KONCEPCJE
EDUKACYJNE

NATURALIZM

Koncepcje edukacyjne



1. Idealizm (Sokrates, Platon i inni),



2. Realizm (Arystoteles i inni),



3. Realizm teistyczny (św. Tomasz , tomizm),



4. Naturalizm (Rousseau, Pestalozzi),



5. Pragmatyzm (Dewey i inni),



6. Filozofia egzystencji (Kierkegaard,
Nietzsche, Heidegger, Sartre, Jaspers i inni)



7. Filozofia analityczna.

(łac . naturalis - wrodzony, przyrodzony, naturalny)

Naturalizm w filozofii:



to prąd (kierunek) filozoficzny, na który składają
się rozmaite poglądy na temat świata, poznania i
wiedzy, człowieka i jego miejsca w naturze,
zasad i wartości w postępowaniu ludzi;



Zakłada, że całą rzeczywistość można

wyjaśniać

przez odwoływanie się do praw przyrody i
przyczyn naturalnych.



Mamo, dlaczego ……………….......................... ?



Synku, dlatego, ponieważ…………………………… .

Koncepcje edukacyjne

ZAŁOŻENIA ONTOLOGICZNE NATURALIZMU:



istnieje tylko jeden porządek rzeczywistości, tj.
materialna i zmienna natura (przyroda),



wszystko , co istnieje, jest naturalne, przyrodzone,



wszelkie istnienie, życie i naturę człowieka, możemy

wyjaśnić

odwołując się do systemu (i praw) przyrody,



nie istnieje nadprzyrodzony porządek świata, Bóg,
ponadnaturalne byty czy substancje czysto
duchowe, zewnętrzne wobec materialnego świata
przyrody.

Koncepcje edukacyjne

ZAŁOŻENIA AKSJOLOGICZNE NATURALIZMU:



źródłem wartości jest natura, uczucia i relacje

człowieka z naturą,



człowiek jest z natury dobry (optymizm),



nie jest obciążony grzechem pierworodnym,



dzieci rodzą się jako istoty dobre i niewinne,



przyczyną zła jest społeczeństwo i kultura

(obyczaje, konwenanse, moralność, prawo, a

nawet nauka i rozum).

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, op. cit., s. 75.

Naturalizm w pedagogice

Naturalizm w pedagogice

to

koncepcja wychowania i
edukacji, która zakłada m. in.:



zgodność wychowania z
szeroko rozumianą

naturą

ludzką

,



swobodny wybór treści i
metod kształcenia, w celu
wspierania swobodnego
(wolnego), niczym
nieograniczonego rozwoju
dziecka.



całość cech biopsychicznych

rozwiniętych w procesie rozwoju

człowieka (filogenezy),

przysługujących gatunkowi

ludzkiemu,



przekazywanych każdej

jednostce ludzkiej w drodze

dziedziczenia (predyspozycje

genetyczne),



które stwarzają potencjalne

warunki jej rozwoju osobniczego

(ontogenezy).

Zob. Encyklopedia filozofii wychowania, op. cit. s. 199.

Natura człowieka:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwas_deoksyrybonukleinowy

to określony sposób zachowania.



Na pytanie, dlaczego, on się tak
zachowuje? Odpowiadamy:

„Ponieważ on taki jest”.
„Bo ten typ tak ma”.
„Bo taką ma naturę”.

Zob. Encyklopedia filozofii wychowania, op. cit. s. 199.

Natura człowieka (w znaczeniu potocznym):

Natura ludzka?



Czy istnieje jedna natura

człowieka?



Czy ludzkość posiada jedną,

wspólną naturę?



Czy mamy te same emocje

(gniew, złość, strach, wstręt,

ciekawość, radość, miłość)?



Czy umysł ludzki jest

niezapisaną tablicą (tabula rasa),

czy też mamy wrodzone

predyspozycje biologiczne i

psychiczne (natywizm)?



Czy cechy dziedziczne zawsze mają

wpływ na zachowania w kulturze,

np. na wybór partnera, małżonka

matkę lub ojca dzieci

(najkorzystniejszych genetycznie do

przetrwania gatunku)?

Natura ludzka?

Czy natura ludzka, to:



niezmienne instynkty, popędy,
potrzeby biologiczne i
psychiczne takie jak:



głód, pragnienie, temperatura
ciała, popęd seksualny, agresja,
kontakt z innymi?



Czy też coś jeszcze?



Co łatwiej zmieniać: cechy
dziedziczne, czy cechy
osobowości?

Natura ludzka?



Czy wierzenia i uczucia
religijne to skłonność
naturalna czy
społeczna i kulturowa?

Przedstawiciele naturalizmu w filozofii i

pedagogice:



XVIII - Jan Jakub Rousseau, Johann
Heinrich Pestalozzi,



XIX w. - F. W. Fröbel , Herbert Spencer,



XX w. - Francis Parker, Wiliam H. Kilpatrick,
John Holt i inni.

Przedstawiciele
naturalizmu

Jean-Jaques Rousseau (1712-1778)



„Emil, czyli o wychowaniu” (1762)



Miał 5 dzieci, oddał je do sierocińca, później
wyraził żal.

hérèse Levasseur, Witwe Rousseaus
, vor der Pappelinsel.

Rousseaus Grab ab 1794 im Panthéon, Paris

Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827)

Pedagog szwajcarski,
zwolennik J. J. Rousseau



Lenart i Gertruda (1781)



Jak Gertruda uczy swoje dzieci
(1801)



Łabędzi śpiew (1826)

Praca wychowawcy

musi być dostosowana do

spontanicznego rozwoju dziecka

i pomóc mu przejść od stanu naturalnego egoizmu

do stanu uspołecznienia i autonomii moralnej.

Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827)



nowe metody nauczania

początkowego,



Walka z nędzą i wykluczeniem,



twórca tzw. „szkoły ludowej”



krytyka systemu szkolnictwa na wsi,



zakładał szkoły i zakłady

wychowawcze,



opiekował się sierotami,



Wzór dla pedagogiki pozytywizmu

warszawskiego (Świętochowskiego,

Dygasińskiego, Prusa, później dla

Korczaka, Falskiej itp.).

Friedrich Fröbel (1782-1852)



pedagog niemiecki,



zwolennik Pestalozziego,



twórca metod wczesnego
nauczania dzieci,



1837 -

tworzy Zakład

Wychowawczy dla Małych Dzieci
(ogród dziecięcy),



Powstają

ogródki dziecięce

(Kindergarten), „freblówki”.



Wszechstronny i
harmonijny rozwój
fizyczny, umysłowy i
moralny dzieci;



Nauczyciel traktuje je jak

rośliny w ogrodzie

, które

pielęgnuje .



dzieci mogą się bawić w
nich jak małe zwierzątka,
mogą dawać upust
swoim instynktom,
popędom i emocjom.

Zabawa



ma rozwijać
aktywność i
samodzielność,



uczyć życia w grupie,



przygotowywać do
nauki w szkole.

Friedrich Fröbel

Herbert Spencer (1820-1903)

- filozoficzna teoria ewolucji

społecznej

– ewoluuje nie tylko

przyroda, lecz i społeczeństwo.

„System filozofii syntetycznej”

(1862-1893)

WALKA O

BYT !



1879 – książka „O wychowaniu

umysłowym moralnym i

fizycznym”



POJĘCIE WYCHOWANIA



„Przygotowanie nas do pełnego

życia stanowi funkcję należytego

wychowania.”



- konsekwentne, świadome,

systematyczne, metodyczne

(według takich samych zasad w

takich samych okolicznościach,

we wszystkich wypadkach).

Rodzaje

i zadania

wychowania

?

Hierarchia celów wychowania według
Spencera (ideał pełnego, wszechstronnego
wychowania – trudny do realizacji)



1. Jak traktować ciało?

Cel:

ochrona ciała (bezpieczeństwo),

zahartowanie wychowanka, rozwinięcie w nim sił fizycznych i

podanie mu najogólniejszych wskazówek do zachowania życia i

pielęgnowania zdrowia.



2. Jak utrzymać się przy życiu?

Cel

: przygotowanie wychowanka do

pracy samodzielnej i pożytecznej (do niezależności społecznej).



3. Jak wychowywać rodzinę?

Cel:

rozwinięcie w wychowanku

określonych cech i danie mu wiedzy niezbędnej do zajęcia w

przyszłości stanowiska głowy rodziny i wychowawcy dzieci.



4. Jak zachowywać się jako obywatel?

Cel:

zaznajomienie i

wdrożenie go do pełnienia obowiązków obywatelskich i używania

praw, które mu przysługują jako obywatelowi kraju.



5. Jak korzystać ze źródeł szczęścia, których dostarcza natura, jak

żyć w pełni?

Cel:

zaznajomienie wychowanka z naukami i kunsztami,

które służą do uprzyjemnienia życia.

Spencer odróżnia:



proces wychowania

(czynności realizujące

cele wychowania),



proces kształcenia

(nabywanie wiedzy

potrzebnej do realizacji celów wychowania).



Oba procesy trudno oddzielić w praktyce.

Wychowanie według Spencera powinno:



przygotowywać ludzi do

walki o byt

,



uczyć tego, co pomoże

w tej walce ,



nauczyć sztuki zachowania siebie
samego przy życiu (samozachowania) i
zdobywania środków do życia,



przygotować do pełnienia obowiązków
społecznych i politycznych,



rozwijać zdolności zaspokajania
upodobań i uczuć, korzystania z
przyjemności kultury (sztuki, literatury
itp.).

Zob. S. Wołoszyn, Rozwój nowoczesnych systemów szkolnych w XIX wieku, w: pedagogika (Z.

Kwieciński, B. Śliwerski (red.), op. cit., s. 141.

WALKA O

BYT !

Edukacja według Spencera:

Potrzebna jest wszechstronna

edukacja, tj. kształcenie naukowe:



przyrodnicze,



matematyczne,



ekonomiczne,



techniczne,



psychologiczne,



socjologiczne,



artystyczne (na końcu).

Zob. S. Wołoszyn, Rozwój nowoczesnych systemów szkolnych w XIX wieku, w: pedagogika

(Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), op. cit., s. 141.

Koncepcje edukacyjne – NATURALIZM

ZAŁOŻENIA NATURALIZMU JAKO FILOZOFII
EDUKACJI:



1. człowiek, określając cele edukacyjne, musi
zwrócić się ku przyrodzie i własnej naturze,
które są częścią porządku naturalnego,



2. do zrozumienia natury potrzebne jest
poznanie zmysłowe

(empiryzm),

Koncepcje edukacyjne – NATURALIZM

3. Procesy naturalne mają

charakter ewolucyjny
(przebiegają powoli, stopniowo),



dlatego też edukacja człowieka
powinna przebiegać w sposób
ewolucyjny, bez pośpiechu.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, op. cit., s. 68.

Albert Anker, Auf dem Ofen (1895

Koncepcje edukacyjne – NATURALIZM

3 a. Dzieci powinny
rozpoczynać edukację od
bezpośrednich doświadczeń
zmysłowych

(empiryzm),

dostarczanych przez ich
najbliższe otoczenie, a nie od
wiedzy zawartej przekazach
słownych, takich jak wykłady,
książki itp.

Empiryzm w filozofii

gr. empeira – doświadczenie zmysłowe

Empiryści

(Bacon, Hobbes, Locke, Berkeley, Hume) uważają, że:



podstawowym, najwartościowszym, a nawet jedynym źródłem
naszego poznania jest

doświadczenie zmysłowe,



przedmiotem poznania ludzkiego są rzeczy i zjawiska,



badania należy rozpoczynać od obserwacji i eksperymentów,



rozum porządkuje obserwowane zjawiska i wyciąga z nich wnioski .

John Locke (1632 – 1704)

John Locke (1632 – 1704)

Jak wiedza zbiera się w umyśle?

"Umysł dziecka - las,

którego wierzchołki lekko się
poruszają, gałęzie splatają,
liście drżąc dotykają."

(Janusz Korczak – „Momenty wychowawcze”)

„Dziecko jest pergaminem

szczelnie zapisanym drobnymi hieroglifami,

których część tylko zdołasz odczytać,

a niektóre potrafisz wytrzeć lub tylko zakreślić

i własną wypełnisz treścią.”

(Janusz Korczak - „Jak kochać dziecko”)

Koncepcje edukacyjne – NATURALIZM

3 b.

Dzieciństwo

jest naturalnym,

potrzebnym i wartościowym stadium

rozwoju człowieka. Programy i metody

nauczania należy dostosować do odruchów,

skłonności, potrzeb i zainteresowań dziecka.

3 c. Dzieciństwo i wiek dojrzewania nie stanowią
jednej całości, ale składają się z kolejnych,
kumulatywnych stadiów rozwojowych – w każdej
fazie uczeń jest gotowy do uczenia się czegoś
nowego.

Zob. G. L. Gutek, op. cit., s. 79

Hugo_Oehmichen_Im_Kindergarten.jpg

Jean-Jaques Rousseau (1712-1778)

„Emil, czyli o wychowaniu” (1762)

Główne idee pedagogiczne Rousseau

1. Dzieciństwo nie jest

przygotowaniem do
dorosłości,

Albert Anker Die kleinen Strickerinnen

Główne idee
pedagogiczne
Rousseau

2. Dziecko nie jest

miniaturą
dorosłego,

Diego Velasquez, Portret infantki Marii Teresy (1652-53)



Dzieci w rodzinach
arystokratycznych w
XVI wieku ubierano w
ubrania, które
powielały stroje dla
dorosłych.



Były niewygodne,
uniemożliwiały nie
tylko zabawę, ale także
swobodne ruchy ciała.

Zob. U. Nicola, Filozofia, op. cit., s. 349-50

Las Meninas, by Diego Velázquez,
Panny dworskie (1656)



Odkrycie odrębności
dziecka następuje
dopiero u Rousseau.

Główne idee pedagogiczne Rousseau

3. wychowanie jest

podążaniem za
naturalnym rozwojem
człowieka,



Trzeba obserwować zabawy
dziecka, ponieważ uczą nas
jak rozwija się wiedza ludzka

.

Główne idee pedagogiczne Rousseau

4. cele wychowania

powinny być na
miarę naturalnych
możliwości dziecka.

Rousseau: Teoria 4 etapów wychowania



Teoria etapów wychowania
oparta na spekulatywnej
teorii rozwoju człowieka (jest
słabo uzasadniona,
niekonsekwentna),



Powieść „Emil” nie jest pracą
naukową, lecz powieścią
pełną ideałów utopijnych –
nie opisuje, lecz krytycznie
ocenia cywilizacje i metody
wychowania i edukacji, oraz
zaleca jak być powinno.



Dziś robi to dobrze
pedagogika dziecka
oparta na psychologii
rozwojowej.

1. Okres niemowlęctwa



Podstawową rolę
wychowawcy pełnią rodzice,



uczucie bliskości i związek
uczuciowy dziecka z matką;



Pokarm naturalny (mleko
matki).

1899, Przedszkolanka,
Creator:Henry-Jules-Jean Geoffroy

2. Okres dzieciństwa – kształcenie zmysłów



Dziecko do 12 roku życia powinno

rozwijać się fizycznie i psychicznie podczas

bezpośredniego kontaktu z przyrodą,



nosić lekką odzież, hartować się, mieć ruch na
powietrzu.

Johan Speerl, Kindergarten1, ok. 1885

3. Okres chłopięctwa - kształcenie umysłu

Między 12-15

rokiem życia ma się odbywać:



samodzielne zdobywanie wiedzy opartej na
praktycznych i konkretnych doświadczeniach,



rozwój naturalnej ciekawości,



przejście od doznań zmysłowych do idei i pojęć,



edukacja moralna (15 lat).

4. Okres młodzieńczy – edukacja społeczna

Od osiągnięcia 15 lat

chłopiec

aż do dorosłości



powinien być

wychowywany do życia w

społeczeństwie (wcześniej

izolowany) i obywatelskiego

(w państwie);



adaptacja i socjalizacja są

formą przymusu, dlatego

trzeba rozwijać jego

indywidualizm,



poznać tajemnice płci,



Podjąć rozsądną decyzję

małżeńską,

St. Preux aus Rousseaus Neuer Héloise

U podstaw pedagogiki

Rousseau leży teoria
zainteresowań, nazywana
teorią przyjemności (J.
Locke)



w przeciwieństwie do teorii
wysiłku (I. Kant, J. F. Herbart)



Zainteresowania dziecka
pojawiają się samorzutnie i
są zgodne z naturalnymi
popędami wychowanka.

Albert Anker, (1830-1910)
Das Mädchen mit den Dominosteinen.

Rotkäppchen, 1883

Mädchen, die Haare flechtend (1887)

Wychowanie dziewcząt i kobiet?

J. J. Rousseau - naturalizm



Przeciwnik

paternalizmu

, tj.

postawy autorytarnej,
zakładającej, że wychowujący wie
lepiej co jest lepsze dla
wychowywanego i dla zdobycia
autorytetu stosuje środki
przymusu,



Zwolennik

permisywizmu

, czyli

tolerancyjnej postawy liberalnej ,
wyrażającej przyzwolenie na
dokonywanie przez ucznia
swobodnych wyborów.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, op. cit., s. 69.

Permisywizm

- szeroko

rozpowszechniona w XX w.
postawa społeczno-moralna,
pobłażliwość wobec
kontrowersyjnych poglądów i
zachowań, dająca możliwość
swobodnego wyboru,
pozostawiająca swobodę decyzji.

http://portalwiedzy.onet.pl/94812.permisywizm,haslo.html

J. J. Rousseau - naturalizm



XVIII - oświeceniowa koncepcja
natury i pochodzenia człowieka,



Głosi wiarę w pozytywną
wartość moralną natury
człowieka, człowiek jest z
natury czymś dobrym, lepszym

(optymizm).

„Człowiek w stanie natury jest

wolny, równy i dobry”.

Alexandre Hyacinthe Dunouy - Jean-Jacques
Rousseau meditating in the park at La
Rochecordon

„Człowiek w stanie natury

jest wolny, równy i dobry”.

J. J. Rousseau - naturalizm

„Rozprawa o naukach i sztukach”

z 1751 r.



Rousseau pyta, czy odrodzenie

nauk i stuk przyczyniło się do

poprawy obyczajów?



W epoce Oświecenia

odpowiedź na to paradoksalne

pytanie była w sposób

oczywisty pozytywna.



Rousseau odpowiada inaczej:

Rozwój poznania i sztuki jest

wyrazem degeneracji

człowieka – moralnej i

duchowej.

J. J. Rousseau - naturalizm

Rozwój kultury i cywilizacji
prowadzi do:



wprowadzenia własności
prywatnej i podziału pracy,



zniewolenia i nierówności
społecznej,



popsucia moralności i
obyczajów (nieuczciwości).

J. J. Rousseau - naturalizm

Teza:

Piśmiennictwo i sztuki

doprowadziły ludzi do upadku

.



Czasy pierwotne są proste,
nieskomplikowane. To raj
utracony, do którego ze
smutkiem wracamy pamięcią
(jak do czasów dzieciństwa).

J. J. Rousseau - naturalizm



Ludzie zaczynają się różnić
ze względu na wiedzę.



Nikt nie pyta o uczciwość i
prawość człowieka, lecz o
jego zdolności.



Rozwój nauk jest przyczyną
zła

(antyintelektualizm).

J. J. Rousseau - naturalizm



„Rozprawa o pochodzeniu i
podstawach nierówności
między ludźmi” z 1750 r.



Punktem wyjścia rozważań
jest w niej idea równości

(egalitaryzmu).



„Tylko w stanie natury ludzie
są równi i wolni” = szczęśliwi.

J. J. Rousseau - naturalizm



Rousseau chodzi o równość
ze względu na taki sam
dostęp do dóbr,
uczestnictwo na tych
samych prawach w życiu
publicznym.



Nie intelekt czy rozum
stanowi bogactwo
człowieka, lecz

uczucia

(romantyzm).

J. J. Rousseau - naturalizm

Jan Jakub
ROUSSEAU

„Umowa społeczna” (1762 r.)
zawiera obraz społeczeństwa
demokratycznego.

Omawia dwa rodzaje nierówności:



nierówność naturalna,

przyrodzona ze względu na
wiek, zdrowie, siły, zalety i
dyspozycje nie od nas zależne),



nierówność obyczajowa,
społeczna i polityczna

–

pochodząca od ludzi, na mocy
umowy.

J. J. Rousseau - naturalizm

Jan Jakub
ROUSSEAU



Pierwsza jest wieczna i

niezmienna, druga jest wtórna,

historyczna, zmienna w czasie

(wcześniejszy stan, to stan

naturalny).



Pojęcie stanu naturalnego

obecne u Hobbesa i Locke'a.



Hobbesa stan natury to stan

jednostek egoistycznych, zły,

nieokiełznanej wolności,

(homo homini lupus) którego

Hobbes nie idealizuje.

Rousseau cour Napoleon Louvre

J. J. Rousseau - naturalizm



Według Rousseau niewola
ludzka (zanik wolności)
pojawia się od momentu
zawarcia umowy społecznej,
od momentu włączenia się
jednostki w życie społeczne
(w społeczeństwo).



Pochwala wyższości człowieka
pierwotnego, który był
szczęśliwy

(gloryfikacja

„szczęśliwego dzikusa” jak u
pisarza D. Defoe).



Człowieka ze szczęśliwego
stanu wytrąciło ustanowienie
własności. Społeczeństwo
powstaje z tą chwilą.



Natura nie jest jednak stanem
dzikości – to obraz wolności i
wolnej osobowości; inaczej nie
mogłaby być podstawą
edukacji.

J. J. Rousseau - naturalizm

Źródła degeneracji:



narodziny własności,



wzrost ludzkich potrzeb,



posługiwanie się narzędziami

pracy, współpraca i podział

pracy w społeczeństwie.

Skutki:



Niszczenie równości naturalnej

(oddalanie się od stanu

doskonałej równości),



Niszczenie wolności (niewola,

powstanie obowiązków).

J. J. Rousseau - naturalizm



Idealizowany przez Rousseau stan pierwotny zostaje
został niestety zniesiony przez stan negatywny
(kulturę i cywilizację), który zaprzecza
pozytywnemu i dlatego jest zły.



Lecz bez kultury i cywilizacji nie byłoby możliwe
osiągnięcie społeczeństwa demokratycznego.



Mimo akcentów irracjonalnych i fascynacji odległą
przeszłością myśl Rousseau jest także myślą
racjonalistycznej filozofii Oświecenia (on w swoim
przekonaniu walczy z nią).



Paradoksalnie widzi on źródło upadku w rozumie
ludzkim, ale w nim dostrzega także możliwość
tworzenia demokracji i postępowej pedagogiki.

J. J. Rousseau - naturalizm



Źródłem zła społecznego jest
myślenie i rozwój kultury
(mowy, nauki, sztuki);



myślenie jest stanem
przeciwnym naturze.



Uczuciem dobrym jest miłość
samego siebie

(amour de soi);

z

niej wypływa współczucie i inne
uczucia.



Miłość siebie samego
przechodzi w złą miłość własną

(amour propre)

.

J. J. Rousseau - naturalizm

Rozwój charakteru człowieka
powinien przebiegać w sposób
naturalny.

Dwa rodzaje poczucia własnej
wartości (godności):



wrodzone umiłowanie życia (amour
de soi),

tj. pozytywnie rozumiana

miłość własna jako naturalne
uczucie będące wyrazem afirmacji
życia, które popycha człowieka do
działań zapewniających mu
przetrwanie.

J. J. Rousseau - naturalizm



duma (amour propre),

czyli

egoizm, uczucie pochodzące z
zewnątrz, ze społeczeństwa,
skłaniający do traktowania
innych jako przedmiot
manipulacji, zdobywania nad
nim władzy i wywyższania się;
inni stają się narzędziami,
którymi można się posłużyć,
lub przeszkodami, które należy
usunąć.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, s. 70.

Człowiek w stanie

natury jest wolny,

równy i dobry.

Statue of

Jean-Jacques Rousseau

in

Chambéry

, sculpted by

Mars Vallett

.

J. J. Rousseau - naturalizm



Dlatego w dziele (powieści
pedagogicznej, utopii) „Emil”
(1762) Rousseau przedstawia
swoje poglądy pedagogiczne i
oryginalną koncepcje
wychowania, akceptującą sferę:



uczuć indywidualnych;



wolności (Emil ma być
podporządkowany tylko
przymusowi natury),



praw jednostki (dziecka) są
ważniejsze niż prawa społeczne.

J. J. Rousseau - naturalizm

Droga powrotu do utraconej
wolności prowadzi przez
nowy jak na owe czasy ideał
wychowania (traktat „Emil”):



nie indoktrynacja, lecz
kształcenie uczuć („serca”),



dziecko powinno uczyć się
samo, przez doświadczenie,

J. J. Rousseau - naturalizm



Kultura (literatura, nauki i
sztuki) są szkodliwe dla
człowieka,



Człowiek niepotrzebnie tłumi

naturalne instynkty

, a to one

powodują, że jest on dobry:

J. J. Rousseau - naturalizm



Człowiek powinien kierować się emocjami,
głosem serca, a nie rozumu

(irracjonalizm).

Człowiek w stanie natury był istotą dobrą,



Utracił niewinność dzięki kulturze i
cywilizacji,



Człowiek naturalny

, żyjący w zgodzie z naturą

to ktoś, kto nie zna kultury (wychowania,
edukacji, nauki, sztuki).

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, op. cit., s. 71-72

Koncepcja wychowania negatywnego Rousseau:

W wychowaniu należy:



jak najdłużej odgraniczać dziecko od wpływów

społeczeństwa (utopijny ideał życia na wsi),



ograniczyć kształcenie intelektu (umysłu),



zniechęcać do książek i wiedzy encyklopedycznej,



zachęcać do kontaktu z naturą i cieszenia się życiem i

wolnością,



edukować zgodnie z fazami rozwoju fizycznego i

psychicznego (nie przyspieszać),



usuwać ograniczenia stojące na drodze rozwoju

dziecka,



unikać prawienia kazań (w wychowaniu moralnym), lecz

pozwalać doświadczać negatywnych skutków

nieetycznego postępowania i z nich wyciągać wnioski.

Koncepcja wychowania Rousseau:

W wychowaniu nauczyciel i dziecko mają

kierować się naturą

(najlepszą nauczycielką

życia jest natura):



Uczyć się bezpośrednio od rzeczy,



Zdobywać samodzielnie doświadczenia,



Samo dochodzić do wiedzy i sądów o świecie.

Zarzuty krytyczne wobec naturalizmu

E

dukacja naturalistyczna

:

1. k

oncentruje się bardziej

na zmysłowym kontakcie

dziecka ze światem, a
mniej ceni rozum,

2. prowadzi do:



„infantylnej” krytyki nauki,



antyintelektualizmu,



irracjonalizmu,



s

entymentalizmu,

skupiania się tylko na
emocjach.

Île des peupliers („Insel der Pappeln“) mit dem Grabmal Rousseaus

Cele edukacyjne NATURALIZMU



Krytyka dotychczasowych koncepcji edukacji

(idealizmu, realizmu i tomizmu) opartych na

klasycznej nauce greckiej, rzymskiej czy

religii,



Oparcie nauczania na filozofii naturalizmu,

materializmu i antropocentryzmu, krytyka

istnienia sił nadprzyrodzonych,



Przygotowanie ludzi do tego, aby

postępowali tak, jak dyktuje im natura i

stosowali się do jej praw (skuteczne

dostosowywali się do środowiska

naturalnego

– Spencer, ewolucjonizm i

darwinizm

).

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, s. 74.

Cele edukacyjne NATURALIZMU

Jan Kalwin (1509-1564)



Krytyka panującej w XVII wieku
pochodzącej od Jana Kalwina
konserwatywnej koncepcji
dzieciństwa:



Dzieciństwo to zło konieczne i
należy jak najszybciej przejść przez
ten okres,



Dzieci małe są brudne, hałaśliwe,
złośliwe, skłonne do złych
uczynków i leniwe,.

„Dobre dziecko” to takie, które



przypomina osobę dorosłą,
jest „miniaturką” człowieka
dorosłego,



jest obowiązkowe,
posłuszne i ciche,



nie poświęca dużo czasu na
gry i zabawy.

Zob. G. L. Gutek, op. cit., s. 71.

Jan Kalwin (1509-1564)

SZKOŁA W KONCEPCJI NATURALIZMU:



nie jest odrębną instytucją,

lecz poszerzeniem środowiska
społecznego, w którym żyje
dziecko,



powinno być w niej miejsce na

edukację, wychowanie, gry i
zabawy,



edukacja seksualna w fazie

dojrzewania dziecka.

Emile, Frontispiece

Program nauczania wg NATURALIZMU:

Zawiera krytykę nauczania

idealizmu i realizmu, tj.:



dotychczasowego tradycyjnego

sposobu przekazywania wiedzy

w naukach humanistycznych,



formalizacji nauk i ich

oderwania od natury,



gruntownego pamięciowego

opanowania wiedzy książkowej,



hierarchicznie ułożonych,

GOTOWYCH treści

programowych.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, s. 77.

Albert Anker Die kleinen Strickerinnen

Według programu nauczania NATURALIZMU:



Dzieci powinny aktywnie uczestniczyć w procesie

nauczania, kontaktować się z otoczeniem, poznawać

je za pomocą zmysłów, uczyć się rozwiązywać

problemy.



Wychowanie powinno uwzględniać fazy rozwojowe i

potrzeby człowieka

(progresywizm),



Nauczanie należy opierać na wiedzy o naturze,

zainteresowaniach i potrzebach dziecka,



Bezpośredni kontakt ze środowiskiem przyrodniczym

ma dostarczać okazji do działania, dzięki którym

dziecko może się rozwijać.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, s. 77.

Die Gartenlaube (1884)

EWA BEACH, Hawaii (March 3, 2010) A Sailor reads to a class of kindergarten students at
Iroquois Point Elementary School during a Read Across America community service visit.

Metody nauczania według NATURALIZMU



Stwarzanie warunków do kontaktu z przyrodą,



Posługiwanie się obserwacją zmysłową i
eksperymentem,



Metoda odkrywania nowych zjawisk, praw,
zależności, relacji w przyrodzie,



Swobodna, niesformalizowana wymiana zdań,



Lekcje przyrody z wyprawami terenowymi,



Projektowanie i konstruowanie (Pestalozzi, W.
Kilpatrick, J. Holt i inni).

Relacja: NAUCZYCIEL - UCZEŃ

NAUCZYCIEL:



Pracuje w harmonii z naturą, docenia

rolę środowiska naturalnego (ekologii),



Dostosowuje działania do zmian w

naturze i rozwoju wychowanka,



Traktuje swoją rolę jako usługę,



Nie spieszy się z edukacją (jest

cierpliwy, liberalny, tolerancyjny,

zapewnia swobodę działania uczniowi),



Pozwala „uczyć się samemu”,



Nie mówi co jest prawdą, nie

przekazuje jakiejś nauki i pojęć,



Nauczanie ma na celu rozwój zdolności,



Zachęca raczej do samokształcenia,

samodzielnych badań i tworzenia nauki.

Rousseau , pomnik w Genewie



Jest zorientowany na dziecko

(pajdocentryzm),



Towarzyszy dziecku,



Nie stosuje przymusu, udziela

wskazówek,



podkreśla wartość regularności i

harmonii natury,



Kontroluje subtelnie pracę ucznia,



Zapewnia odpowiednie

środowisko,



Skłania do refleksji nad własnymi

doświadczeniami i

postępowaniem,



Kształtuje osobowość i charakter

ucznia przy pomocy powyższych

działań.

Lepszym

wychowawcą

jest ten,

kto mniej ingeruje

w proces kształcenia

UCZEŃ:



Przebywa w stałym kontakcie z
przyrodą,



Odkrywa wiedzę, a nie
otrzymuje za pośrednictwem
nauczyciela,



Aktywnie bada świat,



Uczy się przez działanie
(praktykę),



Nie uczy się na pamięć,



Tworzy własny subiektywny
świat.

Zob. G. L. Gutek, Filozofia dla pedagogów, s. 77-78.

Plaque of Jean-Jacques Rousseau issued by Geneva in 1912

Zapraszam na konsultacje.

Dziękuję Państwu za uwagę.

Do widzenia.

Kindergarten, Margret Hofheinz-Döring, Strukturmalerei, 1992