2014-03-15

1

Wraz z szerszym i niekiedy masowym uprawianiem

sportu

wyłoniło

się

szereg

problemów

ogólnolekarskich i stomatologicznych. W niektórych

dyscyplinach sportowych występuje szczególne

ryzyko uszkodzeń, połączonych z trwałym

uszczerbkiem zdrowia.

Obrażenia głowy i jamy ustnej często łączą się

z oszpeceniem czy zniekształceniem twarzy i mogą

doprowadzić

do

zaburzeń

funkcjonalnych,

estetycznych i psychologicznych.

2014-03-15

2

Zajmuje się:



przyczynami urazów,



rodzajem obrażeń twarzoczaszki i jamy ustnej,



leczeniem urazów,



epidemiologii urazów w sporcie,



zapobieganiem urazom.

Czynniki patogenne w sporcie:



czynnik ludzki



zła organizacja treningu i zawodów



czynniki przypadkowe, nieprzewidzialne

Obrażenia w sporcie

:

ostre, przewlekłe, przypadkowe, typowe.



W ciągu roku na całym świecie

75 mln ludzi

ulega

różnego rodzaju urazom oraz zostaje wybitych

ponad

5 mln zębów.



Urazy

spowodowane uprawianiem

sportu

stanowią

8,2- 30%

wszystkich urazów, a niektórzy naukowcy

szacują podwojenie tej liczby w przyszłości.



Na podstawie wieloletnich obserwacji (lata 1989-

1997)

najbardziej

urazogennymi

sportami

(powodującymi urazy okolicy twarzoczaszki) były:

piłka nożna, rugby, kolarstwo, hokej i narciarstwo.

2014-03-15

3



U

piłkarzy

–ponad 80% urazów dotyczy

zębów, wyrostka zębodołowego szczęki
i części zębodołowej żuchwy.



U

rowerzystów

- urazy wyrostka zębodołowego

stanowią około 51%, a złamania kości twarzy 34,5%.



Do urazów zębów najczęściej dochodzi podczas

zajęć sportowych w

szkole, na boisku szkolnym oraz

w domu.



Bezpośrednie przyczyny:

upadki, kolizje z innymi

zawodnikami, kolizje ze sprzętem, zderzenia z

przeszkodami.



futbol amerykański,



hokej na lodzie,



lacross,



sporty walki (judo, karate,

zapasy, boks),



rugby,



jazda na wrotkach i na

desce,



skoki narciarzy na muldach,



akrobatyka

na

nartach,

rowerze,



jazda na rolkach, deskorolce,



rodeo

2014-03-15

4



koszykówka, squash, gimnastyka,

nurkowanie, spadochroniarstwo,

waterpolo i inne.



wady zgryzu, tj.

protruzje siekaczy

górnych/

dolnych, zgryzy krzyżowe, stłoczenia;



zła jakość ochraniaczy, niedopasowanie lub ich

brak ochraniaczy

w trakcie treningów;



brak fachowego nadzoru nad sportem amatorskim

i rekreacyjnym (również szkolnym), (

80% urazów ma

miejsce

podczas

ćwiczeń,

pozostałe

na

zawodach

);

2014-03-15

5



próchnica zębów, zęby martwe;



przewlekłe, powtarzające się urazy zębów;



zapalenie dziąseł, przyzębia;



piercing-

konieczne zdejmowanie
ozdób na okres treningów
i zawodów;

2014-03-15

6



infekcje bakteryjne, wirusowe, HIV;



obfite, przedłużone krwawienie;



połknięcie lub aspiracja do dróg oddechowych;



recesje dziąseł, tworzenie kieszonek przyzębnych;



pęknięcia koron zębów oraz złamania guzków zębów

trzonowych przedtrzonowych i siecznych, patologiczne

starcia;



uszkodzenie wypełnień;



Rany i stłuczenia twarzy (możliwość występowania

krwiaka);



Urazy okolicy oczodołowej;



Urazy nosa (złamania, zanik chrząstki przegrody

nosa);



Złamania szczęki oraz wyrostka zębodołowego

szczęki);

2014-03-15

7



złamania jarzmowo-szczękowe (utrudnione lub

niemożliwe otwieranie i zamykani ust);



złamanie żuchwy (np. przez uderzenie w bródkę);



zwichnięcie żuchwy (przez uderzenie w policzek);



Urazy krtani i szyjnego odcinka tchawicy (objaw;

odma podskórna i bezgłos);



Urazy ślinianki (rany tłuczone);



Urazy ucha (np. przy złamaniu kości skroniowe);



urazy zębów (najczęściej są to zęby przednie szczęki)

:



nadłamania,



złamania powikłanie

i bez powikłań,



wybicia,



zwichnięcia częściowe,



złamania korono-korzeniowe,



złamania korzeni,



wbicia .

Pacjent 13 lat, po wypadku

rowerowym

2014-03-15

8

2014-03-15

9



Zewnątrzustne:

Kaski ochronne
Maski ochronne twarzy
Ochraniacze jamy ustnej
Ochraniacze na podbródek



Wewnątrzustne:

Ochraniacze jamy ustnej (ang. mouthguards),

dawniej nazywane szynami ochronnymi.

2014-03-15

10

2014-03-15

11

Kask do jazdy żużlowej

Kaski ochronne służą do ochrony skóry głowy, uszu

oraz czaszki z jej zawartością.

Ochrona przed:



stłuczeniem,



skaleczeniem,



złamaniem,



wstrząśnieniem mózgu,



utratą przytomności,



krwotokiem mózgowym,



porażeniem mózgu,



śmiercią.

2014-03-15

12

Obowiązek ochrony głowy i twarzoczaszki kaskiem

ochronnym dotyczy zawodników w:



Boksie amatorskim



Kick- boxingu



Hokeju na lodzie



Narciarskim biegu zjazdowym



Saneczkarstwie



Bobslejach



Slalomie



Zjeździe kajakowym



Sportach motorowych i motorowodnych



Skokach spadochronowych



Żeglarstwie lodowym



Kolarstwie



Zostały wymyślone przez Krausego w

1890 roku dla bokserów (początkowo
z gutaperki, następnie z kauczuku)



Academy for Sports Dentistry podała

wykaz około

40 konkurencji sportowych

, w których

jest pożądana ochrona twarzy i jamy ustnej;



W Polsce nakaz zakładania ochraniaczy

obowiązuje obecnie w

boksie i kick- boxingu;



W innych sportach, tj, koszykówka, karate, piłka

ręczna- nie ma nakazu, ale jest tendencja rosnąca.

2014-03-15

13



Chroni przed stłuczeniem wewnątrzustnym warg i

policzków oraz obrażeniem tkanek miękkich;



Chroni przed złamaniem, przemieszczeniem oraz

wybiciem zębów;



Zapobiega złamaniu szczęki i żuchwy oraz

uszkodzeniu stawu skroniowo-żuchwowego

(zwiększa przestrzeń między głową wyrostka

kłykciowego żuchwy a wyrostkiem jarzmowym

kości skroniowej;



Wypełnia przestrzeń spoczynkową;



Zmniejsza ryzyko występowania wstrząśnienia

mózgu przez częściowe absorbowanie i

rozpraszanie energii wstrząsu;



Chroni sportowca przed urazem szyi i

kręgosłupa szyjnego;



Dostarcza psychologiczną pomoc

zawodnikowi przy sportach kontaktowych.

2014-03-15

14



spełniać wszystkie funkcje ochronne;



być wygodny w użyciu;



być elastyczny i odporny na uszkodzenia;



nie utrudniać oddychania i mowy;



wykazywać obojętność dla tkanek jamy ustnej i dla

zmysłów smaku i węchu;



posiadać właściwą grubość w odpowiednich

miejscach: grubszy ochraniacz absorbuje więcej

energii- kosztem komfortu użytkownika.;



Wg. Westerman i wsp. najbardziej optymalna

grubość

płytki EVA

(z którego jest wykonywany

ochraniacz) powinna wynosić

4 mm

.

3-4 mm

3 mm

2 mm

2014-03-15

15

Ochraniacze gotowe- STOCK mouthguards:

Seryjne, szablonowe, wytwarzane
w 3 rozmiarach: mały, średni i duży

.

Wady

:



Niedopasowane do zębów oraz

wyrostka zębodołowego;



Utrzymanie ich w jamie ustnej jest

możliwe w pozycji zwarcia;



Nie można ich stosować u pacjentów leczonych

ortodontycznie i z mieszanym uzębieniem;



Ogólnie nie są polecane.



Są najczęściej stosowane-90%,

niewielki koszt;



Tworzywo termoplastyczne

PCV lub ,

EVA,

dopasowujące się w jamie ustnej

po uprzednim włożeniu do bardzo gorącej wody i

schłodzeniu(dopasowywanie rękoma ok. 30 sek.);



Można ponownie uformować w jamie ustnej.

2014-03-15

16



Gotowa łyżka z chlorku poliwinylu

(zewnętrzna część)
oraz wyścielająca ją miękka

masa z plastyfikowanego żelu

akrylowego lub gumy silikonowej;



Część wewnętrzna ulega

polimeryzacji, ale jest niestabilna,

ulega deformacjom, wypłukuje

się.



Znacznie mniej popularne.



Są niewygodne,

niedostateczna retencja

, ;



Ograniczona trwałość, a przez to szybko ulegają

rozluźnieniu;



W czasie preparacji może dojść do zaniku

70-99% ich

powierzchni okluzyjnej

(nadmierny, niekontrolowany

nacisk żuchwy przy formowaniu ochraniacza), co

może sprzyjać złamaniom żuchwy;



Mogą powodować

zapalenie SSŻ

w sytuacji kiedy

zawodnik chce utrzymać szynę we właściwej pozycji

wymusza „zaciskania zębów” – przeciążenie układu

nerwowo-mięśniowego;



Niestabilny smak i kolor.

2014-03-15

17



Wykonywane na zamówienie,

indywidualnie wg modelu

jamy

ustnej sportowca;



Zapewniają

wysoki komfort

,

stabilność, najmniej utrudniają

mówienie i oddychanie;



Dają

najlepszą ochronę

(lepszy

kontakt powierzchni żującej z

ochraniaczem daje większe

rozproszenie energii uderzenia);



wykonywane z materiału

EVA

-

(Poliwinyloacetylo-polietylen);



w przypadku I i II Anglea wykonywane są dla zębów

szczęki, a w III klasie Anglea na żuchwę;



mogą być znacznie lepsze dla pacjentów leczonych

ortodontycznie

;



istnieją jeszcze ochraniacze obuszczękowe, ale brak

danych potwierdzających ich znacznie lepszą

skuteczność;



Wada- cena.

2014-03-15

18



rodzaj uprawianego sportu;



pozycję w grze zespołowej;



poziom rywalizacji sportowca;



poprzednie uszkodzenia zębów oraz

wstrząśnienie mózgu w przeszłości.

2014-03-15

19



Część kliniczna I etap:

Należy po usunięciu ewentualnych uzupełnień

ruchomych z jamy ustnej, wykonać dokładny wycisk

alginatowy szczęki (pełny przedsionek jamy ustnej,

podniebienie oraz wędzidełko wargi). Kęsek i

przeciwzgryz, jeżeli będzie stosowany artykulator.



Część laboratoryjna:

Technika próżniowa



Powstaje 1-warstwowy

ochraniacz jamy ustnej;



W aparacie

próżniowym umieszcza

się model gipsowego

wycisku oraz płytkę

EVA, którą podgrzewa

się (równowartość

nacisku-1 atmosfera) i

dociska do modelu.

Następnie oddziela się

od modelu, wycina

podniebienie, koryguje

pobrzeże, poleruje,

odciąża wędzidełka.

2014-03-15

20



powstaje ochraniacz z 2-3

warstw materiału na zasadzie

chemicznego połączenia;



wykorzystuje się ciśnienie około

10 atmosfer;



kolejne warstwy materiału

poddawane są laminacji, co

zmniejsza elastyczność, a

zwiększa ich retencję i

wytrzymałość;



wykazano, że ten sposób

wykonania ochraniaczy daje im

największą trwałość od

względem wytrzymałości w

okolicy siekaczy szczęki.

Część kliniczna II etap (wykończenie):



Sprawdzić gładkość pobrzeża ochraniacza

(ew. wygładzić za pomocą krążków polerskich i

gumek ściernych);



Należy odciążyć okolicę wędzidełek i ukształtować

gładką powierzchnię kontaktu z zębami

przeciwstawnymi;



W zwarciu centralnym wszystkie zęby przeciwstawne

powinny mieć kontakt z ochraniaczem, a w innych

pozycjach nie mogą utrudniać ruchów bocznych

żuchwy.

2014-03-15

21

Ochraniacze jamy ustnej wymagają odpowiedniej dbałości
i określonych warunków ich przechowywania

:



należy je myć pastą do zębów lub do protez albo

mydłem przy użyciu miękkiej szczotki, wysuszyć;



co jakiś czas

dezynfekować

;



trzymać w dobrze wentylowanym, sztywnym,

plastykowym pudełku z otworami (np. do aparatów orto);



nie wystawiać na bezpośrednie działanie

światła

słonecznego

;



wymieniać

przy uszkodzeniu, zmianie warunków

zgryzowych.

Lekarz dentysta powinien:



Wykonywać ochraniacze indywidualne;



Wpływać na organizacje

zajmujące się

wydawaniem nakazów stosowania środków ustno-

twarzowych;



Edukować zawodników i społeczeństwo

o

korzyściach stosowania profilaktyki urazów, także

podstawowych czynnościach pierwszej pomocy

po urazie zębów;



Motywować pacjentów

- sportowców do

regularnych badań kontrolnych, diagnostyki rtg.

2014-03-15

22



Dłuższe, niefizjologiczne wysuniecie żuchwy do

przodu wymusza zmianę napięcia mięśni

żwaczowych (przy trzymaniu ustnika);



Występuje tzw. „syndrom ust płetwonurka”;



Może występować

bruksizm czynny lub agresywny-

niefizjologiczne ułożenie żuchwy oraz stosowanie

miękkich, silikonowych ustników.



Bóle skroni, dzwonienie w uszach, niedosłyszenie,

ból mięśni żwaczowych, dysfunkcja SSŻ.

Postępowanie lecznicze:



Ustniki skonstruowane indywidualnie lub staranne

dobieranie fabrycznych modeli;



Wykonanie szyny repozycyjnej;



Kinezyterapia;



Leczenie ortodontyczne/ protetyczne;

2014-03-15

23



Erozje- uszkodzenia tkanek zębów na drodze

chemicznej, bez udziału bakterii;



Powód- niskie ph chlorowanej wody w basenach;



Leczenie - regularna kontrola wraz z zabiegami

fluoryzacyjnymi.