„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zofia Fereniec

Uprawa roślin warzywnych w gruncie
621[01].Z3.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Tomasz Kałuski
mgr inż., Alicja Kurlus

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Krystyna Kwestarz




Konsultacja:
mgr inż. Marek Rudziński











Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 621[01].Z3.01.
„Uprawa roślin warzywnych w gruncie”, zawartego w programie nauczania dla zawodu
ogrodnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Przykładowe scenariusze zajęć

6

5. Ćwiczenia

10

5.1. Podział i wymagania warzyw gruntowych

10

5.1.1.Ćwiczenia

10

5.2. Technologia uprawy warzyw gruntowych

13

5.2.1.Ćwiczenia

13

5.3. Zbiór i przechowywanie warzyw uprawianych w gruncie

16

5.3.1.Ćwiczenia

16

5.4. Produkcja nasienna warzyw

19

5.4.1.Ćwiczenia

19

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

21

7. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie ogrodnik.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania – uczenia się,

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluacje osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń
praktycznych na terenie zakładów ogrodniczych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od pracy

samodzielnej do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

621[01].Z3

Produkcja warzywnicza

621[01].Z3.01

Uprawa roślin warzywnych

w gruncie

621[01].Z3.02

Uprawa roślin warzywnych

pod osłonami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ochrony środowiska i ergonomii
pracy,

−

przestrzegać przepisy BHP,

−

posługiwać się narzędziami ogrodniczymi,

−

charakteryzować właściwości różnych typów gleb,

−

korzystać z programu ochrony roślin,

−

korzystać z literatury fachowej,

−

rozróżniać techniki wykonywania zabiegów agrotechnicznych,

−

charakteryzować techniki wykonywania podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych,

−

wyróżniać elementy budowy morfologicznej roślin,

−

dobierać maszyny i narzędzia ogrodnicze do wykonywania zabiegów agrotechnicznych
i pielęgnacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić i scharakteryzować gatunki warzyw,

−

określić biologiczną i odżywczą wartość warzyw,

−

scharakteryzować części jadalne warzyw,

−

określić zasady zakładania i prowadzenia plantacji nasiennych,

−

określić terminy, metody i sposoby uprawy gatunków i odmian określonych warzyw,

−

przygotować i wysiać nasiona warzyw rozmnażanych generatywnie,

−

przygotować i wysadzić warzywa rozmnażane wegetatywnie,

−

wykonać zabiegi agrotechniczne na plantacji warzyw,

−

wykonać zabiegi pielęgnacyjne na plantacji warzyw,

−

wykonać sortowanie oraz przygotować warzywa gruntowe do przechowania,

−

określić warunki zbioru, czyszczenia i suszenia nasion warzyw,

−

rozpoznać uszkodzenia wywołane przez choroby i szkodniki warzyw gruntowych,

−

zabezpieczyć uprawy przed mrozami i przymrozkami,

−

dobrać oraz zastosować metody i środki zwalczania chorób i szkodników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………….……………………..

Modułowy program nauczania:

Ogrodnik 621[01]

Moduł:

Produkcja warzywnicza 621[01].Z3.

Jednostka modułowa:

Uprawa roślin warzywnych w gruncie 621[01].Z3.01

Temat: Sortowanie i przygotowanie warzyw do przechowania.

Cel ogólny: przygotowanie warzyw do przechowywania.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać warzywa o nietypowej dla gatunku budowie morfologicznej,

−

rozpoznać uszkodzenia mechaniczne i infekcyjne,

−

dokonać selekcji warzyw,

−

dobrać metody przechowywania do gatunków warzyw.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 3-4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

partia warzyw różnych gatunków,

−

atlasy chorób i szkodników roślin warzywnych,

−

naczynia do sortowania warzyw,

−

odzież ochronna,

−

zestaw pytań prowadzących.

Uczestnicy: uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej.

Zadanie dla ucznia:
Wykonaj selekcję warzyw pod względem zdrowotnym oraz zgodności morfologicznej. Określ
metodę ich przechowania.

Przebieg zajęć

Faza wstępna
1) Określenie tematu zajęć.
2) Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3) Podział uczniów na grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1) Jakie cechy morfologiczne powinny mieć warzywa przeznaczone do przechowywania?
2) Jakie uszkodzenia dyskwalifikują przydatność warzyw do przechowywania?
3) W jakich warunkach mogą być przechowywane warzywa?
4) Jakie czynniki decydują o długości przechowywania warzyw?
5) Jak pakuje się warzywa przeznaczone do krótkotrwałego przechowywania?

Faza II. Planowanie
1) Czy przedstawione warzywa są uszkodzone mechanicznie?
2) Czy na warzywach występują objawy chorób infekcyjnych?
3) Czy objawy chorobowe są zgodne z opisem i wyglądem w tablicach poglądowych?
4) Czy kształt i wielkość warzyw jest typowa dla danego gatunku?
5) Czy wszystkie gatunki warzyw nadają się do długiego, czy do krótkiego przechowywania?

Faza III. Ustalenie
1) Uczniowie nazywają gatunki warzyw.
2) Uczniowie proponują sposoby selekcji warzyw.
3) Uczniowie ustalają warunki przechowywania warzyw.
4) Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność toku rozumowania.

Faza IV. Wykonanie
1) Uczniowie dokonują selekcji warzyw pod względem zdrowotnym.
2) Uczniowie eliminują warzywa uszkodzone mechanicznie.
3) Uczniowie odrzucają warzywa o nietypowym dla gatunku wyglądzie.
4) Uczniowie określają warunki i długość okresu przechowywania poszczególnych

gatunków warzyw.

Faza V. Sprawdzanie
1) Uczniowie porównują swoją diagnozę z wynikami prac innych grup uczniów.

Faza VI. Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem oceniają poprawność wykonanych ćwiczeń, stopień
trudności poszczególnych etapów zadania. Wyciągają wnioski z popełnionych błędów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………

Modułowy program nauczania:

Ogrodnik 621[01]

Moduł:

Produkcja warzywnicza 621[01].Z3.

Jednostka modułowa:

Uprawa roślin warzywnych w gruncie 621[01].Z3.01

Temat: Ocena organoleptyczna nasion przeznaczonych do siewu.

Cel ogólny: ocena przydatności nasion do siewu.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać uszkodzenia mechaniczne nasion,

−

rozpoznać uszkodzenia nasion spowodowane przez szkodniki,

−

ocenić zdrowotność nasion,

−

ocenić barwę, kształt, zapach, smak nasion charakterystyczne dla określonego gatunku
warzyw.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna lub w grupach 2 osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw nasion różnych gatunków warzyw,

−

lupy,

−

naczynia.

Uczestnicy: uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej.

Zadanie dla ucznia:
Oceń przydatność nasion warzyw do siewu.

Przebieg zajęć:

1) Wprowadzenie i omówienie celów zajęć:

−

nauczyciel charakteryzuje metodę organoleptyczną oceny materiału siewnego,

−

nauczyciel określa rodzaje zanieczyszczeń występujących w nasionach oraz ich
szkodliwość,

−

nauczyciel wymienia cechy nasion przeznaczonych do siewu,

−

nauczyciel przydziela uczniom próbki nasion 2–3 gatunków do wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

2) Realizacja ćwiczenia:

−

uczniowie eliminują z otrzymanej partii nasion zanieczyszczenia szkodliwe (nasiona
innych gatunków warzyw, nasiona chwastów),

−

uczniowie eliminują z otrzymanej partii nasion zanieczyszczenia nieszkodliwe –
resztki okwiatu, łupin nasiennych,

−

uczniowie usuwają nasiona uszkodzone mechanicznie oraz uszkodzone przez
szkodniki,

−

uczniowie odrzucają nasiona ze śladami chorób infekcyjnych,

−

uczniowie rozróżniają nasiona o nietypowym dla gatunku kształcie, wielkości, barwie
i eliminują je z partii,

−

za pomocą zmysłu powonienia uczniowie oceniają zapach nasion (zwracają uwagę czy
nie występuje zapach pleśni, stęchlizny, zjełczenia nasion),

−

przegryzając nasiona uczniowie oceniają smak nasion,

−

w trakcie wykonywania ćwiczenia nauczyciel udziela instruktażu bieżącego i koryguje
błędy popełniane przez uczniów,

−

uczniowie porównują wyselekcjonowaną partię nasion z kontrolną próbką.

3) Podsumowanie zajęć:

−

uczniowie prezentują wyniki ćwiczenia, diagnozując przydatność nasion do wysiewu,

−

nauczyciel ocenia poprawność wykonanego ćwiczenia oraz sformułowanych
wniosków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. ĆWICZENIA

5.1. Podział i wymagania warzyw gruntowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj gatunki warzyw oraz określ ich przynależność do grupy uprawowej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i technikę
wykonania ćwiczenia .

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić tabelę wg wzoru,

Lp.

Grupa uprawowa

Gatunki warzyw

1.

Warzywa kapustne

2.

Warzywa liściowe

3.

Warzywa cebulowe

4.

Warzywa psiankowate

5.

Warzywa strączkowe

6.

Warzywa korzeniowe

2) rozpoznać gatunki warzyw,
3) przyporządkować każdy gatunek do odpowiedniej grupy użytkowej,
4) uzupełnić tabelę,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka dydaktyczna,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

−

tablice poglądowe,

−

katalog roślin warzywnych.

−

naturalne okazy warzyw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 2

Określ część jadalną i długość okresu wegetacji następujących gatunków warzyw: sałata,

kalafior, cebula, kapusta głowiasta, fasola szparagowa, rabarbar, szparag, marchew.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wykonać tabelę wg wzoru,

Lp.

Gatunek

Części jadalne

Długość wegetacji

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

2) uzupełnić tabelę,
3) zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– arkusze papieru,
– przybory do pisania,
– poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sklasyfikuj wymienione poniżej gatunki warzyw ze względu na długość dnia.

Określ warzywa, u których występuje pośpiechowatość.
Gatunki warzyw: kapusta głowiasta wczesna, marchew, sałata, cebula, rzodkiewka, fasola,
rabarbar, burak ćwikłowy, szparag, pomidor, seler, pietruszka, szczypiorek, szpinak.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i technikę
wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać gatunki warzyw dnia długiego,
2) wypisać gatunki warzyw dnia krótkiego,
3) wypisać gatunki warzyw wrażliwych na jarowizację,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka,
– ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– arkusze papieru,
– przybory do pisania,
– poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Technologia uprawy warzyw gruntowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ściółkowanie gleby i wysadź rozsadę ogórka na miejsce stałe.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być realizowane na działce dydaktycznej,
– przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania,

– podczas wykonywania ćwiczenia nauczyciel powinien udzielać instruktażu bieżącego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wymierzyć długość rzędów i przyciąć czarną folię z 40 cm zapasem,
2) wyznaczyć szerokość zagonu, odejmując od szerokości folii 30 cm,
3) na wyznaczonym obwodzie zagonu wykonać rowek o głębokości 10 cm,
4) rozłożyć przycięty pas folii na zagonie, układając jej brzegi w rowkach,
5) przysypać brzegi folii ziemią,
6) wyznaczyć na pasie folii rzędy oraz miejsca sadzenia roślin w rzędzie,
7) w wyznaczonych miejscach wykonać nacięcia na krzyż o średnicy około 10 cm,
8) wysadzić rozsadę w wyznaczonych miejscach, odchylając brzegi nacięć.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenie praktyczne,
– instruktaż bieżący.

Ś

rodki dydaktyczne:

– czarna folia,
– działka dydaktyczna,
– sznurek do wyznaczenia rzędów,
– taśma miernicza,
– narzędzia ogrodnicze,
– rozsada ogórka,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pikowanie siewek roślin kapustnych.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być przeprowadzone w szklarni lub pracowni dydaktycznej,
– przed przystąpieniem do ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować podłoże do pikowania roślin,
2) napełnić podłożem doniczki i ustawić je na stole produkcyjnym,
3) podważyć łopateczką i wyjąć siewki kapusty z podłoża,
4) dokonać selekcji siewek, eliminując rośliny słabe i chore,
5) uszczyknąć korzenie roślin,
6) pikować siewki przy pomocy pikulca,
7) doniczki z pikówkami przenieść na miejsce ich uprawy i obficie podlać rozproszonym

strumieniem wody.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– siewki kapusty lub kalafiora,
– komponenty do sporządzenia podłoża,
– naczynia do pikowania,
– narzędzia ogrodnicze,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 3

Wykonaj siew nasion rzodkiewki na zbiór wczesny i zabezpiecz uprawę przed

przymrozkami.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być realizowane na działce dydaktycznej,
– przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres oraz sposób

wykonania,

– podczas wykonywania ćwiczenia nauczyciel powinien udzielać uczniom instruktażu

bieżącego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyznaczyć szerokość zagonu - 30 cm mniej niż szerokość agrowłókniny,
2) na wyznaczonym obwodzie wykonać rowek na głębokość około 10 cm,
3) wyznaczyć rzędy do wysiewu nasion,
4) wykonać siew nasion rzodkiewki w wyznaczone rzędy, przykrywając nasiona

dwucentymetrową warstwą gleby,

5) przyciąć pas agrowłókniny o 40 cm dłuższy niż długość zagonu,
6) rozłożyć agrowłókninę na obsianym zagonie, zagłębiając jej brzegi w rowkach,
7) przysypać brzegi agrowłókniny ziemią.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– wykład informacyjny,
– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ś

rodki dydaktyczne:

– działka dydaktyczna,
– nasiona rzodkiewki,
– narzędzia ogrodnicze,
– agrowłóknina,
– znacznik lub sznurek do wyznaczenia rzędów,

−

odzież ochronna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Zbiór i przechowywanie warzyw uprawianych w gruncie

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zbiór rzodkiewki i przygotuj pęczki do sprzedaży.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być przeprowadzone na plantacji produkcyjnej lub działce

dydaktycznej,

– przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób

wykonania i zasady bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyrwać ręcznie z kolejnych rzędów rzodkiewki o największych zgrubieniach i ułożyć je

w plastikowych skrzynkach,

2) przenieść zebrane rośliny do miejsca pakowania,
3) ułożyć rzodkiewkę na sitach i dokładnie opłukać pod bieżącą wodą,
4) przełożyć wypłukaną rzodkiewkę do skrzynek i przenieść na miejsce pęczkowania,
5) wykonać pęczkowanie rzodkiewki, wybierając rośliny o zdrowych, zbliżonych pod

względem wielkości zgrubieniach. Ilość roślin w pęczku nie może być mniejsza niż 10,
pęczkowanie należy wykonać gumką recepturką,

6) ułożyć pęczki rzodkiewki w ażurowych skrzynkach zgrubieniami do góry.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– wykład informacyjny,
– ćwiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– działka dydaktyczna lub plantacja rzodkiewki,
– skrzynki plastikowe do zbioru rzodkiewki,
– odzież ochronna,
– sita do płukania rzodkiewki,
– gumki recepturki,
– skrzynki do pakowania pęczków.

Ćwiczenie 2

Określ fazy zbioru i warunki przechowywania następujących warzyw: fasola szparagowa,

ogórek, burak ćwikłowy, rzodkiewka, sałata, kapusta głowiasta, bób.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić tabelę wg wzoru,

Lp.

Gatunek

Fazy zbioru

Warunki

przechowywania

Miejsce

przechowywania

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

2) w kolumnie I wpisać podane gatunki warzyw,
3) dla każdego gatunku określić wszystkie fazy zbioru i wpisać je do kolumny drugiej,
4) określić warunki przechowywania każdego gatunku w zależności od fazy jego zbioru

i wpisać je do kolumny trzeciej,

5) określić miejsce przechowywania poszczególnych gatunków w zależności od fazy ich

zbioru i wpisz do kolumny czwartej,

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka dydaktyczna,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– arkusze papieru,
– przybory kreślarskie,
– poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj zbiór i sortowanie owoców ogórka na grupy użytkowe.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być zrealizowane na plantacji produkcyjnej lub działce dydaktycznej,
– przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i zaprezentować sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić parametry jakości i wielkości owoców ogórka dla każdej grupy użytkowej,
2) przygotować naczynie do sortowania owoców ogórka,
3) dokonać selekcji owoców na grupy użytkowe wg norm i umieścić je w przygotowanych

naczyniach,

4) zaprezentować wyniki wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka dydaktyczna,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– plantacja ogórka,
– partia owoców ogórka,
– skrzynki do sortowania owoców,
– odzież ochronna,
– kalibrownica do sortowania ogórków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Produkcja nasienna warzyw

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ocenę organoleptyczną nasion fasoli.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyeliminować nasiona uszkodzone mechanicznie, przebarwione, źle wykształcone,
2) odrzucić nasiona o nietypowym dla gatunku smaku lub zapachu,
3) porównać wyselekcjonowane nasiona z wzorcową partią nasion,
4) zaprezentować wyniki wykonanego zadania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanki dydaktyczne,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– arkusze papieru,
– nasiona fasoli,
– lupa.

Ćwiczenia 2

Wykonaj zbiór nasion ogórka.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być realizowane na plantacji produkcyjnej lub działce dydaktycznej,
– przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zebrać owoce dojrzałe ogórka z plantacji,
2) wykonać sortownie owoców,
3) przekroić owoce wzdłuż i wydrążyć nasiona z komór nasiennych,
4) umieścić wydrążone nasiona w naczyniu w celu fermentacji,
5) wyłożyć nasiona na sita i przepłukać je pod bieżącą wodą,
6) rozłożyć oczyszczone nasiona na przewiewnym materiale i określić warunki ich suszenia,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– plantacja ogórka
– pojemniki na owoce,
– narzędzia ogrodnicze,
– naczynia do fermentacji nasion,
– sita do przepłukiwania nasion,
– materiał do suszenia nasion.

Ćwiczenie 3

Wykonaj zbiór korzeni marchwi i przygotuj je do przechowywania.

Wskazówki do realizacji

– ćwiczenie powinno być wykonane na działce dydaktycznej,
– przed przystąpienie do wykonania ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podkopać korzenie marchwi widłami amerykańskimi,
2) wydobyć korzenie wraz z nacią z gleby,
3) dokonać selekcji korzeni uwzględniając ich wielkość, zdrowotność, cechy odmianowe,
4) obciąć nać 2-3 cm nad głową marchwi,
5) zaprezentować i omówić wykonane zadanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

– plantacja marchwi,
– narzędzia ogrodnicze,
– skrzynki drewniane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Uprawa roślin warzywnych
w gruncie”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 13, 14, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 8, 10, 12, 15, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań

−−−−

uczeń otrzyma następujące

oceny szkolne:

−

dopuszczający

–

za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny

–

za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.d, 3.b, 4.a, 5.a, 6.d, 7.b, 8.c, 9.a, 10.b, 11.b, 12.c, 13.b,
14.d, 15.c, 16.b, 17.c, 18.a, 19.d, 20.b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyróżnić warzywa o jadalnych liściach.

A

P

b

2

Wskazać warzywa dwuletnie.

A

P

d

3

Scharakteryzować rośliny dnia długiego.

C

PP

b

4

Scharakteryzować gatunki wrażliwe
na jarowizację.

C

PP

a

5

Określić warunki hartowania rozsady.

B

P

a

6

Wskazać gatunki roślin rozmnażane
wegetatywnie.

A

P

d

7

Wskazać gatunki rozmnażane z rozsady.

A

P

b

8

Scharakteryzować termin stosowania
obornika.

C

PP

c

9

Określić gatunki wymagające
przerywania.

B

P

a

10

Scharakteryzować gatunki wymagające
ogławiania.

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

11

Scharakteryzować fazę zbioru bobu.

C

PP

b

12

Scharakteryzować warzywa o jadalnych
kwiatach.

C

PP

c

13

Wskazać warzywa zbierane kombajnem.

A

P

b

14

Wybrać gatunki warzyw zimujące w
polu.

B

P

d

15

Rozpoznać objawy żerowania
połyśnicy marchwianki.

C

PP

c

16

Scharakteryzować gatunek wysadków
przechowywanych w systemie
bezgłówkowym.

D

PP

b

17

Określić wymiary izolacji
przestrzennej gatunków obcopylnych.

B

P

c

18

Określić fazę roślin atakowanych
przez zgorzel podstawy łodyg.

B

P

a

19

Wskazać gatunek, u którego
występuje wielofazowy zbiór nasion.

A

P

d

20

Określić zasady przechowywania
nasion.

B

P

b

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Liście są częścią jadalną następujących gatunków warzyw

a) sałaty, marchwi.
b) szczypiorku, kapusty.
c) szparaga, szpinaku.
d) rzodkiewki, cebuli.

2. Do roślin dwuletnich należą

a) burak ćwikłowy, rzodkiewka.
b) kapusta głowiasta, rabarbar.
c) sałata, marchew.
d) marchew, pietruszka.

3. Do roślin dnia długiego należą

a) cebula, szczypiorek.
b) sałata, rzodkiewka.
c) sałata, marchew.
d) marchew, fasola.

4. Zjawisko jarowizacji występuje u

a) selera, kapusty wczesnej.
b) szczypiorku, fasoli.
c) sałaty, rzodkiewki.
d) ogórka, pomidora.

5. W celu zahartowania rozsady należy

a) obniżyć temperaturę i ograniczyć podlewanie.
b) obniżyć temperaturę i ograniczyć dostęp światła.
c) ograniczyć podlewanie i dostęp światła.
d) ograniczyć nawożenie i cieniować rośliny.

6. Wegetatywnie rozmnaża się

a) cebulę, rzodkiewkę.
b) cebulę, szpinak.
c) pomidora, rabarbar.
d) rabarbar, szczypiorek.

7. Z rozsady uprawia się

a) groch.
b) kapustę głowiastą.
c) rzodkiewkę.
d) marchew.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

8. Na glebach lekkich obornik stosuje się w okresie

a) wiosennym.
b) letnim.
c) jesiennym.
d) dowolnym.

9. Podpieranie stosuje się w uprawie

a) marchewki, pietruszki.
b) pietruszki, selera.
c) fasoli,

pomidora.

d) buraka, szczypiorku.

10. Ogławianie stosuje się w uprawie

a) kapusty pekińskiej.
b) kapusty brukselskiej.
c) ogórka.
d) kapusty głowiastej.

11. Bób do bezpośredniego spożycia zbiera się w fazie

a) wyrośniętych strąków.
b) dojrzałości mlecznej nasion.
c) przebarwienia strąków na kolor czarny.
d) przebarwienia nasion na kolor kremowy.

12. Kwiaty są częścią jadalną

a) kalafiora i cebuli.
b) brokuła i czosnku.
c) kalafiora i brokuła.
d) brokuła i szczypiorku.

13. Kombajnem można zbierać

a) kalafior.
b) cebulę.
c) ogórki.
d) pomidory.

14. W polu mogą zimować

a) por i marchew.
b) pietruszka i cebula.
c) kapusta i burak ćwikłowy.
d) pietruszka i por.

15. Połyśnica marchwianka powoduje

a) robaczywienie korzeni marchwi.
b) uszkodzenia liści marchwi.
c) podgryzanie korzeni marchwi.
d) wysysanie soków z korzeni marchwi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

16. Bezgłówkowy system uprawy na nasiona stosuje się u

a) cebuli.
b) kapusty.
c) ogórka.
d) sałaty.

17. Izolacja przestrzenna w uprawie warzyw obcopylnych wynosi

a) 100-200 m.
b) 200-500 m.
c) 500-1000 m.
d) 1000-1500 m.

18. Zgorzel podstawy łodyg poraża rośliny w fazie

a) produkcji rozsady.
b) kwitnienia.
c) owocowania.
d) w każdej fazie wzrostu.

19. Wielofazowy zbiór nasion występuje w uprawach

a) fasoli na suche ziarno.
b) kapusty.
c) cebuli.
d) pomidora.

20. Nasion warzyw nie przechowuje się

a) w chłodni.
b) w kopcach.
c) pod wiatami.
d) w ogrzewanych magazynach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Uprawa roślin warzywnych w gruncie

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Uprawa roślin warzywnych
w gruncie”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 5, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punkt.

Proponuje się następujące normy – uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:

−

dopuszczający

–

za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny

–

za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry

–

za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry

–

za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.b, 3.c, 4.a, 5.c, 6.b, 7.a, 8.d, 9.c, 10.d, 11.d, 12.a, 13.b,
14.b, 15.c, 16.c, 17.a, 18.b, 19.b, 20.d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić część jadalną warzyw.

B

P

a

2

Określić długość okresu wegetacji
gatunków.

B

P

b

3

Scharakteryzować fotoperiodyzm dla
gatunków.

C

PP

c

4

Scharakteryzować przyczyny
pośpiechowatości.

C

PP

a

5

Wskazać warzywa bogate w białko.

C

PP

c

6

Określić sposób rozmnażania
gatunków

B

P

b

7

Określić metodę uprawy gatunków.

B

P

a

8

Określić cel włókowania.

B

P

d

9

Wymienić gatunki wymagające
podpierania.

A

P

c

10

Określić sposób uprawy gatunków.

B

P

d

11

Określić fazę zbioru gatunków.

B

P

d

12

Określić sposób przechowywania
gatunków warzyw.

B

P

a

13

Określić gatunki zbierane wielofazowo.

B

P

b

14

Określić temperaturę przechowywania
nasion roślin strączkowych.

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

15

Określić cel stosowania czarnej folii.

B

P

c

16

Wskazać sposób zabezpieczenia
nasienników przed wyłamywaniem.

A

P

c

17

Scharakteryzować cel izolacji
przestrzennej.

C

PP

a

18

Określić fazę zbioru owoców ogórka
na nasiona.

B

P

b

19

Określić termin kwitnienia rzodkiewki
i sałaty.

B

P

b

20

Określić miejsce przechowywania
nasion roślin warzywnych.

B

P

d

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednia liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Niedojrzałe nasiona są częścią jadalną u

a) bobu, groszku.
b) fasoli szparagowej, szparaga.
c) bobu, szparaga.
d) groszku, pomidora.

2. Do roślin jednorocznych należą

a) cebula, szparag.
b) sałata, rzodkiewka.
c) kapusta, rzodkiewka.
d) sałata, szpinak.

3. W okresie dnia krótkiego uprawiane są

a) cebula, rzodkiewka.
b) kapusta, szczypiorek.
c) rzodkiewka, sałata.
d) szpinak, pomidor.

4. Zjawisko pośpiechowatości wywołują następujące czynniki

a) niska temperatura.
b) niedobór wody.
c) krótki dzień.
d) niedobór światła.

5. Bogate w białko są następujące gatunki

a) szpinak, ogórek.
b) fasola, pomidor.
c) fasola, bób.
d) rzodkiewka, ogórek.

6. Generatywnie rozmnaża się

a) chrzan.
b) rzodkiewkę.
c) szczypiorek.
d) czosnek.

7. Z siewu wprost do gruntu uprawia się

a) fasolę.
b) paprykę.
c) pomidora.
d) selera.

8. Włókowanie gleby wykonuje się w celu

a) spulchnienia gleby.
b) przesuszenia gleby.
c) wyrównania gleby.
d) przerwania parowania wody z gleby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

9. Podpieranie stosuje się w uprawie

a) pomidora, fasoli szparagowej.
b) pomidora, dyni.
c) pomidora, fasoli tycznej.
d) ogórka, szparaga.

10. Jako poplon uprawia się

a) pomidory.
b) marchew.
c) selery.
d) rzodkiewkę.

11. Do sprzedaży pęczkowej zbiera się następujące gatunki

a) cebulę, kapustę
b) rzodkiewkę, sałatę.
c) szczypiorek, kalafior.
d) rzodkiewkę, marchew.

12. W kopcach można przechowywać następujące gatunki

a) kapustę głowiastą, marchew.
b) seler, kapustę brukselską.
c) por, burak ćwikłowy.
d) cebulę, selera.

13. Wielofazowy zbiór stosuje się u następujących gatunków

a) fasoli na suche ziarno.
b) pomidora i ogórka.
c) pora i kalafiora.
d) kalafiora i buraka ćwikłowego.

14. Nasiona roślin strączkowych przechowuje się w temperaturze

a) 20°C.
b) 10°C.
c) 0°C.
d) 2°C.

15. Ściółkowanie gleby czarną folią stosuje się w celu

a) zabezpieczenia roślin przed chorobami.
b) zabezpieczenia roślin przed przymrozkami.
c) zahamowania wzrostu chwastów.
d) zabezpieczenia roślin przed szkodnikami.

16. W celu zabezpieczenia nasienników przed wyłamywaniem, stosuje się

a) podpieranie palikami.
b) zakładanie sznurków.
c) obredlanie.
d) zakładanie siatek wspierających.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

17. Celem izolacji przestrzennej jest zabezpieczenie roślin przed

a) zapyleniem niepożądanym gatunkiem.
b) silnymi wiatrami.
c) chorobami wirusowymi.
d) zachwaszczeniem.

18. Zbiór owoców ogórka na nasiona wykonuje się w fazie

a) zielonych, wyrośniętych owoców.
b) żółtych lub brązowych, wyrośniętych owoców.
c) niewyrośniętych, zielonych owoców.
d) w dowolnej fazie.

19. Kwitnienie sałaty i rzodkiewki przypada na miesiące

a) wiosenne.
b) letnie.
c) jesienne.
d) jest zależne od terminu siewu.

20. Nasion warzyw nie przechowuje się

a) w chłodni.
b) w kopcach.
c) pod wiatami.
d) w magazynach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………

Uprawa roślin warzywnych w gruncie

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7. LITERATURA

1. Burdajewicz S, Glaser T.: Ochrona warzyw gruntowych. PWRL, Warszawa 1987
2. Dobrakowska-Kopecka Z.: Warzywnictwo. PWRL, Warszawa 1999
3. Katalog nasion 2007/2008-zdjęcia roślin warzywnych
4. Kołota E., Orłowski M.: Uprawa warzyw, „Błasika”, Szczecin 1993
5. Kołota E., Orłowski M.: Uprawa warzyw, „Błasika”, Szczecin 1993
6. Kołota E., Orowski M., ST. Bac ST., Biesiada A.: Podstawy ogrodnictwa WSiP,

Warszawa 2000

7. McHoy P.: Praktyczna encyklopedia ogrodnictwa. DELTA W-Z, Warszawa 2002
8. Praca zbiorowa: Ogród. Encyklopedyczny poradnik na cały rok. Firma Księgarska

J. Olesiejuk, 2004

Czasopisma:
– Owoce
– Warzywa
– Kwiaty

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: Nauczycielski system oceniania. (ABC nauczyciela szkoły

zawodowej). Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1999

2. Figurski J., Ornatowski T.: Praktyczna nauka zawodu. Instytut Technologii Eksploatacji,

Radom 2000

3. Nowacki T.W.: Zawodoznawstwo. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom 2003
4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 2002