1

Mgr Jolanta Sadek

UŁOŻENIA ODGIĘCIOWE

HABITUS DEFLEXIVI

Stanowią 1% wszystkich porodów.

Cechy charakterystyczne dla ułożeń odgięciowych:

1. We wszystkich ułożeniach odgięciowych poród przebiega przy zwrocie potylicy do kości

krzyżowej. Zwrot potylicy ku kości krzyżowej najczęściej dokonuje się w czasie zwrotu
wewnętrznego.

2. Zwrot potylicy pod spojenie łonowe w ułożeniach odgięciowych jest niekorzystny,

a w ułożeniu twarzyczkowym uniemożliwia samoistny poród.

3. Główka przez cały kanał rodny przechodzi w różnych stopniach odgięcia.

Charakterystyczne są zmiany stopnia odgięcia, np.: główka wstawia się w ułożeniu
wierzchołkowym, a rodzi się w największym odgięciu twarzyczkowym.

4. Kręgosłup płodu wykazuje mniejszy lub większy stopień wyprostowania, przy

krańcowym odgięciu główki przybiera kształt litery S.

5. Grzbiet płodu skierowany jest do tyłu (nieprawidłowe ustawienie, grzbietowo-tylne)

Etiologia:

Przyczyny pierwotne (już w czasie ciąży powodują odgięcie główki):

- owinięcie pępowiny dookoła szyi
- narzucona na szyję rączka
- mała, okrągła główka płodu
- wrodzone krótkogłowie brachycephalus płodu
- zmiany w stawie szczytowo-potylicznym płodu
- guzy szyi płodu
- płody martwe
- wielowodzie
- niskie usadowienie łożyska
- wady rozwojowe macicy, guzy macicy
- wiotkie powłoki brzuszne ciężarnej

Przyczyny wtórne (występują w czasie ustalania się i przechodzenia główki przez kanał

rodny):

- miednica ścieśniona, zwłaszcza w wymiarze prostym wchodu
- położenie skośne płodu, które w czasie skurczów macicy może ulec zmianie na

położenie podłużne główkowe, z jednoczesnym odgięciem główki

- w porodach bliźniaczych ułożenie drugiego płodu często jest odgięciowe

Stopnie odgięcia główki:

1. Ułożenie wierzchołkowe
2. Ułożenie ciemieniowe
3. Ułożenie czołowe
4. Ułożenie twarzyczkowe

Habitus verticalis
Habitus parietalis
Habitus frontalis
Habitus facialis

2

Ułożenie główki: przygięciowe wierzchołkowe czołowe twarzyczkowe
95% (+ ciemieniowe) 0,5% 0,2% 0,3%

Obwody płaszczyzn miarodajnych główki:
w uł. przygięciowym 32 cm wierzchołkowym 34 cm czołowym 35,5 - 36 cm twarzyczkowym 34,5 – 35 cm

UŁOŻENIE WIERZCHOŁKOWE

Jest to najmniejszy stopień odgięcia główki.

O ułożeniu wierzchołkowym mówimy wówczas, gdy główka jest co najmniej ustalona
we wchodzie, a punktem prowadzącym jest okolica znajdująca się między ciemiączkiem
przednim a tylnym.


Dane położnicze:

1. część przodująca
2. punkt prowadzący

3. płaszczyzna miarodajna
4. wymiar główki
5. punkt podparcia (obrotu)
6. mechanizm rodzenia
7. kształt główki
8. przedgłowie

- główka, okolica wierzchołka czaszki
- punkt między ciemiączkiem przednim a tylnym

(okolica międzyciemieniowa)

- czołowo-potyliczna, 34 cm
- wymiar prosty, 12 cm
- czoło na granicy włosów
- najpierw przygięcie, następnie odgięcie
- brak adaptacji lub czaszka wieżowata
- kości ciemieniowe: bardziej na prawej przy

ustawieniu I; bardziej na lewej przy ustawieniu II

3

Rozpoznanie:
1. W badaniu zewnętrznym:

- II chwytem Leopolda: odmiana tylna (B) ustawienia
- III i IV chwytem:

główka nieustalona w płaszczyźnie wchodu: wystawanie potylicy bardziej ponad
wchód miednicy niż okolicy czoła

główka ustalona w płaszczyźnie wchodu: nad wchodem opór główki tylko po
stronie twarzy, główka nieruchoma. Czoło i potylica przeszły już płaszczyznę
wchodu; po stronie grzbietu dochodzi się do karku, który może być nieco bliżej
środkowej linii ciała niż okolica twarzy

2. W badaniu wewnętrznym:

- ciemiączka przednie i tylne na tej samej wysokości
- ciemiączko przednie łatwo dostępne od strony spojenia łonowego
- ciemiączko tylne od strony kości krzyżowej, trudno dostępne,
- szew strzałkowy w wymiarze skośnym (rzadko w poprzecznym)

 ułożenie wierzchołkowe I szew strzałkowy w wymiarze skośnym II
 ułożenie wierzchołkowe II szew strzałkowy w wymiarze skośnym I

Przebieg porodu:
Prawie zawsze poród przebiega w ustawieniu grzbietowo-tylnym.
Główka płodu wstawia się do płaszczyzny wchodu miednicy w zależności od ustawienia:

ustawienie I – w wymiar skośny II ustawienie II – w wymiar skośny I,

z potylicą i grzbietem zwróconym do kości krzyżowej.

Punktem prowadzącym staje się wierzchołek główki.
W płaszczyźnie próżni lub cieśni dokonuje zwrotu czoła w kierunku spojenia łonowego,
a potylicą do zagłębienia krzyżowo-biodrowego.
Szew strzałkowy z wymiaru skośnego rotuje się do wymiaru prostego, z ciemiączkiem tylnym
od strony kości krzyżowej.
W szparze sromowej ukazuje się wierzchołek główki.

Po urodzeniu się główki spod spojenia łonowego aż do okolicy czoła, dokonuje się jej

przygięcie wokół punktu obrotu – czoła na granicy z owłosioną częścią głowy – opartego o łuk
podłonowy.
Przy tym zwrocie tyłogłowie rodzi się od strony krocza, a następnie za pomocą odgięcia rodzi
się twarz spod spojenia łonowego.

Dalszy mechanizm porodowy: IV zwrot główki, poród barków i tułowia jest taki sam jak

przy ułożeniach przygięciowych.

Mechanizm wytaczania główki
1 – przygięcie
2 – odgięcie

4

Różnicować z ułożeniem potylicowym tylnym.

II okres porodu przedłużony, szczególnie końcowa faza

Postępowanie zachowawcze, gdy brak jest niestosunku porodowego: z chwilą rozpoznania
ułożenia wierzchołkowego układamy odpowiednio rodzącą.
Zasada układania rodzącej: układamy ją na tym boku, po którego stronie znajduje się ta
część główki, która ma zstępować niżej i rotować do przodu.

Jeśli szew strzałkowy przebiega skośnie, to na wstępie próbujemy zmienić ułożenie
wierzchołkowe na prawidłowe ułożenie potylicowe rodzącą układamy po stronie
ciemiączka tylnego

Jeśli potylica nie wykazuje tendencji do rotowania (przy dobrych skurczach), to rodzącą
układamy po stronie ciemiączka przedniego. Wówczas szew strzałkowy dość szybko
powinien zrotować się do wymiaru prostego.

Większe napięcie tkanek miękkich kanału rodnego, szczególnie krocza wcześniejsza,
szeroka episiotomia.

Przy objawach zagrożenia dla matki i płodu zabiegowe ukończenie porodu – próżniociąg
– gdy główka jest w płaszczyźnie wychodu. Unikać zabiegu kleszczowego.

UŁOŻENIE CIEMIENIOWE

Dane położnicze:

1. część przodująca
2. punkt prowadzący
3. płaszczyzna miarodajna
4. wymiar główki
5. punkt podparcia (obrotu)
6. mechanizm rodzenia
7. kształt główki
8. przedgłowie

- główka, okolica ciemiączka przedniego
- ciemiączko przednie
- czołowo-potyliczna, 34 cm
- wymiar prosty, 12 cm
- czoło na granicy włosów
- najpierw dość duże przygięcie, następnie odgięcie
- krótkogłowie
- w obrębie ciemiączka przedniego

Ułożenie ciemieniowe I

Mechanizm wytaczania główki

1. silne przygięcie
2. niewielkie odgięcie

5

Rozpoznanie:
1. W badaniu zewnętrznym:

- II chwytem – odmiana tylna ustawienia I lub II
- III i IV chwytem Leopolda

główka ustalona w płaszczyźnie wchodu: nieruchoma we wchodzie, nad
wchodem wystaje nieduża część główki, mniej więcej jednakowo po obu
stronach linii środkowej ciała, czoło i potylica znajdują się we wchodzie.

2. W badaniu wewnętrznym:

 główka ustalona w płaszczyźnie wchodu:

- punkt prowadzący, ciemiączko przednie – znajduje się bliżej spojenia łonowego,

na wysokości linii międzykolcowej

- ciemiączko tylne w badaniu niedostępne, powyżej przedniego
- szew strzałkowy przebiega skośnie (ustawienie I – w skośnym II; ustawienie II –

w skośnym I) lub rzadziej poprzecznie

- promontorium nieosiągalne
- zagłębienie krzyżowo-biodrowe w górnej części wypełnia obniżająca się główka

 główka na dnie miednicy:

-

łatwo badalne szwy strzałkowy i czołowy, w wymiarze prostym

Przebieg porodu

Główka płodu wstawia się do płaszczyzny wchodu miednicy w zależności od ustawienia:

ustawienie I – w wymiar skośny lewy; ustawienie II – w skośny prawy, lub rzadziej w wymiar
poprzeczny.
W płaszczyźnie próżni lub cieśni dokonuje zwrotu wewnętrznego, ciemiączkiem przednim pod
spojenie łonowe, a potylicą do zagłębienia krzyżowo-biodrowego.
Szew strzałkowy z wymiaru skośnego rotuje się do wymiaru prostego, z ciemiączkiem tylnym
od strony kości krzyżowej.
Dopiero w próżni, po dokonaniu II zwrotu i utrwaleniu się odgięcia, można rozpoznać ułożenie
ciemieniowe.
W szparze sromowej ukazuje się okolica ciemiączka dużego.

Po kroczu rodzi się tyłogłowie aż do okolicy czoła, następnie dokonuje się duże przygięcie

główki wokół punktu obrotu – czoła na granicy włosów – opartego o łuk podłonowy.
Następnie za pomocą niewielkiego odgięcia, spod spojenia łonowego rodzi się twarzyczka
płodu.

UŁOŻENIE CZOŁOWE

Najbardziej niekorzystne i niebezpieczne ułożenie ze względu na największy

z możliwych obwód płaszczyzny miarodajnej oraz bardzo niepodatną na adaptację część
przodującą.
Ułożenie czołowe najczęściej rozpoznaje się przy główce silnie przypartej do wchodu
miednicy.
Czasami ułożenie czołowe stanowi stadium przejściowe do ułożenia twarzowego.

6

Dane położnicze:

1. część przodująca
2. punkt prowadzący

3. płaszczyzna miarodajna
4. wymiar główki
5. punkt podparcia (obrotu)
6. mechanizm rodzenia

7. kształt główki
8. przedgłowie

- główka, okolica czoła z nasadą nosa
- czoło (środek szwu czołowego)
- bródkowo-potyliczna

35,5-36 cm

- wymiar skośny duży

13,5 cm

- szczęka lub kość jarzmowa
- najpierw duże przygięcie, następnie niewielkie

odgięcie

- piramidalny lub stożkowaty
- na kościach czołowych i części twarzy

Do płaszczyzny wchodu główka wstawia się szwem czołowym w wymiar poprzeczny.

W tym wymiarze schodzi aż do dna miednicy. Dopiero wtedy dokonuje się obrót twarzy
płodu w kierunku spojenia łonowego.

Szew czołowy rotuje się przez wymiar skośny do prawie prostego, rzadko do wymiaru

prostego. Spóźniony zwrot uwarunkowany jest tym, że dopiero teraz tyłogłowie mogło wejść
do kanału rodnego i dokonać zwrotu w kierunku zagłębienia krzyżowo-biodrowego.

W toku dalszego porodu, rodzenie się główki na zewnątrz zaczyna się w momencie, gdy

w szparze sromowej od strony spojenia łonowego ukaże się nasada nosa aż do kości
jarzmowych.
Wtedy wokół tego punktu podparcia dokonuje się maksymalne przygięcie, które umożliwia
urodzenie się po kroczu ciemiączka tylnego i tyłogłowia.
Następnie za pomocą niewielkiego odgięcia rodzi się twarzyczka i bródka płodu.
Akt IV dokonuje się wg znanego mechanizmu.

Główka w trakcie przechodzenia przez kanał rodny ulega znacznemu zniekształceniu,

przybierając kształt piramidy.

Jeśli bródka wykona zwrot do tyłu (bardzo rzadko), to takie nosowo-tylne ułożenie

czołowe uniemożliwia poród.









Rozpoznanie:
1. W badaniu zewnętrznym

- II chwytem Leopolda – odmiana tylna ustawienia I lub II
- III i IV: po stronie bródki można dojść do szyi płodu, po stronie grzbietu stwierdza się

opór potylicy

- VI: nad spojeniem łonowym równoległy przebieg bruzdy szyjnej
- ASP lepiej słyszalna po stronie części drobnych (ponieważ klatka piersiowa jest bliżej

przedniej ściany macicy niż grzbiet).

2. W badaniu wewnętrznym

- wcześnie tworzy się przedgłowie

utrudnienie badania

7

- szew czołowy w wymiarze poprzecznym lub skośnym
- po jednej stronie przedgłowia ciemiączko przednie, po drugiej nasada nosa i łuki

brwiowe

- ciemiączko przednie od strony zagłębienia krzyżowo-biodrowego
- twarz płodu od strony spojenia łonowego.

Rokowanie dla dziecka i matki niepomyślne należy wykonać cięcie cesarskie.

UŁOŻENIE TWARZYCZKOWE

Główka płodu wykonuje maksymalne odgięcie.
Dane położnicze:

1. część przodująca
2. punkt prowadzący
3. płaszczyzna miarodajna
4. wymiar główki
5. punkt podparcia (obrotu)
6. mechanizm rodzenia
7. kształt główki
8. przedgłowie

- główka, twarzyczka
- nos i szczęka
- tchawiczo-ciemieniowa, 34,5-35 cm
- wymiar tchawiczo-ciemieniowy, 12,7 cm
- podbródek (kość gnykowa)
- przygięcie!
- długogłowie
- twarz, głównie na przodującym policzku

policzek prawy – w ułożeniu twarzyczkowym I
policzek lewy – w ułożeniu twarzyczkowym II

Ułożenie twarzyczkowe może powstać już od początku wstawiania się główki do wchodu

pierwotne odgięcie lub jako wtórne – wynik stopniowego odginania się główki w czasie

porodu.

Główka płodu wstawia się twarzyczką lub czołem w wymiar skośny lub poprzeczny

wchodu.
Przy niecałkowitym odgięciu główka napotykając opory ze strony wchodu miednicy
stopniowo odgina się.
Kręgosłup płodu przybiera kształt litery S.

Przy wstawianiu się twarzy, linia twarzowa (linia łącząca szew czołowy poprzez nasadę

nosa, grzbiet nosa i usta z bródką) przebiega w wymiarze skośnym lub poprzecznym. Bródka
znajduje się po lewej (twarzyczkowe II) lub prawej stronie (ułożenie twarzyczkowe I).

Przy silniejszych skurczach odgięcie pogłębia się i główka zstępuje do miednicy.

Główka na dnie miednicy dokonuje zwrotu bródki pod spojenie łonowe, a tyłogłowie
przemieszcza się do wygięcia kości krzyżowej.
Linia twarzowa rotuje się do wymiaru prostego:







* w ułożeniu twarzyczkowym I * w ułożeniu twarzyczkowym II przez skośny I

przez wymiar skośny II

8

Aby pokonać zagięcie kanału rodnego maksymalnie odgięta główka musi się

odprostować = przygiąć.
Od strony spojenia łonowego ukazuje się bródka. Kolejno rodzą się usta, nos, oczy, a cała
czaszka znajduje się jeszcze w zagłębieniu krzyżowo-biodrowym.

Następnie o spojenie łonowe opiera się okolica podbródka (kość gnykowa) i wokół tego

punktu podparcia główka zaczyna ruch przyginania, dzięki któremu pokonuje wygięcie
kanału rodnego. Od strony krocza najpierw rodzi się przodogłowie a następnie tyłogłowie.

 Postępowanie zachowawcze: maksymalne wyczekiwanie. Ułożenie rodzącej po stronie

bródki płodu.

 Podczas przechodzenia główki przez szparę sromową następuje bardzo duże poprzeczne

napinanie krocza przez szeroką potylicę, dlatego niezbędne jest wczesne, szerokie
nacięcie krocza.

 Zabieg kleszczowy jest bardzo niebezpieczny!
 Twarzyczka jest obrzęknięta, z wybroczynami głównie w okolicy bródki i ust, co może

w pierwszych dniach utrudniać karmienie.

 Na szyi można zauważyć linijne pręgi, powstałe wskutek rozciągania skóry.
 Zwrot potylicy pod spojenie łonowe jest zwrotem niekorzystnym. Poród zostaje

zatrzymany wskutek przeszkody, jaką stanowi klatka piersiowa i bródka płodu dla
krzywizny kości krzyżowej, odgięcie nie może już się pogłębić poród żywego,
a nawet martwego płodu jest niemożliwy

c.c.

Pokonanie zagięcia kanału rodnego Ułożenie twarzyczkowe bródkowo-
– przygięcie główki tylne poród niemożliwy

Rozpoznanie:
 W badaniu zewnętrznym:

II chwytem Leopolda – odmiana tylna ustawienia I lub II
III, IV chwyt:

1 – potylica znacznie wystająca nad spojeniem łonowym
2 – charakterystyczne wcięcie między grzbietem a potylicą
3 – czynność serca płodu najlepiej słyszalna po stronie części

drobnych, ponieważ klatka piersiowa przylegado przedniej
ściany macicy

 W badaniu wewnętrznym wyczuwamy: bródkę, usta, nos, okolicę oczu



Różnicować z położeniem pośladkowym.

Różnicowanie jamy ustnej i odbytu:

Cechy charakterystyczne jamy ustnej:

- palec badający daje się łatwo wprowadzić
- wyczuwalne są ostre krawędzie wyrostków zębodołowych, a nawet ruchy ssania
- po wprowadzeniu palca do jamy ustnej płody często wykonują gwałtowne ruchy

Cechy charakterystyczne odbytu:

9

- u żywego płodu wprowadzenie palca do odbytu trudne
- na palcu ślady smółki

Literatura:
1.

Bręborowicz G. (red): Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. PZWL, Warszawa
2002

2.

Pisarski T. (red): Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 2001

3.

Pschyrembel W.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. PZWL, Warszawa 1997

4.

Pschyrembel W., Dudenhausen J.- Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, PZWL,
Warszawa 2003

5.

Troszyński M.: Ćwiczenia położnicze. PZWL, Warszawa 2009