Peloidy

Peloidy, osady denne (gr. pelos-

błoto) to tworzywa organiczno-

mineralne, powstałe w wyniku procesów geologicznych z udziałem
wody i mikroorganizmów.

Podział ze względu na warunki powstania i skład mineralny:
• peloidy torfowe- borowiny
• osady wód słabo zmineralizowanych
• osady wód zmineralizowanych (osady morskie i osady jezior

słonych)

• osady źródlane (źródeł słabo zmineralizowanych, źródeł

zmineralizowanych,źródeł termalnych)

• inne (gliny , lessy, fango)

• Borowina-jest najczęściej

stosowanym peloidem,
pochodzi od staropolskiego

określenia torfów
wydobywanych w borach.

• Torfowiska to obszary z typu

mokradeł na terenie, których,
wyst

ępuje specyficzna

roślinność i zachodzą procesy

gromadzenia się osadów
organicznych.

•

Jest to teren stale podmokły, o

podłożu trudno przepuszczalnym,
pokryty zbiorowiskami ro

ślin

bagiennych i bagienno-

łąkowych.

• Torfowiska występują

głównie w strefie klimatu
umiarkowanego,

wilgotnego i chłodnego

(północna część Eurazji i

Ameryki Północnej).

• Obszary te są cenne pod

wzgl

ędem przyrodniczym,

mo

żna je także

wykorzysta

ć gospodarczo

– poprzez wydobywanie
torfu.

• Torf jest utworem będącym efektem

niepełnego rozkładu szczątków roślinnych,
zachodz

ącego w warunkach

długotrwałego lub stałego zabagnienia
wierzchniej warstwy gleby.

• Torf składa się z nie rozłożonych

szcz

ątków roślin, oraz bezstrukturalnej

masy zwanej humusem.

• Torf jest w różnym

stopniu nasycony
substancjami
mineralnymi, najcz

ęściej

jest to piasek, czasami
wytr

ącone związki żelaza,

rzadko zwi

ązki fosforu.

• Właściwości torfu

uzale

żnione są od składu

florystycznego zbiorowisk

torfotwórczych oraz

stosunków klimatycznych.

• Złoża torfu zajmują w Polsce ok. 4,2 %

powierzchni kraju, w tym 6,5% stanowią
torfy wysokie, 4,5 % to torfy przej

ściowe a

89 % torfy niskie.

• Wśród torfów wyróżniamy peloidy torfowe

stosowane w fizykoterapii, balneologii i
medycynie uzdrowiskowej.

• W Polsce mamy 19 złóż, z

których wydobywa się

borowinę przeznaczoną do

celów terapeutycznych.

• Pozyskiwana jest ona z 3

typów torfowisk: z torfów

wysokich, mszystych, które
tworz

ą się nad poziomem wód

gruntowych i s

ą w niewielkim

stopniu zmineralizowane.

• Borowina pozyskana z tych

torfowisk jest peloidem z dużą

chłonnością wody, o małym
przewodnictwie cieplnym i
kwa

śnym odczynie.

• torfy przejściowe,

wyst

ępujące w

obni

żeniach terenów

zalanych wod

ą, ze

skłonnością do
zmiany poziomu tej
wody polegaj

ącymi na

okresowym jej braku i
wi

ększym jej

napływie.

Ostatnia grupa złóż, z

których pozyskiwana jest
borowina, to torfy niskie.

S

ą silnie zmineralizowane,

występują w pojeziernych
nieckach, zarośniętych
korytarzach rzek gdzie
woda naniosła składniki
mineralne.

• Borowina jest biologicznie czynnym

rodzajem torfu o specyficznych
właściwościach fizykochemicznych.

• Borowina jest

zbudowana z tzw. ziaren,
z których większość ma
średnicę ok. 4 mm.

• W terapii stosuje się

borowinę rozdrobnioną o
średnicy ziaren do 2 mm.

Cechy fizykochemiczne borowin

• struktura torfu
• zawartość wody
• stopień rozkładu
• skład chemiczny
• zatrzymywanie ciepła
• własności mikrobiologiczne

• Pojemność cieplna borowiny jest duża.

• Porównywalny czas spadku temperatury w

przedziale od 45 do 42

°C wynosi dla

wody 20 min, dla piasku 30 a dla borowiny
70 min.

Działanie lecznicze borowiny

• Zawarte w tym

peloidzie zwi

ązki

chemiczne i
biologiczne a
zwłaszcza kwasy
huminowe działają
przeciwzapalnie,
ściągająco i
przeciwwirusowo.

W borowinie zawarte s

ą:

• pektyny- produkty rozkładu błonnika i białka

roślinnego,

• bituminy- woski, żywice, tłuszcze,
• związki mineralne-magnez, potas, siarczany,

żelazo, wapń,

• W niewielkich ilościach hormony takie jak:

progesterom, estradiol, testosteron czy kortyzol,

przypisuje się im spore znaczenie w terapii
ginekologicznej

borowiną (niedoczynność

jajników).

• Najważniejsze

działanie lecznicze
borowiny polega na
wykorzystaniu jej
specyficznych

właściwości
termicznych oraz
zawartych w niej

składników
chemicznych i
biologicznych.

Wpływ borowiny na ustrój

• Zwiększenie pojemności minutowej serca,
• przyspieszenie akcji serca,
• zwiększenie objętości wyrzutowej serca,
• pobudzenie wydalania potu,
• zwiększenie przemiany materii,
• przekrwienie mięśni głębokich,
• przekrwienie stawów i tkanek miękkich wokół nich,
• działanie przeciwbólowe, ściągające,przeciwzapalne,
• działanie bakteriobójcze i przeciwwirusowe,
• zwiększenie elastyczności mięśni i ruchomości stawów.

Przygotowanie borowiny do zabiegu

Borowinę zabiegową powinno się podgrzewać

maksymalnie do temp. 65

°C, wyższe temperatury

niszczą jej właściwości chemiczne i fizyczne.

• Borowinę należy zmieszać z wodą do uzyskania

odpowiedniej konsystencji (rzadka, średnia, gęsta).

• Do kąpieli stosuje się papkę borowinową rzadką (1:1),

do okładów średnią (1:2) lub gęstą (1:3).

• Borowina zabiegowa powinna mieć ok. 40-45 °C.

Zabiegi borowiną

• W lecznictwie borowina wykorzystywana

jest

do zabiegów częściowych i ogólnych

m. in. do okładów, kąpieli, nasiadówek,
tamponów, kuracji pitnej.

• Przetworzona stosowana jest jako pasta

borowinowa.

• Terapię borowinową zaleca się

m.in. w chorobie
zwyrodnieniowej kr

ęgosłupa,

po urazach narz

ądów ruchu, w

chorobie reumatycznej.

• Zawijania borowinowe w

zespole bólowym dolnego

odcinka kręgosłupa,działają

przeciwbólowo.

• W zapaleniu wątroby i nieżycie

żołądka borowinę zażywa się
pod postaci

ą napoju z

rozdrobnionej pasty
borowinowej, rozcie

ńczonej

wod

ą destylowaną i

przefiltrowan

ą.

• W stanach pourazowych i

zwyrodnieniowych stawów
zbiegi borowinowe poprawiają
ukrwienie, likwidują
przykurcze więzadeł, tkanek
okołostawowych i torebek
stawowych.

• Jako zabieg kosmetyczny w

celu poprawy wyglądu skóry.

Kąpiele borowinowe

• Kąpiel borowinowa całkowita:
• czas-15-20 min
• temperatura - 40-42

°C

• seria- 2-3 razy w tygodniu

• Półkapiel borowinowa:
• czas-15-20 min
• temperatura - 44-46

°C

• seria- 2-3 razy w tygodniu

•

Po kąpieli należy wziąć

prysznic i odpocząć na leżaku
przez ok. 20 min

• Nasiadówki borowinowe:

• czas-10-20 min

• temperatura - 40-44

°C

• seria- 2-3 razy w tygodniu

• Wskazania do kąpieli

borowinowych

•

niektóre choroby ginekologiczne(

wg wskazań ginekologa)

•

przewlekłe zapalenie pęcherzyka

żółciowego

•

przewlekłe zapalenie wątroby

•

przewlekły nieżyt żołądka

•

zabieg kosmetyczny w celu

poprawienia wyglądu skóry, jej

elastyczności, trofiki i ukrwienia

•

trądzik pospolity,

•

rozstępy, skórka pomarańczowa,

•

stwardnienie rozsiane,

•

półpasiec,

•

łuszczyca

• Przeciwwskazania do

kąpieli borowinowych

•

nowotwory,

•

choroby zakaźne,

•

wysoko zaawansowana ciąża,

•

zaawansowana miażdżyca,

•

niewydolność krążeniowo-
oddechowa,

•

dusznica bolesna,

•

padaczka,

•

ostre i podostre stany zapalne,

•

cukrzyca,

Fasony borowinowe

•

Obszar zabiegowy-

•

przedramiona, dłonie, łydki, stopy

•

zabieg wykonujemy, gdy pacjent

źle znosi pozycję leżącą, lub

preferuje pozycję siedzącą np.po

operacjach w obrębie klatki
piersiowej

• czas-10-20 min
• temperatura - 40-44

°C

• seria- 3-4 razy w tygodniu

• Wskazania do fasonów

borowinowych

• choroby zwyrodnieniowo-

wytwórcze stawów,

• choroby pourazowe narządów

ruchu,

• przykurcze stawów,
• reumatyzm mięśni (nie w

okresie ostrym i podostrym),

• wysięki w okresie zejściowym

• Przeciwwskazania do

fasonów borowinowych

•

ostre i podostre stany zapalne

•

c

horoby zakaźne,

•

Nowotwory,

•

wysoko zaawansowana ciąża,

•

zaawansowana miażdżyca,

•

niewydolność krążeniowo-
oddechowa,

•

dusznica bolesna,

•

padaczka,

•

cukrzyca

Okłady borowinowe

•

okłady górne lub dolne oraz częściowe

•

na kozetce kładziemy prześcieradło,

ceratę, pacjenta owijamy na koniec
kocem

•

ogrzaną papkę (masę) borowinową

nakłada się bezpośrednio na skórę

•

ogrzaną papkę borowinową nakłada

się w postaci gotowego podgrzanego

okładu

•

czas-20-30 min

•

temperatura - 42-44

°C

•

seria- 2-3 razy w tygodniu

•

Po zawijaniach należy odpocząć na

leżaku przez ok. 20 min.

• Wskazania do okładów

borowinowych

• choroby zwyrodnieniowo-

wytwórcze kręgosłupa i

stawów,

• choroby pourazowe narządów

ruchu,

• przykurcze stawów,
• przewlekłe nerwobóle,
• bóle mięśni,
• rozstępy,skórka

pomarańczowa

• Przeciwwskazania do

okładów borowinowych

• niewydolność krążenia,
• zaawansowana miażdżyca,
• wiek do 7 r. ż.,
• ciąża powyżej 3 miesiąca,
• nowotwory,
•

choroby zakaźne,

•

dusznica bolesna,

•

padaczka,

• ostre i podostre stany zapalne,
• cukrzyca,

Pasta borowinowa

• Stosowana głównie w lecznictwie pozauzdrowiskowym,

jako produkt do zabiegów kosmetyczno-leczniczych
wygodna w użyciu.

• Jest to bardzo rozdrobniona borowina , używana w

temperaturze 35

°C .

• W zabiegach stosuje się ją w postaci

cienkowarstwowych okładów oraz w kąpielach jako
zawiesinę wodną.

• Nie obciąża ustroju wpływem cieplnym ale można

wykorzystać działanie biologiczne i fizykochemiczne
borowiny.

Fango

•

Glinka pochodzenia

wulkanicznego, w skład której

wchodzą krzemiany glinu, potasu,
sodu i wapnia.

•

Fango poddawane jest

długotrwałemu działaniu wody

siarczkowej często termalnej.

•

Podczas takiego dojrzewania w

mieszaninie rozwijają się glony i
drobnoustroje charakterystyczne

dla danego środowiska.

•

W balneoterapii Fango miesza się

z parafiną i stosuje w postaci

okładów.

• Fango ma mniejsze w

porównaniu z
borowiną zdolności
utrzymywania ciepła.

• Zabieg działa

przeciwbólowo,
przekrwiennie,
rozluźniająco, zmniejsza
napięcie mięśniowe i
poprawia ogólne
samopoczucie

Wskazania do zabiegów Fango:

•

schorzenia stawów na tle
zwyrodnieniowym,

•

stany po urazach ortopedycznych,

•

obrzmienia przeciążeniowe

•

zaparcia,

•

zaburzenia czynności wątroby i

pęcherzyka żółciowego,

•

bóle menstruacyjne,

•

stany zapalne nerek i pęcherza

moczowego skłonność do,

•

zaburzenia psychosomatyczne

•

nerwice (zabieg relaksacyjny)

•

Przeciwwskazania:

• ostre choroby serca i jego

niewydolność,

• stany zapalne i zaostrzenie

stanów reumatycznych,

• wysoka ciąża,
• krwawienie lub wrzody z

żołądka i jelit,

• gorączka,
• padaczka,
• cukrzyca,
• nowotwory