10 marca 2014, Jaskowska (KONWERSATORIUM + WYKŁAD)

Wyszukiwanie informacji– aktywny proces

1

selektywnego

2

pozyskiwania zgromadzonych danych.

1

Wyszukiwanie informacji jest procesem, nie stanem!

2

My docierając do źródła i poszukując informacji wewnątrz tego źródła dokonujemy selekcji

Information seeking – wyszukiwanie nie tylko wewnątrz źródła informacji, ale poszukiwanie źródeł
które mogłyby nam dać dostęp do tej informacji.

Information searching – poszukiwanie informacji wewnątrz źródła niekoniecznie zdobycie tej
informacji

Information retrieval – specjalistyczne czynności zw. ze znajomością prawidłowości dot. Budowy
źródeł informacji, języków informacji, znajomość problemu informacyjnego i dopiero ta
zaawansowana znajomość problemu i źródeł informacji.

Ludzie poszukujący informacji posługują się tzw. Strategią „berry picking” (Internet – wykład).

Jeżeli użytkownik otrzymuje informację zgodną ze swoim zapytaniem, to mówi się, że

informacja jest

relewantna

.

Wyszukiwanie informacji to czynność wyselekcjonowania ze zbioru informacji relewantnych (tych,
które są w stanie zaspokoić potrzebę informacyjną użytkownika)

Jeżeli nie otrzyma dokumentów, to jest to

cisza informacyjna

.

Jeżeli oprócz dokumentów relewantnych otrzyma też zbędne, to jest to

szum informacyjny

.

Trafność wyszukiwania

to zgodność wyszukanych informacji z zapytaniem informacyjnym :

im mniejszy szum informacyjny, tym większy stopień trafności

Wysoki stopień

kompletności wyszukiwania

otrzymujemy eliminując ciszę informacyjną, tzn.

dążąc do wyszukiwania wszystkich dokumentów w zbiorze, odpowiadających pytaniu
informacyjnemu.

Docierając do informacji wybieramy jedną z dwóch strategii :

Przeglądanie (BROWSING)

Szukanie (RETRIEVAL)

Przeglądanie : (np. wszelkie dokumenty pisane zawierające spis treści, indeksy itp.)

1. „prześlizgiwanie” wzrokiem po informacjach
2. Wybór
3. Sprawdzanie
4. Przyjęcie – zaakceptowanie danej informacji

Wyszukiwanie (bezpośrednie trafianie do celu; np. okienko wyszukiwania w źródłach
komputerowych)

! Źródło jest tym doskonalsze im więcej form dotarcia do informacji oferuje użytkownikowi
(wyszukiwanie i przeglądanie)

Każdy dokument (obiekt) o których informacje zawiera źródło są w nim opisane wg cech:



Formalnych (zewnętrznych, fizycznych)



Rzeczowych (Wewnętrznych, treściowych)

Język opisu formalnego:

Zasady jego konstruowania są szczegółowo określone w odpowiednich normach i przepisach.
Przepisy krajowe dostosowywane są do międzynarodowych

Język opisu rzeczowego:

Uwzględnia przede wszystkim rzeczowe cechy opisywanych obiektów, lecz także cechy
formalne jak forma (wyd. piśm. I język, które to cechy mają dla użytkownika wpływ…)

Wśród

języków informacyjno-wyszukiwawczych (język sztuczny)

1

wyróżnia się:



Klasyfikację



Język haseł przedmiotowych



Język słów kluczowych



Język deskryptorowy

1

nazw tych używa się zamiennie

1. Klasyfikacja…

Jest to wielostopniowy podział zbioru obiektów czy dziedziny, spełniający warunki podziału

logicznego



Musi być:

-

rozłączny

, tj. każdy element dzielonej dziedziny może należeć tylko i wyłącznie do jednej z

wyróżnionych na mocy podziału klas

-

wyczerpujący

, tj. wszystkie elementy tej dziedziny można na podstawie przyjętego kryterium

klasyfikacyjnego umieścić w którejś z klas



Cała klasyfikacja przedstawiona jest w tablicach klasyfikacyjnych



klasyfikacja może być

uniwersalna

(obejmująca wszystkie dziedziny wiedzy, np. UKD) i

specjalistyczna



Klasyfikacja może tez być

monohierarchiczna

i

polihierarchiczna

(fasetowa). UKD jest

monohierarchiczna w obrębie tablic głównych i fasetowa w obrębie pomocniczych



Klasyfikacja monohierarchiczna mamy możliwość gdy nie jesteśmy specjalistami z
danego tematu zapoznania się ze specyfiką danego obszaru wiedzy. Obserwując
podziały jakie zastosowano możemy przyjrzeć się bliżej zagadnieniu. Bardzo
często w specjalistycznych źródłach (poświęconych medycynie, archeologii itp.)
stosuje się układy klasyfikacyjne.



Przykład :

Polska Bibliografia Bibliologiczna

Bibliotekarstwo

Struktura i dzieje książki

Wytwarzanie książki

Ruch wydawniczy

Rozprowadzanie książki, księgarstwo

Pisarstwo

Drukarstwo

Estetyka książki
Papiernictwo

Informacja naukowa. Dokumentacja

Organizacja informacji naukowej

Informacja normalizacyjna i patentowa i in.

Użytkowanie książki

Czytelnictwo
Wystawy
Bibliofilstwo
Technika pracy z książką

Bibliologia

Bibliografie
Wydawnictwa ciągłe
Klasyfikacja, j i-w, tezaurusy

Bibliografia

Klasyfikacja

fasetowa

umożliwia zawężanie zbioru będącego obiektem naszego

wyszukiwania.

JITA Classification System of Library and Information Science (działy i poddziały)

H. Information sources, supports, channels

HA. Periodicals. Newspapers
HB. Grey Literature
HC. Archival materials
HD. Rare books and manuscripts

HE. Print materials
HF. Microforms
HG. Non-print materials
HH. Audio-visual, multimedia
HI. Electronic media
HJ. CD-ROM
HK. Online hosts
HL. Databases and database Networking
HM. OPACs
HN. e-journals
HO. e-books
HP. e-resources
HQ. Web Pages
HR. Portals
HS. Repositories
HZ. None of these but in this section

2. Język haseł przedmiotowych…

Hasła przedmiotowe są wyrażeniami języka haseł przedmiotowych, złożonymi na ogół z:



Jednego tematu



Określników (uściślających informacje o sposobie przedstawiania przedmiotu treści,
jego własnościach i formie dokumentu)



Tematem nazywa się wyrażenie oznaczające przede wszystkim przedmiot treści
dokumentu, ale także dziedzinę wiedzy, której wszystkie obiekty omówione są w
dokumencie, lub formę wydawniczą czy piśmienniczą.



Określnikami są nazwy własności przedmiotów dziedzin. Z punktu widzenia
których przedmioty omówiono, nazwy miejsc i określenia chronologiczne
lokalizujące przedmiot treści w przestrzeni i czasie oraz nazwy i formy
dokumentu.



Kolejność określników w rozwiniętym haśle przedmiotowym jest stała:

Temat (dopowiedzenie) – określnik rzeczowy – określnik geograficzny –określnik
chronologiczny – określnik formalny



Hasło proste – hasło składające się tylko z tematu



Hasło złożone – hasło składające się z tematu i określników



Opis utworzony z jednego hasła przedmiotowego jest opisem

jednokrotnym

, a

składające się z kilku haseł – opisem

wielokrotnym



Jeżeli poszukiwanie przez użytkownika hasło, np. nie znajduje się w wykazie, jest
on o tym informowany za pomocą odsyłaczy:

-

całkowitych

, np. kontrreformacja zob. REFORMACJA

-

uzupełniających

np. STAWY zob. też JEZIORA

-

orientacyjnych

np. ENCYKLOPEDIE zob. też nazwy poszcz. dziedzin,

np. FIZYKA



Hasła przedmiotowe są umieszczane w alfabetycznych wykazach w postaci
słowników języka haseł przedmiotowych



Słownik języka haseł przedmiotowych powinien zawierać terminy znane,
prawidłowe, nieprzestarzałe, niegwarowe, funkcjonujące w piśmiennictwie; język
musi być w dużym stopniu ograniczony w stosunku do naturalnego (redukcji
podlegają synonimy i wyrazy bliskoznaczne(, ale wystarczający do opisywania
publikacji wchodzących w skład danego zbioru : język haseł przedmiotowych jest
językiem żywym i musi podlegać zmianom.



JHP w Polsce:

- JHP Biblioteki Narodowej
- JHP KABA – Katalogi Automatyczne Bibliotek Akademickich

3. Język deskryptorowy…

Grupy wyrażeń synonimicznych i bliskoznacznych mają jednego reprezentanta zwanego
deskryptorem, nie obejmującym znaczeniem wszystkich wyrażeń zakwalifikowanych do
danej grupy, pozostałe elementy są askryptorami ( nie wolno ich używać do opisu dok. i
zapytań)



deskryptorami mogą być wyrażenia jedno- i wielowyrazowe



słownik języka deskryptorowego nosi nazwę

tezaurus



Artykuł deskryptorowy w tezaurusie składa się z:

-deskryptorów (

U

)

-askryptorów (

Nu

)

-szerszych deskryptorów (

SD

)

-węższych deskryptorów (

WD

)

-deskryptorów powiązane (???)

4. Język słów kluczowych (najmniej sztuczny język)…



Funkcję

słowa kluczowego

może pełnić zarówno prosty pod względem znaczenia

rzeczownik, jak rzeczowniki o znaczeniu złożonym. Jeśli znaczenie wyrażenia
złożonego można przedstawić przez połączenie znaczenia prostych wyrażeń

wchodzących w jego skład, to właśnie te wyrażenia powinny stać się słowami
kluczowymi



Język słów kluczowych nie pozwala wyeliminować z opisów dokumentów wyrażeń
synonimicznych i bliskoznacznych, ani wyrażeń wieloznacznych (homonimów)

BIBLIOGRAFIE DRUKOWANE

Przeglądanie

Wyszukiwanie

Układ działowy

Indeks przedmiotowy

Układ systematyczny

Indeks klasowy

Układ przedmiotowy

Indeks systematyczny

Układ klasowy

Indeks krzyżowy

Indeks osobowy (formalno-rzeczowy)

Indeks nazw geograficznych (form.- rzecz.)

Niektóre układy działowe mogą opierać się na klasyfikacji (UKD, dziesiętna, specjalistyczna)

Układ przedmiotowy – porządkuje cały materiał w układzie alfabetycznym wg przedmiotów
(przedmioty często pochodzą ze słownika haseł przedmiotowych)

Układ klasowy – mogą występować obok siebie pojęcia zupełnie ze sobą nie związane.

Indeks rzeczowy (opisuje treść dokumentu) – konstruowane w sposób nie zawsze
automatyczny

Indeks klasowy – tworzymy dla obiektów zarejestrowanych w danym systemie wyrażenia w
postaci klas, na końcu dokumentu jest układ alfabetyczny wszystkich klas.

Indeks systematyczny - Zbudowany z tzw. Haseł gniazdowych. Np. uczelnie, akademie – tylko
nazwy własne :

Akademie – Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Wychowania Fizycznego itp.

Indeks krzyżowy – zawiera zapisy formalne i rzeczowe. W indeksie osobowym mogą się
znaleźć autorzy dzieł lub jako przedmiot dzieła (np. Adam Mickiewicz jako autor lub bohater
biografii)

Wyszukiwanie Zintegrowane

– kilka różnych baz danych zostanie połączonych w jeden

wspólny system. Wyszukiwania nie możemy oprzeć na 1 słowniku lub 1 indeksie, ponieważ
występuje ich kilka. Wtedy wyszukujemy wyszukiwanie pełnotekstowe. Nie opieramy się na
sztucznych językach i słownikach.

Strategia wyszukiwania informacji – przemyślany plan działań prowadzący do takiego
sposobu zapisania problemu wyszukiwawczego, który pozwoli zidentyfikować maksymalną
liczbę relewantnych dokumentów przy minimalnej ilości użytych słów (??)

1. Strategia formowania klas



w pierwszej kolejności identyfikuje się terminy którymi można odzwierciedlić treść
zapytania informacyjnego



dla każdego zagadnienia w obrębie zapytania informacyjnego tworzy się z zebranych
terminów klasy (synonimy, terminy węższe, terminy szersze, wyrażone w języku
naturalnym lub języku informacyjno-wyszukiwawczych)



wybiera się indeks, który będzie przeszukiwany (pola w rekordzie które będą
przeszukiwane)

2. Strategia kolejnych klas

(ang. Succesive facet strategy)



W pierwszej kolejności wybiera się klasę najbardziej charakterystyczną dla danego
wyszukiwania, aby następnie przez kolejne operacje poprawiać współczynnik
dokładności.

3. Strategia podwójnych klas

(ang. Pairwise facet strategy)



Jej zastosowanie powinno przynieść dobre efekty gdy m.in.:

- wszystkie aspekty wyszukiwanego zagadnienia sa tak samo istotne
- użytkownik kładzie nacisk w równym stopniu na precyzję i kompletność
wyszukiwania

1. Tworzymy 3 klasy wyrażeń
2. Łączymy ze sobą klasę pierwszą i drugą. Zapisujemy wynik jako „C”. 3.
Przeprowadzamy wyszukiwanie drugi raz tym razem łączymy klasę 1 i 3 z łącznikiem
AND. Wynik zapisujemy jako A

3. Trzeci raz przeprowadzamy wyszukiwanie; łączymy klasę drugą i trzecią spójnikiem
„AND”. Otrzymujemy wynik „B”.
4. Wynik „C”, „A” i „B” łączymy za pomocą spójnika OR.
5. W wyniku wyszukiwania otrzymamy rekordy w których jednakowo ważne są
wyrażenia opisane w pierwszych, drugiej i trzeciej klasie.

4. Wyszukiwanie fasetowe

(ang. Faceted search, faceted browsing, faceted nawigation, view based search guided

navigation)



W podejściu fasetowym proponuje się użytkownikowi zestaw kategorii różnych
poziomów, dzięki którym może on zobaczyć ogólny obraz możliwości wyszukiwania, a
następnie zawężać je dokonując selektywnych wyborów proponowanych opcji i
wyświetlanych wartości



Fasetyzacja jest istotnym elementem organizacji i wyszukiwania, jest poniekąd
probierzem zaawansowania aplikacji wyszukiwania.



Na tej zasadzie działa prawie każdy sklep internetowy. W okienko wyszukiwawcze
możemy wpisać dokładną nazwę, lub skorzystać z fasetów, czyli ograniczyć wyniki np.
do konkretnej firmy.

5. Strategia pomnażania odwołań

(ang. Citation pearl growing strategy)



Gdy nie można oprzeć się na jednym tezaurusie (bo korzysta się z kilku baz naraz)



Pierwszy (relewantny i znany nam artykuł) musi być poprawnie zindeksowany



Można tę strategię zastosować jako „drogę na skróty”, jednak należy mieć na
uwadze, że istnieje niebezpieczeństwo pominięcia relewantnych rekordów.

6. Strategia indeksów cytowań

(ang. Citation indexing strategy)



Polega na wykorzystaniu możliwości śledzenia cytowań, dostępnej w niektórych
bazach (ISI Web of Knowledge, LISTA, SCOPUS)



Opiera się na semantycznym związku pomiędzy dokumentami cytowanymi i
cytującymi

Wykorzystanie narzędzi semantycznych :



SemLib Project



Libris



Hakia



Powerset