Paulina Ołdak

Józef Górniewicz, „Kategorie pedagogiczne” – praca zaliczeniowa

Tolerancja

Pojęcie „tolerancja” wywodzi się z języka łacińskiego i jest kombinacją dwóch słów
tolero

– are, które w dosłownym tłumaczeniu oznaczają „cierpliwą wytrwałość”.

Używane jest ono w różnych dyscyplinach naukowych, m.in. w naukach
przyrodniczynych, wojskowych, ekonomicznych. Pojęcie tolerancji występuje także
w naukach społecznych, gdzie używane jest najczęściej do oznaczenia pewnej
jakości stosunków społecznych czy pewnego typu postawy ludzkiej.

Wielka encyklopedia powszechna PWN

tolerancję określa jako „wyrozumiałość,

pobłażanie dla cudzych poglądów, upodobań, wierzeń, mimo że są odmienne
od tego, co się samemu uważa za słuszne lub prawdziwe.”

W naukach społecznych – jak podaje Górniewicz – termin „tolerancja” oznacza
na ogół liberalny stosunek jednostki do zachowań i poglądów innych osób,
wyrozumiałość dla tych postaw ludzkich, które są częściowo bądź całkowicie
niezgodne z postawami przyjmowanymi przez daną jednostkę.

Najbardziej istotne cechy kategorii

Jedną z najbardziej trafnych, według mnie, definicji tolerancji jest ta sformułowana
przez J. Augustyniak

– Kapkę. Mówi ona, że „tolerancja jest pewną umiejętnością

partnerskiego traktowania osób posiadających inne potrzeby, wartości, sfery
interesów i podejmujących w związku z tym odmienne działania”.

Istotne cechy tolerancji wskazał J. Keller. Według niego, pierwszym warunkiem
zaistnienia zjawiska tolerancji jest to, iż czyjeś zachowanie, pogląd, bądź też
upodobanie wywołuje uczucie przykrości u człowieka – nie ma tolerancji tam, gdzie
zachowaniom i poglądom innych ludzi towarzyszy uczucie zadowolenia. Drugim
warunkiem tolerancji jest to, że człowiek może – z racji swej pozycji – zmienić ten
stan, może interweniować, ale jednak tego nie czyni. Według Kellera ważne są
pobudki, z racji których człowiek ten nie interweniuje. Nie może być mowy o tolerancji
w sytuacji, gdy człowiek nie podejmuje próby zmiany niekorzystnej dla siebie sytuacji
z pobudek komformistycznych

bądź z obawy o utratę swojego zdrowia czy

majętności, toleruje się tu bowiem czyjeś przykre zachowania i poglądy dla

zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa, umocnienia własnej pozycji, zdobycia
prestiżu społecznego. Tolerancja we właściwym znaczeniu występuje wówczas, jeśli
człowiek nie podejmuje żadnych działań, zmiany niekorzystnej dla siebie sytuacji,
opierając się przy tym na uznawaniu i szanowaniu prawa ludzi do własnego
myślenia, do propagowania swoich poglądów, swobodnego kierowania swoim
życiem.

Według I. Lazari – Pawłowskiej, w filozofii występowały trzy znaczenia pojęcia
tolerancji:

1. Tolerancja negatywna

– brak interwencji, znoszenie czyichś zachowań

i poglądów, mimo negatywnej ich oceny przez osobę tolerancyjną.
Autorka wskazała cztery główne motywy takiego postępowania:



Obojętność



Poczucie przewagi nad innymi ludźmi



Pragnienie harmonijnego współżycia społecznego



Quasi-partnerstwo

2.

Tolerancja jako wartość pozytywna – przyjęcie postawy tolerancji ze względu
na treści, do których się ona odnosi (jednostka tolerancyjna wyraża
zrozumienie i szacunek dla odmienności innych ludzi, ich poglądów
i zachowań).

3.

Tolerancja jako brak przymusu przy oddziaływaniu na partnerów interakcji –
jednostka tolerancyjna nie narzuca innym swojego zdania lub sposobu
rozumienia świata, a stara się wniknąć w tok rozumowania innych.

Aby móc realizować w szkole zasadę tolerancji, należy przede wszystkim zaznajomić
dzieci z odmiennością i innością oraz nauczyć je kontrolowania i odpowiedniego
wyrażania swoich emocji i poglądów.

Zakresy kategorii umożliwiające pracę z dziećmi w wieku:

a) 5 lat



Uświadomienie dzieci, że ludzie są do siebie bardzo podobni, ale też często
różnią się w wielu kwestiach – np. mają inny kolor skóry, mówią innymi językami,
inaczej się ubierają itp. ale nie są przez to gorsi



Zapoznanie dzieci z różnorodnością kulturową świata, wzbogacenie wiedzy na
temat różnych kultur i uświadomienie ich istnienia



Pokazanie dzieciom odmienności innych ludzi (np. rasowej, religijnej,
niepełnosprawności) i nauczenie jej akceptowania



Zapewnienie dzieciom (w miarę możliwości) okazji do obcowania z ludźmi
odmiennymi, do ich poznania

b) 10 lat



Ćwiczenia ułatwiające nazywanie własnych uczuć i zdystansowanie się do nich –
opisanie osoby, której dziecko nie lubi, jej osobowości i zachowania, jak
najbardziej szczegółowe nazwanie cech, za które jej nie lubi



Bardziej szczegółowe zapoznanie dzieci z odmiennością kulturową innych państw
– wykonanie w grupach plakatów o kulturze innych krajów (ważne, by były to
kultury jak najbardziej odmienne od rodzimej kultury dzieci)



Zapoznanie dzieci z innymi religiami, prawami, którymi się one rządzą
i związanymi z nimi obyczajami



Uświadomienie dzieci, że można błędnie osądzać innych, podobnie jak inni mogą
błędnie osądzać nas, poprzez opisanie przez nie sytuacji, w której one same
wydały o kimś błędną opinię i jak się czuły kiedy odkryły swój błąd – dzieci uczą
się w ten sposób kwestionować własne opinie

c) 15 lat



Uświadomienie niektórych źródeł uprzedzeń, jakimi są negatywne stereotypy –
charakterystyka różnych grup społecznych (osoby otyłe, kobiety, mężczyźni,
Żydzi, Romowie, nauczyciele, homoseksualiści itp.); ćwiczenie to uczula też na
negatywne stereotypy dotyczące grupy, do której uczeń należy



Wykonanie grupowego projektu na temat związany ze sprzeciwem wobec
rasizmu lub ze zjawiskiem wielokulturowości



Zapoznanie młodzieży z prawami człowieka, napisanie eseju na temat znaczenia
tych praw



Poszanowanie demokratycznego prawa posiadania i wyrażania własnych
poglądów – np. poprzez zabawę w szkolny sejm (stworzenie „szkolnej
konstytucji”, głosowanie za i przeciw nowym ustawom)