Opracowała: Ola Tomczak 1

BOTANIKA FARMACEUTYCZNA

- WYKŁAD 1 28.09.11

prof. dr hab. n. farm. Jaromir Budzianowski

Botanika

– gałąź biologii dotycząca roślin, grzybów, organizmów prokariotycznych.

Botanika farmaceutyczna

– botanika dotycząca w szczególności roślin, grzybów i

organizmów prokariotycznych mających znaczenie lecznicze, farmaceutyczne i
toksykologiczne.

Cele nauczania przedmiotu botanika farmaceutyczna

– zrozumienie istoty roślin

leczniczych od strony botanicznej.

Co farmaceuta powinien wiedzieć o roślinie?

- rośliny dostarczają organów leczniczych i związków leczniczych
- organy roślin leczniczych i otrzymywane z nich produkty (np. olejki eteryczne, wyciągi,
czyste związki) mają monografie w podstawowych dokumentach farmaceutycznych –
farmakopeach.
Farmakopea Europejska 6 – 220 monografii (139 samych organów)
- farmaceuta zna strukturę leku, czyli w przypadku leku pochodzenia naturalnego
(roślinnego): nazwa gatunku, rodziny i organu leczniczego w języku łacińskim, morfologia,
anatomia, możliwości otrzymywania materiału roślinnego metodami biotechnologicznymi,
etnobotanika, sozologia.

Zakres tematyki:
I rok – cytologia, anatomia, organografia, morfologia, systematyka, kultury in vitro,
sozologia, etnobotanika.
III rok – farmakognozja – związki czynne roślin leczniczych w leczniczych surowcach
pochodzenia naturalnego (fitochemia)
IV rok – leki pochodzenia naturalnego – charakterystyka leków naturalnych (głównie z roślin)
w porządku farmakologicznym.

LEKI ROŚLINNE I LEKI CHEMICZNE

Materiał

Definicja

Status w farmacji

Digitalis lanata

(naparstnica wełnista)

roślina

Roślina lecznicza

Folium Digitalis lanata

(liść naparstnicy

wełnistej)

Organ rośliny (materiał

farmakognostyczny)

Lek roślinny

Tinctura Digitalis

lanata titrata (wyciąg

mianowany)

Ekstrakt z liści

(nalewka mianowana)

(preparat galenowy)

Lek roślinny

Frakcja lanatozydów

(mieszanina glikozydów

nasercowych)

Frakcjonowany ekstrakt rośliny

Lek roślinny

Lanatozyd C

(glikozyd nasercowy)

Czysty związek wyodrębniony

z ekstraktu

Lek chemiczny

pochodzenia naturalnego

Opracowała: Ola Tomczak 2

Digoksyna

(pochodna lanatozydu C)

(glikozyd nasercowy)

Czysty związek (lepsze

właściwości lecznicze)

Lek chemiczny

pochodzenia

naturalnego



-Metylodigoksyna (pół-

syntetyczny glikozyd

nasercowy)

Czysty związek

(optymalne właściwości

lecznicze)

Lek chemiczny

pochodzenia

naturalnego

Biosynteza

Synteza związków ze składników pożywki (podłoża)



SUBSTRATY
(in situ, ex situ) gen
CO2, H2O, sole mineralne
(in vivo)
H2O, sole mineralne, związki organiczne ‘ enzym enzym enzym
(in vitro)

PRODUKT

Biotransformacja

– specyficzna modyfikacja chemiczna obcego związku (np. glukozydacja).

SUBSTRAT

gen

związek egzogenny PRODUKT


enzym

Opracowała: Ola Tomczak 3

KOMÓRKA ROŚLINNA

(cytologia)

Protoplast

ściana komórkowa

Substancje ergastyczne (wakuola)

Protoplazma



Cytoplazma jądro mitochondrium

plastydy

- plazmolemma, - błona jądrowa

- proplastydy

tonoplast - kariolimfa

- etioplasty

- matriks (cytozol) - chromatyna

- leukoplasty

- ER - jąderka

- chloroplasty

- chromoplasty

- rybosomy
- struktury Golgiego (diktiosomy)
- mikrociałka (glioksysomy, Peroksysomy)
- oleosomy
- Mikrotubule, mikrofilamenty


Wymiary:
Jądro: 2-8



m

AG: 1-2



m

Mitochondrium: 0,5-1,5



m

Chloroplast: 3-10



m

ŚCIANA KOMÓRKOWA

blaszka środkowa

ściana pierwotna

ściana wtórna