CZUWAJ

6–7/2008

42

WYDARZENIE

STREF

A PWD.

STREF

A PHM.

STREF

A HM.

Wychowanie patriotyczne dotychczas kojarzy³o mi siê
trochê ze sloganem powtarzanym przy okazji opowia-
dania o harcerstwie przez polityków czy urzêdników,
którzy harcerzami nie s¹. Cz³onkowie w³adz lokalnych
znaj¹ tylko tê nasz¹ dzia³alnoœæ, któr¹ widaæ przy okazji
uroczystoœci pod pomnikami, przy wrêczaniu medali,
podczas rocznic, zw³aszcza tych upamiêtniaj¹cych II
wojnê œwiatow¹. Taki element wizerunku harcerstwa jest
powszechny wœród w³odarzy miast i gmin, ale równie¿
pokutuje wœród ogó³u spo³eczeñstwa. I tak naprawdê,
to sami sobie jesteœmy winni, ¿e pozwalamy siê tak za-
szufladkowaæ. Jak czêsto podporz¹dkowujemy siê proœ-
bom o uczestnictwo w uroczystoœci jako „wieszak”, który
mo¿na przestawiaæ, a jeœli trzeba, to umieœciæ w tle dla
innych osób czy grup, które bez harcerzy za sob¹ wygl¹-
da³yby zbyt blado? Z drugiej strony, jak czêsto to my
przejmujemy inicjatywê podczas organizacji takich uro-
czystoœci i proponujemy swój udzia³ na innych zasadach?

Bycie patriot¹ dla Polaka w ka¿dym wieku jest okreœle-
niem chwalebnym. Zapewne wiêkszoœæ z naszych roda-
ków, jeœli ich zapytaæ, okreœl¹ siê jako patrioci. Kocha-
my swój kraj, zachwycamy siê przyrod¹, idealizujemy
bohaterów, czasem nawet wspominamy historiê, spêdza-
j¹c wolne dni œwi¹teczne w domu przed telewizorem,
œledz¹c parady pod pomnikiem Nieznanego ¯o³nierza
w Warszawie… Czêœæ m³odzie¿y uto¿samia patriotyzm
z pozostaniem w kraju, gdy inni masowo go opuszczaj¹,
lub z kibicowaniem polskim sportowcom. Tylko czy
naprawdê tak jest? Czy nasze okreœlenie patriotyzmu jest
ci¹gle aktualne? Czy nie potrzebujemy nowego dookre-
œlenia tej nadu¿ywanej dzisiaj definicji?

W dniach 10–11 maja br. w Warszawie odby³a siê kon-
ferencja harcmistrzowska „Patriotyzm jutra a wyzwania
wspó³czesnego harcerstwa. Rola harcerstwa w pañ-
stwie”. W pierwszej czêœci konferencji, która mia³a miej-
sce w Senacie RP, odby³a siê debata z udzia³em cieka-
wych i znanych osób, naukowców, polityków. W czêœci
drugiej – w Liceum im. Stefana Batorego – uczestnicy
konferencji w grupach rozwa¿ali ró¿ne aspekty patrio-
tyzmu. Harcmistrzowie z ca³ej Polski starali siê odpo-
wiedzieæ na wiele pytañ, wœród których nie zabrak³o tych
zacytowanych powy¿ej. Mo¿liwoœæ spotkania siê i dys-
kusji o patriotyzmie widzianym z ró¿nych stron pozwo-
li³a wysnuæ ciekawe i nie do koñca przewidywalne wnio-
ski. Choæ w zasadzie w sercu i umyœle harcmistrza
wszystko to, co o patriotyzmie zosta³o powiedziane na
konferencji, zajmuje swoje miejsce, a wnioski zapewne
nie s¹ niczym nowym, to jednak zebranie wszystkich
przemyœleñ w jedn¹ ca³oœæ da³o uczestnikom nowy ob-
raz, wskaza³o, jak realizowaæ wychowanie patriotyczne
w sposób ciekawy, odpowiadaj¹cy m³odzie¿y i odpo-
wiadaj¹cy na potrzeby spo³eczeñstwa i co najwa¿niej-
sze chyba – zwróci³o uwagê na to, ¿eby nie zaniedby-
waæ tej sfery naszej pracy wychowawczej.

Wnioski z dyskusji w grupach przedstawiono podczas
podsumowania. Ka¿dy zapewne zapamiêta³ inne, te które
uwa¿a za najwa¿niejsze, które potwierdza³y lub – prze-
ciwnie – zmienia³y jego pogl¹d na temat patriotyzmu.

W konferencji aktywnie uczestniczy³ Craig Turpie – prze-
wodnicz¹cy Komitetu Europejskiego WOSM. Ukaza³ on
inny wizerunek patriotyzmu. Na zachodzie czêœciej mówi

PATRIOTYZM JUTRA

A WYZWANIA WSPÓ£CZESNEGO HARCERSTWA

To, ¿e harcerze masowo uczestnicz¹ w patriotycznych uroczystoœciach jest chyba „oczywist¹ oczywisto-
œci¹”. Tylko czy jest to zaplanowane i przemyœlane dzia³anie, czy raczej przymus egzekwowany pod
presj¹ w³adz lokalnych? OdpowiedŸ na takie pytanie wp³ywa na to, w jaki sposób nasze œrodowiska
harcerskie – dru¿yny, szczepy i ca³e hufce realizuj¹ program. Bo ten z kolei nie jest jedynie zbiorem
form pracy uszeregowanych chronologicznie na przestrzeni roku harcerskiego, w który z potrzeby
wpina siê wiece z okazji 3-go Maja czy Œwiêta Niepodleg³oœci. Program jednostki harcerskiej ma byæ
pomys³em na realizacjê misji, jak¹ okreœli³ sobie ZHP. Realizacjê na ka¿dym poziomie naszej organiza-
cji. Czy zatem udzia³ w uroczystoœciach patriotycznych realizuje nasz¹ misjê wychowawcz¹?

CZUWAJ

6–7/2008

43

WYDARZENIE

STREF

A PWD.

STREF

A PHM.

STREF

A HM.

siê o wychowaniu obywatelskim. Uczy ono odpowie-
dzialnoœci za grupê, wspó³mieszkañców, innych obywa-
teli przez na przyk³ad zrzeszanie siê w stowarzyszenia
maj¹ce okreœlone cele spo³eczne lub chocia¿by przez
uczciwe p³acenie podatków. Uwra¿liwia na potrzeby
ekologii, nieœmiecenia, dbania o przyrodê. Wskazuje
korzyœci ze wspó³pracy, okreœlania wspólnych celów i za-
anga¿owania jednostki w ¿ycie publiczne. A co najwa¿-
niejsze, wychowanie obywatelskie „wymusza” aktyw-
noœæ spo³eczn¹.

Z prezentacji opinii na temat patriotyzmu przekazanych
w wype³nionej przez siedem organizacji skautowych
ankiecie wynika³o, ¿e zachodnie organizacje nie zapi-
suj¹ odniesieñ do patriotyzmu w swoich statutach, co
wiêcej, nie podejmuj¹ dzia³añ maj¹cych na celu pro-
pagowanie patriotyzmu. Tylko niektóre z organizacji
uczestnicz¹ w uroczystoœciach pañstwowych i niektóre
posiadaj¹ protektorat g³owy pañstwa. Co najbardziej
mnie zaintrygowa³o w opiniach tych organizacji skauto-
wych, to powszechne kojarzenie s³owa patriotyzm z prze-
jawami pewnego rodzaju nacjonalizmu, który raczej
przeszkadza wspó³pracy miêdzynarodowej ni¿ mo¿e byæ
motorem pozytywnych dzia³añ.

Stereotypowe symbole patriotyzmu to dla Polaków takie
has³a jak Grunwald, Enigma, Orze³ Bia³y, Pi³sudzki, po-
wstania narodowe, a tak¿e kibicowanie polskim sportow-
com. Nie postrzegamy patriotyzmu jako dzia³ania wobec
drugiego cz³owieka. Patriotyzm to coœ odleg³ego, uroczy-
stego, coœ, co trzeba kultywowaæ. Nie wymaga od nas
codziennej pracy nad sob¹ i stawiania sobie kolejnych
wyzwañ. Wystarczy od czasu do czasu, mo¿e ze trzy razy
w roku, wywiesiæ flagê, ³adnie siê ubraæ i prze³¹czyæ tele-
wizor na kana³ transmituj¹cy uroczystoœci centralne. To
taki patriotyzmem od niechcenia. Tylko ¿e taki patriotyzm
jest sprzeczny z misj¹ ZHP. A wystarczy dodaæ do na-
szych symboli i stereotypowych zachowañ to, o czym
mówi³ Craig Turpie. Wystarczy podejœæ aktywnie do uro-
czystoœci w których uczestniczymy, zaproponowaæ inne
dzia³anie ni¿ zwyk³y wiec ze sztandarami pod pomnikiem.
Trzeba podj¹æ wyzwanie, stworzyæ grupê realizuj¹c¹ za-
dania, umówiæ wszystko z w³adzami, pozyskaæ fundusze
a przy tym podzieliæ zadania wœród harcerzy tak, aby ich
rozwija³y i dawa³y mo¿liwoœæ realizacji wymagañ na stop-
nie, sprawnoœci, projekty czy znaki s³u¿b. I to wystarczy,
aby prze¿ywanie œwiêta przez m³odego cz³owieka nabra-
³o g³êbszego sensu i da³o szansê coœ prze¿yæ, aby uczy³o
wspó³pracy, odpowiedzialnoœci za wspólne zadanie i jego
jakoœæ. A do tego zmienia³oby podejœcie do programu i po-
prawia³o wizerunek ZHP.

Jedna z grup na konferencji przygotowa³a listê dzia³añ,
które œrodowiska harcerskie ju¿ w ró¿nych miejscach

Polski realizuj¹. Zachêcam do zapoznania siê ze wszyst-
kimi materia³ami pokonferencyjnymi, które mo¿na zna-
leŸæ w internecie na stronie: www.kszta³cenie.zhp.pl.
Mam nadziejê, ¿e poruszenie, jakie ta konferencja wy-
wo³a³a w g³owach harcmistrzów (liczê, ¿e nie tylko
w mojej), pobudzi nasze œrodowiska do aktywnoœci i po-
dejœcia w sposób konstruktywny do tematu patriotyzmu
i wychowania obywatelskiego. Jeœli chcemy zmieniæ nasz
wizerunek i nie byæ tylko „t³em” na uroczystoœciach,
musimy podj¹æ ten wysi³ek i sensownie zagospodaro-
waæ niszê wychowania patriotycznego, w której chêtnie
widz¹ nas nasi w³odarze. Oczekuj¹ nas tam i chêtnie
przeznaczaj¹ na te cele fundusze. Siêgnijmy po nie
z g³ow¹ i bez uszczerbku dla wizerunku, a z korzyœci¹
dla programu i metody harcerskiej. Skoro patriotyzm jest
dla Polaków taki wa¿ny, to podejdŸmy do tego tematu
z otwartym umys³em i przemyœlmy to dok³adnie jeszcze
raz w naszych dru¿ynach, szczepach i hufcach.

Bardzo spodoba³y mi siê s³owa marsza³ka Sejmu RP
Bronis³awa Komorowskiego, który rozpoczynaj¹c dys-
kusjê w Senacie nakreœli³ sens i celowoœæ konferencji
harcmistrzowskiej o patriotyzmie: „Myœlê, ¿e dziœ w du-
szy ka¿dego z nas, w sercu ka¿dego z nas, w ka¿dej ro-
dzinie i w ka¿dym œrodowisku powinna toczyæ siê jakaœ
refleksja, jakieœ myœlenie, a czasami mówienie tak¿e
o tym, na czym polega patriotyzm”.

··

HM.

MARIUSZ BEZDZIETNY

CZ£ONEK RADY CHOR¥GWI PODKARPACKIEJ ZHP

SZCZEPOWY SZCZEPU 6 TDH „KNIEJA” IM. SZARYCH SZEREGÓW

W TARNOBRZEGU

W DEBACIE W SENACIE UDZIA£ WZIÊLI:

– hm. Ma³gorzata Sinica – naczelnik ZHP
– Julia Pitera – sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa

Rady Ministrów

– prof. Kazimierz Wiatr – przewodnicz¹cy Senackiej

Komisji Nauki, Edukacji i Sportu

– Craig Turpie – przewodnicz¹cy Komitetu Europej-

skiego Œwiatowej Organizacji Ruchu Skautowego

– Andrzej PrzewoŸnik – sekretarz generalny Rady

Ochrony Pamiêci Walki i Mêczeñstwa

– prof. Andrzej Janowski
– prof. Krzysztof Kiciñski
– prof. Tadeusz Pilch
– ks. dr Leon Szot – kanclerz Kurii Polowej Wojska

Polskiego

– Rafa³ Bauer – prezes „Wólczanki” S.A