Współpraca międzynarodowa

w dziedzinie oświaty i wychowania

Wstęp
1. Podstawy współpracy w dziedzinie oświaty i wychowania
2. Struktury organizacyjne pedagogiki porównawczej a europejska polityka oświatowa
2.1. Rada Europy (Council of Europe — CE)
2.2. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (United Nations Educational,

Scientific and Cultural Organisation — UNESCO)

2.3. Międzynarodowe Biuro Edukacji w Genewie (Bureau International d’Éducation — BIE)
2.4. Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego (Organisation for Economic Cooperation and De-

velopment — OECD) w Paryżu. Ośrodek Badań Oświatowych i Innowacji (Centre for Educational Re-
search and Innovation — CERI) w Paryżu

2.5. Europejska Sieć Informacji o Edukacji (Education Information Network in European Community

— EURYDICE)

3. Międzynarodowa działalność na rzecz rozwoju oświaty oraz integracji europejskiej wybranych polskich

organizacji

4. Wybrane programy i projekty edukacyjne
Bibliografia

2

Wstęp

Pedagogika porównawcza — jako dziedzina zajmująca się analizą systemów wy-
chowania i oświaty w różnych krajach — powinna otwierać szeroką perspektywę
postrzegania zjawisk oświatowych, a jednocześnie stanowić swoiste forum wymia-
ny doświadczeń i współpracy międzyinstytucjonalnej oraz międzynarodowej. Wy-
niki badań komparatystycznych powinny być przekazane szerokim kręgom spo-
łecznym.

Istotnego znaczenia nabiera zatem potrzeba budowania europejskiej sieci koopera-
cji służącej nawiązywaniu współpracy i wymianie doświadczeń w celu wyłonienia
i wykorzystania najlepszych rozwiązań. Ośrodki naukowe, instytucje prowadzące
bazy informacyjne i dokumentacyjne, programy pomocowe, podmioty prowadzą-
ce analizy porównawcze oraz podejmujące współpracę w zakresie wymiany do-
świadczeń na polu oświaty zajmują się gromadzeniem, przetwarzaniem oraz rozpo-
wszechnianiem informacji badawczych współczesnej komparatystyki (Dziewulak,
1995: 10). Warto w tym miejscu podkreślić, że rozwój oświaty — zgodnie z priory-
tetami europejskiej polityki — będzie możliwy jedynie dzięki współpracy, wymia-
nie spostrzeżeń i doświadczeń.

3

1. Podstawy współpracy

w dziedzinie oświaty i wychowania

Przez długi czas edukacja pozostawała na marginesie polityki Unii Europejskiej.
Zgodnie z postanowieniami Wspólnoty problemy oświatowe należały do kompe-
tencji państw członkowskich. Dokumenty Wspólnoty dotyczące polityki oświato-
wej, przyjmujące postać uchwał, memorandów, raportów grup eksperckich, doku-
mentów towarzyszących poszczególnym programom pomocowym, mają charakter
zleceń, do których państwa członkowskie mogą się stosować, jednak podejmowane
przez nie decyzje zachowują charakter autonomiczny.

Głównym dokumentem regulującym politykę oświatową Wspólnoty jest

traktat

z Maastricht

(rozdział 3, art. 126, 127) —

Traktat o Unii Europejskiej

— podpisany

7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii.

W myśl art. 126 traktatu: „Wspólnota przyczynia się do podnoszenia poziomu edu-
kacji, zachęcając państwa członkowskie do współpracy i, jeśli jest to konieczne,
wspierając i uzupełniając ich działalność, jednocześnie całkowicie respektując od-
powiedzialność państw członkowskich za treści nauczania, organizację systemów
edukacyjnych i ich różnorodność kulturową i językową”. Kolejne zadania polityki
oświatowej Unii Europejskiej wyznacza art. 127 (dotyczący kształcenia zawodowe-
go). Zgodnie z nim Wspólnota powinna urzeczywistniać politykę kształcenia za-
wodowego, wspierając i uzupełniając działania podejmowane przez państwa człon-
kowskie, szanując jednocześnie ich odpowiedzialność za treść i organizację kształ-
cenia (http://ekai.pl/media/europa/t_maastricht.pdf).

Zgodnie z postanowieniami traktatu z Maastricht za cele europejskiej polityki
oświatowej przyjmuje się (http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.
PDF; http://ekai.pl/media/europa/t_maastricht.pdf):
— rozwój europejskiego wymiaru edukacji,
— upowszechnianie wśród młodzieży poczucia integracji europejskiej,
— nauczanie i rozpowszechnianie języków państw członkowskich,
— rozwój współpracy między szkołami i uczelniami, popieranie wymiany studen-

tów i nauczycieli, zachęcanie do uznawalności dyplomów i okresów studiów,

— uznawalność tytułów naukowych, kwalifikacji i kompetencji,
— promowanie mobilności uczniów, studentów i nauczycieli,
— rozwój kształcenia otwartego i kształcenia na odległość,
— rozwój wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla syste-

mów edukacyjnych UE,

— podnoszenie poziomu szkolnictwa zawodowego,
— ułatwienie dostępu do szkolnictwa zawodowego,
— ułatwienie przystosowania się do zmian w przemyśle (przez promowanie mobil-

ności systemów kształcenia i szkoleń zawodowych umożliwiających przekwalifi-
kowanie, ułatwiających integrację zawodową oraz reintegrację na rynku pracy),

— promowanie współpracy między ośrodkami szkoleniowymi i przedsiębiorstwami,
— rozwój współpracy, wymiany informacji i doświadczeń między państwami

członkowskimi.

Traktat z Maastricht, wskazując kluczowe działania w obszarze edukacji, stworzył
podstawy współpracy edukacyjnej, a tym samym dokonał przełomu w postrzega-

4

niu miejsca i znaczenia edukacji w polityce UE. Zgodnie z jego postanowieniami
polityka Wspólnoty sprzyja nawiązywaniu współpracy organizacji międzynarodo-
wych podejmujących działania w zakresie oświaty, wymianie doświadczeń między
państwami członkowskimi (również współpracy z krajami trzecimi) oraz tworze-
niu profilu edukacji europejskiej (por. traktat z Maastricht — http://ekai.pl/media/
europa/t_maastricht.pdf).

Rys polityki Unii Europejskiej w zakresie edukacji przedstawia również

Karta Praw

Fundamentalnych Unii Europejskiej

(http://www.kartaprawpodstawowych.org.pl/

?link=1), przyjęta 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europy w Nicei. Zgod-
nie z art. 14 (Prawo do nauki) każdy obywatel ma prawo do edukacji (w tym prawo
do korzystania z bezpłatnej nauki obowiązkowej) i kształcenia zawodowego oraz
kontynuacji nauki — kształcenia ustawicznego. Karta zakłada także swobodę two-
rzenia instytucji oświatowych zgodnie z zasadami demokratycznymi oraz prawo
rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania zgodnie z własnymi
przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi (por. Karta Praw Pod-
stawowych — http://www.kartaprawpodstawowych.org.pl/?link=1).

Osiągnięcie kluczowych celów europejskiej polityki oświatowej oznaczało koniecz-
ność zintensyfikowania wspólnych działań UE w dziedzinie edukacji. Proces pro-
wadzący do realizacji przyjętych strategii rozpoczął się w marcu 2000 r. na posie-
dzeniu Rady Europejskiej w Lizbonie — tzw.

proces lizboński

.

Rada Europy w dniach 23–24 marca 2000 r. w Lizbonie zatwierdziła strategię ma-
jącą na celu doprowadzenie do poprawy gospodarki Wspólnoty oraz jej pozycji na
arenie międzynarodowej. W obliczu przemian społecznych i gospodarczych sfor-
mułowano cel strategiczny: „Unia powinna do 2010 r. stać się najbardziej kon-
kurencyjną i dynamiczną gospodarką w świecie — gospodarką opartą na wiedzy,
zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc pracy
i zapewniającą spójność społeczną” (Rabczuk, 2007: 7).

Strategia wymienia cele kluczowe dla polityki wspólnotowej. Najważniejszymi spo-

śród nich są: transformacja gospodarki europejskiej w kierunku gospodarki opar-

tej na wiedzy oraz modernizacja systemu opieki socjalnej oraz edukacji przez in-

westowanie w zasoby ludzkie i tworzenie aktywnego państwa socjalnego. W cen-

trum

s

trategii lizbońskiej znalazła się polityka oświatowa. Dostrzegając zależność

między zatrudnieniem, przemianami społecznymi, kulturą, polityką ekonomiczną,

rynkiem pracy a edukacją, za priorytet uznano konieczność dostosowania syste-

mów oświatowych do potrzeb społeczeństwa. W obliczu wyzwań XXI w. podjęto

dyskusję nad celami i strategiami reform edukacyjnych oraz priorytetami europej-

skiej polityki oświatowej. W 2001 r. na posiedzeniu Rady Europy w Sztokholmie

(23–24 marca 2001 r.) został przyjęty raport Rady ds. Edukacji w sprawie przy-

szłych celów systemów oświatowych. Jego wartość podkreśla Wiktor Rabczuk:

„Jest on pierwszym oficjalnym dokumentem przedstawiającym zręby wspólnoto-

wej polityki edukacyjnej, która będzie odtąd wyznaczać pożądane kierunki po-

lityk narodowych państw członkowskich UE” (Rabczuk, 2007: 8). Wyznaczono

w nim główne cele strategiczne rozwoju oświaty, które następnie znalazły interpre-

tację w postaci trzech celów strategicznych i trzynastu celów o charakterze opera-

cyjnym, przyjętych w Barcelonie w 2002 r. Powstał wówczas kluczowy dla eduka-

cji europejskiej dokument Edukacja w Europie: różne systemy kształcenia i szkole-

nia — wspólne cele do roku 2010. Szczegółowy program pracy dot. realizacji celów
w systemach edukacyjnych i szkoleniowych w Europie (Education and training in

Europe: diverse systems, shared goals for 2010. The work programme on the future
objectives of education and training systems). Czas realizacji wyznaczonych celów

określono na 2010 r. Szczególną uwagę zwrócono na poprawę jakości i efektyw-

ności kształcenia, edukację ustawiczną oraz konieczność dostosowania edukacji do

potrzeb społeczeństwa i rynku pracy. Polityka oświatowa została tym samym zde-
finiowana jako część europejskiej polityki zatrudnienia (Rabczuk, 2007: 8).

5

Kolejnym ważnym wydarzeniem dla kształtowania się międzynarodowej polity-
ki edukacyjnej jest tzw.

proces boloński

, w ramach którego odbywa się współpra-

ca wspólnoty w zakresie szkolnictwa wyższego. Podpisanie

Deklaracji bolońskiej

19

czerwca 1999 r. zapoczątkowało szereg przemian zmierzających do jak największe-
go zbliżenia systemów edukacji z zakresie szkolnictwa wyższego. Zebrani na spo-
tkaniu ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo 29 państw europejskich (w tym
Polski) zobowiązali się do utworzenia do 2010 r. Europejskiego Obszaru Szkolnic-
twa Wyższego (European Higher Education Area) (http://www.edu.info.pl/stro-
na.php?1982; http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Menu06&news_cat_
id=953&layout=2). Kolejne spotkania ministrów edukacji, które odegrały klu-
czową rolę dla koordynacji europejskiej polityki oświatowej, odbyły się w Pradze
(2001 r.), Berlinie (2003 r.) oraz Bergen (2005 r.). Za cel podejmowanej strategii
obrano porównywalność, konkurencyjność oraz atrakcyjność europejskich syste-
mów szkolnictwa wyższego w skali światowej. Podczas konferencji ministrów pod-
kreślono również znaczenie wdrażania i rozwoju koncepcji kształcenia ustawiczne-
go. Zostało ono uznane za jeden z zasadniczych elementów Europejskiego Obszaru
Szkolnictwa Wyższego. Kształcenie ustawiczne uznano za integralną część działań
uczelni wyższych. Podkreślono potrzebę wprowadzania ułatwień w zakresie uzna-
wania wcześniejszych okresów nauki i poprawy dostępności tego typu kształcenia
dla wszystkich obywateli.

Deklaracja bolońska oraz Komunikat praski, berliński i z Bergen rozwijają ideę za-
prezentowaną wcześniej w dokumencie poprzedzającym Deklarację bolońską —
Deklaracji sorbońskiej z 1998 r. Ministrowie czterech krajów: Francji, Niemiec,
Wielkiej Brytanii oraz Włoch podjęli wówczas zadanie „harmonizacji” struktury
systemów szkolnictwa wyższego w celu zwiększenia mobilności i poprawy zatrud-
nialności.

Systematycznie wzrasta liczba państw zaangażowanych w proces boloński. Pod Ko-
munikatem praskim podpisali się ministrowie 33 państw europejskich, pod Komu-
nikatem berlińskim — 40, zaś pod Komunikatem z Bergen — 45 ministrów (http://
www.nauka.gov.pl/mn/_gAllery/19/79/19793/europejskie_szkolnictwo_wyzsze_
2006.pdf).

Wychodząc naprzeciw założeniom Deklaracji bolońskiej, od 1 września 2005 r.
obowiązuje w Polsce nowa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca
2005 r. Wprowadza trójstopniowy podział studiów (studia I stopnia: licencjackie,
inżynierskie, II stopnia: magisterskie, III stopnia: doktoranckie), reguluje kwestie
związane z plagiatami prac dyplomowych, zmienia dotychczasowe zasady pomo-
cy materialnej dla studentów. Innymi zmianami w obszarze szkolnictwa wyższego,
wynikającymi z założeń procesu bolońskiego są: wprowadzenie

Suplementu do Dy-

plomu

, powołanie

Państwowej Komisji Akredytacyjnej

, promowanie

mobilności

,

punk-

ty kredytowe ECTS

.

Zgodnie z założeniem, że wspólnotową politykę edukacyjną oraz działania państw
członkowskich w tej dziedzinie należy integrować z realizacją pozostałych celów
strategii lizbońskiej, wszelkie raporty i inne dokumenty UE dotyczące edukacji
uwzględniają również kwestie mobilności, kształcenia ustawicznego, inwestowa-
nia w zasoby ludzkie, współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia
zawodowego. Kraje członkowskie są zobowiązane do przedstawiania Radzie ds.
Edukacji i Komisji Europejskiej okresowych raportów o stanie edukacji, ta z kolei
na ich podstawie tworzy sprawozdania, które prezentowane są Parlamentowi Eu-
ropejskiemu i Radzie Europy — stanowią on podstawę do formułowania rekomen-
dacji, deklaracji, rezolucji stanowiących inspirację dla polityki oświatowej poszcze-
gólnych państw (Rabczuk, 2007: 10).

6

Nie ma wątpliwości, iż postanowienia z Lizbony i Barcelony zwiększają rolę i roz-
szerzają kompetencje UE w polityce oświatowej. Nie oznacza to jednak łamania
zasady autonomii każdego z państw w podejmowaniu ostatecznych decyzji. Unia
podejmuje jedynie rolę koordynatora europejskiej polityki edukacyjnej. Wspiera
współpracę państw członkowskich w zakresie realizacji celów strategicznych, jed-
nak nie ingeruje w szczegółowe kwestie dotyczące organizacji nauczania. Skutkuje
to tym, że do dziś nie możemy mówić o istnieniu jednolitego europejskiego syste-
mu edukacji.

7

2. Struktury organizacyjne

pedagogiki porównawczej

a europejska polityka oświatowa

Analiza komparatystyczna systemów oświatowych państw Wspólnoty oraz peda-
gogiki porównawczej jako dyscypliny naukowej nie może dokonywać się bez wska-
zania podmiotów wpływających na jej rozwój, ponieważ działalność Unii Europej-
skiej w dziedzinie oświaty nierozerwalnie związana jest z pracami innych organiza-
cji politycznych, społecznych i gospodarczych zajmujących się problemami edukacji
w Europie i na świecie (Dziewulak, 1997: 30). Państwa UE wykazują dużą aktyw-
ność w działaniach na rzecz przemian oświatowych na świecie. Podejmując liczne
badania oraz otwierając się na dialog, współpracę i wymianę doświadczeń, wyzna-
czają kierunek polityki oświatowej Unii, a co za tym idzie — wiele decyzji i zmian
proponowanych przez Wspólnotę jest zgodnych z ogólnoświatowymi kierunkami
współczesnej edukacji oraz stanowi odpowiedź na aktualne potrzeby społeczeństw
państw członkowskich. Większość organizacji ponadnarodowych i międzynarodo-
wych podejmujących badania komparatystyczne działa w ramach ONZ. Kluczową
dla pedagogiki porównawczej agendą ONZ jest UNESCO. Aktywność w procesie
tworzenia nowych rozwiązań i wyznaczenia nowych kierunków polityki oświato-
wej

przejawiają także (Dziewulak, 1997: 30): Rada Europy, Organizacja Współpra-

cy i Rozwoju Ekonomicznego (OECD), Ośrodek Badań Oświatowych i Innowacji
(CERI) oraz

Międzynarodowe Biuro Edukacji z siedzibą w Genewie (BIE).

Na strukturę naukowo-badawczą pedagogiki porównawczej, a tym samym źródło
informacji dla instytucji politycznych, składają się także liczne ośrodki informa-
cji naukowej (ERIC, BLAISE, DIMDI, IRS, PASCAL, DIALOG, AUSINET, UNE-
SCO Bibliographic Database/EDFAC/IEEN, EURYDICE, EUDISED, EURYBASE
itp.) i dokumentacji na temat globalnych problemów oświaty (gromadzeniem do-
kumentacji zajmują się organizacje międzynarodowe, takie jak: ONZ/UNESCO,
Bank Światowy, Rada Europy, OECD, BIE, a także ośrodki i instytucje podejmu-
jące badania w skali regionalnej i lokalnej), ośrodki statystyki porównawczej (za
zbieranie, przetwarzanie i udostępnianie danych statystycznych na temat oświaty
na świecie odpowiedzialne jest głównie UNESCO, publikujące Statistical Yearbook
oraz Statistical Digest — UNESCO gromadzi wyniki badań przekazywane przez
ośrodki badawcze i statystyczne poszczególnych państw) oraz liczne stowarzysze-
nia pedagogiki komparatystycznej (Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej i Mię-
dzynarodowej Oświaty, Światowa Rada Towarzystw Pedagogiki Porównawczej,
Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej w Europie, Polskie Towarzystwo Pedago-
giki Porównawczej). Wymianie doświadczeń i rozwojowi badań porównawczych
sprzyjają międzynarodowe konferencje, sympozja i kongresy goszczące przedstawi-
cieli środowiska naukowego i politycznego z całego świata. Wyniki badań porów-
nawczych prezentowane są w licznych czasopismach, periodykach i biuletynach
(Pachociński, 1998: 115–132).

Do rozwoju pedagogiki porównawczej i międzynarodowych badań oświatowych
przyczyniają się również uniwersyteckie ośrodki kształcenia i badań naukowych
oraz centra pedagogiki porównawczej założone przez rządy lub osoby prywatne,

8

takie jak Międzynarodowe Centrum Studiów Pedagogicznych w Sèvres koło Pary-
ża (Centre International d’Etudes Pédagogiques Sèvres — CIEP), Niemiecki Insty-
tut Międzynarodowych Badań Pedagogicznych we Frankfurcie nad Menem (Deut-
sches Institut für Internationale Pädagogische Forschung — DIPF), Europejskie
Centrum Edukacyjne koło Rzymu (Centro Europeo dell’Educazione — CEDE)
(Váňová

, 2006: 64–65).

2.1. Rada Europy (Council of Europe — CE)

Rada Europy

(Council of Europe — CE) — międzynarodowa organizacja, niezależ-

na od Unii Europejskiej, z siedzibą w Strasburgu we Francji. Jest pierwszą euro-
pejską organizacją powołaną po II wojnie światowej w celu nawiązania współpra-
cy gospodarczej, społecznej, kulturalnej, prawnej i oświatowej (Dziewulak, 1997:
30). Od 1989 r. Rada Europy współpracuje ze wszystkimi krajami, których rządy
zostały wybrane w demokratycznych wyborach (http://www.opoka.org.pl/biblio-
teka/X/XU/rpeuropy.html).

Misją Rady Europy jest ochrona praw człowieka i demokracji parlamentarnej. CE
podejmuje również zadanie rozwoju współpracy międzynarodowej dążącej do ujed-
nolicania praktyki społecznej i prawnej poszczególnych państw oraz promowania
świadomości europejskiej tożsamości opartej na wspólnych wartościach (http://
www.coe.int/t/pl/Com/about_coe/).

Rada Europy odgrywa ważną rolę jako forum, na którym rozważane są proble-
my socjalne, kwestie dotyczące nietolerancji, integracji imigrantów, zagrożenia ży-
cia prywatnego przez nowoczesne technologie, bioetyczne eksperymenty, zagro-
żenia narkotykowe, działalność przestępczą (http://www.opoka.org.pl/biblioteka/
X/XU/rpeuropy.html). Czuwając nad reformami w sferze politycznej, prawnej, go-
spodarczej poszczególnych państw, CE monitoruje poszanowanie podstawowych
wartości praw człowieka, rządów prawa i demokracji. Podejmuje również zadanie
przekazywania wiedzy w dziedzinach takich, jak prawa człowieka, demokracja lo-
kalna, edukacja, kultura i środowisko, a także wzmacniania bezpieczeństwa oby-
wateli Europy (głównie przez walkę z terroryzmem, przestępczością zorganizowa-
ną, handlem ludźmi) (http://www.coe.int/t/pl/Com/about_coe/).

Jednym z największych osiągnięć Rady Europy jest ustalenie w 1953 r.

Europejskiej

Konwencji Praw Człowieka

(Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych

wolności — EKPC), na mocy której państwa członkowskie zobowiązują się do za-
gwarantowania i ochrony podstawowych praw człowieka (m.in. prawo do życia,
zakaz tortur, niewolnictwa, pracy przymusowej, zakaz karania bez ustawy, wol-
ność myśli, słowa, sumienia i zrzeszania się, prawo do skutecznego środka odwo-
ławczego i inne) (http://www.warsawsummit.pl/rada/).

Rada Europy podjęła badania komparatystyczne m.in. nad modelem kształcenia
nauczyciela, zwracając szczególną uwagę na analizę celów i treści kształcenia po-
szczególnych przedmiotów, planów nauczania oraz najczęściej występujących pro-
blemów oświatowych (głównie w zakresie szkoły podstawowej). Mimo że działal-
ność Rady Europy nie przynosi obligatoryjnych dyrektyw dla międzynarodowej
polityki edukacyjnej, przyczynia się do kształtowania kierunków rozwoju syste-
mów szkolnych (Dziewulak, 1997: 31).

Szczególne znaczenie dla międzynarodowej polityki oświatowej oraz procesu inte-
gracji edukacji na świecie mają prowadzone przez Radę Europy projekty. Polska od

9

2005 r. uczestniczy w projekcie pod tytułem

Edukacja językowa w Polsce

(Country

Profile), polegającym na szczegółowej ocenie sytuacji nauczania języków obcych,
języka narodowego, języków mniejszości i języków regionalnych w danym kraju
oraz przedstawieniu kierunków rozwoju polityki językowej kraju. Innymi ważny-
mi inicjatywami Rady Europy są Europejskie portfolio językowe oraz Europejski
Dzień Języków (26 września).

Najbardziej znaczącymi organizacjami, z którymi współpracuje Rada Europy,
są Unia Europejska oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej
(http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/rpeuropy.html).

2.2. Organizacja Narodów Zjednoczonych

do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury

(United Nations Educational, Scientific

and Cultural Organisation — UNESCO)

UNESCO — jako

organizacja multilateralna

— koordynuje działania służące rozwo-

jowi międzynarodowej współpracy kulturalnej, oświatowej, naukowej, informa-
cyjnej i komunikacyjnej. Służąc wzajemnemu poznaniu i rozumieniu między naro-
dami, dąży do realizacji wizji świata opartego na współpracy i wymianie między-
narodowej (Dziewulak, 1997: 33). Tworząc standardy współpracy (przez ustana-
wianie prawa międzynarodowego w wymienionych dziedzinach) oraz mobilizując
społeczność międzynarodową dla wspólnych działań, realizuje cele polityki mię-
dzykulturowej. Jednym z głównych zadań podejmowanych przez UNESCO jest
szerzenie na świecie kultury pokoju, opartego na międzyludzkiej solidarności, po-
szanowaniu odmienności oraz dialogu. UNESCO nazywane jest promotorem dia-
logu między narodami i cywilizacjami. Dialog oparty na demokracji i poszanowa-
niu praw człowieka oraz wymiana doświadczeń między narodami rozwijane przez
Organizację służą ochronie dziedzictwa kulturowego i naturalnego oraz perma-
nentnemu rozwojowi opartemu na założeniu, że „kolejne pokolenia będą mogły
korzystać z dziedzictwa, które jest udziałem współczesnych ludzi” (http://www.
unesco.pl/unesco/misja-unesco/). Podstawowymi instrumentami kształtującymi
politykę poszczególnych państw w zakresie dziedzictwa kulturowego jest

konwen-

cja haska

oraz

Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa

. Zadaniem UNESCO

jest wypracowywanie i wdrażanie międzynarodowych norm prawnych oraz pro-
gramów stymulujących współpracę między krajami, zapewniających ochronę róż-
norodności kulturowej oraz dialog międzykulturowy (http://www.unesco.pl/une-
sco/misja-unesco/).

Rządy państw europejskich, aktywizowane przez UNESCO, podejmują współpra-
cę również w dziedzinie nauki i edukacji oraz tworzenia

społeczeństwa informacyj-

nego

. Podstawą tych działań jest jedno z priorytetowych praw człowieka — prawo

do edukacji. UNESCO dąży do zapewnienia każdemu możliwości zdobywania wy-
kształcenia oraz stałego podnoszenia jakości kształcenia w państwach członkow-
skich. Celem działalności UNESCO w dziedzinie edukacji jest również wspieranie
wymiany doświadczeń, rozwoju innowacyjności oraz dialogu. Światowe Forum na
temat Edukacji (Dakar, 2000 r.) przyznało UNESCO rolę koordynatora programu

Edukacja dla Wszystkich

(Education for All). Jest on głównym programem edukacyj-

nym realizowanym przez Organizację. W 2000 r., podsumowując dziesięciolecie

10

realizacji programu na Światowym Forum Edukacyjnym w Dakarze, stwierdzono,
że mimo postępu w wielu dziedzinach, problemy związane z zapewnieniem wszyst-
kim — niezależnie od wieku, płci, rasy i narodowości — dostępu do edukacji na
wysokim poziomie, pozostają nadal nierozwiązane. Wśród wymienianych przez
UNESCO problemów, które powinny wyznaczać kierunek polityce oświatowej,
podkreślane są: aktywizacja uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim, zapew-
nienie kształcenia dzieci imigrantów, rozwój edukacji ustawicznej oraz wykorzy-
stanie nowych technologii w nauczaniu. Tym samy UNESCO przyczynia się do
realizacji

Milenijnych Celów Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych

(do których

należą m.in. zapewnienie powszechnej i podstawowej edukacji we wszystkich kra-
jach oraz zmniejszenie do 2015 r. o połowę liczby ludności żyjącej w skrajnym ubó-
stwie) (http://www.unesco.pl/unesco/misja-unesco/). Zadania szczegółowe podej-
mowane przez UNESCO w dziedzinie oświaty oscylują wokół problemu wzajem-
nego uznawania dyplomów, nauczania języków obcych, ujednolicania kształcenia
nauczycieli, respektowania praw człowieka, edukacji w pokoju oraz edukacji doro-
słych i kształcenia ustawicznego (Dziewulak, 1997: 33–34).

Programami służącymi rozwojowi współpracy i wymiany międzynarodowej
w dziedzinie edukacji, realizowanymi przez UNESCO (poza programem

Edukacja

dla Wszystkich

) są (http://www.unesco.pl/edukacja/strategia/):

1. Programy stypendialne, staże (http://www.unesco.pl/edukacja/stypendia-i-staze/).
2. Program szkół stowarzyszeniowych UNESCO (http://www.unesco.pl/edukacja/

szkoly-stowarzyszone/).

3. Program UNEVOC (http://www.unevoc.unesco.org/snippet.php).

Edukacja — uważana za podstawowe narzędzie rozwiązywania największych
obecnie problemów świata (jak obszary ubóstwa, rozprzestrzeniająca się epidemia
HIV/AIDS, degradacja środowiska, niezrównoważona konsumpcja, wzrost demo-
graficzny i trwałe przeobrażenia regionów miejskich oraz rolniczych) — stanowi
dziedzinę priorytetową dla UNESCO. Problemy te są przedmiotem zainteresowa-
nia najważniejszego w tej chwili programu edukacyjnego koordynowanego przez
UNESCO Edukacji dla Wszystkich. Jednym z priorytetów UNESCO jest również
edukacja kobiet i dziewcząt. Organizacja jest aktywnym uczestnikiem programu
Narodów Zjednoczonych

Inicjatywa na rzecz Edukacji Dziewcząt

(http://www.une-

sco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwoju/unesco-a-zrowno-
wazony-rozwoj/).

Organizacja realizuje swoje zadania w tej dziedzinie przez:
— promocję i wspieranie edukacji bazowej uważanej za podstawowe narzędzie

walki z ubóstwem, podstawowy instrument rozwoju społecznego oraz warunek
uczestnictwa jednostki w życiu społecznym i w podejmowaniu decyzji,

— inicjowanie zmian treści, metod i jakości nauczania,
— propagowanie nauczania dla przyszłości przez dostosowanie edukacji do kon-

tekstu kulturowego i do potrzeb uczących się.

Obecność UNESCO w państwach członkowskich oraz rozwój międzynarodowej
współpracy i realizacja poszczególnych celów wpisanych w misję Organizacji moż-
liwe są dzięki działalności komitetów narodowych, pełniących funkcje łączników
między Organizacją (z siedzibą w Paryżu) a instytucjami rządowymi i pozarządo-
wymi poszczególnych krajów.

Polski Komitet ds. UNESCO

powstał jako odrębna in-

stytucja w 1956 r. Komitet ma status organu doradczego Rady Ministrów. W skład
polskiego Komitetu ds. UNESCO wchodzą przedstawiciele instytucji rządowych
współpracujących z UNESCO, których kompetencje pokrywają się z głównymi po-
lami działalności Organizacji, a także osoby reprezentujące środowiska naukowe
i twórcze. Przy komitecie działają komisje problemowe: do spraw edukacji, nauk
ścisłych, kultury, informacji, nauk społecznych.

11

W dziedzinie edukacji Polski Komitet ds. UNESCO realizuje program Edukacja dla
Wszystkich, program szkół stowarzyszonych oraz współpracuje w zakresie szkolnic-
twa wyższego.

W dziedzinie kultury działania komitetu koncentrują się na

programie Światowe-

go Dziedzictwa

, zagadnieniach związanych z dziedzictwem niematerialnym, ochro-

ną różnorodności kulturowej i dialogu między cywilizacjami. W kwestiach nauki
w ostatnim czasie szczególnie istotne stały się sprawy związane z etyką badań na-
ukowych. Komitet zabiega o powszechność dostępu do informacji, wykorzysta-
nie nowoczesnych technik w kulturze i edukacji, realizuje

program

Pamięć Świata

,

chroniący dziedzictwo dokumentarne, przyczynia się do propagowania wiedzy na
temat UNESCO (http://www.unesco.pl/polski-komitet-ds-unesco/).

Wśród aktualnych priorytetów Organizacji Polski Komitet ds. UNESCO wymienia
jakość, finansowanie, zarządzanie edukacją, edukację włączającą oraz zadania wy-
nikające z realizacji programu Edukacja dla Wszystkich.

Pod patronatem UNESCO społeczność międzynarodowa obchodzi dni związane
z edukacją (http://www.unesco.pl/edukacja/article/26/2008-priorytety-unesco-w-
-dziedzinie-edukacji/):
1. Dzień Języka Ojczystego (21 lutego).
2. Dzień Alfabetyzacji (8 września).
3. Międzynarodowy Dzień Nauczyciela (5 października).
4. Światowy dzień AIDS (1 grudnia).

Inne ważne wydarzenie (http://www.unesco.pl/edukacja/article/26/2008-prioryte-
ty-unesco-w-dziedzinie-edukacji/) to

Tydzień Edukacji Globalnej

(w 2008 r. przypadł

na 21–27 kwietnia, był obchodzony pod hasłem Wysokiej jakości edukacja drogą do
przeciwdziałania wykluczeniom).

Rok 2008 określono mianem

Międzynarodowego Roku Języków

oraz

Roku Planety Zie-

mi

, zwracając uwagę na kwestię różnorodności i edukacji językowej na świecie oraz

edukacji na temat

zrównoważonego rozwoju

.

W Polsce funkcjonuje dziewięć spośród 575 katedr UNESCO. W kolejności ich
ustanowienia są to (por. http://www.unesco.pl/edukacja/szkolnictwo-wyzsze/ka-
tedry-unesco-w-polsce/; http://www.unesco.pl/edukacja/szkolnictwo-wyzsze/pro-
gram-sieci-katedr-unesco-unitwinunesco-chairs/):

1. Katedra UNESCO Praw Człowieka i Pokoju

— ustanowiona w 1993 r. przy Wydziale

Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

2. Katedra UNESCO Trwałego Rozwoju

— ustanowiona w 1994 r. przy Europejskim

Instytucie ds. Rozwoju Lokalnego i Regionalnego UW.

3. Katedra UNESCO Jakości Nauczania i Nauki

— ustanowiona w 1996 r. na Uniwersy-

tecie Warmii i Mazur w Olsztynie.

4. Katedra UNESCO ds. Kobiet, Społeczeństwa i Rozwoju

— ustanowiona w 1996 r.

przy Wydziale Filozofii i Socjologii UW.

5. Katedra UNESCO Medycyny Molekularnej

— ustanowiona w 1998 r. przy Polskiej

Akademii Nauk.

6. Katedra UNESCO/EOLOSS Zarządzania dla Rozwoju

— ustanowiona w 1998 r. przy

Akademii Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.

7. Katedra UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową

— usta-

nowiona w lipcu 2002 r. przy Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagielloń-
skiego w Krakowie.

8. Katedra UNESCO Pedagogiki Społecznej im. Janusza Korczaka

— ustanowiona w li-

stopadzie 2004 r. na Wydziale Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Spe-
cjalnej w Warszawie.

12

9. Katedra UNESCO Studiów Interdyscyplinarnych

— ustanowiona w 2006 r. przy Ka-

tedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego.

2.3. Międzynarodowe Biuro Edukacji w Genewie

(Bureau International d’Éducation — BIE)

1

Międzynarodowe Biuro Edukacji zostało założone w 1925 r. w Genewie. BIE gro-
madzi informacje pochodzące z badań nad programami nauczania, stanowiąc cen-
trum wymiany i rozpowszechniania informacji o treściach i metodach nauczania
oraz osiągnięciach edukacyjnych.

W latach 90. BIE zainicjowało liczne międzynarodowe badania komparatystyczne,
spośród których za najważniejsze uważane są: badania nad wychowaniem obywatel-
skim, multikulturalizmem, agresją w szkołach, studia nad powiązaniami (lub bra-
kiem powiązań) między badaniami oświatowymi a podejmowaniem decyzji przez
osoby kierujące szkolnictwem. Publikowane przez Biuro kwartalnik Prospects (Per-
spektywy) oraz biuletyn Educational Innovation and Information (Innowacje i in-
formacje edukacyjne) wydawane są w kilku językach (m.in. angielskim, francuskim
i hiszpańskim). Ważnym opracowaniem publikowanym przez Biuro jest seria bro-
szur pod wspólnym tytułem Educational Practices Series (Praktyka oświatowa). Pu-
blikacja, choć przybiera postać broszury, stanowi forum, na którym swoje poglądy
prezentują wysokiej klasy specjaliści — badacze zjawisk oświatowych. Zadaniem
serii jest zaprezentowanie najważniejszych problemów oświatowych o międzyna-
rodowym znaczeniu. Pisane przystępnym językiem, pozbawionym specyficznego,
naukowego akcentu oraz poruszające problemy praktyki edukacyjnej i wychowaw-
czej, mogą pełnić funkcje poradników, a tym samym docierać do szerokiego grona
odbiorców — nauczycieli, wychowawców, również rodziców. Oto tytuły kilku bro-
szur: Nauczanie, Rodzice i nauka dzieci, poprawianie osiągnięć uczniów w zakresie
matematyki, Tutoring [rozumiany jako wzajemne wspieranie w procesie uczenia się
— przyp. autora], Jak uczniowie się uczą, Zapobieganie niewłaściwemu zachowa-
niu, Zapobieganie HIV/AIDS w szkole

2

.

BIE corocznie publikuje CD-ROM

pt. Word data on Education, organizuje w róż-

nych miejscach na świecie kursy tworzenia programów nauczania, koordynuje pra-
ce nad narodowymi raportami na temat edukacji w poszczególnych krajach, orga-
nizuje konferencje poświęcone sytuacji edukacji na świecie (m.in. międzynarodową
konferencję International Conference on Education, odbywającą się co cztery lata
w Genewie), przyznaje medal Comeniusa, stanowiący nagrodę za szczególne osią-
gnięcia nauczycieli i badaczy zjawisk oświatowych

3

.

Międzynarodowe Biuro Edukacji podejmuje problematykę komparatystyki oświa-
towej oraz organizuje sesje Międzynarodowej Konferencji Oświatowej, w której
uczestniczą ministrowie oświaty krajów członkowskich UNESCO. Konferencja sta-
nowi okazję do prezentacji wyników badań porównawczych prowadzonych w po-
szczególnych krajach, wymiany poglądów i opinii na temat osiągnięć i trudności
w dziedzinie oświaty. Opracowuje rekomendacje o charakterze administracyjnym
oraz pedagogicznym. Pierwsze dotyczą kwestii związanych z planowaniem i zarzą-
dzaniem oświatą, organizacją placówek wychowawczych, finansowaniem oświaty,
poradnictwem zawodowym itp. Rekomendacje pedagogiczne odnoszą się do pro-
blemów związanych z planowaniem nauczania, doskonaleniem dydaktyki poszcze-
gólnych przedmiotów, alfabetyzacją dorosłych itp. Często stanowią one inspirację
dla działań wspólnotowej polityki edukacyjnej (Dziewulak, 1997: 33).

1

Dziewulak, 1997: 33–34.

2

Lista publikacji wchodzą-

cych w skład Educational

Practices Series znajduje się

na stronie internetowej:

http://www.ibe.unesco.

org; Na stronie zamieszczo-

ne zostały również linki do

wymienionych broszur.

3

Na podstawie materia-

łów udostępnionych przez

prof. dr hab. Andrzeja Ja-

nowskiego (A. Janowski

w latach 1994–1998 peł-

nił funkcję wiceprzewod-

niczącego rady sprawu-

jącej kierownictwo nad

działalnością Międzyna-

rodowego Biura Edukacji).

13

2.4. Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego

(Organisation for Economic Cooperation and Development

— OECD) w Paryżu.

Ośrodek Badań Oświatowych i Innowacji

(Centre for Educational Research and Innovation — CERI) w Paryżu

Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego jest międzynarodową organi-
zacją gospodarczą, skupiającą 30 wysoko rozwiniętych i demokratycznych państw,
której podstawowym zadaniem jest koordynacja polityki społeczno-ekonomicznej
krajów Unii Europejskiej. Zadanie to realizowane jest przez wspieranie państw
członkowskich w osiąganiu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego sto-
py życiowej obywateli. Polska jest pełnoprawnym członkiem OECD od 1996 r.
(Pierwszym polskim sekretarzem akredytowanym przy OECD, a zarazem najważ-
niejszym negocjatorem po stronie Polski był Mieczysław Szostak).

OECD opracowuje wytyczne (zasady) oraz standardy regulujące międzynarodo-
we stosunki gospodarcze. Przyjmują one postać zleceń, rezolucji, deklaracji, umów
i kodeksów, stosowanych przez wszystkie kraje członkowskie. Tym samym wyzna-
cza kierunek działań stawiających czoła gospodarczym, społecznym i ekonomicz-
nym wyzwaniom globalizacji oraz wypracowuje wspólne stanowisko najbardziej
rozwiniętych gospodarczo państw świata wobec podstawowych kwestii gospo-
darczych i społecznych. Organizacja wspiera kraje członkowskie w rozwiązywa-
niu problemów wynikających z postępu cywilizacyjnego (zarządzanie korporacyj-
ne, gospodarka informacyjna, wyzwania związane ze zjawiskiem starzenia się spo-
łeczeństw), zajmuje się pomocą dla państw najbiedniejszych, a także opracowu-
je raporty, studia, analizy i prognozy dotyczące niemal wszystkich dziedzin życia
ekonomiczno-społecznego (m.in. sytuacji gospodarczej i prognoz wzrostu w kra-
jach członkowskich). Państwa należące do OECD zobowiązane są do współpracy
i wymiany doświadczeń w sprawach ekonomiczno-społecznych, zapewnienia ko-
ordynacji swojej polityki gospodarczej i społecznej (zwłaszcza uzgadniania kierun-
ków i ujednolicania instrumentów tej polityki), podejmowania wspólnych działań
na arenie międzynarodowej w zakresie problematyki ekonomiczno-społecznej, do-
starczania Organizacji informacji niezbędnych do prowadzenia badań nad skut-
kami ewolucji sytuacji gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich oraz
w skali globalnej dla polityki prowadzonej przez rządy tych krajów (http://www.
msz.gov.pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf).

Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego stanowi globalne forum wy-
miany informacji i doświadczeń, a także centrum studiów nad poszczególnymi go-
spodarkami oraz ich wspólnymi powiązaniami, stanowiąc tym samym ważny ośro-
dek informacji i dokumentacji dla pedagogiki porównawczej (http://www.msz.gov.
pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf). Istotne jest również zaan-
gażowanie OECD w sprawy edukacji zrzeszonych krajów. W strukturze OECD
wydzielono Komitet Edukacyjny określający główne kierunki polityki oświatowej
w aspekcie przemian społecznych i politycznych, a także Ośrodek Badań Oświato-
wych i Innowacji (Centre for Educational Research and Innovation — CERI) pro-
wadzący międzynarodowe badania społeczno-oświatowe (Dziewulak, 1997: 32).
Prowadzone przez CERI komparatystyczne analizy doświadczeń państw człon-
kowskich OECD służą rozpoznawaniu i eliminowaniu barier w doskonaleniu syste-
mów i praktyk oświatowych oraz weryfikowaniu innowacji w kształceniu. Jednym
z najważniejszych projektów realizowanych przez CERI jest opracowanie nauko-
wych i technicznych wskaźników w kształceniu (Pachociński, 1998: 130; Váňová,
2006: 67).

14

Dobromir Dziewulak wymienia trzy główne zagadnienia, wokół których oscylują
działania polityki edukacyjnej OECD (Dziewulak, 1997: 32):
— opracowywanie raportów poświęconych proponowanym strategiom rozwoju

szkolnictwa,

— badania systemów oświatowych przeprowadzane na zlecenie zainteresowanych

krajów,

— planowanie i przewidywanie rozwoju oświaty zgodnie z tendencjami gospodar-

czo-ekonomicznymi i postępem techniki w danym regionie.

Działalność OECD opiera się na kilku kluczowych zasadach. Zostały one wymie-
nione w opracowaniu przygotowanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych
(http://www.msz.gov.pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf):
—

zasada niedyskryminacji

(non-discrimination) — w myśl tej zasady państwa człon-

kowskie OECD zobowiązane są do jednakowego traktowania swoich obywateli
i osób pochodzących z innego kraju,

—

zasada narodowego traktowania

(national treatment)

inwestorów zagranicznych

—

na mocy tej zasady przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego — po-
chodzącego z krajów OECD — mają zapewniony taki sam status, jak przedsię-
biorstwa krajowe,

—

zasada liberalizacji

(rollback) — stanowi o obowiązku krajów OECD do określe-

nia programu działań liberalizacyjnych,

—

zasada niewprowadzania nowych ograniczeń

(stand still) — na mocy tej zasady pań-

stwa członkowskie powinny dążyć do stopniowego znoszenia środków ograni-
czających realizację zasady liberalizacji.

Metoda działania OECD, oparta na zasadzie „nacisku równych sobie” (peer pres-
sure), polega na wzajemnej presji wywieranej przez rządy wszystkich krajów człon-
kowskich w celu osiągnięcia porozumienia w najważniejszych dziedzinach współ-
pracy wspólnotowej. Strategia ta ma na celu zapewnienie poszanowania interesów
i stanowisk partnerów w toku podejmowania suwerennych decyzji narodowych
w sprawach gospodarki i życia społecznego oraz rozliczenie z przyjętych wzajem-
nych zobowiązań (http://www.msz.gov.pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OEC-
D70102.pdf).

Priorytetami wyznaczającymi kierunki działań państw należących do OECD są:
demokracja, poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich oraz stabil-
ny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej (http://www.msz.gov.pl/files/
docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf).

2.5. Europejska Sieć Informacji o Edukacji (Education Information

Network in European Community — EURYDICE)

EURYDICE została powołana w 1980 r. przez Unię Europejską na mocy Rezolu-
cji o współpracy w dziedzinie edukacji, przyjętej przez Radę Wspólnot Europej-
skich w celu nawiązania stałej współpracy i wymiany informacji o systemach edu-
kacyjnych między państwami członkowskimi a centralnym Europejskim Biurem
w Brukseli, koordynującym działania Sieci (Váňová

, 2006: 67; http://www.men.

gov.pl/wspolpraca/eurydice/europejska_siec_informacji.php).

Do głównych grup odbiorców EURYDICE należą (http://www.men.gov.pl/wspol-
praca/eurydice/europejska_siec_informacji.php):
— politycy zajmujący się oświatą,
— pracownicy administracyjni,

15

— środowiska naukowe,
— nauczyciele,
— studenci.

Działalność EURYDICE zmierza do rozwoju wymiany informacji o systemach edu-
kacyjnych, ukazania ich różnorodności oraz wskazania elementów wspólnych (bez
formułowania sądów, dokonywania ocen), a także informowania polityków oświa-
towych, decydentów, administratorów oświaty, badaczy, wszystkich zainteresowa-
nych edukacją (na szczeblu krajowym) o funkcjonujących w innych krajach rozwią-
zaniach. Sieć przygotowuje liczne publikacje książkowe dotyczące systemów szkol-
nych na świecie, prowadzi bazę internetową (www.eurydice.org). Publikacje inter-
netowe są corocznie aktualizowane przez krajowe biura Sieci. Na uwagę zasługu-
je

EURYBASE

— obszerna baza danych o systemach edukacyjnych krajów objętych

Siecią. Prezentując rzetelną informację w dwóch wersjach językowych (w języku
angielskim oraz języku danego kraju), umożliwia analizę porównawczą systemów
edukacyjnych różnych krajów.

Źródłami informacji przygotowanymi przez EURYDICE są również (http://www.
men.gov.pl/wspolpraca/eurydice/europejska_siec_informacji.php):
— Structures of the Education and Initial Training Systems — zwięzła prezentacja

systemów edukacji w poszczególnych krajach,

— National Summary Sheets — skrótowe opisy narodowych systemów edukacji

oraz zwięzła prezentacja aktualnie przygotowywanych reform,

— Organisation of School Time — prezentacja informacji dotyczących organizacji

roku szkolnego w poszczególnych krajach (daty rozpoczęcia i zakończenia zajęć
szkolnych w szkolnictwie podstawowym i średnim, terminy wakacji, ferii, świąt
państwowych itp.).

Lista najnowszych publikacji EURYDICE dostępna jest na stronie internetowej:
http://www.men.gov.pl/wspolpraca/eurydice/publikacje_eurydice.php.

16

3. Międzynarodowa działalność

na rzecz rozwoju oświaty

oraz integracji europejskiej

wybranych polskich organizacji

Grupa Zagranica

Jest to stowarzyszenie skupiające polskie organizacje pozarządowe działające poza
granicami kraju. Celem działalności Grupy jest wymiana informacji między or-
ganizacjami działającymi za granicą, udział w formowaniu i realizowaniu polskiej
polityki pomocowej, współpraca z administracją publiczną oraz z pokrewnymi po-
rozumieniami w innych krajach, upowszechnianie informacji o międzynarodowej
działalności polskich organizacji pozarządowych, a także uwrażliwienie polskiej
opinii publicznej na kwestie pomocy międzynarodowej.

Więcej informacji na temat działalności Grupy Zagranica na stronie: http://www.
zagranica.org.pl/.

W ramach Grupy Zagranica działają m.in.:

1. Fundacja Edukacja dla Demokracji

4

Zadaniem Fundacji jest inicjowanie, wspieranie i koordynowanie działalności
edukacyjnej służącej krzewieniu idei demokracji. Fundacja szkoli pedagogów,
działaczy lokalnych organizacji obywatelskich, dziennikarzy, przedstawicieli
władz lokalnych oraz samodzielnych trenerów, w celu przygotowania ich do pro-
wadzenia edukacji obywatelskiej. Jej zadaniem jest także uspołecznianie szkoły
przez wspieranie świadomego udziału społeczności lokalnej, rodziców, pedago-
gów oraz samorządu terytorialnego w decydowaniu o lokalnej polityce edukacyj-
nej, treściach i metodach oraz programie wychowawczym szkoły. Zajmuje się pu-
blikowaniem materiałów poświęconych edukacji obywatelskiej i funkcjonowaniu
społeczeństwa obywatelskiego.

Celem działalności Fundacji jest rozpowszech-

nianie wiedzy na temat demokracji i gospodarki wolnorynkowej oraz kształto-
wanie umiejętności działania obywatelskiego w państwie demokratycznym. Fun-
dacja Edukacja dla Demokracji wspiera społeczności lokalne — zarówno w Pol-
sce, jak i poza jej granicami (Europa Wschodnia i Południowa, Azja Centralna,
Kaukaz, Afryka) — w działaniach na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskie-
go. Podejmuje współpracę z ludźmi różnych narodowości, wyznań i przekonań
politycznych. Wychodząc z założenia, że demokracja i społeczeństwo obywatel-
skie istnieją nie tylko dla wybranych, swą działalnością obejmuje również tereny,
na których obserwowany jest ograniczony dostęp do edukacji, rynku pracy oraz
możliwości współdecydowania o własnym losie (źródło: materiały promocyjne
Fundacji).

Więcej informacji na temat Fundacji: http://www.edudemo.org.pl/pl1/index.php.

4

Przewodniczącym Rady

Programowej oraz aktyw-

nym działaczem Fundacji

jest prof. dr hab. Andrzej

Janowski — wykładowca

Akademii Humanistycz-

no-Ekonomicznej.

17

2. Fundacja Polska Akcja Humanitarna

(organizacja pożytku publicznego)

Realizując misję Uczynić świat lepszym poprzez zmniejszenie cierpienia i niesie-
nie wartości humanitarnych, organizuje pomoc humanitarną i rozwojową, do-
broczynną, charytatywną, społecznie użyteczną i oświatową, a także przeciw-
działa wykluczeniu społecznemu.

Więcej na stronie: http://www.pah.org.pl/.

3. Caritas Polska

(organizacja pożytku publicznego)

Misję Caritas Polska wyraża hasło: Usłyszeć głos ubogich, przyjąć jako własny
i stać się tym głosem. Caritas podejmuje zadanie niesienia pomocy społecznej
i charytatywnej w Europie Środkowej i Wschodniej, Azji i Afryce. Do najważ-
niejszych działań organizacji należą: wspieranie podstawowych potrzeb ofiar ka-
taklizmów naturalnych, wojny i kryzysu gospodarczego (dostarczenie żywności,
odzieży, lekarstw, środków higienicznych, zapewnienie tymczasowego schronie-
nia, wspieranie odbudowy zniszczonych domów, wyposażenia mieszkań, finanso-
wanie wyprawek szkolnych, organizowanie wakacji dla dzieci z rodzin dotknię-
tych tragedią), wspieranie finansowania osób polskiego pochodzenia na Wscho-
dzie, wspieranie budowy domów dla osób starszych i samotnych, domów kolonij-
nych, placówek socjalnych na Wschodzie, finansowanie rozbudowy centrów me-
dycznych, organizowanie szkoleń z zakresu prowadzenia gospodarstw wiejskich
w Afryce, publikowanie materiałów dotyczących problematyki społecznej. Jedną
z najbardziej znanych inicjatyw Caritas jest program Adopcja na odległość, któ-
rym objęte są dzieci — ofiary kataklizmów.

Więcej na stronie: http://www.caritas.pl/.

4. Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Jej celem jest rozwijanie wolności i praw człowieka w kraju i za granicą. Funda-
cja prowadzi działania edukacyjne w zakresie praw człowieka, koordynuje ruch
na rzecz praw człowieka oraz tworzenia kultury swobód obywatelskich i posza-
nowania godności każdej osoby.

Więcej na stronie: http://www.hfhrpol.waw.pl/.

5. Fundacja im. Stefana Batorego

(organizacja pożytku publicznego)

Wspierając rozwój demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, organizacja dąży
do rozwoju współpracy i solidarności międzynarodowej, propagowania zasad
państwa prawa oraz wzmacniania aktywności społecznej.

Więcej na stronie: http://www.batory.org.pl/.

6. Stowarzyszenie Edukatorów

Cel Stowarzyszenia, czyli budowanie społeczeństwa obywatelskiego przez wspie-
ranie szkół w podnoszeniu jakości ich pracy, realizowany jest przez prowadzenie
projektów rozwoju edukacyjnego na poziomie lokalnym oraz szkoleń w zakresie
doskonalenia zarządzania oświatą. Stowarzyszenie pośredniczy w przekazaniu
doświadczeń polskiej oświaty w Europie Wschodniej i na Bałkanach.

Więcej na stronie: http://www.sted.org.pl/.

7. Gdańska Fundacja Oświatowa

Podejmuje zadanie rozwijania działalności edukacyjnej odpowiadającej potrze-
bom życia społecznego — przede wszystkim przez tworzenie oferty edukacyj-
nej odpowiadającej wymogom współczesnej rzeczywistości, kształtowanie wśród

18

młodzieży oraz nauczycieli postawy otwarcia na świat, promowanie wielokultu-
rowości i tolerancji.

Więcej na stronie: http://www.gfo.pl/.

8. Fundacja Szczęśliwe Dzieciństwo

(organizacja pożytku publicznego)

Fundacja niesie pomoc dzieciom i młodzieży (szczególnie z grup ryzyka społeczne-
go), podejmuje zadanie kształtowania skutecznych metod wychowawczych, wyrów-
nywania szans społecznych przez promowanie wśród młodych aktywnego trybu ży-
cia społecznego, rozbudzanie wartościowych zainteresowań, aktywności kultural-
nej, zapobieganie bezrobociu wśród młodzieży oraz jej aktywizację zawodową.

Więcej na stronie: http://www.fsd.lublin.pl/portal/.

9. Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej

(organizacja pożytku publicznego)

Fundacja realizuje swoją misję — przygotowanie młodych ludzi do bycia aktyw-
nymi i odpowiedzialnymi obywatelami — przez dostarczanie młodzieży wie-
dzy na temat zjawisk społecznych, politycznych i ekonomicznych, kształtowanie
krytycznego i twórczego myślenia, przygotowanie młodych ludzi do aktywności
społecznej, kształtowanie odpowiedzialności i troski o dobro wspólne.

Więcej na stronie: http://www.ceo.org.pl/portal/home.

10. Fundacja Pomocy Dzieciom „Krzyk”

Celem działalności Fundacji jest budowanie klimatu wsparcia i pomocy grupom
zagrożonym wykluczeniem społecznym (w tym dzieciom i młodzieży ze środo-
wisk zaniedbanych, zagrożonych patologią i wykluczeniem społecznym, rodzin
dysfunkcyjnych). Fundacja dba o promocje i rozwój wolontariatu, aktywizowa-
nie lokalnych społeczności do podejmowania działań samopomocowych, promo-
wanie pozaszkolnych metod wychowawczych i edukacyjnych, rozwój działalno-
ści oświatowej i kulturalnej na rzecz dzieci i młodzieży.

Więcej na stronie: http://bilgoraj.com.pl/katalog/obiekt.php?fundacja_pomocy_
dzieciom_krzyk&kat=16&ob_id=905.

11. Salezjański Wolontariat Misyjny — „Młodzi Światu”

(organizacja pożytku publicznego)

Wolontariat misyjny ma na celu niesienie pomocy najuboższym — głównie dzie-
ciom i młodzieży pochodzącym z krajów najbiedniejszych (Afryka, Ameryka Po-
łudniowa, Europa Wschodnia). Cel ten jest realizowany przez działalność placó-
wek misyjnych, rozwój projektów pedagogiczno-edukacyjnych, medycznych oraz
administracyjnych. Wolontariusze dbają o edukację dzieci i młodzieży, kształ-
towanie aktywnych postaw społecznych, rozwój tolerancji i włączanie młodych
w działalność społeczną i publiczną.

Więcej na stronie: http://www.mlodziswiatu.pl/.

To tylko nieliczne spośród organizacji działających w ramach Grupy Zagranica.
Więcej informacji: http://www.zagranica.org.pl/.

19

4. Wybrane programy

i projekty edukacyjne

Jednym ze sposobów wspierania współpracy państw członkowskich w dziedzinie
edukacji są

programy i projekty edukacyjne

Unii Europejskiej. Większość z nich reali-

zuje hasło uczenia się przez całe życie i funkcjonuje w oparciu o Decyzję Parlamen-
tu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 15 listopada 2006 r., określającą
program działań w zakresie uczenia się przez całe życie. Wspierają one chęć zdoby-
wania wiedzy i podwyższania poziomu kształcenia, a także służą międzynarodo-
wej wymianie doświadczeń.

Ich kluczowym założeniem jest tworzenie przez edukację Europy bez granic i ba-
rier (http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF).

Najważniejszymi wspólnotowymi programami są:
1. Socrates (w jego ramach: Comenius, Erasmus, Grundtvig, Minerva, Lingua).
2. Leonardo da Vinci.
3. Program Młodzież.
4. Tempus.

Spośród nich dla Polski dostępne są: Socrates, Młodzież, Leonardo da Vinci.

Socrates

(http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF; Rabczuk,

2007: 51) jest to program adresowany do uczelni, szkół, nauczycieli, instytucji
szkolących i doskonalących, wspierający mobilność studentów oraz współpracę
międzynarodową na wszystkich poziomach edukacji:
— przedszkolnym, szkoły podstawowej oraz średniej wszystkich typów — pro-

gram

Comenius

, promujący hasło Europa w szkole. Jego celem jest poprawa ja-

kości kształcenia oraz rozwoju europejskiego wymiaru kształcenia przez nawią-
zanie współpracy między szkołami oraz placówkami kształcenia zawodowego
nauczycieli różnych krajów Wspólnoty, w celu opracowywania wspólnych pro-
gramów nauczania, innowacyjnych metod i materiałów dydaktycznych. Dzia-
łania te zmierzają do podniesienia poziomu kształcenia w poszczególnych kra-
jach, służą wymianie doświadczeń oraz rozpowszechnianiu tzw. dobrych prak-
tyk. Ważnym celem programu jest wspieranie społeczności szkolnej — uczniów
i nauczycieli — w kształtowaniu poczucia przynależności do społeczności euro-
pejskiej, rozwijanie współpracy oraz wymiany międzynarodowej, a także pro-
mowanie kształcenia w zakresie języków obcych (http://www.socrates.org.pl/
Socrates2/index1.php?dzial=5);

— szkolnictwa wyższego — program

Erasmus

, mający na celu promowanie europej-

skiego wymiaru szkolnictwa wyższego przez rozwój wymiany i współpracy stu-
dentów i nauczycieli akademickich (wyjazdy do partnerskich uczelni, podczas
których realizowany jest uzgodniony program — od trzech miesięcy do roku).
(Mobilności studentów służy wprowadzenie Europejskiego Systemu Transferu
Punktów — ECTS, umożliwiającego zaliczenie okresu studiów odbytych za gra-
nicą)

(http://www.socrates.org.pl/Socrates2/index1.php?dzial=4);

— kształcenia dorosłych — program

Grundtvig

, promujący ideę kształcenia się przez

całe życie, dzięki propagowaniu współpracy europejskiej między instytucjami
prowadzącymi kształcenie dorosłych. Wspiera formy kształcenia ustawicznego

20

oraz promuje innowacje w tej dziedzinie. Rozwijając ideę kształcenia ustawicz-
nego, dba o budowanie aktywnych postaw obywatelskich w zdobywaniu wie-
dzy i nowych umiejętności oraz poszerzaniu i doskonaleniu swoich kwalifikacji.
Przez promowanie wykorzystania nowych technologii w edukacji dorosłych dba
o podniesienie poziomu kształcenia i zdobywanie nowych kompetencji. Służąc
wyrabianiu postawy mobilności wśród dorosłych, zwiększa ich szanse na za-
trudnienie na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy (http://www.socrates.
org.pl/Socrates2/index1.php?dzial=10).

Program

Minerva

jest adresowany do osób korzystających z form kształcenia otwar-

tego oraz kształcenia na odległość. Jego celem jest promowanie wykorzystywania
nowych technologii informatyczno-komunikacyjnych w nauczaniu (http://www.
socrates.org.pl/Socrates2/index1.php?dzial=8).

W ramach programu

Lingua

promowana jest nauka języków obcych. Ma on na celu

podnoszenie poziomu edukacji językowej przez ułatwienie dostępu do nauki języ-
ków obcych w ramach edukacji ustawicznej (http://www.socrates.org.pl/Socrate-
s2/index1.php?dzial=7).

Z kolei program

Arion

(funkcjonujący w ramach Socratesa) pozwala na wymianę

doświadczeń między osobami odpowiedzialnymi za kierowanie, ocenę i organi-
zację edukacji, umożliwiając poznanie systemów edukacyjnych funkcjonujących
w innych krajach. W ramach programu ARION organizowane są wizyty studyj-
ne, w których biorą udział przedstawiciele administracji oświatowej (http://www.
sv.org.pl/).

Głównym celem programu SOCRATES jest poprawa jakości edukacji przez wielo-
stronną współpracę i wymianę doświadczeń między instytucjami zajmującymi się
edukacją, uczniami, studentami i nauczycielami krajów Wspólnoty.

Więcej na temat programu SOCRATES: http://www.socrates.org.pl/socrates2/in-
dex1.php?dzial=4.

Leonardo da Vinci

(http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF; Rab-

czuk, 2007: 51) to program wspierający działania Unii w zakresie kształcenia
i szkolenia zawodowego na wszystkich poziomach. Jego adresatami są instytucje,
organizacje, osoby zajmujące się rozwojem kształcenia zawodowego: szkoły zawo-
dowe, uczelnie, przedsiębiorstwa, instytucje szkoleniowe, władze publiczne. Ce-
lem programu jest podniesienie poziomu kształcenia zawodowego, a w rezultacie
— dostosowanie kształcenia zawodowego do potrzeb europejskiego rynku pracy,
a tym samym osiągnięcie europejskiego standardu w edukacji zawodowej. Otwar-
cie rynku pracy dyktuje potrzebę działań zmierzających do opracowania i realizacji
standardów kształcenia zawodowego, które umożliwią zdobywanie porównywal-
nych kwalifikacji, a tym samym umożliwią wzajemne uznawanie świadectw i dy-
plomów przez kraje Wspólnoty. W ramach programu Leonardo da Vinci podejmo-
wane są działania mające na celu wykształcenie kadr, których kwalifikacje odpo-
wiadają zapotrzebowaniom współczesnego rynku pracy. Realizacji podjętych ce-
lów służy kształcenie nastawione na przekazanie wiedzy użytecznej (praktycznej),
prowadzenie doradztwa zawodowego, organizowanie szkoleń i praktyki zawodo-
wej, wspieranie współpracy uczelni z przedsiębiorstwami.

W ramach programu Leonardo da Vinci realizowane są następujące projekty:
— projekty pilotażowe — służące poprawie jakości kształcenia oraz rozwojowi do-

radztwa zawodowego,

— projekty wymiany i staży, głównie międzynarodowych — adresowane do osób

uczących się, przede wszystkim korzystających z ofert kształcenia ustawiczne-
go, zmierzające do łączenia teorii z praktyką oraz poprawy znajomości języków
obcych.

21

Więcej na temat programu Leonardo da Vinci: http://leonardo.org.pl/.

Program

Młodzież

(http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF;

Rabczuk, 2007: 51) jest adresowany do osób w wieku 15–25 lat oraz osób nie-
pracujących, uczestniczących w kształceniu pozaszkolnym oraz nieformalnych for-
mach edukacji. Szczególnym adresatem programu jest młodzież zagrożona wyklu-
czeniem społecznym — niepełnosprawna, pochodząca z ubogich środowisk, do-
tknięta lub zagrożona patologiami społecznymi, bezrobotna itp. Jego nadrzędnym
celem jest budowanie aktywności młodych (przede wszystkim na polu walki z ne-
gatywnymi zjawiskami społecznymi — głównie z przejawami nietolerancji), zain-
spirowanie ich do poznawania innych kultur i społeczeństw oraz rozwijanie umie-
jętności radzenia sobie z problemami społecznymi. Wśród projektów realizowa-
nych w ramach programu Młodzież na szczególną uwagę zasługują:
—

Młodzież dla Europy

— wymiana międzynarodowa,

—

Wolontariat Europejski

— nieodpłatna działalność społeczna podejmowana w pań-

stwie członkowskim innym niż kraj pochodzenia,

—

Inicjatywa Młodych

— wykorzystanie doświadczenia zdobytego podczas odbyte-

go za granicą stażu, wolontariatu w działaniach na szczeblu lokalnym, regional-
nym czy europejskim.

Więcej na temat programu Młodzież: http://www.mlodziez.org.pl/.

Programy edukacyjne UE

służą wymianie doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie

zarządzania szkołami oraz stosowanych metod i form kształcenia. Sprzyjają roz-
wojowi mobilności uczniów, kadry pedagogicznej oraz badaczy, promowaniu na-
uki języków obcych, kształtowaniu świadomości interkulturowej, rozpowszechnia-
niu metod przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym, marginalizacji społecznej,
kreowaniu postawy tolerancji i poszanowania „inności” oraz cudzych wartości. UE
dzięki wymienionym programom podejmuje zadanie promowania równości szans
oraz integracji, przede wszystkim w stosunku do uczniów mających specjalne po-
trzeby edukacyjne, rozwijania i upowszechniania nowych technologii informatycz-
nych i komunikacyjnych w procesie kształcenia, a także podnoszenia kwalifikacji
zawodowych kadry szkolnej.

Edukacja dla Wszystkich

Edukacja dla Wszystkich

(Education for All) jest jednym z głównych programów re-

alizowanych przez UNESCO. Jego celem jest doprowadzenie do zaspokojenia pod-
stawowych potrzeb edukacyjnych (umiejętności czytania, pisania, liczenia, formu-
łowania myśli, rozwiązywania problemów, a także wpojenie postaw i wartości)
wszystkich ludzi przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia.

Podczas międzynarodowej Konferencji Edukacja dla Wszystkich, zorganizowanej
w Warszawie w 1993 r. pod hasłem Podstawowe potrzeby edukacyjne w Europie
Środkowej i Wschodniej w okresie przemian, podkreślono konieczność opracowa-
nia różnorodnych strategii polityki edukacyjnej adekwatnych do specyficznych dla
każdego kraju potrzeb edukacyjnych. W związku z powyższym do realizacji pro-
gramów powinny zostać włączone społeczności lokalne, organizacje pozarządo-
we, stowarzyszenia, przedsiębiorcy itp. Podczas konferencji wyznaczono zadania
istotne dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej (http://www.unesco.pl/eduka-
cja/edukacja-dla-wszystkich/):
— rozwój demokratycznych i humanistycznych wartości i zachowań,
— uwypuklenie międzynarodowego wymiaru edukacji ze szczególnym uwzględ-

nieniem potrzeb edukacyjnych mniejszości narodowych,

— zapobieganie analfabetyzmowi funkcjonalnemu,
— edukację na rzecz środowiska naturalnego,

22

— rozwój oświaty dorosłych,
— edukację dla dzieci specjalnej troski,
— kształcenie i doskonalenie nauczycieli.

Istotnym wydarzeniem była również Regionalna Konferencja Edukacja dla Wszyst-
kich, zorganizowana dla Europy i Ameryki Północnej w Warszawie w 2000 r., pod-
czas której dokonano oceny działań podejmowanych przez poszczególne kraje oraz
przyjęto strategię działań na lata 2000–2015. Wśród zadań stojących przed polity-
ką edukacyjną wymienia się: wypracowanie narodowych strategii działań, zapew-
nienie powszechnego dostępu do edukacji bazowej, zapewnienie dzieciom trzylet-
nim możliwości korzystania z edukacji przedszkolnej, zmniejszenie analfabetyzmu,
wyrównanie szans pod względem płci w dostępie do edukacji oraz na rynku pra-
cy, rozpowszechnienie edukacji w zapobieganiu HIV/AIDS, a także kształcenie na-
uczycieli dla Afryki Subsaharyjskiej.

Bilansu rezultatów programu dokonano na Światowym Forum Edukacja dla Wszyst-
kich, które odbyło się w 2000 r. w Dakarze (Senegal). Określono wówczas kluczo-
we działania, które powinny zostać zrealizowane do 2015 r. (http://www.unesco.
pl/edukacja/edukacja-dla-wszystkich/):
— upowszechnienie, podniesienie jakości edukacji przedszkolnej,
— zapewnienie wszystkim dzieciom edukacji podstawowej — obowiązkowej, bez-

płatnej, na wysokim poziomie,

— zaspokojenie potrzeb edukacyjnych młodzieży i dorosłych,
— zmniejszenie analfabetyzmu wśród dorosłych, zapewnienie im równego dostępu

do edukacji bazowej oraz kształcenia ustawicznego,

— usunięcie nierówności w dostępie kobiet do edukacji podstawowej i średniej, za-

pewnienie edukacji bazowej,

— poprawa jakości kształcenia we wszystkich jego aspektach w celu zapewnienia

wszystkim ludziom wymiernych rezultatów kształcenia.

Szczególną uwagę zwrócono na grupy osób zagrożonych marginalizacją, pocho-
dzące ze środowisk biednych, zaniedbanych, zagrożonych lub dotkniętych pato-
logiami społecznymi (również tych, które ze względu na wiek, płeć, pochodzenie,
choroby itp. nie mogą aktywnie uczestniczyć w dostępnych formach edukacji oraz
aktywnym życiu społecznym).

Więcej na temat programu Edukacja dla Wszystkich na stronie: http://www.une-
sco.pl/edukacja/edukacja-dla-wszystkich/.

Edukacja na temat Praw Człowieka

W następstwie Dekady Narodów Zjednoczonych Edukacji na temat Praw Człowie-
ka (1995–2004) opracowano Plan działań dla pierwszego etapu Światowego Pro-
gramu Edukacji na temat Praw Człowieka. Formułuje on warunki, które powin-
na spełniać ta dziedzina edukacji. Celem nadrzędnym powinno być ukierunkowa-
nie polityki edukacyjnej na propagowanie postaw opartych na poszanowaniu praw
człowieka oraz budowanie środowisk edukacyjnych sprzyjających realizacji praw
człowieka w całej społeczności szkolnej (http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/
article/26/edukacja-na-temat-praw-czlowieka/).

Więcej na stronie: http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/article/26/edukacja-na-
-temat-praw-czlowieka/.

23

Jak uczyć uczniów uczenia się

Celem tego projektu jest poprawa jakości nauczania. Wykorzystuje najnowszy stan
wiedzy na temat nauczania i uczenia się. Opracowany został w oparciu o zasady
nowoczesnej edukacji sformułowane w programie Przyspieszone Uczenie (Accelera-
ted Learning) (autorstwa światowej sławy brytyjskiego badacza procesu uczenia się
Colina Rose). Program składa się z trzech etapów (http://www.unesco.pl/edukacja/
neste/1/article/26/jak-uczyc-uczenia-sie-propozycja-dla-szkol/):
— etap I — konferencja z udziałem Colina Rose, autora programu Accelerated

Learning,

— II — pięciodniowe szkolenie trenerskie dla nauczycieli, którzy pragną zostać tre-

nerami programu Jak uczyć uczniów uczenia się,

— III — szkolenie nauczycielskie.

Program konferencji i warsztatów obejmuje m.in. następujące zagadnienia:
1. Właściwe przygotowanie umysłu do przyswajania nowej wiedzy.
2. Techniki przekazu informacji i style uczenia się.
3. Teoria Wielorakiej Inteligencji i wspieranie efektywności interpersonalnej.
4. Teoria ograniczeń i jej zastosowanie do rozwiązywania konfliktów oraz logicz-

nej analizy treści.

5. Kotwice pamięciowe, mapy myślowe, techniki zapamiętywania.

Więcej: http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/article/26/jak-uczyc-uczenia-sie-
-propozycja-dla-szkol/.

Partnerstwo dla Edukacji

Partnerstwo dla Edukacji to inicjatywa globalnej wspólnoty rządów, instytucji, or-
ganizacji międzynarodowych, dążąca do zapewnienia edukacji wszystkim ludziom
do 2015 r. Projekt współpracy został przedstawiony 2 maja 2007 r. przez UNESCO
podczas Światowego Forum Gospodarczego w Brukseli. Wśród partnerów korpo-
racyjnych zaangażowanych w Partnerstwo znaleźli się m.in. Advanced Micro Devi-
ces (ADM), CISCO Systems, Intel i Microsoft (http://www.unesco.pl/edukacja/ne-
ste/1/article/26/partnerstwo-dla-edukacji-powstalo-z-inicjatywy-unesco/).

Więcej: http://www.weforum.org/en/media/Latest%20Press%20Releases/global_
education_alliance.

Edukacja na temat Zrównoważonego Rozwoju

Pod pojęciem zrównoważony rozwój rozumie się „proces mający na celu zaspoko-
jenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia, w sposób umożliwiający realiza-
cję tych samych dążeń następnym pokoleniom” (http://www.unesco.pl/edukacja/
dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwoju/unesco-a-zrownowazony-rozwoj/).
Pojęcie to zostało określone w 1987 r. w raporcie Światowej Komisji Środowiska
i Rozwoju. Odnosi się ono do zarówno do problemów związanych z postępują-
cym zanieczyszczeniem, wręcz degradacją środowiska, jak i kwestii natury spo-
łecznej (ubóstwo, równość płci, prawa człowieka, bezpieczeństwo, edukacja dla
wszystkich, zdrowie, dialog międzykulturowy). Już w 1968 r., podczas pierwszej
Międzyrządowej Konferencji Ekspertów Naukowych UNESCO, zwrócono uwagę
na pogłębianie się różnic gospodarczych między państwami, rozszerzenie się sfer
ubóstwa, głodu, chorób i analfabetyzmu oraz postępującą degradację środowiska
naturalnego. Określono wówczas strategię działań, które miały zmierzać do osią-
gnięcia zrównoważonego rozwoju w nadchodzącym XXI w. Szansą na bezpieczny
i sprawiedliwy świat miały być nowe metody wykorzystania surowców i uczestni-

24

czenie w tworzeniu zrównoważonej gospodarki, a także nowe metody nauczania.
W 2000 r. zdefiniowano Milenijne Cele Rozwoju (podczas Szczytu Milenijnego
Organizacji Narodów Zjednoczonych), które powinny zostać osiągnięte do 2015
r. Strategia Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju odnosi się zatem do trzech
kontekstów życia człowieka: społeczno-kulturowego, środowiskowego oraz eko-
logicznego.

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju powinna umożliwiać jednostce zdobywa-
nie wiedzy, umiejętności oraz postaw zapewniających mu trwały, permanentny
rozwój — zarówno w sferze zawodowej, jak i osobistej. Powinna być dostępna na
wszystkich szczeblach i we wszelkich społecznych kontekstach (rodzinnym, szkol-
nym, zawodowym, w lokalnej społeczności), budować odpowiedzialność obywa-
telską oraz promować demokrację przez uświadomienie jednostce jej praw i obo-
wiązków. (Założenia te odnoszą się do edukacji ustawicznej). Poza edukacją ekolo-
giczną powinna obejmować również prawa człowieka, rozwiązywanie konfliktów,
wyposażać w wiedzę na temat gospodarki, kultury, polityki.

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju wiąże się zatem z interdyscyplinarnym po-
dejściem do reformy edukacji, wykracza poza formalne systemy edukacyjne. Po-
winna jednak wywierać wpływ na politykę oświatową i organizacje procesu kształ-
cenia, np. znajdując odzwierciedlenie w podręcznikach, programach i metodach
nauczania (http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-
-rozwoju/, http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-
-rozwoju/neste/1/).

Analiza poszczególnych projektów i programów oraz zadań podejmowanych przez
ośrodki międzynarodowe pozwala stwierdzić, że ich celem nadrzędnym jest „dą-
żenie do ekonomicznej i kulturalnej integracji krajów Europy z zachowaniem peł-
nej tożsamości narodowej” (Dziewulak, 1997: 34). Działania podejmowane w ra-
mach poszczególnych programów oscylują wokół priorytetów polityki edukacyjnej
Unii Europejskiej, odnosząc się do modelu kształcenia ucznia i nauczyciela, edu-
kacji ustawicznej, kwestii równouprawnienia płci, rasy, wyznania oraz problemów
osób niepełnosprawnych i polityki prozdrowotnej. Mimo wspólnych celów i strate-
gii działania, wciąż brak jednolitego europejskiego modelu oświatowego.

Polityka Unii Europejskiej zmierza jedynie do określenia specyficznych potrzeb edu-
kacyjno-wychowawczych, wspomagających tworzenie nowej europejskiej struktu-
ry polityczno-ekonomicznej, określania wspólnych priorytetów oraz tendencji roz-
woju oświaty (Dziewulak, 1997: 146).

25

Bibliografia

1. Dziewulak D., 1995: Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej, Żak, Warszawa.
2. Dziewulak D., 1997: Systemy szkolne Unii Europejskiej, Żak, Warszawa.
3. Pachociński R., 1998: Zarys pedagogiki porównawczej, IBE, Warszawa.
4. Rabczuk W., 2007: Polityka edukacyjna Unii Europejskiej. Nowe konteksty, Wyż-

sza Szkoła Pedagogiczna TWP, KOMANDOR, Warszawa

5. Váňová M., 2006: Pedagogika porównawcza, [w:] Pedagogika, (red.) B. Śliwer-

ski, t. 2, GWP, Gdańsk.

Bibliografia stron WWW

6. Centrum Informacji Europejskiej. Witryna internetowa.

http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF, stan z 21 kwietnia
2009 r.

7. Ekai.pl. Witryna internetowa.

http://ekai.pl/media/europa/t_maastricht.pdf, stan z 21 kwietnia 2009 r.

8. Karta Praw Podstawowych UE. Witryna internetowa.

http://www.kartaprawpodstawowych.org.pl/?link=1, stan z 21 kwietnia 2009 r.

9. Centrum Informacji Europejskiej. Witryna internetowa.

http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/POLITYKA.PDF, stan z 21 kwietnia
2009 r.

10. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Witryna internetowa.

http://www.nauka.gov.pl/mn/_gAllery/19/79/19793/europejskie_szkolnic-
two_wyzsze_2006.pdf (A. Kraśniewski, Proces Boloński: dokąd zmierza euro-
pejskie szkolnictwo wyższe?), stan z 21 kwietnia 2009 r.

11. Edu.info.pl. Witryna internetowa.

http://www.edu.info.pl/strona.php?1982, stan z 21 kwietnia 2009 r.

12. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Witryna internetowa.

http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Menu06&news_cat_
id=953&layout=2, stan z 21 kwietnia 2009 r.

13. Opoka. Witryna internetowa.

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/rpeuropy.html,
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/rpeuropy.html, stan z 21 kwietnia
2009 r.

14. Biuro Informacji Rady Europy. Witryna internetowa.

www.coe.org.pl,
http://www.coe.int/t/pl/Com/about_coe/, stan z 21 kwietnia 2009 r.

15. Warsaw Summit. Witryna internetowa.

http://www.warsawsummit.pl/rada/ stan z 21 kwietnia 2009 r.

16. Polski Komitet ds. UNESCO. Witryna internetowa.

http://www.unesco.pl/unesco/misja-unesco/,

26

http://www.unesco.pl/edukacja/strategia/,
http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwo-
ju/unesco-a-zrownowazony-rozwoj/,
http://www.unesco.pl/polski-komitet-ds-unesco/,
http://www.unesco.pl/edukacja/article/26/2008-priorytety-unesco-w-dziedzi-
nie-edukacji/,
http://www.unesco.pl/edukacja/edukacja-dla-wszystkich/,
http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/article/26/edukacja-na-temat-praw-
-czlowieka/,
http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/article/26/jak-uczyc-uczenia-sie-pro-
pozycja-dla-szkol/,
http://www.unesco.pl/edukacja/neste/1/article/26/partnerstwo-dla-edukacji-
-powstalo-z-inicjatywy-unesco/,
http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwoju/,
http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwo-
ju/neste/1/, stan z 21 kwietnia 2009 r.

17. Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Witryna internetowa.

http://www.msz.gov.pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf,
http://www.msz.gov.pl/files/docs/stanowiska2007/DZPE/OECD70102.pdf,
stan z 21 kwietnia 2009 r.

18. Ministerstwo Edukacji Narodowej. Witryna internetowa.

http://www.men.gov.pl/wspolpraca/eurydice/europejska_siec_informacji.php,
stan z 21 kwietnia 2009 r.