Poradnik

Stomatologiczny

Nr 3/2004

40

Procedura kliniczna i wykonawstwo laboratoryjne

protez ca³kowitych na przyk³adzie

szko³y holenderskiej. Cz. II

The clinical procedure and laboratorymanufacture

process of the complete dentures on the example

of the Dutch School. Part II

Laboratorium – etap II

Modele pomocnicze i modele ro-

bocze wykonywane s¹ przy u¿yciu

specjalnego zestawu do artykulacji

o nazwie Matrix Patrix System

„Split cast”. System ten umo¿liwia

ponowne umieszczenie modeli w ar-

tykulatorze oraz reokluzjê i kontro-

lê uk³adu zwarcia po procesie zamia-

ny wosku na akryl. Po wykonaniu

wycisków czynnoœciowych, odlewa-

ne s¹ modele robocze, których pod-

stawê kszta³tuje siê przy u¿yciu fo-

remek (Ryc. 1a). Podstawê modelu

dolnego odlewa siê w kszta³cie sze-

œcioboku, a górnego w formie sied-

mioboku [1]. Foremki wyposa¿one

s¹ w bolce, na których umieszcza siê

patryce (Ryc. 1b). Gips po przygo-

towaniu w mieszadle pró¿niowym

nak³adany jest zarówno na wyciski

czynnoœciowe jak i do foremek (Ryc.

1c). Zastosowanie mieszad³a pró¿-

niowego (Ryc. 2) umo¿liwia uzyska-

nie jednolitej konsystencji gipsu

i g³adkiej, bez obecnoœci pêcherzy

powietrza powierzchni modeli [1, 2,

3]. Po uwolnieniu modeli roboczych

patryce znajduj¹ siê w ich podsta-

wie (Ryc. 1d).

Wzorniki zwarciowe wykonywa-

ne s¹ na sztywnych p³ytach szelako-

wych (Ryc. 3). Na wysokoœci pierw-

szych zêbów trzonowych w lini

œrodkowej wzornika dolnego mon-

towany jest centralny sztyft podpie-

raj¹cy (Ryc. 5, 6). Na wale wykony-

wane s¹ naciêcia w celu lepszego

Magdalena Osiewicz*, P. M. Betker**

*Ze Studenckiego Ko³a Naukowego Katedry Protetyki Stomatologicznej

IS UJ Kraków

Opiekun Ko³a: dr n. med. Andrzej Gala

Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. med. Stanis³aw Majewski

** Specjalistyczna Praktyka Protetyczna Lelystad, Holandia
Streszczenie

W artykule opisano II etap wykonawstwa laboratoryjnego protez ca³kowi-

tych oraz IV wizytê pacjenta w gabinecie stomatologicznym. W laborato-

rium modele robocze wykonywane s¹ przy u¿yciu Matrix Patrix System

„Split cast”. System ten umo¿liwia umieszczenie modeli w artykulatorze

oraz reokluzjê i kontrolê zwarcia po procesie zamiany wosku na akryl.

W odniesieniu do parametrów uzyskanych przez lekarza na III wizycie pa-

cjenta, w laboratorium wyznaczane jest po³o¿enie przestrzenne i przebieg

p³aszczyzny protetycznej na wale wzornika górnego dziêki specjalnym urz¹-

dzeniom. W trakcie IV wizyty klinicznej kontrola i korekta wa³u wzornika

górnego ogranicza siê do sprawdzenia przez lekarza czynnoœci wykonanych

w laboratorium. Wyznaczane jest dotylne po³o¿enie ¿uchwy za pomoc¹ cen-

tralnego sztyftu podpieraj¹cego.
Summary

The article describes the second part of a laboratory manufacture process

and the fourth patient’s visit in the dental office. In the laboratory casts are

made with the usage of the Matrix Patrix System „Split Cast”. This system

enables to place casts in the articulator, the reocclusion and to control the

occlusion after the wax has been changed for acrylic resin. According to the

parameters obtained by the dentist during the third patient’s visit, in the

laboratory, the spatial placement and run of the prosthetic plane on the occ-

lusal rim are marked with the usage of special appliances. During the fourth

patient’s visit the control and correction, performed by the dentist, of the

occlusal rim is limited to the propriety check of work done in the laboratory.

The posterior mandible position, with the usage of main pivot is marked.
Has³a indeksowe

Protezy ca³kowite, model roboczy, wzornik protetyczny, Rim Former, cen-

tralny sztyft podpieraj¹cy.
Key words

Dentures, plaster cast, occlusal rim, Rim Former, main pivot.
Prace recenzowana

Protezy ca³kowite

41

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 3/2004

po³¹czenia z szybkowi¹¿¹cym gip-

sem lub silikonem.

Kolejny etap to rejestracja po³o¿e-

nia przestrzennego i przebiegu p³asz-

czyzny protetycznej na wale wzorni-

ka górnego. Po³o¿enie przestrzenne

p³aszczyzny protetycznej jest równo-

znaczne z wysokoœci¹ wa³u wzorni-

ka górnego, a jej przebieg odnosimy

do pomocniczych lini zewn¹trzust-

nych [4]. Wysokoœæ wa³u wzornika

wyznaczana jest w odcinku przednim

i bocznym i by³a ona zarejestrowana

na III wizycie klinicznej za pomoc¹

Alma Denture Gauge lub Papillame-

tera i zapisana w dokumentacji pa-

cjenta. Brzeg wa³u w odcinku przed-

nim powinien przebiegaæ równolegle

do lini ³¹cz¹cej œrodek obu Ÿrenic

przy patrzeniu w dal, a w odcinkach

bocznych przebieg wa³u jest równo-

leg³y do lini Campera ³¹cz¹cej skra-

wek ucha i skrzyde³ko nosa [1, 2, 3,

4, 5]. Kontrola i korekta wa³u wzor-

nika górnego sk³ada siê z nastêpuj¹-

cych etapów:

1. Wstêpna kontrola wysokoœci

i szerokoœci wa³u wzornika górnego

dokonywana jest przy pomocy urz¹-

dzenia Alma Denture Gauge (Ryc. 4).

2. Wysokoœæ wa³u wzornika gór-

nego dostosowywana jest za pomoc¹

urz¹dzenia Rim Former. Rozgrzan¹

koñcówkê Rim Formera przyk³ada

siê w tylnym odcinku modelu i wa³

kszta³towany jest do indywidualnych

wartoœci zapisanych w dokumentacji

pacjenta (Ryc. 5).

3. Rejestracja przebiegu po-

wierzchni wargowej sztucznych zê-

bów w przednim odcinku wa³u wzor-

nika górnego polega na zbieraniu lub

nak³adaniu wosku od strony przed-

sionkowej do wartoœci zmierzonych

przy pomocy Alma Denture Gauge

na III wizycie klinicznej.

Dziêki urz¹dzeniom stosowanym

w laboratorium ulega skróceniu czas

wizyty klinicznej, gdy¿ kontrola

i korekta wa³u wzornika górnego

ograniczona jest do sprawdzenia

przez lekarza czynnoœci wykona-

nych w laboratorium przez technika

dentystycznego.

Ryc. 1a, b, c, d. Wykonanie modeli roboczych przy u¿yciu Matrix Patrix System

„Split cast”. System umo¿liwia ponowne umocowanie modeli do artykulatora po

procesie zamiany wosku na akryl.

1b

1a

1c

1d

Protezy ca³kowite

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 3/2004

42

Ryc. 2. Mieszad³o pró¿niowe do mieszania gipsu.

Ryc. 3. Wzorniki protetyczne na sztywnych p³ytach szelakowych.

Ryc. 4. Wstêpna kontrola parametrów wzornika górnego za

pomoc¹ Alma Denture Gauge.

Ryc. 5. Za pomoc¹ urz¹dzenia Rim Former wa³ wzornika

górnego kszta³towany jest do wartoœci zmierzonych i zapisa-

nych w dokumentacji na III wizycie pacjenta. Centralny sztyft

podpieraj¹cy przymocowany do wzornika dolnego.

Ryc. 6. Ostateczna kontrola uzyskanych parametrów na wale

wzornika górnego. Rim Former kszta³tuje powierzchnie p³asz-

czyzny protetycznej w odcinkach bocznych równolegle do linii

Campera, a w przednim odcinku równolegle do linii Ÿrenic.

Protezy ca³kowite

43

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 3/2004

Ryc. 7. Poœrednie wyznaczenie wysokoœci zwarciowej meto-

d¹ fonetyczn¹.

Ryc. 8. Kontrola równoleg³oœci miêdzy powierzchnia wa³u

wzornika przednia a lini¹ Ÿrenic.

Ryc. 11. Wyznaczone zwarcie centryczne unieruchamia siê

za pomoc¹ szybkowi¹¿¹cego gipsu.

Ryc. 9. Kontrola prawid³owego przebiegu p³aszczyzny pro-

tetycznej w stosunku do linii Campera.

IV wizyta pacjenta

Wizytê rozpoczyna pomiar po-

œredni wysokoœci zwarciowej meto-

d¹ fonetyczn¹ po³¹czon¹ z kontrol¹

wygl¹du twarzy (Ryc. 7). Przyrz¹-

dem Willisa, suwmiark¹ lub cyrklem

mierzy siê odleg³oœæ miêdzy zazna-

czonymi uprzednio punktami orien-

tacyjnymi na pow³okach twarzy

[1, 2, 3]. W czasie zabiegu pacjent

powinien byæ rozluŸniony, miêœnie

twarzy w spoczynku, a czerwieñ warg

w lekkim kontakcie. Zaleca siê, aby

pacjent wymawia³ zg³oski O, M,

a przy dŸwiêku „M” zetkn¹³ lekko

wargi. W tym momencie ¿uchwa

przyjmuje po³o¿enie spoczynkowe

[1, 4]. W tym po³o¿eniu mierzy siê od-

leg³oœæ miêdzy punktami orientacyj-

nymi. Wyznaczon¹ wielkoœæ zapisuje

w dokumentacji pacjen-

ta. Pomiar powtarza siê

kilkakrotnie, a jednako-

wy wymiar œwiadczy

o prawid³owym wyzna-

czeniu wysokoœci spo-

czynkowej. Nastêpnie

od wysokoœci spoczyn-

kowej odejmuje siê

wielkoœæ przeciêtnej

szpary spoczynkowej,

wynosz¹cej ok. 2,0-4,0

mm, otrzymuj¹c wyso-

koœæ zwarciow¹ [6].

Kolejny etap polega

na kontroli parametrów

wyznaczonych przez

technika dentystyczne-

go w laboratorium na

wale wzornika górnego.

Do tego celu pomocne

Ryc. 10. Wtapianie rozgrzanej metalowej p³ytki w wa³

wzornika górnego.

Protezy ca³kowite

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 3/2004

44

jest urz¹dzenie zwane Bite Fork. S³u¿y do ustalenia

równoleg³oœci miêdzy p³aszczyzn¹ protetyczn¹ w od-

cinku bocznym a lini¹ Campera oraz p³aszczyzn¹ pro-

tetyczn¹ w przednim odcinku wa³u wzornika a lini¹

Ÿrenic (Ryc. 8, 9). Kontrolowana jest widocznoœæ

przedniego odcinka wa³u wzornika górnego spod wargi

oraz przebieg powierzchni wargowej przysz³ych

sztucznych zêbów. Nastêpnie wyznacza siê i rejestru-

je na wzornikach linie orientacyjne.

Lekarz lekko rozgrzewa p³ytkê metalow¹ i wtapia

w wa³ wzornika górnego zgodnie z przebiegiem linii

Campera (Ryc. 10). Po wprowadzeniu wzornika górne-

go i dolnego (z centralnym sztyftem podpieraj¹cym) do

jamy ustnej kontrolowana jest wyznaczona wczeœniej

wysokoœæ zwarciowa. Wysokoœæ zwarciow¹ nale¿y usta-

liæ na centralnym sztyfcie podpieraj¹cym [2, 3, 7]. Po

wprowadzeniu obu wzorników do jamy ustnej pacjent

jest proszony o wykonanie ruchów ¿uchw¹ do przodu,

do ty³u oraz na lewo i prawo, trzymaj¹c rylec w sta³ym

kontakcie z górn¹ p³ytk¹. Ruchy te powoduj¹ wyzna-

czenie na p³ytce tzw. ³uku gotyckiego. Na szczycie wy-

kreœlonego ³uku, w miejscu wyznaczonego dotylnego

po³o¿enia ¿uchwy, przykleja siê przeŸroczysta p³ytkê

z otworkiem [2, 3, 6, 7, 8]. Nastêpnie wprowadza siê

wzornik do jamy ustnej pacjenta, który zamyka usta tak,

by sztyft podpieraj¹cy zosta³ unieruchomiony w otwo-

rze p³ytki. Wyznaczone po³o¿enie przestrzenne ¿uchwy

w stosunku do szczêki unieruchamiane jest za pomoc¹

szybkowi¹¿¹cego gipsu (Ryc. 11).

Wizytê koñczy dobór koloru, kszta³tu i wielkoœci zêbów.

Piœmiennictwo
1. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna. PZWL,

Warszawa, 2000.

2. Kalk W. I wsp.: De volledige gebitsprothese in woord

en beeld. Bohn Stafleu Van Loghum Houten, Diegem,

2001.

3. Kalk W. I wsp.: Uitgagspunten bij de dignostiek en

behandeling van de edentate patient. Bohn Stasfleu Van

Loghum Houten, Diegem, 1989.

4. Pasenkiewicz W.: Stomatologiczne protezy ruchome.

AM im. M. Kopernika Kraków, 1989.

5. Hoek van P. A.: Theoretische basisprincipes in de tand-

prothetiek. SNTI Busum, 1993

6. Majewski S.: Podstawy protetyki w praktyce lekar-

skiej i technice dentystycznej. SZS-W, Kraków, 2000.

7. Stós B., Wieczorek A.: Zastosowanie sztyftu podpie-

raj¹cego i artykulatora Quic-Master do ustalenia prawi-

d³owego po³o¿enia przestrzennego ¿uchwy. Protet. Sto-

mat., 1996, XLVI, 6.

8. White Ge., Dubojska AM.: System konstrukcji protez

ca³kowitych w oparciu o artykulator Gerbera – Condyla-

tor. Quintessence, I, 4,1993.

Protezy ca³kowite