendencją do redukcji liczby kwiatów do 1 w szyszce.

Rodzina – Phyllocladaceae
Nerwacja liści pierzasta nie występująca u żadnych nagozalążkowych umownie zwanych
drobnolistnymi
Strobile – skupione po kilka zalążki występują w niby – kupulach – krótkie z kilku łusek wspierających i
kilka mikrosporo fili z dwoma mikrosporangiami
Stanowi problem filogenetyczny; być może pochodzą bezpośrednio od Archeopteridiales; brak
analogii w budowie liści i strobili – relikt? – ślad odrębnej grupy organizmów?
Brak kopalnych materiałów wskazujących na pokrewieństwo
Rodzina Phyllocladaceae niekiedy włączana do Podocarpaceae
Współcześnie rodzaj Phyllocladus z 5 gatunkami na świecie klimatu wilgotnego: Filipiny, Tasmania,
Nowa Zelandia

Rodzina: Taxaceae (cisowate) rząd: Taxales
Drzewa i krzewy dwupienne, 4 rodzaje, 20 gatunków

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

23

v 1.1

Kwiat męski z kilkunastu tarczowatych pręcików z łuskami płonnymi w części nasadowej, każdy pr.
Ma 5-8 pylników.
Kwiat żeński krótkopędem pokrytym Łuzkami ze szczytowo umieszczonym zalążkiem, tkana
owocolistka w cz. nasadowej rozrasta się i czerwieniej otaczając dojrzałe nasienie jako tzw. osnówka
zjadana przez ptaki , jedynie nie trująca
Kopalne cisy znane z triasu i jury: Paleotaxus
Taxus baccata – cis pospolity

Rodzina Pinaceae – sosnowate
Drzewa o pędach zróżnicowanych na długo i krótkopędach, o długopędach spiralnie ulistnione. Na
krótkopędach w okółkach,
12 rodz. 206 gat. Na świecie 7(6*) w PL
Liście szpilkowate, utrzymujące się przez kilka lat (sosna 3, jodła 6) ponadto 1 łuskowate otaczające
pączki lub wyrastające na długopędach
Cewki drewna o jamkach typu lejkowatego, ustawione jednorzędowo
Przewody żywiczne w drewnie, korze i w szpilkach, w szpilkach dwie równoległe wiązki przewodzące
otoczone tkanka transfuzyjną.
Kwiaty męskie szyszkowate, ze spiralnie ustawionych pręcików każdy od spodu dźwiga po 2 woreczki
pyłkowe, w części nasadowej płonne listki łuskowate, ziarna pyłku posiadają 2 pęcherzyki powietrzne
Kwiaty żeńskie zebrane w szyszki, ustawione skrętolegle na wydłużonej osi, złożone z łuski
wspierającej i łuski nasienne do jej górnej powierzchni przyrośnięte 2 zalążki
Ziarno pyłku kiełkuje w łagiewkę wrastająca w tkankę ośrodka i przenoszącą komórki plemnikowe ku
rodniom, tkwiącym w makrogameto ficie (prabielmie). Po zapłodnieniu zalążek przekształca się w
nasienie z zarodkiem pośrodku. Zarodek zaopatrzony w kilka liścieni.

Abies alba – jodła pospolita
Świerk
Larix decidua – Modrzew europejski
Pinus cembra – Limba
Pinus sylvestris – sosna zwyczajna
Cedrus libanii

Rodzina Araucariaceae
Formy kopalne znane od Jury, współcześnie 3 rodzaje, 32 gatunki na S półkuli Ameryka S, E Australia,
Nowa Kaledonia
Drzewo o okółkowym ustawieniu gałęzi bocznych
Pień o dużym rdzeniu, drewno cewek o jamkowaniu typu araukariowego, przewody żywiczne tylko w
korze i szpilkach
Liście szpilkowate, jednonerwowe, lancetowate do jajowato lancetowatych – wówczas
wielonerwowe o równoległym unerwieniu wiązkom towarzyszy tkanka transfuzyjna
Kwiaty męskie postać wydłużonych cylindrów, złożonych z licznych łuskowatych pręcików, na szczycie
pod spodem liczne nie zrośnięte ze sobą mikrosporangia, ziarna pyłku bez pęcherzy powietrznych,
rozwijają się na nich liczne komórki przedroślowe
szyszki żeńskie z wielu ustawionych spiralnie łusek, przysadka odpowiadająca łusce wspierającej ,
ligula – łusce nasiennej i 1 zalążek
Rodzaj Arauceria ma nasiona nieoskrzydlone
R Agatha nowa Zelandia, archipelag malajski, posiada nasiona oskrzydlone jednostronnie, liście
jajowate o równoległej nerwacji.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

24

v 1.1

Rodzina Cephalotaxaceae (głowo cisowate ) rząd Taxales
Drzewa i krzewy dwupienne , pokrojem przypominające cisy
Kwiaty męskie w pachwinach przysake ? z 7-12 pręcików, każdy z 3-4 woreczkami pyłkowymi
Szyszki żeńskie na końcu długie szypułki z kilkoma parami łusek wyrastających naprzeciwlegle w
pachwinie każdej łuski po 2 zalążki
Nasiona obraza mięsiste epimacjum
2 rodzaje, 11 gatunków

Rodzina Taxodiaceae – cypryśnikowate
Współcześni przedstawiciele
-? Sequoiadendron giganteum
-?
-?
-?
Kwiaty żeńskie zebrane w szyszki o silnie rozwiniętych łuskach wspierających, łuski nasienne
ograniczone do ławeczka przyrośniętego do nasady łuski wspierającej. Do wałeczka nasiennego
przyrośnięte są nasadami zalążki, w liczbie 2-9
Kwiaty męskie szyszkowate, o spiralnym ustawieniu pręcików
Ziarna pyłku bez pęcherzy powietrznych

Rodzina Cupressaceae – cyprysowate
Głównie krzewy o kanciastych lub spłaszczonych liściach ustawionych naprzeciwlegle lub okółkowo
po 3-4 liście dwojakiego rodzaju : -krótkie rychło odpadające 0 łuskowate typowe, 1 nerwowe,
zamierające na gałązkach i odpadające wraz z nimi
Kwiaty męskie złożone z pręcików na brzegu każdego 3-6 woreczków pyłkowych ziarna pyłku bez
pęcherzyków powietrznych
W szyszkach żeńskich obie łuski ze sobą na stałe zrośnięte, łuska nasienna wykształcona w postaci
woreczka nasiennego, na którym wyrasta 1 lub kilak zalążków
Współcześnie 221 gat. w Polsce 2
Cyprys wiecznie zielony łac?
Żywotnik zachodni łac?
Jałowiec pospolity łac? - wytwarza szyszkojagody powstałe przez rozrost wałeczków nasiennych
szczytowych łusek z nasionami umieszczonymi wewnątrz mięsistej tkanki budującej szyszkojagodę.

XIV. 04.06.2013

Podgromada: Magnoliophytina ( daw. Angiospermae) – okrytozalążkowe
Klasa Magnoliopsida (daw. Dicotyledones) – dwuliścienne
Klasa: Liliopsida ( daw. Monocotyledones) – jednoliścienne
Współcześnie panujące ponad 300.000 gat.
Liczba rodzin: 354 (Cronquist)

418 (Takhajtan)

W drewnie naczynia (bardzo rzadko tylko cewki)
Wykształcony kwiat – ważny element w ewolucji , głownie kryterium systemu taksonomicznego
grupy
Słupek okrywający zalążki
Podwójne zapłodnienie

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

25

v 1.1

Nasiona w owocu – powstają z przekształcenia zalążka. Owoc powstaje z przekształconego słupka.
Różnorodność liści
Gametofity maksymalnie zredukowane
Heterotroficzna przemiana pokoleń – bezwzględna przewaga sporofitu.
Łodyga, liść, korzeń
Łodygi zdrewniale i zielne

Dwuliścienne

Jednoliścienne

Kiełkujące zarodek -> dwa pierwsze liście –

liścienie.

Kiełkujący zarodek -> jeden pierwszy liść –

liścień.

Korzeń palisadowy: wyraźny korzeń główny i

boczne korzenie

Korzeń wiązkowy

Formy drzewiaste i zielne

Zielne, b. sporadycznie formy drzewiaste

Ziarna pyłku mają charakterystyczne trzy bruzdy.

Ziarna pyłku przypominają nagonasienne, jedną

bruzdę mają.

Wiązki przewodzące otwarte – między

elementami drewna jest kambium -> przyrost na

grubość

Wiązki przewodzące zamknięte

Liście ogonkowe, o nerwacji siatkowatej/

pierzastej -> wyróżnia się nerw główny.

Nerwacja równoległa. Nerwy przebiegają wzdłuż

głównej osi liścia.

Kwiaty pięcio- lub czterokrotne. (po 4/5

elementów, które mogą być zwielokrotnione)

Kwiaty trzykrotne. (po 3 elementy, które mogą

być zwielokrotnione)

Przemiana pokoleń przebiega jak u nagozalążkowych. Charakterystyczne: ziarna pyłku kiełkują na
znamię słupka, następuje podwójne zapłodnienie.

Kwiaty
*Pojedyncze
*Złożone- zebrane w kwiatostany:



Groniaste: grono, baldachogrono, kłos, kotka, kolba, kłos złożony, wiecha, baldach,
główka, koszyczek



Wierzchotkowe: wierzchotka jednoramienna, dwuramienna, wieloramienna

O symetrii: promienistej, grzbiecistej lub niesymetryczne


Diagram (narys) i wzór kwiatowy:
Okwiat (perigoniu) – P (kiedy nie ma zróżnicowania na działki kielichu i koronę? )
Kielich (calyx) – K
Korona (corolla) C
Pręcikowie (androectum) A
Słupkowie G
Liczba członów w okółku podana cyframi
* - symetria promienista
*K5C5A G

Funkcjonalno- filogenetyczne powiązania między budową kwiatów a budową zwierząt zapylających.
Rożnie wykształcone znamiona słupka, szyjki słupka, pręciki ,pręcikowie -> mają przyciągnąć
zapylacza.
Liście pojedyncze i liście złożone.

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

26

v 1.1

Owoce: pojedyncze (suche, mięsiste), zbiorowe, owocostany
Owoce szupinkowe – jeżeli w procesie powstania owocu biorą udział inne elementy kwiatu oprócz
słupka.
Owoce oraz części kwiatów z dolnej kredy.

Hipotezy na temat powstania Angiospermae:
I szyszkokwiatowa (strobilowa, euancjum) –większość roślin naczyniowych prymitywnych miała
strobile obupłciowe, na końcowych odgałęzieniach pędów męskie i żeńskie liście zarodnionośne; taka
szyszka – strobila stała się kwiatem, jej płonne części (liście okrywowe stworzy okwiat, a pojedynczy
makrosporofil z zalążkami zawinął się – stworzył słupek z brzeżnie ustawionymi zalążkami. Jest
skróconym pędem, a jego części przekształconymi liśćmi, kwiaty jednopłciowe zjawiskiem wtórnym.
Za najprymitywniejsze uważa się przedstawicieli Podklasy: Magnolideae – ta hipoteza uważana za
najprawdopodobniejszą.

II Kwiatostanowa (pseudaancjum) – słupek powstał z różnych liściopodobnych tworów rożnego
pochodzenia, które znajdują się w kwiatostanie, a z innych liści tzw. łusek podkwiatostanowych
wytworzyła się okrywa kwiatowa. Droga redukcji kwiatów męskich i żeńskich tj. do pręcików i
zalążków wytworzy się pierwotnie okrytozalążkowe o okwiatach rozdzielnopłciowych – rodzaj
Casaurina na początku systemu

III zakłada polifiletyczne pochodzenie okrytozalążkowych– słupek mógł powstać z na obu drogach ;
słupki O łożyskach brzeżnych z liści zarodnionośnych, o łożyskach centralnych z płonnymi liści
wspierającymi

Podgromada : Magnoliophytina - okrytozalążkowe
Klasa: Magnoliopsida
Podklasa: Magnoliidae
Rząd: Magnoliales
Rodzina Magnoliaceae 14 rodzajów, 200 gat. Annonaceae – 130 rodzajów, 2300 gat.
Wiele cech prymitywnych, ale i wyraźna specjalizacja
Kwiaty 0 wiele elementów słupkowia, pręcikowia i okrywa ułożonych spiralnie
Jeśli okółkowe 0 trójkrotne
Słabe zróżnicowanie na koronę i kielich
Drewno – typowe naczynia
Liściowate pręciki z powierzchniowo umieszczonymi pylnikami
*wg. Teorii szyszko kwiatowej (strobilowej, euancjum) ???

Podgromada : Magnoliophytina - okrytozalążkowe
Klasa: Magnoliopsida
Podklasa: Hamamelidiadae – oczarowe
Rząd: Casuarinales
Jedyny australijski rodzaj Casuarina
Zimozielone drzewa budowa przypominają skrzypy, z kątów okółkowo łuskowatych liści, zrastających
się w pochewkę wyrastają cienkie gałązki
Kwiaty zredukowane, rozdzielnopłciowe zestawione w kwiatostan męski z jednego pręcika w katach
łuskowatych przysadek, przysadki po 6 w okółki zrośnięte brzegami tworząc kubeczkowaty twór,
kwiaty żeńskie z 1 słupka opatrzonego 2 łuskowatymi podkwiatkami, zebrane w kątach łuskowatych

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

27

v 1.1

przysadek i zestawione w kłosokształtny kwiatostan, po przekształceniu się w owocostan przypomina
szyszkę szpilkowa
Dawniej łączono je z nagozalążkowymi a nawet ze skrzypami
Aktualnie proste kwiatów zalicza się do zjawisk wtórnych, budowa anatomiczna pędów, ziarna pyłku i
owoców nawiązują do oczarowców
Budowa słupka – cechy wspólne ze słupkami przedstawicieli brzozowców
Degeneria vitensis – Degeneriaceae – degeneriowate
Słupki degenerii hipotetycznymi formami wyjściowymi dla słupków i okrytozalążkowych
Cabomba aquatica – Cabombaceae (pływcowate) rząd Nymphaeales
Trójkrotne kwiaty, apokarpijne słupkowie, ataktostela – nawiązuje do prymitywnych przedstawicieli
jednoliściennych
Woolffia arrhiza najmniejsza roślina na świecie i o najmniejszych kwiatach. Wielkość 1,5mm
Eucalyptus regens – wysokość do 100m.

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Rununculiidae -jaskrowe
Rząd: Ranunculales -jaskrowce
Rodzina: Rununculaceae -jaskorowate
Ok 2 tys. gatunków w obszarach strefy umiarkowane północnej półkuli w różnorodnych siedliskach
od gór po wodne
Rośliny zielne, wyjątkowo niewielkie krzewy i pnącza
Zróżnicowana budowa kwiatów ; promieniste pięciokrotne o wielu pręcikach i słupkach (Rununculus)
o kwiecie niezróżnicowany (Pulsatilla) , kwiatach grzbiecistych zapylanych przez trzmiele (Acontim),
okwiat zredukowany łatwo odpadający (Thalictrum)
Listki okwiaty zawsze wolnie, niezrośnięte
Owocem mieszki, rzadko jednia senne orzeszki lub jagody
Liście najczęściej ułożone skrętolegle o podzielonej lub wcinanej blaszce
Trójbruzdowe ziarna pyłku

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Rununculiidae - jaskrowe
Rząd: Papaverales - makowce
Ok 1000 gat.
Głównie rośliny zielne o liściach najczęściej skrętoległych i podzielonych
Kwiaty o dwóch przeważnie odpadających po rozkwitnięciu działkach kielicha, korona
czteropłatkowa, wiele pręcików, słupek jeden, górny, zbudowany najczęściej z dwóch owocolistków.
Owocem najczęściej jest torebka.

Podgromada : Magnoliophytina - okrytozalążkowe
Klasa: Magnoliopsida
Podklasa: Magnoliidae
Rząd: Nymphaeales
Rodzina: Nymphaeaceae - grzybieniowate
6 rodzajów, 60-80 gat. Znane z kredy
Łodyga, pełzające klacze, tarczowate liście
Drewno wyłącznie z cewek, brak naczyń

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

28

v 1.1

Wiązki przewodzące rozrzucone na całym przekroju łodygi
Często okrywa kwiatowa bez zróżnicowania na kielich i koronę, o licznych, skrętoległych działkach i
płatkach oraz liczne łuskowate pręciki też umieszczone skrętolegle.
Słupek jeden, górny lub dolny zbudowany z wielu owocolistków.

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Caryophyllidae
Rząd: Caryophyllales
Rodzina: Caryophyllaceae - goździkowate
Ok 2 tys. gat., głownie roślin zielnych w krajach o klimacie umiarkowanym
Liście naprzeciwlegle
Kwiaty promieniste, zwykle pięciokrotne zróżnicowane na kielich i koronę, płatki korony zwężone u
nasady w paznokieć
Słupek zbudowany z 5 lub 3 owocolistków, otaczany przez jeden lub dwa okółki pręcików, po pięć w
każdym okółku.
Zalążki umieszczone na kolumnowym łożysku.
Owocem przeważnie torebka, rzadziej orzeszek lub jagoda.

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Caryophyllidae
Rząd: Polygonales - rdestowce
Rząd liczy ~900gat
Wyłącznie rośliny zielne o liściach skrętoległych, u nasady Gatka – pochwa powstała zer zrośniętych
przylistków
Kwiaty drobne o trójkątnym okwiecie, dwuokołkowym nie zróżnicowanym na kielich i koronę, pręciki
w liczbie odpowiadające listkom okwiatu, słupek jeden, górny z 3 owocolistków
Owocem orzeszek, otoczony często rozrośniętymi listkami wewnętrznego okółka okwiaty
Szczaw (Rumex) , rdest (Polygonum), Gryka, rabarbar

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Caryophyllidae
Rząd: Caryophyllales
Rodzina: Aizoaceae - przypoludnikowate
Ponad 2000 gat.
Afryka Poludniowa i Australia (Stary Świat) – pustynie i piaski na wybrzeżach morskich
Sukulenty liściaste -> mięsiste liście magazynujące wodę

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Caryophyllidae
Rząd: Caryophyllales
Rodzina: Cactaceae Kaktusowate
Panujące w nowym świecie – ok 2 tys gat
Charakter sukulentów pędowych – mięsista łodyga magazynuje wodę
Liście ulęgają redukcji przekształcają się w ciernie

O

O

p

p

r

r

a

a

c

c

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

e

e

:

:

K

K

.

.

S

S

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

29

v 1.1

Kwiaty duże, pachnące, okwiaty z wielu listków wykazuje stopniowe przejście od zielonych działek
kielicha do barwnych płatków korony -> korona powstała z przekształconych listków okwiatu.
Wiele pręcików. Słupek jeden, przeważnie dolny.
Owoce nierzadko mięsiste, często jadalne.

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Dilleniidae -ukęślowe
Rząd: Violales –fiołkowce
Głównie formy drzewiaste o liściach najczęściej skrętoległych
Kwiaty, prawie zawsze pięciokrotne:

- u formy prymitywniejszych: promieniste

- u formy wyspecjalizowanych: grzbieciste

Okwiat zróżnicowany na kielich i wolnopłatkową koronę.
5 pręcików (u prymitywniejszych większa liczba)
Słupek zbudowany z trzech owocolistków.

Podgromada: Magnoliophytina
Klasa: Magnoliopdisa
Podklasa: Dilleniidae -ukęślowe
Rząd: Capparales
Rodzina: Brassiceae (= Criciferae) - kapustowate – WAŻNE
Rząd liczy ponad 4 tys. gat., rodzina ok 3200
Rodzina głównie o zielnych roślinach
Liście ułożone skrętolegle o zróżnicowanych kształtach blasze k
Kwiaty zwykle drobne o okwiecie zróżnicowanym na kielich o koronę
O działkach i płatkach z reguły wolnych; pręciki czterolistne, 4 dłuższe 2 krótsze, słupek górny z 2
owocolistków
Owocem łuszczyna (5x dłuższa niż szersza) lub łuszczynka o nie wydłużonym kształcie , pękających
dwoma klapami o tzw. Fałszywej przegrodzie nie utworzonej z owocolistków, a przez wtórne bujanie
tkanki
Liczne rośliny uprawne: kapusta, rzodkiewka, rzepak, kalafior; ozdobne: lewkonia, maciejka; chwasty:
gorczyca polna , ruderalne – stulicha