POZIOME OSNOWY

GEODEYZJNE

Ze względu na rolę, zadania i przeznaczenie osnowy geodezyjne dzielimy na:
1.

podstawowe,

2.

szczegółowe

3.

pomiarowe.

Osnowy podstawowe stwarzają możliwość wyznaczenia położenia (współrzędnych) punktów

wszystkich nawiązywanych do nich osnów (w tym głównie szczegółowych) w obowiązującym
państwowym systemie odniesień przestrzennych.

Osnowy szczegółowe (szczególnie klasy III) wykorzystywane są do zakładania (nawiązywania) osnów

pomiarowych (czasem do wyznaczania wprost pozycji instrumentów pomiarowych) podczas
wykonywania pomiarów szczegółowych.

Osnowy pomiarowe stanowią zagęszczenie osnowy szczegółowej III klasy i służą głównie jako

stanowiska i orientacje dla pomiarów szczegółów terenowych.

Osnowę sytuacyjną pomiarową stanowi mniej lub bardziej liczny zbiór punktów, utrwalonych
w terenie w określony sposób (trwale lub najczęściej tymczasowo), nawiązanych do punktów osnów
wyższych klas (najczęściej III), których położenie określono przy zastosowaniu odpowiedniej
technologii geodezyjnej.

Sposoby zakładania i realizacji osnowy pomiarowej (konstrukcja geometryczna, liczba punktów,

obliczenia itp.) zależą od:

–

wielkość powierzchni obszaru zleconego do pomiaru (pojedyncze, mniej lub bardziej rozległe działki

bądź też ich kompleksy, o różnej liczebności i konfiguracji ich połączeń: zwarte – powierzchniowe lub
rozciągnięte – wydłużone),

–

gęstość istniejących w terenie punktów osnów geodezyjnych, które mogą być wykorzystane podczas

pomiaru szczegółów sytuacyjnych,

–

warunki terenowe takie jak: rodzaj, charakter i intensywność zagospodarowania terenu oraz jego

ukształtowanie pionowe (pokrycie roślinnością i zabudową, deniwelacja terenu), które decydują o jego
dostępności w czasie pomiaru (teren zakryty lub otwarty),

–

rodzaj projektowanej metody pomiaru szczegółowego (domiarów prostokątnych, wcięć geodezyjnych

czy stosowanej obecnie najczęściej metody biegunowej, z wykorzystaniem tachimetrów
elektronicznych lub stacji pomiarowych total station).

Technologie wyznaczania położenia punktów sytuacyjnej osnowy pomiarowej

Podstawowymi metodami wyznaczania położenia punktów osnowy pomiarowej są:
a)

techniki klasyczne, wykorzystujące konstrukcje i pomiary:

-

liniowe, stosowane do wyznaczania położenia pojedynczych punktów odosobnionych

(wcięcia liniowe –

rys. 1) oraz mniej lub bardziej skomplikowane sieci liniowe,

zawierające zespoły tych punktów (rys. 2, 3, 4);

Rys. 1. Wcięcie liniowe

Rys. 2. Szkic sieci liniowej dla wyznaczenia

położenia równocześnie dwóch punktów

Rys. 3. Szkic sieci liniowej dla równoczesnego
wyznaczenia położenia trzech punktów

Rys. 4. Szkic sieci liniowej dla równoczesnego
wyznaczenia położenia większej liczby punktów

- kątowe: stosowane do wyznaczania pojedynczych punktów odosobnionych (kątowe wcięcia w przód
– rys.5, w bok – rys. 6, wstecz – rys. 7) czy ich niewielkich grup (najczęściej równocześnie dwóch)
metodą Hansena – rys. 8 lub Mareka – rys.9

β

α

α

β

α

β

γ

δ

β

α

δ

γ

α

β

Rys. 5

Rys. 6

Rys. 7

Rys. 8

Rys. 9

- kątowe i liniowe równocześnie (sieci kątowo – liniowe), stosowane do wyznaczania

położenia

pojedynczych

punktów

odosobnionych

metodą

biegunową

(rys.

10)

lub

wcięciami kombinowanymi (rys. 11 i 12) oraz jako poligonowe ciągi (rys. 13 i
14) czy sieci poligonowe (rys. 15 i 16), zwane powszechnie ciągami i

sieciami

sytuacyjnymi albo też jako sieci modularne (rys. 17) – w przypadku jeśli tworzą one
zespoły zawierające większą liczbę punktów;

α

α

β

Rys. 10

Rys. 11

Rys. 12

Rys. 13

Rys. 14

Rys. 15

stanowisko

pomiarowe

punkt szczegółowy

element pomiaru szczegółowego
(rzędne, promień)

linie pomiarowe

element mierzony

punkt wiążący

punkt stały

(nawiązania)

Legenda

Rys. 16

Rys. 17

b) technika satelitarna (GPS), pozwalająca na wyznaczanie położenia, zarówno pojedynczych
punktów lub najczęściej ich zespołów, o wzajemnej widoczności między nimi (rys. 18)

Legenda

punkt wyznaczany
techniką satelitarną

punkt

odniesienia

Rys. 18

c) techniki fotogrametryczne (aerotriangulacja analityczna), stosowane przy zakładaniu osnów
pomiarowych na dużych obszarach, łącznie z określeniem metodą fotogrametryczną sytuacyjnego
położenia szczegółów terenowych na tych obszarach

Zasady realizacji pomiarowej osnowy sytuacyjnej – nowa instr G-4

1.

Osnowa pomiarowa powinna być konstrukcją jednorzędową, nawiązaną do punktów co najmniej
III klasy, w której położenie punktów (współrzędne) oblicza się na podstawie wyników ścisłego
wyrównania wykonanych w niej obserwacji, łącznie z oceną ich dokładności (dotychczas
dopuszczano również wyrównanie przybliżone).

2.

Dokładność wyznaczenia położenia punktów osnowy pomiarowej charakteryzuje się błędem
ś

rednim< 0,10m, w stosunku do przyjętych za bezbłędne punktów nawiązania, niezależnie od

zastosowanej do tego celu technologii zakładania osnowy

3.

Pod względem konstrukcji geometrycznej sieci zakładane do wyznaczania położenia punktów
osnów pomiarowych tworzą mniej lub bardziej liczne grupy punktów, których lokalizację
dostosowuje się do projektowanej metody pomiaru szczegółowego, uwzględniając przy tym
łatwy dostęp do zdejmowanych szczegółów i dobry wgląd w teren podczas prowadzenia tych
pomiarów wybraną technologią.

4.

Pod względem trwałości jest to osnowa nietrwała (tymczasowa), spełniająca zadania doraźne,
wynikające ze specyfiki poszczególnych metod pomiarów szczegółowych, z wyjątkiem osnów
zakładanych na terenach o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu.

5.

Punkty osnowy pomiarowej w terenie najczęściej markuje się rurkami czy trzpieniami
metalowymi, palikami drewnianymi czy nawet maluje farbą nieścieralną na utwardzonej
powierzchni (asfalt, chodnik). Dopuszcza się jednak również trwałą stabilizację tych punktów,
szczególnie na terenach mocno zainwestowanych lub przewidzianych do takiego zainwestowania
oraz na pozostałych, o małym zagęszczeniu terenu punktami innych osnów trwałych. Stabilizację
tę można dokonać znakami z kamienia, betonu czy z tworzywa sztucznego oraz wieloznakowo
(punkty ścienne). W takich przypadkach należy sporządzić ich opis topograficzny i powiadomić
pisemnie o tym fakcie właściciela nieruchomości, na której został on utrwalony.

Zasady realizacji pomiarowej osnowy sytuacyjnej – nowa instr G-4 – c.d.

6.

Osnowa pomiarowa musi być nawiązana wielopunktowo do punktów co najmniej III klasy. Przy
zakładaniu jej metodą poligonową powinno to być pełne (kątowe i liniowe) dwustronne
nawiązanie każdego pojedynczego ciągu lub poszczególnej sieci. W przypadkach uzasadnionych
istniejącą sytuacją terenową (zamknięte podwórka w zabudowie zwartej) dopuszcza się
stosowanie ciągów nawiązanych jednostronnie (wiszących) z tym, że ciągi takie nie mogą
posiadać więcej niż dwa boki.

7.

Każdy z punktów osnowy musi mieć co najmniej dwie celowe na punkty tej samej klasy osnowy
lub osnowy klasy wyższej

8.

Długości boków osnowy pomiarowej powinny zawierać się w przedziale od 50 do 400m, przy
czym stosunek boków wychodzących z tego samego punktu powinien być większy od 1:4.

Pomiar osnowy sytuacyjnej

1.

Osnowy pomiarowe mogą być najczęściej realizowane jako sieci kątowe, liniowe lub jako sieci
kątowo – liniowe, w których mierzone są zarówno kąty (kierunki) jak i długości

2.

Wszystkie

pomiary

powinny

być

wykonywane

przy

zastosowaniu

sprawdzonych

i zrektyfikowanych przyrządów odpowiedniej klasy (dokładności), posiadających aktualne
ś

wiadectwa atestacji bądź kalibracji.

3.

Narzędzia kątomiercze powinny zapewnić pomiar kierunków z błędem średnim m

k

nie większym

niż 6

’’

(20

cc

).

4.

Pomiary długości należy prowadzić dwukrotnie (po jednym razie w każdym kierunku)
przymiarami charakteryzującymi się średnim błędem pomiaru m

d

≤

5mm + 3mm/1km

Obliczenia osnowy sytuacyjnej

1.

Zgodnie z projektem modernizacji instrukcji G-4 pozioma osnowa powinna być obliczana, z
zastosowaniem metody ścisłej wraz z oceną dokładności wyznaczenia położenia jej punktów.
Obowiązująca instrukcja dopuszcza przybliżone metody uzgadniania (wyrównywania) wyników.

2.

Przy obliczaniu współrzędnych punktów rozpatrywanych osnów wykorzystuje się znane
zależności matematyczne