1

Leki o działaniu inotropowym dodatnim

Glikozydy nasercowe

• wprowadzone do leczenia w 1785 r.

• obecnie stosuje się glikozydy naparstnicy purpurowej lub

wełnistej (

Digitalis purpurea, Digitalis lanata)

: digoksynę,

digitoksynę, lanatozyd C

oraz glikozydy cebuli morskiej (

Scilla

maritima)

: scillaren i proscillarydynę

• aglikon + genina – aglikon warunkuje działanie na mięsień

sercowy, genina decyduje o właściwościach
fizykochemicznych

Działanie na mięsień sercowy

• glikozydy działają bezpośrednio i pośrednio na komórki

robocze m. sercowego oraz na układ przewodzący

• zwiększenie siły skurczu włókien sercowych

• zwiększenie napięcia włókien mięśnia sercowego

™ wzrost siły wyrzutu sercowego
™ zmniejszenie wielkości serca
™ zmniejszenie objętości późnorozkurczowej i ciśnienia

żylnego

™ poprawa przepływu nerkowego – zmniejszenie

obrzęków

• zmniejszenie szybkości powstawania impulsów w węźle

zatokowo-przedsionkowym (ª częstości serca)

• zmniejszenie szybkości przewodzenia w węźle

przedsionkowo-komorowym i w pęczku Hisa

• działanie na włókna Purkinjego – zwiększenie pobudliwości

mięśni komór serca

2

• wpływ na EKG

™ spłaszczenie lub odwrócenie załamka T
™ obniżenie odcinka ST
™ wydłużenie odstępu PR
™ skracanie się odstępu QT

• mechanizm działania

™ bezpośrednie hamowanie aktywności pompy sodowo-

potasowej

™ © stężenia jonów Na i ª stężenia jonów K w komórkach

mięśnia sercowego

™ © wolnych jonów Ca wewnątrz komórek sercowych

• wpływ na układ sercowo-naczyniowy

™ u zdrowych osób – skurcz mięśni naczyń żylnych Š wzrost

oporu Š wzrost RR

™ u osób z niewydolnością serca

9 © kurczliwości
9 © objętości wyrzutowej
9 ª częstości serca
9 hamowanie aktywności układu adrenergicznego Š

zmniejszenie oporów naczyniowych Š zwiększenie
przepływu nerkowego Š wzrost diurezy

Losy w organizmie

• glikozydy w różnym stopniu wchłaniają się z przewodu

pokarmowego (najlepiej digoksyna i digitoksyna)

• niewydolność prawokomorowa zmniejsza wchłanianie z

przewodu pokarmowego

• pozajelitowo najlepiej drogą dożylną

• szybkość działania jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia

wiązania z białkami osocza (digitoksyna – 97%, digoksyna –
20-40%)

• digitoksyna metabolizowana w wątrobie, inne glikozydy są

wydalane w postaci niezmienionej

• kumulacja w organizmie: digitoksyna>digoksyna>glikozydy

cebuli morskiej

3

Zasady dawkowania i „nadzór terapeutyczny”

• działanie lecznicze występuje po wysyceniu białek krwi i

mięśnia sercowego – konieczne podanie dawek większych niż
ilość eliminowana leku; po wystąpieniu efektu leczniczego
podaje się dawki podtrzymujące

• ze względu na niewielki współczynnik terapeutyczny istnieje

konieczność prowadzenia terapii monitorowanej

• „nadzór terapeutyczny”

™ podejrzenie działania niepożądanego
™ podejrzenie, że chory nie przyjmuje leku
™ niedostateczny efekt terapeutyczny mimo właściwego

dawkowania

™ możliwość interakcji glikozydów z innymi lekami

Wskazania

• leczenie niewydolności serca

• leczenie niemiarowości nadkomorowych (gł. migotanie

przedsionków)

Przeciwwskazania

• blok przedsionkowo-komorowy II° i III°

• komorowe zaburzenia rytmu

• kardiomiopatia przerostowa zaciskająca

• ciężka niewydolność oddechowa

• zespół chorego węzła zatokowego

• niewydolność nerek

• nadciśnienie tętnicze

• planowana kardiowersja

4

Interakcje

• jony Ca

2+

i wit. D – wzmagają działanie i toksyczność

glikozydów

• leki wywołujące hipokaliemię (leki moczopędne,

glikokortykosteroidy, insulina, amfoteryczna)

• leki adrenergiczne, rezerpina – niebezpieczeństwo arytmii

• leki przeciwkrzepliwe – glikozydy zmniejszają ich działanie

• leki indukujące enzymy mikrosomalne (fenobarbital ,

fenytoina, fenylbutazon, rifampicyna) przyspieszają
metabolizm digitoksyny

Objawy zatrucia i leczenie

• jedne z najbardziej toksycznych leków

• wczesne objawy zatrucia

™ zmniejszenie łaknienia
™ nudności, wymioty
™ biegunka i bóle brzucha
™ zmiany neurologiczne (bóle głowy, zmęczenie, senność)

• po długotrwałym stosowaniu – ginekomastia

• przymglenie widzenia, zaburzenia w percepcji barw

• zaburzenia rytmu serca – najgroźniejsze

™ rzadkoskurcz
™ bloki serca
™ zaburzenia rytmu przedsionków
™ zaburzenia rytmu komór

• najczęstsza przyczyna zatrucia – przedawkowanie,

hipokaliemia, hiperkalcemia, ª stężenia magnezu,
niedoczynność tarczycy

• konieczne różnicowanie z chorobami serca – oznaczyć

stężenie glikozydów w osoczu

5

• leczenie – na OIOM-ie, ciągłe monitorowanie EKG

™ odstawić glikozydy i ew. leki moczopędne
™ wyrównać poziom potasu
™ niemiarowości – fenytoina lub lidokaina, ew. prokainami

lub β-adrenolityki

™ rzadkoskurcz i bloki – atropina
™ Digitalis – Antidot (Fab) – przeciwciała neutralizujące

działanie preparatów naparstnicy

Najczęściej stosowane preparaty

digoksyna

digitoksyna

proscylarydyna (Talusin)

Leki dopaminergiczne i β

1

-adrenergiczne

Dopamina

• działa na receptory β

1

w sercu

• zwiększa objętość wyrzutową i pojemność minutową

• działa też na receptory adrenergiczne w naczyniach

nerkowych, trzewnych i wieńcowych - © przepływu

• dawki działające inotropowo dodatnio 5-10 µg/kg mc. na min.

• w dawkach większych pobudza receptory α

1

– skurcz naczyń

• zastosowanie

™ ostra niewydolność krążenia
™ wstrząs kardiogenny i septyczny

• powikłania

™ tachykardia i bóle dławicowe
™ bóle głowy
™ nudności, wymioty

• ze względu na krótki czas działania podaje się ją tylko we

wlewie dożylnym

6

Dobutamina

• syntetyczna pochodna dopaminy

• działa na receptory β

1

w sercu

• przyspiesza akcję serca

• zmniejsza opór naczyń obwodowych

• nie ma bezpośredniego wpływu na przepływ wieńcowy

• stosuje się ją w niewydolności serca, także spowodowanej

zawałem

• stosuje się we wlewie kroplowym pod kontrolą ciśnienia krwi i

EKG

Dopeksamina

• działa bardzo silnie na receptory β

2

(około 60 razy bardziej od

dopaminy)

• słabo działa na receptory β

1

• przyspiesza akcję serca

• zwiększa kurczliwość

• zwiększa przepływ nerkowy

7

Inne leki działające inotropowo dodatnio

Inhibitory fosfodiesterazy

• powodują © stężenia wewnątrzkomórkowego cAMP i efekty

wtórne podobne do pobudzenia receptora β-adrenergicznego

• charakteryzują się dużą toksycznością i działaniem

arytmogennym – nie można ich stosować przewlekle

• stosuje się je w ostrej niewydolności serca, zespole „małego

rzutu”, nadciśnieniu tętniczym z dysfunkcją prawej komory

• zmniejszają opór żylny i tętniczy – zmniejszenie obciążenia

wstępnego

• nie powodują przyspieszenia akcji serca

• działania niepożądane: trombocytopenia, zaburzenia ze

strony przewodu pokarmowego, hipotensja

• amrinon, milrinon, enoksymon

Glukagon

• działa inotropowo i chronotropowo dodatnio

• aktywuje cyklazę adenylową

• w niewydolności serca stosowany u pacjentów nie

reagujących na glikozydy nasercowe, w leczeniu zespołu
„malego rzutu”, wstrząsu zawałowegoniewydolności serca
wywolanej stosowaniem β-adrenolityków