W15-Poziome osnowy geodezyjne

Ze względu na rolę, zadania i przeznaczenie osnowy geodezyjne dzielimy na:
1.

podstawowe,

szczegółowe

pomiarowe.

Osnowy podstawowe stwarzają moŜliwość wyznaczenia połoŜenia (współrzędnych) punktów

wszystkich nawiązywanych do nich osnów (w tym głównie szczegółowych) w obowiązującym
państwowym systemie odniesień przestrzennych.

Osnowy szczegółowe (szczególnie klasy III) wykorzystywane są do zakładania (nawiązywania) osnów

pomiarowych (czasem do wyznaczania wprost pozycji instrumentów pomiarowych) podczas
wykonywania pomiarów szczegółowych.

Osnowy pomiarowe stanowią zagęszczenie osnowy szczegółowej III klasy i słuŜą głównie jako

stanowiska i orientacje dla pomiarów szczegółów terenowych.

Osnowę sytuacyjną pomiarową stanowi  mniej  lub  bardziej  liczny  zbiór  punktów,  utrwalonych
w terenie w określony sposób (trwale  lub najczęściej  tymczasowo), nawiązanych do punktów osnów
wyŜszych  klas  (najczęściej  III),  których  połoŜenie  określono  przy  zastosowaniu  odpowiedniej
technologii geodezyjnej.

Sposoby zakładania i realizacji osnowy pomiarowej (konstrukcja geometryczna, liczba punktów,

obliczenia itp.) zaleŜą od:

–

wielkość powierzchni obszaru zleconego do pomiaru (pojedyncze, mniej lub bardziej rozległe działki

bądź teŜ ich kompleksy, o róŜnej liczebności i konfiguracji ich połączeń: zwarte – powierzchniowe lub
rozciągnięte – wydłuŜone),

–

gęstość istniejących w terenie punktów osnów geodezyjnych, które mogą być wykorzystane podczas

pomiaru szczegółów sytuacyjnych,

–

warunki terenowe takie jak: rodzaj, charakter i intensywność zagospodarowania terenu oraz jego

ukształtowanie pionowe (pokrycie roślinnością i zabudową, deniwelacja terenu), które decydują o jego
dostępności w czasie pomiaru (teren zakryty lub otwarty),

–

rodzaj projektowanej metody pomiaru szczegółowego (domiarów prostokątnych, wcięć geodezyjnych

czy stosowanej obecnie najczęściej metody biegunowej, z wykorzystaniem tachimetrów
elektronicznych lub stacji pomiarowych total station).

Technologie wyznaczania połoŜenia punktów sytuacyjnej osnowy pomiarowej

Podstawowymi metodami wyznaczania połoŜenia punktów osnowy pomiarowej są:
a)

techniki klasyczne, wykorzystujące konstrukcje i pomiary:

liniowe, stosowane do wyznaczania połoŜenia pojedynczych punktów odosobnionych

(wcięcia liniowe –

rys. 1) oraz mniej lub bardziej skomplikowane sieci liniowe,

zawierające zespoły tych punktów (rys. 2, 3, 4);

Rys. 1. Wcięcie liniowe

Rys. 2. Szkic sieci liniowej dla wyznaczenia

połoŜenia równocześnie dwóch punktów

Rys. 3. Szkic sieci liniowej dla równoczesnego
wyznaczenia połoŜenia trzech punktów

Rys. 4. Szkic sieci liniowej dla równoczesnego
wyznaczenia połoŜenia większej liczby punktów

- kątowe: stosowane do wyznaczania pojedynczych punktów odosobnionych (kątowe wcięcia w przód
– rys.5, w bok – rys. 6, wstecz – rys. 7) czy ich niewielkich grup (najczęściej równocześnie dwóch)
metodą Hansena – rys. 8 lub Mareka – rys.9

Rys. 5

Rys. 6

Rys. 7

Rys. 8

Rys. 9

- kątowe i liniowe równocześnie (sieci kątowo – liniowe), stosowane do wyznaczania

połoŜenia

pojedynczych

punktów

odosobnionych

metodą

biegunową

(rys.

10)

lub

wcięciami kombinowanymi (rys. 11 i 12) oraz jako poligonowe ciągi (rys. 13 i
14) czy sieci poligonowe (rys. 15 i 16), zwane powszechnie ciągami i

sieciami

sytuacyjnymi albo teŜ jako sieci modularne (rys. 17) – w przypadku jeśli tworzą one
zespoły zawierające większą liczbę punktów;

stanowisko

pomiarowe

punkt szczegółowy

element pomiaru szczegółowego
(rzędne, promień)

linie pomiarowe

element mierzony

punkt wiąŜący

punkt stały

(nawiązania)

Legenda

Rys. 16

Rys. 17

b) technika satelitarna (GPS), pozwalająca na wyznaczanie połoŜenia, zarówno pojedynczych
punktów lub najczęściej ich zespołów, o wzajemnej widoczności między nimi (rys. 18)

Legenda

punkt wyznaczany
techniką satelitarną

punkt

odniesienia

Rys. 18

c) techniki fotogrametryczne (aerotriangulacja analityczna), stosowane przy zakładaniu osnów
pomiarowych na duŜych obszarach, łącznie z określeniem metodą fotogrametryczną sytuacyjnego
połoŜenia szczegółów terenowych na tych obszarach

Zasady realizacji pomiarowej osnowy sytuacyjnej – nowa instr G-4

Osnowa pomiarowa powinna być konstrukcją jednorzędową, nawiązaną do punktów co najmniej
III klasy, w której połoŜenie punktów (współrzędne) oblicza się na podstawie wyników ścisłego
wyrównania wykonanych w niej obserwacji, łącznie z oceną ich dokładności (dotychczas
dopuszczano równieŜ wyrównanie przybliŜone).

Dokładność wyznaczenia połoŜenia punktów osnowy pomiarowej charakteryzuje się błędem
ś

rednim< 0,10m, w stosunku do przyjętych za bezbłędne punktów nawiązania, niezaleŜnie od

zastosowanej do tego celu technologii zakładania osnowy

Pod  względem  konstrukcji  geometrycznej  sieci  zakładane  do  wyznaczania  połoŜenia  punktów
osnów pomiarowych tworzą mniej  lub  bardziej  liczne  grupy  punktów,  których  lokalizację
dostosowuje  się do  projektowanej  metody  pomiaru  szczegółowego,  uwzględniając  przy  tym
łatwy  dostęp  do  zdejmowanych  szczegółów  i  dobry  wgląd  w  teren  podczas  prowadzenia  tych
pomiarów wybraną technologią.

Pod względem trwałości jest to osnowa nietrwała (tymczasowa), spełniająca zadania doraźne,
wynikające ze specyfiki poszczególnych metod pomiarów szczegółowych, z wyjątkiem osnów
zakładanych na terenach o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu.

Punkty  osnowy  pomiarowej  w  terenie  najczęściej  markuje  się rurkami  czy  trzpieniami
metalowymi,  palikami  drewnianymi  czy  nawet  maluje  farbą nieścieralną na  utwardzonej
powierzchni  (asfalt,  chodnik).  Dopuszcza  się jednak  równieŜ trwałą stabilizację tych  punktów,
szczególnie na terenach mocno zainwestowanych lub przewidzianych do takiego zainwestowania
oraz na pozostałych, o małym zagęszczeniu terenu punktami innych osnów trwałych. Stabilizację
tę moŜna dokonać znakami  z kamienia, betonu czy  z  tworzywa sztucznego oraz  wieloznakowo
(punkty ścienne). W takich przypadkach naleŜy sporządzić ich opis topograficzny i powiadomić
pisemnie o tym fakcie właściciela nieruchomości, na której został on utrwalony.

Zasady realizacji pomiarowej osnowy sytuacyjnej – nowa instr G-4 – c.d.

Osnowa pomiarowa musi być nawiązana wielopunktowo do punktów co najmniej III klasy. Przy
zakładaniu  jej  metodą poligonową powinno  to  być pełne  (kątowe  i  liniowe)  dwustronne
nawiązanie kaŜdego pojedynczego ciągu lub poszczególnej sieci. W przypadkach uzasadnionych
istniejącą sytuacją terenową (zamknięte  podwórka  w  zabudowie  zwartej)  dopuszcza  się
stosowanie  ciągów  nawiązanych  jednostronnie  (wiszących)  z  tym,  Ŝe  ciągi  takie  nie  mogą
posiadać więcej niŜ dwa boki.

KaŜdy z punktów osnowy musi mieć co najmniej dwie celowe na punkty tej samej klasy osnowy
lub osnowy klasy wyŜszej

Długości boków osnowy pomiarowej powinny zawierać się w przedziale od 50 do 400m, przy
czym stosunek boków wychodzących z tego samego punktu powinien być większy od 1:4.

Pomiar osnowy sytuacyjnej

Osnowy pomiarowe mogą być najczęściej realizowane jako sieci kątowe, liniowe lub jako sieci
kątowo – liniowe, w których mierzone są zarówno kąty (kierunki) jak i długości

Wszystkie

pomiary

powinny

być

wykonywane

przy

zastosowaniu

sprawdzonych

i zrektyfikowanych przyrządów odpowiedniej klasy (dokładności), posiadających aktualne
ś

wiadectwa atestacji bądź kalibracji.

Narzędzia kątomiercze powinny zapewnić pomiar kierunków z błędem średnim m

nie większym

niŜ 6

’’

(20

Pomiary długości naleŜy prowadzić dwukrotnie (po jednym razie w kaŜdym kierunku)
przymiarami charakteryzującymi się średnim błędem pomiaru m

≤

5mm + 3mm/1km

Obliczenia osnowy sytuacyjnej

Zgodnie z projektem modernizacji instrukcji G-4 pozioma osnowa powinna być obliczana, z
zastosowaniem metody ścisłej wraz z oceną dokładności wyznaczenia połoŜenia jej punktów.
Obowiązująca instrukcja dopuszcza przybliŜone metody uzgadniania (wyrównywania) wyników.

Przy obliczaniu współrzędnych punktów rozpatrywanych osnów wykorzystuje się znane
zaleŜności matematyczne