6. Stale i inne stopy żelaza

676

Tablica 6.90

Struktury żeliw stopowych o różnym składzie chemicznym

Dodatki stopowe

grafityzujące

węglikotwórcze

Struktura

Własności w zależności od dodatków stopowych
oraz rodzaju i postaci wydzieleń grafitu

osnowa

postać węgla

austenit

grafit płatkowy,
modyfikowany
lub sferoidalny

mała twardość, dobre własności
wytrzymałościowe, duże wydłużenie,
duża udarność w niskiej temperaturze (do

–200°C),

bardzo dobra odporność na korozję,
dobra odporność na zmęczenie cieplne,
średnia obrabialność

ferryt

mała twardość, dobre własności
wytrzymałościowe, duże wydłużenie,
duża żaroodporność, duża odporność na działanie
kwasów (szczególnie żeliwa krzemowego),
łatwość usuwania naprężeń (z wyjątkiem żeliwa
krzemowego)

perlit

średnia twardość, dobre własności
wytrzymałościowe, duża odporność na ścieranie,
dobre własności ślizgowe,
dobra odporność na korozję,
dobra obrabialność

martenzyt
lub bainit

duża twardość, bardzo dobre własności
wytrzymałościowe, bardzo duża odporność
na ścieranie, zwiększona odporność na korozję

różna
– z węglikami

węgliki

bardzo duża twardość, mała ciągliwość,
największa odporność na ścieranie,
bardzo duża odporność na korozję i erozję,
bardzo dobra żaroodporność,
bardzo trudna obrabialność

12÷16%

28÷32%

Al

<6%

Ni

<35%

Cr

<0,3%

Nb

<4%

Mo

<0,2%

B

<3%

Mn

<1%

Sb

<1%

V

<0,1%

Te

<1%

Mo

<35%

Ni

<5%

Cr

<7%

Cu

<7%

Mn

<6%

Si

<1%

Mn

<8%

Ni

<1,5%

Mo

<4%

W

<1,5%

Cu

<1,5%

Cr

<0,5%

V

<2,4%

W

<1%

Mo

<4%

Al

<4%

Ni

<2%

Cu

<0,1%

Sn

<2,5%

Ni

<0,2%

Ti

<4%

Co

<0,2%

Zr

<15%

Si

23÷25%

Al

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 676

odlewów, niezależnie od cech geometrycznych, głównie grubości ścianek odlewu.
Wraz ze zwiększeniem grubości odlewu do żeliwa wprowadza się w coraz więk-
szym stężeniu pierwiastki z dopuszczalnego dla danego gatunku zakresu. Do pier-
wiastków stopowych dodawanych do żeliw tej grupy należą: Cr, Ni, Mo, W, Cu, V,
Ti i P. Pierwiastki te mogą być dodawane pojedynczo lub w różnych zestawieniach.
Porównanie podstawowych własności żeliw o różnym stężeniu pierwiastków stopo-
wych przedstawiono schematycznie w tablicy 6.90.

6.8. Odlewnicze stopy żelaza

677

Tablica 6.91

Porównanie względnej intensywności działania dodatków stopowych na pierwotną i wtórną grafityzację żeliwa

Tablica 6.92

Orientacyjna klasyfikacja
żeliw ze względu na stęże-
nie pierwiastków stopowych

Dodatek stopowy

Stężenie pierwiastków stopowych, % w żeliwie

niskostopowym

średniostopowym

wysokostopowym

Ni

0,3÷2,8

2,8÷6

6÷36

Cr

0,2÷2,7

6÷20

≥20

Cu

0,3÷2

–

–

Mo

0,1÷1,2

–

–

V

0,1÷0,5

–

–

Ti

0,1÷1

–

–

W

0,1÷1

–

–

Al.

–

5÷18

≥18

Si

–

4,5÷7

≥12

Mn

–

–

≥7

Łącznie

<3

3÷20

>20

Dodatek stopowy

Wpływ na grafityzację

pierwotną (z cieczy)

wtórną (w stanie stałym)

Si

+1

+1

Mn

0

–0,3

Ni

+0,5

–0,25

Cr

–1,2

–1,2

P

+0,1

–0,1

Cu

+0,35

–0,8

Al

+3

+1

S

–1

–0,25

Ti

+0,3

–0,1

Mo

–0,5

–1,4

+ sprzyja grafityzacji – przeciwdziała grafityzacji

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 677

W tablicy 6.93 przykładowo porównano skład chemiczny i własności wybra-

nych grup krajowych żeliw stopowych o podwyższonej odporności na ścieranie.
Żeliwa niskostopowe o podwyższonej odporności na ścieranie są stosowane na ele-
menty maszyn o dobrej odporności na ścieranie, na działanie podwyższonej tempe-
ratury, a także spalin i wód naturalnych. Żeliwa średnio- i wysokostopowe stosuje
się na elementy pracujące w cięższych warunkach. Do grupy żeliw o szczególnie
wysokiej odporności na ścieranie należą żeliwa średnio- i wysokostopowe zawiera-
jące Cr lub Mn i dodatki pierwiastków węglikotwórczych. Są one stosowane na wy-

6. Stale i inne stopy żelaza

678

Tablica 6.93

Ogólna charakterystyka krajowych żeliw stopowych odpornych na ścieranie

*)

Cecha żeliwa

Żeliwa stopowe odporne na ścieranie

nisko-

i średniostopowe

szare

sferoidalne

średniostopowe

niklowo–chromowe

białe

wysokochromowe białe

wysoko-

manganowe

białe

Stężenie
pierwiastków
stopowych, %

C

2,5÷3,9

3÷3,6

2,8÷3,6

2,4÷3,6

3÷3,4

Si

0,9÷3,1

2÷2,8

0÷1

0,3÷1,5

0,5÷1,5

Mn

0,4÷1,2

0,2÷0,6

0,6÷1,3

0,4÷2,5

8÷12

Cr

0÷1

0÷0,4

1÷2,5

13÷30

–

Ni

0÷2,5

0÷2,5

2÷5

–

–

Cu

0÷2

0÷1,2

0÷2,6

0÷1,5

–

inne

Mo: 0÷1, Ti: 0÷0,2,

V: 0÷0,35, W: 0÷1,

P: 0÷1,55, B: 0÷0,02

–

–

Mo: 0,5÷2,

V: 0÷0,7

–

Gatunki
(

1)

wybrane)

1)

ZlCr, ZlCrWTi,

ZlNi1,4, ZlNiCrC,
ZlNi2,2Mo0,9CuTiB,
ZlMo0,8CrV, ZlTiV,
ZlCu1,6, ZlP1,4

ZsNi2,0,
ZsNi0,8CuCr,
ZsCu1,0

ZbNi2,2Cr2,1Cu2,4,
ZbNi4,2Cr2

ZbCr16Mo1,2Cu1,2,
ZbCr28Mo1,2

ZbMn10

Własności:
twardość, HB
wytrzymałość R

m

, MPa

180÷400
150÷290

220÷320
500÷600

400÷650
110÷200

420÷610
170÷380

300÷450

ok. 100

Struktura

perlit lub bainit
z grafitem płatkowym

perlit lub bainit z
grafitem kulkowym

martenzyt
z cementytem

martenzyt
z węglikami chromu

austenit
z węglikami

Zastosowanie

odlewy elementów
maszyn i urządzeń
odporne na ścieranie,
elementy silników,
pomp i sprężarek,
koła zębate, niektóre
narzędzia (np. matryce,

bębny i klocki
hamulcowe

odlewy silnie obcią-
żonych elementów
maszyn, od których
wymagana jest
odporność na ście-
ranie, części turbin,
pomp i sprężarek,
wały korbowe

odlewy o dużej twar-
dości i odporności
na ścieranie, elemen-
ty urządzeń w prze-
myśle energetycz-
nym, transporcie
pneumatycznym,
części pomp szlamo-
wych i czyszczarek
śrutowych

odlewy elementów
maszyn o wysokiej
odporności na ścieranie
w temperaturze poko-
jowej i podwyższonej,
łopatki rzutowe śruto-
wnic, kolana rurociągów
szlamowych, elementy
młynów węglowych

odlewy
odporne
na ścieranie
w warunkach
obciążeń
udarowych

wlewnice,walce),

*)

Porównaj przypis do tablicy 6.60.

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 678

kładziny młynów, elementy kruszarek i urządzeń do rozdrabniania kamieni, rud
i węgla. Przykłady zastosowania żeliw stopowych podano w tablicy 6.93.

Żeliwa białe odporne na ścieranie objęte normą europejską EN 12513:2000

zestawiono w tablicach 6.94 i 6.95. Klasyfikowane są na podstawie wymaganej

6.8. Odlewnicze stopy żelaza

679

Grupa żeliw

Znak żeliwa

Stężenie pierwiastków

1)

, %

Minimalna

twardość, HV

C

Si

Mn

Cr

Ni

Mo

Cu

Niskostopowe

EN–GJN–HV350

3,2

1

0,6

≤2

–

–

–

350

Ni–Cr i Cr–Ni

EN–GJN–HV520

2,8

≤0,8

≤0,8

2,3

4,3

–

–

520

EN–GJN–HV550

3,3

≤0,8

≤0,8

2,3

4,3

–

–

550

EN–GJN–HV600

3

2

0,6

9

5,5

–

–

600

Wysokochromowe

EN–GJN–HV600(XCr11)

2,7

≤1

1

12,5

≤2

≤3

≤1,2

600

EN–GJN–HV600(XCr14)

16

EN–GJN–HV600(XCr18)

20,5

EN–GJN–HV600(XCr23)

25,5

1)

P ≤0,08÷0,1, S ≤0,08÷0,1; wartości bez znaku ≤ oznaczają stężenie średnie.

Tablica 6.94

Orientacyjny skład chemiczny i twardość europejskich żeliw stopowych odpornych na ścieranie

Cecha żeliwa

Żeliwa stopowe białe odporne na ścieranie

niskostopowe

niklowo–chromowe

i chromowo–niklowe

wysokochromowe

Stężenie
pierwiastków
stopowych, %

C

2,4÷3,9

2,5÷3,5

1,8÷3,6

Si

0,4÷1,5

0÷2,5

≤1

Mn

0,2÷1

0÷0,8

0,5÷1,5

Cr

≤2

1,5÷10

11÷28

Ni

–

3÷6,5

≤2

Cu

–

–

≤1,2

Mo

–

–

≤3

Gatunki

Własności:
twardość, HV

≥350

≥520÷600

≥600

Struktura

perlit z cementytem

martenzyt z cementytem

martenzyt z węglikami chromu

Zastosowanie

odlewy elementów maszyn i urzą-
dzeń odporne na ścieranie, elemen-
ty pomp szlamowych, urządzeń
do transportu pneumatycznego,
czyszczarek śrutowych, maszyn
budowlanych do robót ziemnych

odlewy o dużej twardości i odpor-
ności na ścieranie, elementy urzą-
dzeń w przemyśle górniczym,
przetwórstwa kopalin, energety-
cznym, maszynowym, transporcie
pneumatycznym

odlewy elementów maszyn o wyso-
kiej odporności na ścieranie w tem-
peraturze pokojowej i podwyższonej,
w przemyśle górniczym, budowlanym
i energetycznym, np. na elementy
młynów węglowych

podano w tablicy 6.94

Tablica 6.95

Ogólna charakterystyka europejskich żeliw stopowych białych odpornych na ścieranie

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 679

twardości oraz składu chemicznego. Litera N w ich znaku informuje o strukturze
niezawierającej grafitu, z węglem związanym w węglikach Fe

3

C w żeliwach nisko-

stopowych, M

3

C i M

7

C

3

– w chromowo–niklowych oraz M

3

C, M

7

C

3

i M

23

C

6

– w wysokochromowych (gdzie M to Cr, Mo, Fe). Węgliki te, w większości eutek-
tyczne, są rozmieszczone w osnowie perlitycznej lub martenzytycznej z niewielkim
udziałem austenitu szczątkowego i niekiedy bainitu. Odlewy z żeliwa nisko- i śred-
niostopowego stosuje się w stanie surowym (można je poddać wyżarzaniu odprę-
żającemu), natomiast z wysokochromowego – hartuje się z temperatury
900÷1050°C w oleju lub sprężonym powietrzu (niekiedy z rozpyloną wodą) i od-
puszcza w zakresie od 200 do 550°C w zależności od wymaganej twardości. Żeli-
wa te są stosowane na elementy maszyn górniczych, budowlanych, w przemyśle
przetwórstwa kopalin i w energetyce, np. na elementy młynów węglowych.

6. Stale i inne stopy żelaza

680

Cecha żeliwa

Żeliwa stopowe żaroodporne

chromowe

krzemowe

aluminiowe

wysokochromowe

wysokoniklowe

Stężenie
pierwiastków
stopowych, %

C

3÷3,8

2,5÷3,3

2,5÷3,4

0,5÷3,2

≤2,5

Si

1,5÷3,8

4,5÷6

0÷2,9

0,5÷2,5

4,5÷5,5

Mn

≤1

≤0,8

≤1

≤1

0,5÷1,5

Cr

0,6÷3

0÷1

0÷3

25÷34

1,5÷4,5

Ni

–

–

–

–

18÷22

Al

–

≤0,3

3÷8

–

–

inne

–

–

–

Ti ≤0,35

Cu ≤0,5

Gatunki

ZlCr0,8,
ZlCr1,5, ZlCr2,5

ZlSi5Cr,
ZsSi5

ZlAl7,
ZlAl4Cr2,2

ZbCr28,
ZbCr32

ZlNi20Si5Cr3

Własności:
twardość, HB
wytrzymałość R

m

, MPa

200÷360

≤150÷170

140÷300

≤150÷290

180÷260

≤130÷140

215÷340

≤370÷390

140÷250

≤190

Struktura

ferryt i perlit
z grafitem
płatkowym

ferryt z grafitem
płatkowym lub
kulkowym

ferryt z grafitem
płatkowym

ferryt lub perlit
z węglikami

austenit z grafitem
płatkowym

Zastosowanie

odlewy pracujące
w temperaturze
podwyższonej do
ok. 550÷650°C,
np. elementy kon-
strukcyjne pieców,
palenisk, aparatury
chemicznej,
niektóre elementy
silników

odlewy
żaroodporne
pracujące
w temperaturze
do ok. 700°C,
np. retorty,
ruszty

odlewy żarood-
porne pracujące
w atmosferze
utleniającej w
temperaturze do
ok. 750÷800°C,
np. elementy kot-
łów, ruszty, tygle
do topienia stopów
metali lekkich,
elementy aparatury
chemicznej

odlewy elementów
urządzeń odpornych
na działanie atmosfery
utleniającej w tempe-
raturze do ok. 1100°C;
żeliwa są także odporne
na ścieranie oraz
działanie niektórych
czynników korozyjnych
(porównaj tabl. 6.97)

odlewy odporne na
utlenianie i obciążenia
mechaniczne w tem-
peraturze do ok. 800°C,
np. elementy aparatu-
ry chemicznej, pomp,
elementy pieców;
żeliwo jest także odpor-
ne na działanie niektó-
rych czynników koro-
zyjnych (porównaj
tabl. 6.97)

Tablica 6.96

Ogólna charakterystyka krajowych żeliw stopowych żaroodpornych

*)

*)

Porównaj przypis do tablicy 6.60.

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 680

ŻELIWA STOPOWE ŻAROODPORNE I ŻAROWYTRZYMAŁE

Niestopowe żeliwo szare wykazuje niewielką żaroodporność, którą można po-

lepszyć przez wprowadzenie dodatków stopowych. Korzystnie oddziałują Si i Cr.
Przy stężeniu 10% Ni żeliwa wysokochromowe uzyskują strukturę austenityczną
o żarowytrzymałości większej od struktury ferrytycznej. Całkowicie stabilny auste-
nit otrzymuje się również przez wprowadzenie Mn, częściej łącznie z Ni. Nikiel,
polepszając żarowytrzymałość oraz plastyczność żeliwa, słabiej od Si i Cr podnosi
odporność na utlenianie.

Żarowytrzymałość ulega znacznemu zwiększeniu przez dodatek Mo. Dodatek

Al, zmniejszając własności mechaniczne żeliwa w temperaturze pokojowej, znacz-
nie podwyższa żaroodporność, a przy tym także podatność żeliwa na pęcznienie.
Zjawisko to jest związane z trwałym zwiększeniem objętości żeliwa i występuje
w wyniku długotrwałego wygrzewania odlewu w warunkach pracy w temperaturze
wyższej od ok. 400°C lub w wyniku wielokrotnego podgrzewania odlewu do tej
temperatury z następnym chłodzeniem do temperatury pokojowej. Pęcznienie jest
związane z grafityzacją żeliwa w stanie stałym, utlenianiem wewnętrznym oraz roz-
szerzaniem się i kurczeniem żeliwa w czasie nagrzewania i chłodzenia w zakresie
temperatury krytycznej. W wysokiej temperaturze następuje utlenianie wewnętrz-
ne, związane z wypalaniem wolnego grafitu, Fe lub Si przez gazy penetrujące
wzdłuż płatkowych wydzieleń grafitu w głąb odlewu. Z tego względu znacznie
większą żaroodporność od żeliwa szarego wykazuje żeliwo białe, nieulegające
pęcznieniu.

Charakterystyczne własności żeliw żaroodpornych i żarowytrzymałych w zależ-

ności od składu chemicznego zestawiono w tablicy 6.96.

ŻELIWA STOPOWE ODPORNE NA KOROZJĘ

Żeliwo, nawet niestopowe, wykazuje

większą odporność na korozję niż stale
lub staliwa niestopowe. Dalsze zwięk-
szenie odporności na korozję powodują
pierwiastki stopowe, spośród których
najintensywniej oddziałują Si, Cr, Ni,
w mniejszym stopniu Mn, a także Cu. Na
rysunku 6.47 przedstawiono zakres opty-
malnego stężenia węgla w żeliwach wyso-
kokrzemowych odpornych na korozję.
Na rysunku 6.48 przedstawiono nato-
miast wpływ stężenia chromu i węgla na
odporność korozyjną oraz obrabialność
i żaroodporność żeliw.

Orientacyjny skład chemiczny pod-

stawowych grup żeliw odpornych na ko-
rozję oraz wpływ składu chemicznego na
ich strukturę i własności podano w tabli-
cy 6.97.

6.8. Odlewnicze stopy żelaza

681

STĘŻENIE MASOWE C (%)

STĘŻENIE MASOWE Si (%)

1,2

1,0

0,8

0,6

0,4

0,2

13

żeliwo zbyt kruche,
duży skurcz,
trudna obróbka

skupienia grafitu w strukturze,

mała szczelność odlewu

zakr

es op

tymalnego s

tężenia węgla

14

15

16

17

18

Rysunek 6.47

Wykres określający optymalne stężenie węgla w żeliwie
wysokokrzemowym (według W. Sakwy)

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 681

ŻELIWA STOPOWE DO PRACY W NISKIEJ TEMPERATURZE

W niskiej temperaturze, w zakresie do –200°C, zastosowanie znajdują żeliwa

o strukturze austenitycznej (porównaj rozdz. 6.7.7). Orientacyjny ich skład che-
miczny oraz własności mechaniczne podano w tablicy 6.98.

ŻELIWA STOPOWE O SPECJALNYCH WŁASNOŚCIACH FIZYCZNYCH

Własności fizyczne żeliw, w tym głównie własności magnetyczne i elektryczne,

są zależne od struktury stopu. Własności niemagnetyczne wykazują żeliwa o struk-
turze austenitycznej, zawierające Ni lub Mn (tabl. 6.96÷6.98). Żeliwa o strukturze

6. Stale i inne stopy żelaza

682

Cecha żeliwa

Żeliwa stopowe odporne na korozję

krzemowe

niklowo–miedziowe

wysokoniklowe

sferoidalne

wysokoniklowe

szare

wysokochromowe

Stężenie
pierwiastków
stopowych, %

C

0,5÷0,8

≤3

≤2,6÷3

≤2,5

0,5÷3,2

Si

14÷16

1÷2,8

1÷3

4,5÷5,5

0,5÷2,5

Mn

≤0,8

0,5÷1,5

0,5÷2,5

0,5÷1,5

≤1

Cr

–

1÷2,5

≤0,5÷3,5

1,5÷4,5

25÷34

Ni

–

13,5÷17,5

18÷32

18÷22

–

Cu

–

5,5÷7,5

≤0,5

≤0,5

–

Ti

–

–

–

–

≤0,35

Gatunki

ZlSi15

ZlNi15Cu6Cr2

ZsNi22,
ZsNi20Cr3,
ZsNi30Cr3

ZlNi20Si5Cr3

ZbCr28,
ZbCr32

Własności:
twardość, HB
wytrzymałość R

m

, MPa

290÷390

≤60

140÷200

≤170

130÷255

≤370÷390

140÷250

≤190

215÷340

≤370÷390

Struktura

ferryt z grafitem
płatkowym

austenit z grafitem
płatkowym

austenit z grafitem
kulkowym

austenit z grafitem
płatkowym

ferryt lub perlit
z węglikami

Zastosowanie

odlewy o wysokiej
odporności na ko-
rozję w stężonych
i rozcieńczonych
kwasach oraz
roztworach soli,
mało obciążone
mechanicznie,
np. elementy
pomp i armatury
chemicznej

odlewy odporne na
działanie kwasu siar-
kowego, kwasów orga-
nicznych, zasad (z
wyjątkiem amoniaku),
roztworów soli, i gazów
utleniających w tem-
peraturze do ok. 700°C,
w przemyśle chemi-
cznym, maszynowym,
naftowym i okrętowym

odlewy odporne
na działanie za-
sad, rozcieńczo-
nych kwasów, roz-
tworów soli i ga-
zów utleniających
w temperaturze
do ok. 800°C, np.
pompy, zawory,
obudowy turbo-
zespołów, kole-
ktory spalin

odlewy odporne na
działanie większości
kwasów, zasad i soli
oraz na utlenianie
w temperaturze do
ok. 800°C (porównaj
tabl. 6.96) w prze-
myśle chemicznym
papierniczym, ma-
szynowym, hutni-
czym i spożywczym

odlewy elementów
odpornych na dzia-
łanie roztworów
kwasów, zasad i soli
oraz czynników
utleniających w tem-
peraturze do ok.
1100°C (porównaj
tabl. 6.96) w prze-
myśle chemicznym
i spożywczym

Tablica 6.97

Ogólna charakterystyka krajowych żeliw stopowych odpornych na korozję

*)

*)

Porównaj przypis do tablicy 6.60.

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 682

austenitycznej cechują się również bardzo dużą elektryczną opornością właściwą,
mniejszą jednak niż żeliwa aluminiowe. Elektryczna oporność właściwa rośnie
wraz ze zwiększeniem grubości płatkowych wydzieleń grafitu oraz zwiększeniem
stężenia C, Si, Ni i Al w żeliwie. Zmniejszenie oporności właściwej powodują Cr,
Mo i V oraz wydzielenia cementytu i węglików stopowych.

6.8. Odlewnicze stopy żelaza

683

STĘŻENIE MASOWE Cr (%)

40

35

30

25

20

15

10

5

1

0

2

3

4

0,5

0

odporne

na korozję

bez obróbki

cieplnej

odpor

ne na kor

ozję po obr

óbce cieplnej

nieodporne

na korozję

a)

b)

obrabialne

nieobrabialne

nieodporne na korozję

podeut

ekt

yczne węgliki

roztwór s

tały

nadeut

ekt

yczne węgliki

ledeburyt

żaroodporne

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

STĘŻENIE MASOWE C (%)

Rysunek 6.48

Wpływ stężenia chromu i węgla w żeliwie na: a) odporność korozyjną żeliw, b) obrabialność i żaroodporność
żeliw (według W. Sakwy)

Stężenie pierwiastków, %

Własności mechaniczne

C

Si

Mn

Ni

Cr

Cu

V

R

m

, MPa

A, %

HB

KCU, J/cm

2

2,2÷3

1,7÷3

0,7÷4,4

18÷24

≤4

≤3,4

≤0,5

380÷500

6÷45

130÷250

20÷40

Tablica 6.98

Orientacyjny skład chemiczny i własności mechaniczne żeliw o strukturze austenitycznej
do pracy w niskiej temperaturze

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 683

6. Stale i inne stopy żelaza

684

684

Struktura
1) cienkiej folii ze stali X20CrMoV11-1, pow.
25000x; 2) stali X12Cr13 zahartowanej
z 1000°C w oleju i odpuszczonej w 650°C, pow.
500x; 3) stali X30Cr13 po walcowaniu, pow.
1000x; 4) stali typu X20CrNi17-2 po walcowa-
niu, pow. 1000x; 5) cienkiej folii ze stali typu
X30CrMo17-1; wydzielenia drobnych węglików
na dyslokacjach ferrytu

δ

, pow. 52000x;

6) cienkiej folii ze stali typu X30CrMo17-1;
eutektoid D – w osnowie ferrytu

α

wydzielenia

węglików M

23

C

6

, pow. 25000x; 7) cienkiej folii

ze stali typu X30CrMo17-1; wydzielenia fazy

η

-Fe

2

Mo w ziarnach ferrytu

δ

oraz na granicy

ziarn obok drobnych węglików, pow. 20000x;
8) stali typu X30CrMo17-1; w osnowie marten-
zytu z austenitem szczątkowym byłe pasma fer-
rytu

δ

przemienione prawie całkowicie

w obszary o znacznym zagęszczeniu drobnych
wydzieleń węglików, pow. 400x

1

2

3

4

5

6

7

8

Stale wysokochromowe

6 rozB 8-11-02 15:33 Page 684