1.4. Wnioski: zdefiniowanie i prioretyzacja interesów narodowych

oraz określenie wypływających z nich możliwych i pożądanych

(rekomendowanych) celów strategicznych Rzeczypospolitej
Polskiej w dziedzinie bezpieczeństwa

1

1.1.1. Wprowadzenie

Przełom XX i XXI wieku to okres szczególnych zmian, które spowodowały

ukształtowanie się obecnego porządku świata. W wyniku tych procesów Polska
stała się suwerennym i demokratycznym państwem w Europie Środkowej
o znaczącym potencjale demograficznym, politycznym i ekonomicznym.
Funkcjonuje
w złożonym i rozbudowanym środowisku międzynarodowym. Będąc członkiem
dwóch najbardziej znaczących organizacji – Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz

Unii Europejskiej – Polska jest coraz bardziej liczącym się uczestnikiem
współpracy międzynarodowej. Członkostwo w tych organizacjach oraz sojusz ze
Stanami Zjednoczonymi zapewniają Polsce wysoki poziom bezpieczeństwa oraz
stały się podstawą jej rozwoju społeczno-gospodarczego i wysokiej pozycji
międzynarodowej. Rzeczpospolita Polska jest jednocześnie państwem granicznym
NATO
i Unii Europejskiej, a jej terytorium stanowi obszar o istotnym znaczeniu
strategicznym.

Uwarunkowania te, jak również procesy zachodzące w kraju, mają bardzo

ważny wpływ na bezpieczeństwo Polski i jej obywateli, czyli zdolność państwa
i narodu do zapewnienia przetrwania, integralności terytorialnej, niezależności
politycznej, stabilności wewnętrznej oraz jakości życia. Jednocześnie złożoność
problematyki bezpieczeństwa oraz dynamiczne zmiany zachodzące w środowisku
międzynarodowym powodują potrzebę przeprowadzenia kompleksowych analiz
i ocen wszystkich jego aspektów celem dokonania diagnozy i prognozy rozwoju
sytuacji w kluczowych obszarach bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej.
W tym kontekście niezbędne jest ustalenie interesów narodowych i celów
strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa w dwudziestoletniej perspektywie

czasowej, które będą swego rodzaju bazą merytoryczną do opracowania
koncepcji systemu bezpieczeństwa narodowego.

1

Opracował podzespół w składzie: prof. dr hab. Stanisław Zajas (przewodniczący podzespołu),

prof. dr hab. Ryszard Zięba, prof. dr. hab. Julian Skrzyp, dr hab. Justyna Zając, dr Tadeusz
Chabiera.

2

Niżej prezentowana jest analiza i ocena współczesnych interesów

narodowych i celów strategicznych zawartych w „Strategii bezpieczeństwa
narodowego Rzeczypospolitej Polskiej” z 2007 roku oraz propozycje ich
zmodyfikowanego ujęcia na najbliższe dwie dekady.

1.4.2. Współczesne interesy narodowe i cele strategiczne Polski

w dziedzinie bezpieczeństwa

Współczesne interesy narodowe oraz cele strategiczne w dziedzinie

bezpieczeństwa zostały sformułowane w „Strategii bezpieczeństwa narodowego
Rzeczypospolitej Polskiej” z 2007 r. W pierwszym zdaniu tego dokumentu
określa się, że Polska jest krajem bezpiecznym, jednak bardziej precyzyjne
byłoby określenie, że jest bezpieczniejsza niż kiedykolwiek w swojej historii.
Takie stwierdzenie zapewnia konstruktywne i odważne podejście do
rzeczywistości.

W „Strategii ...” określa się, że współcześnie podstawowe interesy

narodowe są niezmienne i oparte na całościowej koncepcji
bezpieczeństwa państwa, uwzględniającej aspekty polityczno-militarne,
ekonomiczne,

społeczne

i

ekologiczne.

Narodowe

interesy

wynikają

z fundamentalnych i niezmiennych wartości narodowych, a ich realizacja stanowi
dla państwa i jego mieszkańców potrzebę nadrzędną. W nawiązaniu do
Konstytucji RP wymienia się następujące interesy narodowe:

zapewnienie

niepodległości,

nienaruszalności

terytorialnej,

wolności

i bezpieczeństwa,

poszanowania praw człowieka i obywatela,

zachowanie dziedzictwa narodowego,

ochrona środowiska naturalnego w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Współczesne interesy narodowe podzielono na trzy grupy: żywotne, ważne

oraz inne istotne. Sam podział nie jest jednak bliżej uzasadniony, wprowadza
jakby gradację ważności interesów, co niekoniecznie wynika z ich definicji
opisowych.

Żywotne interesy narodowe Rzeczypospolitej Polskiej wiążą się

z zapewnieniem przetrwania państwa i jego obywateli. Obejmują one potrzeby
(w innym miejscu określone jako cele strategiczne):

3

zachowania niepodległości i suwerenności państwa, jego integralności

terytorialnej i nienaruszalności granic;

zapewnienia bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka i podstawowych

wolności;

umacniania demokratycznego porządku politycznego.

W odniesieniu do ostatniej wymienionej potrzeby nie jest jasne, czy chodzi

tu o podkreślenie niedojrzałej fazy rozwoju naszej demokracji, czy też o jakieś
konkretne, wewnętrzne jej zagrożenie.

Osiągnięcie ważnych interesów narodowych Polski ma zapewnić:

zagwarantowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju cywilizacyjnego oraz

gospodarczego kraju;

stworzenie warunków do wzrostu dobrobytu społeczeństwa, do rozwoju nauki

i techniki;

stworzenie warunków do należytej ochrony dziedzictwa narodowego

i tożsamości narodowej, a także środowiska naturalnego.

Inne istotne interesy narodowe Polski są współcześnie związane

z dążeniem do zapewnienia silnej pozycji międzynarodowej państwa oraz
możliwości

skutecznego

promowania

polskich

interesów

na

arenie

międzynarodowej. Do istotnych interesów zalicza się również umacnianie
zdolności działania i skuteczności najważniejszych instytucji międzynarodowych,

w których Polska uczestniczy, jak również rozwój stosunków międzynarodowych
opartych na poszanowaniu prawa oraz efektywnej współpracy wielostronnej
zgodnie z celami i zasadami określonymi w Karcie Narodów Zjednoczonych.

Warto zauważyć, że w treści innych istotnych interesów narodowych nie

wymienia się z nazwy ani Unii Europejskiej, ani NATO, tak jakby w równym
stopniu zależało nam na tych dwóch instytucjach, co na Radzie Europy, OBWE,
Inicjatywie Środkowoeuropejskiej itp. Należałoby sformułować jasne kryteria
ważności uczestnictwa w tych organizacjach.

Realizacja interesów narodowych oraz wynikających z nich celów odbywa

się w ramach działań wewnętrznych państwa oraz w jego relacjach z otoczeniem
zewnętrznym. Zdolność Polski do skutecznego działania na zewnątrz jest
uwarunkowana jakością wewnętrznego ładu politycznego, gospodarczego
i społecznego.

W „Strategii ...” określa się, że cele strategiczne wynikają z interesów

bezpieczeństwa i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej, będącej członkiem NATO

4

i Unii Europejskiej, a także z rosnących współzależności między państwami

i gospodarkami, jak również coraz intensywniejszymi kontaktami między
jednostkami i społeczeństwami. Wyróżniono wśród nich nadrzędny cel
strategiczny i główne cele strategiczne.

Zgodnie z zapisami „Strategii...” nadrzędnym celem strategicznym

Rzeczypospolitej Polskiej jest zapewnienie korzystnych i bezpiecznych warunków
realizacji interesów narodowych poprzez eliminację zewnętrznych i wewnętrznych
zagrożeń, redukowanie ryzyka oraz odpowiednie oszacowanie podejmowanych
wyzwań i umiejętne wykorzystywanie pojawiających się szans. Jako główne
cele strategiczne przyjęto:

zapewnienie niepodległości i nienaruszalności terytorialnej Rzeczypospolitej

Polskiej oraz suwerenności w decydowaniu o wewnętrznych sprawach życia
narodu, jego organizacji oraz ustroju państwa;

stworzenie warunków rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego, decydujących

o możliwościach działania narodu i państwa;

zapewnienie możliwości korzystania przez obywateli z konstytucyjnych

wolności, praw człowieka i obywatela oraz stworzenie bezpiecznych warunków
do godziwego życia obywateli i rozwoju całego narodu, w wymiarze
materialnym i duchowym;

zapewnienie możliwości aktywnego kształtowania stosunków w otoczeniu

międzynarodowym i zdolności skutecznego działania poprzez obronę
interesów narodowych i promowanie wizerunku wiarygodnego uczestnika
stosunków

międzynarodowych,

a

także

realizowanie

zobowiązań

sojuszniczych, stanowiących o wiarygodności Polski;

zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki nad obywatelami polskimi

przebywającymi poza granicami kraju;

promowanie polskiej gospodarki i wspieranie polskich przedsiębiorców oraz

budowanie prestiżu Polski w otoczeniu międzynarodowym;

zapewnienie poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli Rzeczypospolitej

Polskiej;

ochrona duchowego i materialnego dziedzictwa narodowego (bogactwa

naturalne, majątek indywidualny obywateli i zbiorowy majątek narodowy)
oraz zapewnienie możliwości jego bezpiecznego rozwoju we wszystkich
sferach aktywności narodowej, w tym zwłaszcza ekonomicznej, społecznej
i intelektualnej;

5

zapewnienie ochrony środowiska naturalnego i ochrony przed skutkami klęsk

żywiołowych, a także katastrof spowodowanych poprzez działalność
człowieka;

zapewnienie szerokiego dostępu do informacji, podniesienie poziomu

edukacji narodowej oraz stworzenie silnego zaplecza naukowo-badawczego,
połączonego z potencjałem wytwórczym, poprawiającym konkurencyjność
gospodarki.

Wśród wymienionych celów strategicznych w pierwszej kolejności mówi się

o „zapewnieniu suwerenności w decydowaniu o wewnętrznych sprawach życia
narodu, jego organizacji oraz ustroju państwa”. Jest to cel oddający pewne,
niekiedy skrywane, obawy przed uszczerbkiem suwerenności w państwie, które

dopiero co ją odzyskało, zawierający obawy przed ingerencją zwłaszcza Unii
Europejskiej w nasze prawodawstwo. W strategii nie powinno się podkreślać
naszych obaw i lęków, lecz prezentować nastawienie pozytywne, odważnie
opowiadające się za taką czy inną ewolucją organizacji, do których należymy.
Powinniśmy - inni partnerzy tego od nas oczekują – jasno i dobitnie formułować
postulaty, jakiej chcemy Unii, jakiego chcemy NATO. Takich elementów strategia
bezpieczeństwa z 2007 roku właściwie nie zawiera.

Przy określaniu celów strategicznych można wskazać na inne jeszcze

niejasności. Słusznie wskazuje się na konieczność stworzenia warunków rozwoju

cywilizacyjnego i gospodarczego, lecz nie ma konkretnych ustaleń o jakie
warunki chodzi, jakie są w tej dziedzinie nasze priorytety. Nie wyjaśnia się też,
na czym miałoby polegać aktywne kształtowanie stosunków w otoczeniu
międzynarodowym. Należałoby dokładniej określić aktywność w naszym
otoczeniu, na przykład jak układać polskie relacje z Rosją, Ukrainą czy
Białorusią.

Reasumując analizę współczesnych interesów narodowych i celów

strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa należy podkreślić, że chociaż
ustalenia zawarte w „Strategii bezpieczeństwa narodowego RP” z 2007 r. są

w dużej mierze słuszne, to zawierają również pewne niedopowiedzenia, obawy
oraz zachowawcze ustalenia. Jesteśmy krajem sukcesu transformacji ustrojowej.
To stwierdzenie powinno owocować konstruktywnym i odważnym podejściem do
rzeczywistości. Możemy być dumni ze swoich osiągnięć i z wiarą we własne siły
stawiać sobie nowe, ambitne cele. W strategii bezpieczeństwa ważne jest
określenie świata, nie tylko jakim jest, ale również o jaki się staramy. Ważne jest

6

nastawienie kreatywne, prorozwojowe, a nie zachowawcze. Jasne i wyraźne

określenie interesów narodowych i wynikających z nich celów strategicznych ma
nam w tym pomagać. Dlatego niezbędne jest zweryfikowanie i zredefiniowanie
interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa na
najbliższe dwie dekady.

1.4.3. Interesy narodowe i cele strategiczne Polski w dziedzinie

bezpieczeństwa w perspektywie dwudziestu lat

Na bezpieczeństwo Polski w perspektywie 20 lat oddziaływać będą procesy

i zjawiska zarówno w jej bezpośrednim otoczeniu, jak i procesy globalne. W tej
perspektywie czasowej bezpieczeństwo Polski zależeć będzie od zdolności
państwa do stawienia czoła wyzwaniom, które wykraczają poza tradycyjnie
rozumiane

zagrożenia

bezpieczeństwa.

Nowe

wyzwania

w

obszarze

bezpieczeństwa są konsekwencją złożonych i sprzężonych ze sobą procesów
politycznych, ekonomicznych i społecznych o zasięgu zarówno narodowym, jak

i ponadnarodowym. Prezentowane niżej interesy narodowe i cele strategiczne
wynikają z prognozy uwarunkowań zewnętrznych oraz wewnętrznych
kształtowania się środowiska bezpieczeństwa w perspektywie dwudziestu lat oraz
z oceny Polski jako podmiotu bezpieczeństwa narodowego.

Zapewnienie bezpieczeństwa państwa i obywateli jest konsekwencją

realizacji interesów narodowych, czyli uświadomionych przez państwo
egzystencjalnych potrzeb, które wyrażają dążenia narodu (społeczeństwa)
w długim przedziale czasowym. Interesy narodowe w dziedzinie
bezpieczeństwa w najbliższych dwóch dekadach będą niezmienne
i oparte na całościowej koncepcji zintegrowanego bezpieczeństwa

państwa, uwzględniającej aspekty polityczno-militarne, ekonomiczne, społeczne
i ekologiczne. Interesy narodowe Polski w dziedzinie bezpieczeństwa
w perspektywie dwóch najbliższych dekad będą obejmować wymieniony niżej
żywotny interes narodowy i ważne interesy narodowe:
1. Żywotny interes narodowy: dalsze istnienie oraz umacnianie państwa

polskiego,

jego

narodu i społeczeństwa

oraz

zapewnienie

bezpieczeństwa obywateli. Istnienie Polski, rozumianej jako podmiot
składający się z tych elementów, wynika z egzystencjalnych potrzeb
zachowania jej tożsamości politycznej jako suwerennego, demokratycznego

i sprawnego oraz integralnego terytorialnie państwa, tożsamości narodowej

7

Polaków,

rozwijającego

się

społeczeństwa

obywatelskiego

oraz

bezpieczeństwa obywateli. Żywotny interes narodowy Polski zawiera zatem
ogólne i długookresowe cele oraz wartości istotne dla naszego państwa jako
instytucji, narodu oraz społeczeństwa i pojedynczych obywateli. Chodzi więc
o zapewnienie jak najdłuższego trwania więzi państwowych, narodowych
i społecznych. W interesie Polski jest istnienie na arenie międzynarodowej
jako państwa suwerennego, o niezagrożonej integralności terytorialnej,
spójnej tożsamości, demokratycznym, stabilnym i sprawnie funkcjonującym
systemie społeczno-politycznym.

2. Ważny interes narodowy: zrównoważony rozwój państwa, narodu

i społeczeństwa polskiego, w oparciu o wartości demokratyczne,

w warunkach globalizacji i rosnącej konkurencji w świecie. Rozwój ten
powinien być kompleksowy i zapewniać

ochronę środowiska naturalnego.

Powinien dostarczać zasobów i zdolności do zapewnienia istnienia ww.
atrybutów polskiej państwowości, oraz podnoszenia jakości życia obywateli,
których potrzeby i aspiracje stale rosną.

3. Ważny interes narodowy: silna pozycja Polski w stabilnym

i przyjaznym środowisku międzynarodowym, w którym Polska i Polacy
będą się cieszyć poczuciem bezpieczeństwa. Potrzeba ta składa się z dwóch
podstawowych części, po pierwsze – wyraża dążenie do utrzymania

i zwiększenia gwarancji, że nasze bezpieczeństwo narodowe jest wzmacniane
przez sojuszników (z NATO i Unii Europejskiej), a po drugie – zakłada, że
stabilizować je będzie partnerska współpraca ze wszystkimi sąsiadami, w tym
z Rosją, oraz ze wszystkimi głównymi graczami na arenie międzynarodowej.
Silna pozycja międzynarodowa Polski zwiększy jej możliwości umacniania
własnego bezpieczeństwa, a także pozwoli na odgrywanie bardziej znaczących
ról międzynarodowych.

Cele

strategiczne

w

dziedzinie

bezpieczeństwa

stanowią

skonkretyzowaną projekcję interesów narodowych w dziedzinie bezpieczeństwa,

dostosowaną do istniejących w prognozowanym okresie warunków i okoliczności,
występujących wewnątrz państwa i w środowisku międzynarodowym.

Nadrzędnym celem strategicznym polityki bezpieczeństwa Polski

będzie zapewnienie korzystnych warunków dla realizacji wszystkich interesów
narodowych poprzez przeciwdziałanie zewnętrznym i wewnętrznym zagrożeniom,
podejmowanie istniejących wyzwań, redukowanie ryzyka oraz umiejętne

8

wykorzystanie pojawiających się szans. Cel ten stoi przed organami państwa,

które są odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa narodowego Polski. Jego
realizacja implikuje osiągnięcie niżej wymienionych prognozowanych celów
strategicznych.

Prognozowanymi strategicznymi celami Polski w dziedzinie bezpieczeństwa

w perspektywie najbliższych dwudziestu lat będą:

1. Wzmocnienie

potencjału

obronno-ochronnego

oraz

zwiększenie jego kompatybilności z potencjałem sojuszników
i partnerów z NATO i UE. Cel ten obejmuje działania mające na celu
zapewnienie skutecznej obrony w układzie narodowym i sojuszniczym,
udział w operacjach poza terytorium NATO, a także działania na rzecz

zapewnienia

spójności

i

efektywności

Wspólnej

Polityki

Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej, która powinna być
kompatybilna z koncepcją strategiczną NATO.

2. Wzmocnienie bezpieczeństwa publicznego, w tym stworzenie

sprawnego

i

zintegrowanego

systemu

ratownictwa,

skutecznego

systemu

przewidywania,

ostrzegania

i likwidowania klęsk żywiołowych oraz katastrof. Zapewnienie
bezpieczeństwa wewnętrznego jest priorytetem działalności struktur
państwa. Działalność ta ma na celu utrzymanie zdolności do

reagowania w sytuacji wystąpienia zagrożeń bezpieczeństwa
publicznego, ochronę porządku prawnego, zdrowia i życia obywateli
oraz majątku narodowego przed bezprawnym działaniem, a także
likwidację skutków klęsk żywiołowych, katastrof naturalnych
i przemysłowych lub awarii technicznych.

3. Zapewnienie bezpieczeństwa energetyczno-klimatycznego.

Zasadnicze znaczenie ma nie tyle poszukiwanie alternatywnych
dostawców ropy naftowej i gazu ziemnego, co zwiększenie energii
z własnych zasobów. Takie możliwości istnieją w postaci gazyfikacji

węgla kamiennego oraz ewentualnego wydobycia gazu z łupków
skalnych, jeśli prowadzone poszukiwania geologiczne potwierdzą
szacowane zasoby, które umożliwią jego opłacalne wydobycie.
Polityka energetyczna Polski powinna być skorelowana z ochroną
środowiska, w tym ochroną klimatu, oraz wkomponowana w politykę
energetyczną i klimatyczną Unii Europejskiej.

9

4. Udoskonalenie rozwiązań systemowych dla przeciwdziałania

i zwalczania terroryzmu oraz zagrożeń informacyjnych.
Istotnym zagrożeniem dla Polski, ale także dla innych państw, jest
terroryzm międzynarodowy, co może wiązać się z udziałem Polski
w prowadzonych przez NATO lub Unię Europejską operacjach
stabilizacyjnych lub pokojowych. Szczególnie narażone na akty terroru
są polskie kontyngenty wojskowe lub komponenty cywilne biorące
udział w takich operacjach. Współcześnie realne są też zagrożenia
bezpieczeństwa, które mogą zaistnieć w cyberprzestrzeni, skierowane
przeciwko systemom i sieciom teleinformatycznym. Ataki takie,
skierowane szczególnie przeciwko obiektom infrastruktury krytycznej,

mogą spowodować znaczące zakłócenia w funkcjonowaniu systemów
gospodarczo-finansowych i obronnych Polski, UE oraz NATO.
Zagrożenia te mogą mieć charakter sieciowy, zarówno zewnętrzny,
jak i wewnętrzny.

Cele strategiczne 1 - 4 realizowane będą w ramach żywotnego, pierwszego

interesu narodowego.

5. Zwiększenie innowacyjności, efektywności i konkurencyjności

gospodarki oraz zapewnienie stabilności finansowej państwa.
Rozwój gospodarczy powinien być oparty na wiedzy oraz

nowoczesnych technologiach tak, aby Polska mogła skutecznie
konkurować na rynku światowym; będzie to możliwe przy wydatnym
zwiększeniu nakładów finansowych na badania i rozwój tak, aby
osiągnąć średnią państw wysokorozwiniętych. Dofinansowanie nauki
i prac wdrożeniowych zwiększać będzie możliwości unowocześniania
potencjału

obronno-ochronnego

państwa

i

całego

systemu

bezpieczeństwa narodowego, a przy tym będzie służyć rozwojowi
społeczno-gospodarczemu kraju. Niezwykle istotne jest również
podjęcie działań mających na celu zreformowanie finansów

publicznych i przez to zapewnienie stabilności finansowej państwa.

6. Ochrona środowiska i zasobów naturalnych. Zagrożenia

ekologiczne będą związane głownie z zapóźnieniami w rozwoju
gospodarczym Polski. Wywierają one negatywny wpływ na warunki
życia ludzi, są przyczyną skażenia środowiska i wielu chorób.
Zagrożenia te należy zmniejszać poprzez wdrożenie standardów

10

europejskich w sferze polityki ekologicznej. Niezbędne też jest

racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi i ich ochrona przed
nadmierną (rabunkową) eksploatacją.

7. Wprowadzenie

efektywnej

polityki

prorodzinnej

oraz

wypracowanie

polityki

migracyjnej.

Niezwykle

ważnym

elementem wpływającym na rozwój gospodarczo-społeczny Polski jest
czynnik demograficzny. Obecny niewielki przyrost naturalny
w następnych latach nadal będzie się zmniejszać, co wymusza
konieczność prowadzania bardziej efektywnej polityki prorodzinnej
oraz, w niedługim okresie, otwarcia na imigrantów i wypracowania
polityki imigracyjnej, a także polityki wobec Polaków wyjeżdżających

do pracy za granicą. Istotne jest również jak najszybsze stworzenie
sprzyjających warunków do powrotu do naszego kraju potomków
polskich emigrantów i przesiedleńców.

W ramach ważnego, drugiego interesu narodowego realizowane będą cele

strategiczne nr 5 – 7, a także cele strategiczne 3 – 4 (wspólne dla pierwszego
i drugiego interesu narodowego).

8. Umocnienie solidarności sojuszniczej, pozycji oraz roli Polski

w NATO i Unii Europejskiej.

W tym celu niezbędne jest działanie na

rzecz konsolidacji, współdziałania i dalszego rozszerzania tych

organizacji, dalsze wzmacnianie integracji europejskiej przy
zachowaniu tożsamości państw narodowych, pogłębianie jednolitego
rynku europejskiego, przystąpienie Polski do strefy euro oraz aktywne
włączenie się w realizację wzmocnionej Traktatem z Lizbony unijnej
Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. W zacieśnianiu stosunków
z partnerami europejskimi szczególną rolę powinny odgrywać relacje
z Francją i Niemcami, w tym umacnianie Trójkąta Weimarskiego.
W interesie Polski jest utrzymywanie i zacieśnianie bliskich stosunków
ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej oraz obecność tego

mocarstwa w Europie. Należy przy tym kierować się naszymi
interesami narodowymi i szukać zbieżności z interesami USA.

9. Rozwijanie bliskiej współpracy ze wszystkimi sąsiadami, w tym

rozwijanie partnerskich stosunków z Rosją oraz wspomaganie
europejskich aspiracji wschodnich sąsiadów. Bez ułożenia
stosunków z Rosją nie będzie możliwe pełne zagwarantowanie

11

naszego bezpieczeństwa narodowego oraz zwiększenie pozycji Polski

wśród sojuszników i partnerów, a także efektywne zwiększenie ról
odgrywanych na arenie międzynarodowej. W stosunkach z Rosją
należy oddzielić kwestie historyczne i ich wyjaśnianie od bieżących
stosunków politycznych i gospodarczych, dążyć do przezwyciężenia
wzajemnych uprzedzeń i obaw oraz przyjąć bardziej pragmatyczną,
a przez to racjonalną politykę. Należy też wspomagać europejskie
aspiracje wschodnich sąsiadów.

10. Aktywizowanie działań w ramach ugrupowań globalnych,

regionalnych i subregionalnych oraz rozwijanie współpracy ze
wschodzącymi mocarstwami. Aktywizowanie działań w ramach

ugrupowań subregionalnych, zwłaszcza Grupy Wyszehradzkiej i Rady
Państw Morza Bałtyckiego, jest sposobem na zacieśnianie współpracy
z państwami Europy Środkowej i wzmacnianie swojej pozycji w tym
regionie. Niezbędna też jest ściślejsza współpraca w ramach OBWE,
gdyż instytucja ta jest doskonałym forum dialogu i konsultacji
z krajami pozostającymi poza UE i NATO, Rosją oraz innymi
państwami poradzieckimi. Może służyć jako instrument kształtowania
bezpieczeństwa

kooperatywnego

w

strefie

euroatlantyckiej.

Współpraca z mocarstwami wschodzącymi ma ważne znaczenie ze

względu na rozwój społeczno-gospodarczy Polski.

11. Aktywne

włączanie

się

w

działania

społeczności

międzynarodowej

na

rzecz

rozwiązywania

konfliktów,

kryzysów i problemów globalnych oraz regionalnych. Działania
te powinny mieć na celu stabilizowanie sytuacji w regionach
konfliktowych,

zwalczanie

terroryzmu

międzynarodowego

i przestępczości zorganizowanej, pomoc państwom znajdującym się
w

trudnej

sytuacji

społeczno-gospodarczej,

wspieranie

demokratycznych przemian politycznych oraz podejmowanie działań

na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Warto rozważyć powrót
Polski do operacji pokojowych ONZ.

W ramach ważnego, trzeciego interesu narodowego realizowane będą cele

strategiczne nr 8 -11.

Zależności między prognozowanymi interesami narodowymi a celami

strategicznymi w dziedzinie bezpieczeństwa prezentowane są na rys. 1.2.

12

I

I

N

N

T

T

E

E

R

R

E

E

S

S

Y

Y

N

N

A

A

R

R

O

O

D

D

O

O

W

W

E

E

Aktywne włączanie się w działania społeczności międzynarodowej na rzecz rozwiązywania

konfliktów, kryzysów i problemów globalnych

1. Interes żywotny

3. Interes ważny

2. Interes ważny

Dalsze istnienie oraz umacnianie
państwa polskiego, jego narodu i
społeczeństwa oraz zapewnienie

bezpieczeństwa obywateli

Zrównoważony rozwój państwa,
narodu i społeczeństwa polskiego
w oparciu o wartości

demokratyczne

Silna pozycja Polski w stabilnym i
przyjaznym

środowisku

międzynarodowym

N

N

a

a

d

d

r

r

z

z

ę

ę

d

d

n

n

y

y

c

c

e

e

l

l

s

s

t

t

r

r

a

a

t

t

e

e

g

g

i

i

c

c

z

z

n

n

y

y

:

:

Z

Z

a

a

p

p

e

e

w

w

n

n

i

i

e

e

n

n

i

i

e

e

k

k

o

o

r

r

z

z

y

y

s

s

t

t

n

n

y

y

c

c

h

h

w

w

a

a

r

r

u

u

n

n

k

k

ó

ó

w

w

d

d

l

l

a

a

r

r

e

e

a

a

l

l

i

i

z

z

a

a

c

c

j

j

i

i

w

w

s

s

z

z

y

y

s

s

t

t

k

k

i

i

c

c

h

h

i

i

n

n

t

t

e

e

r

r

e

e

s

s

ó

ó

w

w

n

n

a

a

r

r

o

o

d

d

o

o

w

w

y

y

c

c

h

h

Wzmocnienie potencjału obronno-ochronnego oraz zwiększenie jego kompatybilności z

potencjałem sojuszników i partnerów z NATO i UE

Zapewnienie bezpieczeństwa energetyczno-klimatycznego

Wzmocnienie bezpieczeństwa publicznego oraz zapewnienie sprawnego i zintegrowanego
systemu ratownictwa, skutecznego systemu przewidywania, ostrzegania i likwidowania klęsk

żywiołowych oraz katastrof

Udoskonalenie rozwiązań systemowych dla przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu oraz

zagrożeń informacyjnych

Ochrona środowiska i zasobów naturalnych

Wprowadzenie efektywnej polityki prorodzinnej oraz wypracowanie polityki migracyjnej

Umocnienie solidarności sojuszniczej, pozycji oraz roli Polski w NATO i UE

Rozwijanie bliskiej współpracy ze wszystkimi sąsiadami, w tym rozwijanie partnerskich stosunków

z Rosją oraz wspomaganie europejskich aspiracji wschodnich sąsiadów

Aktywizowanie działań w ramach ugrupowań globalnych, regionalnych i subregionalnych

oraz rozwijanie współpracy ze wschodzącymi mocarstwami

oraz rozwijanie współpracy z nowymi wschodzącymi mocarstwami, w tym mocarstwami regionalnymi

C

C

E

E

L

L

E

E

S

S

T

T

R

R

A

A

T

T

E

E

G

G

I

I

C

C

Z

Z

N

N

E

E

Zwiększenie innowacyjności, efektywności i konkurencyjności gospodarki oraz zapewnienie

stabilności finansowej państwa

Rys. 1.2. Interesy narodowe i cele strategiczne Polski w dziedzinie bezpieczeństwa w perspektywie dwudziestu lat

13

1.4.4.

Podsumowanie

Obecnie Polska jest krajem demokratycznym i suwerennym. Jest też

krajem bezpieczniejszym niż kiedykolwiek w swojej historii. Z punktu widzenia
zintegrowanego bezpieczeństwa najistotniejszym jest członkostwo w Sojuszu
Północnoatlantyckim oraz w Unii Europejskiej. Dzięki temu Polska jest częścią
zachodniej demokracji, a członkostwo w tych organizacjach umożliwia
współpracę z krajami partnerskimi w oparciu o wspólne wartości.

Nie oznacza to, że w najbliższych latach Polska będzie funkcjonowała

w zupełnie bezpiecznym środowisku. Zagrożeniami zewnętrznymi mogą być
lokalne lub regionalne konflikty, terroryzm międzynarodowy, niekontrolowana
proliferacja broni masowego rażenia czy uzależnienie polskiej gospodarki od
dostaw surowców energetycznych z jednego źródła. W dobie globalizacji
zagrożeniem dla finansów i polskiej gospodarki mogą być kryzysy, powstające
w innych państwach czy regionach. Zagrożeniami wewnętrznymi mogą być
działania powodujące naruszenie porządku prawnego, zdrowia i życia obywateli
oraz klęski żywiołowe, katastrofy naturalne i przemysłowe lub awarie techniczne.

Zjawiskiem negatywnym jest też pogłębiający się niż demograficzny czy skażenie
środowiska naturalnego. Również polska infrastruktura, zwłaszcza drogowa
i kolejowa, która odbiega od standardów europejskich, niesie zagrożenia w ruchu
drogowym i kolejowym. Uwarunkowania te mają bezpośredni wpływ na interesy
narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa.

Współczesne interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie

bezpieczeństwa zdefiniowane są w „Strategii bezpieczeństwa narodowego
Rzeczpospolitej Polskiej” z 2007 roku. Interesy narodowe podzielono na żywotne,
ważne i inne istotne. Podział ten powoduje jednak pewnego rodzaju

rozdrobnienie interesów narodowych i lepszym rozwiązaniem byłoby ograniczenie
ich liczby oraz wyodrębnienie tylko żywotnego oraz ważnych interesów
narodowych. W odniesieniu do celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa,
wyróżniono nadrzędny cel strategiczny oraz dziesięć głównych celów
strategicznych, które nie są w pełni skorelowane z interesami narodowymi.

Niektóre zapisy zawarte w „Strategii...” zawierają pewne niedopowiedzenia

i obawy, nie określono w nich np. jakiej Unii Europejskiej i jakiego NATO chcemy
w przyszłości, jak kształtować polską aktywność w tym obszarze, jak kształtować
nasze stosunki z sąsiadami. Jako kraj sukcesu w transformacji ustrojowej

14

możemy być dumni z naszych dokonań i z wiarą we własne siły stawiać sobie
nowe ambitne cele. Dlatego zweryfikowano i zredefiniowano interesy narodowe
i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa na najbliższe dwadzieścia lat.

W ujęciu prognostycznym, w perspektywie 20 lat, na bezpieczeństwo

Polski będą oddziaływać procesy zarówno w jej otoczeniu, jak i procesy globalne.
Nowe wyzwania w obszarze bezpieczeństwa są konsekwencją złożonych
oddziaływań politycznych, ekonomicznych i społecznych o zasięgu narodowym

i międzynarodowym. Zagrożenia bezpieczeństwa, które występują obecnie, będą
też występować w przyszłości, mogą się też pojawić nowe, niebezpieczne
zjawiska.

Uwarunkowania bezpieczeństwa rozpatrywane w perspektywie dwudziestu

lat wskazują, że niezbędne jest budowanie systemu zintegrowanego
bezpieczeństwa narodowego, osnową którego będą interesy narodowe i cele
strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa. Zapewnienie bezpieczeństwa państwa
i obywateli będzie konsekwencją realizacji interesów narodowych, czyli
uświadomionych przez państwo egzystencjalnych potrzeb, które wyrażają

dążenia narodu (społeczeństwa) w długim przedziale czasowym. Interesy
narodowe w dziedzinie bezpieczeństwa w najbliższych dwóch dekadach
będą niezmienne i oparte na całościowej koncepcji zintegrowanego
bezpieczeństwa państwa.

Interesy

narodowe

Polski

w

dziedzinie

bezpieczeństwa w perspektywie dwóch najbliższych dekad obejmować będą
żywotny interes narodowy, którego osiągnięcie ma zapewnić dalsze istnienie
oraz umacnianie państwa, narodu i społeczeństwa polskiego oraz zapewnienie
bezpieczeństwa obywateli, a także dwa ważne interesy narodowe obejmujące
zrównoważony rozwój państwa, narodu i społeczeństwa polskiego, w oparciu

o wartości demokratyczne, w warunkach globalizacji i rosnącej konkurencji
w świecie oraz osiągnięcie silnej pozycji Polski w stabilnym i przyjaznym
środowisku międzynarodowym, w którym Polska i Polacy będą się cieszyć
poczuciem bezpieczeństwa.

Z wymienionymi interesami narodowymi ściśle skorelowane są cele

strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa. Nadrzędnym celem strategicznym
w dziedzinie bezpieczeństwa, za którego realizację odpowiadają organy
państwa odpowiedzialne za bezpieczeństwo narodowe, jest i będzie zapewnienie
korzystnych warunków dla realizacji wszystkich interesów narodowych. Jego

15

realizacja implikuje osiągnięcie prognozowanych celów strategicznych, których
istota sprowadza się do:

Wzmocnienia własnego potencjału obronno-ochronnego.

Wzmocnienia bezpieczeństwa publicznego.

Zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa.

Udoskonalenia rozwiązań systemowych dla przeciwdziałania i zwalczania

terroryzmu oraz zagrożeń informacyjnych.

Zwiększenia innowacyjności, konkurencyjności i efektywności gospodarki.

Ochrony środowiska i zasobów naturalnych.

Wprowadzenia efektywnej polityki prorodzinnej oraz wypracowania polityki

migracyjnej.

Umocnienia solidarności sojuszniczej, pozycji oraz roli Polski w NATO i Unii

Europejskiej.

Rozwijania bliskiej współpracy ze wszystkimi sąsiadami oraz wspomagania

europejskich aspiracji wschodnich sąsiadów.

Aktywizowania działań w ramach ugrupowań globalnych, regionalnych

i subregionalnych oraz rozwijania współpracy ze wschodzącymi mocarstwami.

Aktywnego włączania się w działania na rzecz rozwiązywania konfliktów,

kryzysów i problemów globalnych oraz regionalnych.