Prawo pracy materiał do napisania pracy pdf

Piotr Wojciechowski

Poradnik dla pracodawcy

PRAWO PRACY

Projekt graficzny okładki

Dorota Zając

Opracowanie redakcyjne

Izabella Skrzecz

Opracowanie typograficzne i łamanie

Barbara Charewicz

Główny Inspektorat Pracy 2009

www.pip.gov.pl

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

WARSZAWA 2009

SPIS TREŒCI

Rozdział pierwszy

STOSUNEK PRACY

I. Charakter prawny stosunku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II. Stosunek pracy a umowy cywilnoprawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III. Test na stosunek pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IV. Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V. Zawieszanie przepisów prawa pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

VI. Typy umów o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

VII. Zawarcie trzech kolejnych umów o pracę na czas określony . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

VIII. Umowa o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

IX. Rozwiązywanie umów o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

X. Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

XI. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem

wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

XII. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika . . . . . . . . . . 20

XIII. Rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia bez winy

pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

XIV. Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez zachowania okresu

wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

XV. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez

pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

XVI. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika

umowy o pracę bez wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

XVII. Wygaśnięcie umowy o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Rozdział drugi

RÓWNE TRAKTOWANIE, ZAKAZ DYSKRYMINACJI
ORAZ MOBBINGU W STOSUNKACH PRACY

I. Równe traktowanie w stosunkach pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

II. Mobbing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Rozdział trzeci

WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ

I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

II. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

III. Gotowość do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
IV. Na czym polega gotowość do pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

V. Przestój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

VI. Gdy pracodawca powierzy inną pracę w czasie przestoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

VII. Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

VIII. Normy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

IX. Ochrona wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

X. Forma wypłaty wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

XI. Gdy pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

XII. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

XIII. Inne świadczenia związane z pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

XIV. Naruszenie przepisów w zakresie wynagrodzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Rozdział czwarty

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNIKA

I. Odpowiedzialność porządkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

II. Procedura nakładania kar porządkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

III. Ogólne zasady odpowiedzialności materialnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

IV. Odpowiedzialność za mienie powierzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Rozdział piąty

CZAS PRACY

I. Planowanie czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

1. Nie tylko „wolna sobota” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
2. Nie pomiń świąt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3. Pamiętaj o definicjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4. Jak obliczyć wymiar czasu pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
5. Dłużej niż miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

II. Ewidencjonowanie czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

1. Sposób wypełniania ewidencji czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2. Kto i dla kogo tworzy ewidencję czasu pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3. Na jakie okresy prowadzona jest ewidencja czasu pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4. Co powinna zawierać ewidencja czasu pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
5. Udostępnianie pracownikowi ewidencji na jego żądanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
6. Konsekwencje nieprowadzenia lub nierzetelnego prowadzenia ewidencji

czasu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

7. Postępowanie sądowe w sprawie ustalenia pracy w godzinach nadliczbowych

III. Sposób rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
IV. Praca w niedziele i święta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Rozdział szósty

URLOPY WYPOCZYNKOWE

I. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

II. Wymiar urlopu wypoczynkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

III. Udzielanie urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
IV. Urlop w wymiarze proporcjonalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

V. Przesunięcie terminu urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

VI. Odwołanie z urlopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

VII. Udzielenie urlopu do końca kwartału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

VIII. Urlop w okresie wypowiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

IX. Urlop na żądanie pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Rozdział siódmy

UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM

I. Ochrona kobiet w ciąży oraz kobiet i mężczyzn w czasie urlopu macierzyńskiego 81

1. Rozwiązanie umowy o pracę w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego . . . . . . 83
2. Zasady zatrudniania kobiet w ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego . . . 86

Rozdział ósmy

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

I. Obowiązek zgłoszenia działalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

II. Prawo pracownika do powstrzymania się od wykonywanej pracy . . . . . . . . . . . . . 92

III. Profilaktyczna ochrona zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
IV. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

V. Szkolenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

VI. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

VII. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Roz dział pierwszy

STO SU NEK PRA CY

I. Charakter prawny sto sun ku pra cy

Zgodnie z art. 22 kp § 1 przez na wią za nie sto sun ku pra cy pra -

cow nik zo bo wią zu je się do wy ko ny wa nia pra cy okre ślo ne go ro dza -
ju na rzecz pra co daw cy i pod je go kie row nic twem oraz w miej scu
i cza sie wy zna czo nym przez pra co daw cę, a pra co daw ca – do za -
trud nia nia pra cow ni ka za wy na gro dze niem.

II. Stosunek pra cy a umo wy cy wil no praw ne

Umo wa o wy ko na nie pra cy nie od po wia da ją ca wy żej wy mie nio -

nym wła ści wo ściom nie po wo du je po wsta nia sto sun ku pra cy, na -
wet je że li ta speł nia nie któ re z wy żej wy mie nio nych wa run ków. Gdy
jed nak w za war tej umo wie wy stę pu ją z rów nym na si le niem ce chy
umo wy o pra cę i in nej umo wy (np. umo wy zle ce nia), wów czas roz -
strzy ga ją ca o ty pie umo wy jest wo la stron.

a. Umo wa o dzie ło

Je że li przed mio tem umo wy jest wy ko na nie okre ślo ne go utwo ru,

mię dzy stro

na mi po

wsta je sto

su nek praw

ny opar

ty na umo

wie

o dzie ło (art. 627 i n. kc). Jest to tzw. umo wa re zul ta tu – za ma wia ją -
cy dzie ło za sad ni czo nie po no si ry zy ka zwią za ne go z je go wy ko ny -
wa niem.

b. Umo wa zle ce nia

Sto su nek pra cy róż ni się też od umo wy zle ce nia, z któ rej wy ni ka

obo wią zek do ko na nia okre ślo nej czyn no ści praw nej lub świad cze -
nia in nych usług, w wa run kach bra ku pod po rząd ko wa nia zle ce nio -
bior cy kie row nic twu da ją ce mu zle ce nie. Czyn no ści i usłu gi nie mu -
szą być wy ko ny wa ne oso bi ście przez przyj mu ją ce go zle ce nie.

c. Umo wa agen cji

Sto su nek pra cy nie po wsta je tak że na pod sta wie umo wy agen -

cji, któ ra zo bo wią zu je agen ta do sta łe go po śred ni cze nia przy za wie -
ra niu umów ozna

czo ne go ro

dza ju na rzecz zle

ce nio daw cy lub

do za wie ra nia w je go imie niu ta kich umów (art. 758 i n. kc) W tym
sto sun ku nie wy

stę pu je pod

po rząd ko wa nie agen

ta kie

row nic twu

zle ce nio daw cy cha rak te ry stycz ne dla sto sun ku pra cy.

III. Test na sto su nek pra cy

1. Zgod nie z art. 22 § 1 kp przez na wią za nie sto sun ku pra cy pra -

Cechy stosunku pracy:

pod po rząd ko wa nie pra cow ni ka kie row nic twu pra co daw cy,

od płat ność wy ko ny wa nej pra cy,

pra ca wy ko ny wa na oso bi ście przez pra cow ni ka,

pra ca po wta rza na w co dzien nych lub dłuż szych od stę pach
cza su,

praca wy ko ny wa na na „ry zy ko” pra co daw cy,

praca wy ko ny wa na w miej scu i cza sie wy zna czo nym przez
pra co daw cę.

Umo wa o wy ko na nie pra cy niepo sia da ją ca wy żej wy mie nio nych

cech nie po wo du je po wsta nia sto sun ku pra cy, na wet je że li speł nia
nie któ re z wy żej wy mie nio nych wa run ków. Gdy jed nak w za war tej
umo wie wy stę pu ją z rów nym na si le niem ce chy umo wy o pra cę i in -
nej umo wy (np. umo wy zle ce nia), wów czas roz strzy ga ją ca o ty pie
umo wy jest wo la stron.

1. W wy ro ku z dnia 22 grud nia 1998 r. (I PKN 517/98, OSNAP

– wkł., 1999, z. 7, poz. 4) SN uznał, że wy ko ny wa nie zle co nych czyn -
no ści (mon taż ka bli an te no wych) pod nad zo rem kie row ni ka bu do wy
nie ozna cza świad cze nia pra cy w ra mach pod po rząd ko wa nia pra -
cow ni cze go, je że li zle ca ją cy pra cę nie okre ślił za kre su obo wiąz ków
każ de go z człon ków ze spo łu mon ta żo we go i ich in dy wi du al ne go wy -
na gro dze nia oraz miej sca i cza su re ali za cji po wie rzo ne go za da nia.

Orzecz nic two Są du Naj wyż sze go

2. W wy ro ku z 4 grud nia 1997 r. (I PKN 394/97, OSNAP 1998,

z. 20, poz. 595) Sąd Naj wyż szy stwier dził, że prze pis art. 22 § 1

kp nie

ma za sto so wa nia, gdy w łą czą cym stro ny sto sun ku praw nym brak
pod sta wo wych ele men tów cha rak te ry stycz nych dla sto sun ku pra -
cy, ta kich jak oso bi ste wy ko ny wa nie czyn no ści oraz pod po rząd ko -
wa nie or ga ni za cyj ne i służ bo we.

3. Zgod nie z wy

ro kiem Są

du Naj

wyż sze go z 28 paź

dzier ni -

ka 1998 r. (I PKN 416/98, OSN Zb. Urz. 1999, Nr 24, poz. 775), brak
bez względ ne go obo wiąz ku świad cze nia pra cy wy klu cza moż li wość
za kwa li fi ko wa nia sto sun ku praw ne go ja ko sto sun ku pra cy.

IV. Przej œcie za k³a du pra cy na in ne go

pra co daw cê

1. Zgod nie z prze pi sem art. 23

§ 1 ko dek su pra cy w ra zie przej -

ścia za kła du pra cy lub je go czę ści na in ne go pra co daw cę, sta je się
on z mo cy pra wa stro ną w do tych cza so wych sto sun kach pra cy. Cy -
to wa ny prze pis re gu lu je sy tu ację praw ną pra cow ni ków za trud nio -
nych w za kła dzie pra cy, któ ry prze cho dzi na in ne go pra co daw cę
w ca ło ści lub czę ści. Okre śla też sy tu ację praw ną pod mio tu, któ ry
przej mu jąc za

kład pra

cy lub je

go część, stał się pra

co daw cą

wszyst kich pra cow ni ków za trud nio nych w tych jed nost kach.

2. Z mo cy te go prze pi su sto sun ki pra cy z pra cow ni ka mi za trud -

nio ny mi w za kła dzie lub w je go czę ści z chwi lą prze ję cia za kła du
pra cy trwa ją na dal, z tą jed nak róż ni cą, że na miej sce do tych cza so -
we go pra co daw cy wstę pu je ja ko stro na no wy pod miot w cha rak te -
rze pra co daw cy. No wy pra co daw ca na by wa na za sa dzie na stęp -
stwa praw ne go wszel kie pra wa wy ni ka ją ce z na wią za nych sto sun -
ków pra

cy z po

przed nim pra

co daw cą, a tak

że prze

cho dzą nań

wszyst kie obo wiąz ki, ja kie cią ży ły na po przed nim pra co daw cy.

3. No we go pra co daw cę wią żą wszel kie wa run ki na le żą ce do tre -

ści sto sun ków pra cy w chwi li przej ścia za kła du pra cy na in ne go pra -
co daw cę, a więc wy ni ka ją ce tak że z po ro zu mień nor ma tyw nych,
w szcze gól no ści z ukła du zbio ro we go pra cy. Zgod nie z art. 241

kp, do pra cow ni ków za kła dów pra cy prze ję tych na za sa dzie art. 23

kp sto su ją się w okre sie jed ne go ro ku po sta no wie nia ukła du, któ -
rym by

li ob

ję ci przed przej

ściem za

kła du pra

cy lub je

go czę

ści

na no we go pra

co daw cę. Pra

co daw ca mo

że sto

so wać wa

run ki

art. 23

ko rzyst niej sze, na to miast po ro zu mie nie stron oraz wy po wie dze nie
po gar sza ją ce w tym cza sie wa run ki umów o pra cę są nie do pusz -
czal ne (zob. uza sad nie nie orz. SN z 25 li sto pa da 1997 r.).

4. Art. 23

jest prze pi sem bez względ nie obo wią zu ją cym (ius co -

gens). Na wią za nie sto sun ku pra cy z no wym pra co daw cą na po -
przed nich wa run kach na stę pu je na wet wte dy, gdy stro na prze ka zu -
ją ca za kład i stro na przej mu ją ca go umó wi ły się ina czej. Nie moż -
na w szcze gól no ści wy łą czyć sto so wa nia te go prze pi su umo wą cy -
wil no praw ną (np. umo wą dzier ża wy). Zmia na pra co daw cy na stę pu -
je „au to ma tycz nie” w wy ni ku przej ścia za kła du pra cy na in ne go pra -
co daw cę, nie za leż nie od te go, czy pra co daw ca prze ka zu ją cy z pra -
co daw cą przej mu ją cym pra cow ni ków pod ję li ta ką de cy zję w spra -
wie „prze ka za nia” pra cow ni ków.

5. Pra cow ni cy nie mo gą sku tecz nie sprze ci wić się zmia nie pra co -

daw cy. Stro

ny mo

gą jed

nak za

wie rać in

dy wi du al ne po

ro zu mie nia

zmie nia ją ce treść sto sun ku praw ne go, któ ry po wstał w wy ni ku przej -
ścia za kła du pra cy na in ne go pra co daw cę.

6. Pod sta wą przej ścia za kła du pra cy na in ne go pra co daw cę jest

każ da czyn ność praw na lub zda rze nie, któ re po wo du je ob ję cie za -
kła du pra cy przez in ne go pra co daw cę w na stęp stwie sprze da ży, wy -
dzier ża wie nia, prze kształ ce nia za kła du w spół kę lub w spół dziel nię,
spad ku po oso bie fi zycz nej, któ ra by ła po przed nim pra co daw cą, fu -
zji z in nym przed się bior stwem itp.

7. Zgod nie z prze pi sem art. 23

§ 3 ko dek su pra cy o przej ściu

za kła du pra cy lub je go czę ści na in ne go pra co daw cę i wy ni ka ją -
cych z te go skut kach dla przej mo wa nych pra cow ni ków w za kre sie
ich sto sun ków pra cy, pra co daw ca jest obo wią za ny nie zwłocz nie
za wia do mić pra cow ni ków na pi śmie, w ter mi nie po prze dza ją cym
do ko na nie tych zmian nie póź niej niż 30 dni przed prze ję ciem. Za -
wia do mie nie po win no na stą pić na pi śmie wy sto so wa nym od dziel -
nie do wszyst kich pra cow ni ków lub za po mo cą pi sma po da ne go
do wspól nej wia do mo ści ca łej za ło gi, za po twier dze niem jed nak
otrzy ma nia tej in for ma cji przez każ de go z pra cow ni ków. In for ma cję
ta ką na le ży prze ka zać pra cow ni kom tyl ko wte dy gdy u pra co daw -
cy nie dzia ła ją związ ki za wo do we.

8. Zgod nie z prze pi sem art. 23

§ 4 ko dek su pra cy, pra cow nik

mo że w ter mi nie dwóch mie się cy od za wia do mie nia o prze ję ciu,
bez wy po wie dze nia, za sied mio dnio wym uprze dze niem, roz wią zać

sto su nek pra cy. Roz wią za nie sto sun ku pra cy w tym try bie po wo du -
je dla pra cow ni ka ta kie skut ki, ja kie prze pi sy pra wa wią żą z roz wią -
za niem sto

sun ku pra

cy przez pra

co daw cę za wy

po wie dze niem.

Moż li wość sko rzy sta nia z roz wią za nia sto sun ku pra cy w ta ki spo sób
jest upraw nie niem pra cow ni ka i uza leż nio na jest od je go wo li. Pra -
cow nik któ

ry roz

sta je się z pra

co daw cą w tym try

bie za

cho wu je

upraw nie nia, ja kie we dług ustaw po za ko dek so wych tra cą pra cow ni -
cy wy po wia da ją cy umo wy o pra cę w okre ślo nych sy tu acjach. Na tej
za sa dzie przy słu gu je pra cow ni ko wi pra wo do za sił ku dla bez ro bot -
nych, któ re go po zba wie ni są bez ro bot ni w przy pad ku roz wią za nia
przez nich sto sun ku pra cy za wy po wie dze niem lub na mo cy po ro -
zu mie nia stron.

9. Roz wią za nie sto sun ku pra cy w tym try bie nie po wo du je na to -

miast skut ków wy po wie dzeń prze wi dzia nych w usta wie o szcze gól -
nych za

sa dach roz

wią zy wa nia z pra

cow ni ka mi sto

sun ków pra

z przy czyn nie do ty czą cych pra cow ni ków, w tym w szcze gól no ści pra -
wa do od pra wy pie nięż nej. Usta wa ta nor mu je w spo sób szcze gól ny
in ne sy tu acje, niż art. 23

kp.

10. Art. 23

§ 5 kp re gu lu je w spo sób szcze gól ny sy tu ację praw -

ną pra cow ni ków „świad czą cych do tych czas pra cę na in nej pod sta -
wie niż umo wa o pra cę”. Są to oso by za trud nio ne na pod sta wie po -
wo ła nia, mia no wa nia, wy bo ru i spół dziel czej umo wy o pra cę. W ta -
ki spo sób za trud nia ni są nie któ rzy urzęd ni cy pań stwo wi lub sa mo -
rzą do wi, na uczy cie le czy sę dzio wie wy mia ru spra wie dli wo ści. No wy
pra co daw ca sta je się z mo cy pra wa, na pod sta wie art. 23

§ 1 kp,

stro ną w tych sto sun kach, jed nak że do tych cza so we wa run ki pra cy
i pła cy po win ny zo stać za stą pio ne no wy mi – sko ro pra ca opar ta jest
na in nej pod sta wie, niż umo wa o pra cę, nie mo że być na tych wa -
run kach kon ty nu owa na. No wy pra co daw ca zo bo wią za ny jest za tem
– je śli nie mo że za pew nić pra cow ni kom ta kich sa mych wa run ków
pra cy i pła cy – za pro po no wać im no we.

11. W sy tu acji nie zre ali zo wa nia pra wa do roz wią za nia sto sun ku

pra cy w wy żej wska za nym try bie, pra cow nik, któ re mu zmie nił się
pra co daw ca za

cho wu je wszyst

kie upraw

nie nia wy

ni ka ją ce z do

tych cza so we go sto sun ku pra cy, w tym tak że te, któ re wy ni ka ją z po -
wszech nie obo wią zu ją ce go pra wa (np. dłu gość okre su wy po wie -
dze nia, czy od

pra wa pie

nięż na w sy tu acji, gdy sto

su nek pra

zo stał roz

wią za ny z przy

czyn do

ty czą cych za

kła du pra

cy już

po prze ję ciu przez no we go pra co daw cę). Stro ny sto sun ku pra cy
po przej ściu za kła du pra cy lub je go czę ści na in ne go pra co daw cę
zwią za ne są po sta no wie nia mi umo wy o pra cę, któ re wią za ły pra -
cow ni ka z by łym pra co daw cą, a ich zmia na moż li wa jest po do ko -
na niu wy po wie dze nia zmie nia ją ce go wa run ki pra cy lub pła cy, zgod -
nie z prze pi sem art. 42 ko dek su pra cy.

2003.01.21 wyrok SN U I PKN 113/02 Pr. Pracy 2003/6/39
Pra cow nik, któ ry po przej ściu za kła du pra cy na in ne go pra co -

daw cę w try bie art. 23

kp, mi mo pra wi dło we go po ucze nia o moż li -

wo ści roz wią za nia umo wy o pra cę za 7-dnio

wym uprze

dze niem,

kon ty nu uje za trud nie nie – nie za cho wu je pra wa do od szko do wa nia
rów ne go okre so wi wy po wie dze nia ani do od pra wy na mo cy usta wy
z dnia 28 grud nia 1989 r. o szcze gól nych za sa dach roz wią zy wa nia
z pra cow ni ka mi sto sun ków pra cy z przy czyn do ty czą cych za kła du
pra cy (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).

2002.01.08 wy rok SN N I PKN 779/00 OSNP
– wkł. 2002/18/10
Nie wy ko na nie przez do tych cza so we go pra co daw cę obo wiąz ku

udzie le nia in for ma cji i po ucze nia z art. 23

§ 3 kp nie wpły wa na sku -

tek prze ję cia za kła du pra cy lub je go czę ści z art. 23

§ 1 kp.

Do tych cza so wy pra co daw ca nie od po wia da za zo bo wią za nia

no we go pra co daw cy po wsta łe po prze ję ciu za kła du pra cy (art. 23

§ 2 kp).

2001.12.17 wy rok SN N I PKN 747/00 OSNP – wkł. 2002/7/6
Wnie sie nie ja ko apor tu przez gmi nę czę ści mie nia ko mu nal ne go

sta no wią ce go pod

sta wę funk

cjo no wa nia gmin

ne go przed

się bior -

stwa ener ge ty ki ciepl nej, pod da ne go na stęp nie po stę po wa niu upa -
dło ścio we mu do po wo ła nej przez nią jed no oso bo wej spół ki z ogra -
ni czo ną od po wie dzial no ścią, mo że być kwa li fi ko wa ne ja ko przej -
ście za kła du pra cy na in ne go pra co daw cę (art. 23

§ 1 kp).

2001.09.11 wy rok SN U I PKN 630/00 Wo kan da 2002/5/20

Rosz cze nie o przy wró ce nie do pra cy zgło szo ne wo bec do tych -

cza so we go pra

co daw cy, któ

ry do

ko nał wy

po wie dze nia umo

o pra cę, sta je się rosz cze niem wo bec no we go pra co daw cy z uwa gi

Orzecz nic two Są du Naj wyż sze go

na je go wstą pie nie w pra wa i obo wiąz ki do tych cza so we go pra co -
daw cy (art. 23

kp).

2001.09.05 wy rok SN N I PKN 830/00 OSNP – wkł. 2001/24/8
Li kwi da cja pra co daw cy nie jest zda rze niem po wo du ją cym wy -

ga śnię cie umo wy o pra cę.

Wy kre śle nie oso by fi zycz nej z ewi den cji dzia łal no ści go spo dar -

czej nie jest li kwi da cją pra co daw cy w ro zu mie niu art. 41

kp. Spół -

ka cy wil na mo że być na stęp cą praw nym w sto sun kach pra cy łą czą -
cych jej wspól ni ka ja ko przed się bior cę z pra cow ni ka mi za trud nio ny -
mi w ce lu pro wa dze nia przez nie go sa mo dziel nej dzia łal no ści go -
spo dar czej (art. 23

kp).

V. Za

wie sza nie prze pi sów pra wa pra cy

Po wszech nie obo wią zu ją ce prze pi sy pra wa pra cy prze wi du ją in -

sty tu cje umoż li wia ją ce za wie sze nie świad czeń pła co wych na czas
okre ślo ny, prze wi dzia ny ty mi prze pi sa mi. Do ta kich re gu la cji na le żą:

1. Art. 9

ko dek su pra cy umoż li wia za wie ra nie po ro zu mień o za -

wie sza niu w ca ło ści lub w czę ści prze pi sów pra wa pra cy okre śla ją -
cych pra wa i obo wiąz ki stron sto sun ku pra cy, je że li jest to uza sad -
nio ne sy tu acją fi nan so wą pra co daw cy. Nie do ty czy to prze pi sów
Ko dek su pra

cy oraz prze

pi sów in

nych ustaw i ak

tów wy

ko naw -

czych. Po

ro zu mie nie ta

kie za

wie ra pra

co daw ca i re

pre zen tu ją ca

pra cow ni ków or ga ni za cja związ ko wa, a je że li pra co daw ca nie jest
ob ję ty dzia ła niem ta kiej or ga ni za cji, po ro zu mie nie za wie ra pra co -
daw ca i przed sta wi ciel stwo pra cow ni ków wy ło nio ne w try bie przy ję -
tym u te go pra co daw cy. Pra co daw ca prze ka zu je po ro zu mie nie wła -
ści we mu in spek to ro wi pra cy.

2. Zgod nie z art. 23

ko dek su pra cy, w ana lo gicz ny jak wy żej

spo sób mo że dojść do po ro zu mie nia o sto so wa niu mniej ko rzyst -
nych wa run ków za trud nie nia pra cow ni ków, niż wy ni ka ją ce z umów
o pra cę za war tych z ty mi pra cow ni ka mi, w za kre sie i przez czas
usta lo ny w po ro zu mie niu nie dłuż szy niż 3 la ta. Z upraw nie nia te go
mo że ko rzy stać pra co daw ca nie ob ję ty ukła dem zbio ro wym pra cy
lub za trud nia ją cy mniej niż 20 pra cow ni ków.

3. Trze cią moż li wo ścią za wie sze nia jest za wie sze nie po sta no -

wień ukła du zbio ro we go. Zgod nie z art. 241

§ 1 ko dek su pra cy,

ze wzglę du na sy tu ację fi nan so wą pra co daw cy, stro ny ukła du za kła -

art. 9

art. 23

do we go mo

gą za

wrzeć po

ro zu mie nie o za

wie sze niu sto

so wa nia

u da ne go pra co daw cy, w ca ło ści lub w czę ści, te go ukła du oraz
ukła du po nadza kła do we go, bądź jed ne go z nich, na okres nie dłuż -
szy niż trzy la ta.

VI. Ty py umów o pra cê

Umo wy o pra cę moż na za wie rać:

a) na czas nie okre ślo ny,
b) na czas okre ślo ny,
c) na czas wy ko na nia okre ślo nej pra cy,
d) na czas okre ślo ny w ce lu za stęp stwa nie obec ne go pra cow -

ni ka.

Każ da z wy żej wy mie nio nych umów mo że być po prze dzo na umo -

wą na okres prób ny, nieprze kra cza ją cy trzech mie się cy.

UWA GA

W li te ra tu rze i orzecz nic twie przy ję ło się, że umo wa o pra cę,
któ ra nie zo

sta ła za

war ta ja

ko umo

wa ter

mi no wa, jest ze

swej isto ty umo wą na czas nie okre ślo ny, na wet je że li nie zo -
sta ła tak na zwa na.

1. Umo

wa na czas nie

okre ślo ny mo

że być prze

kształ ca -

na na mo cy po ro zu mie nia stron w umo wę na czas okre ślo ny lub
w umo wę na czas wy ko ny wa nia okre ślo nej pra cy. Stro ny nie mo gą
na to miast prze

kształ cić umo

wy na czas nie

okre ślo ny w umo

wę

na okres prób

ny. Okres ten mo

że po

prze dzać za

war cie ko

lej nej

umo wy, ale ni gdy od wrot nie.

2. Umo wa na czas okre ślo ny jest jed ną z ter mi no wych umów

o pra cę. Za wie ra na jest bądź do koń ca okre su usta lo ne go ka len da -
rzo we go, bądź do dnia da ją ce go się w cza sie ozna czyć przez wska -
za nie fak tu, któ ry po wi nien na stą pić w przy szło ści.

3. Stro ny mo gą do pu ścić moż li wość wcze śniej sze go roz wią za -

nia umo wy o pra cę, za war tej na czas okre ślo ny dłuż szy niż sześć
mie się cy, prze wi du jąc do pusz czal ność jej wy po wie dze nia z za cho -
wa niem dwu ty go dnio we go okre su.

4. Umo wa o pra cę za war ta na czas okre ślo ny mo że ulec wcze -

śniej sze mu roz wią za niu w ra zie ogło sze nia upa dło ści lub li kwi da cji
pra co daw cy. Każ da ze stron mo że ją wte dy roz wią zać za dwu ty go -

art. 25 kp

art. 241

dnio wym wy po wie dze niem (art. 41

§ 2 kp). Mo że ulec tak że prze -

dłu że niu z mo cy pra wa je że li (zgod nie z art. 177 § 3 kp) jest za war -
ta z pra cow ni cą w cią ży i ule ga ła by roz wią za niu po upły wie trze cie -
go mie sią ca cią ży.

5. Umo

wa na czas za

stęp stwa nie

obec ne go pra

cow ni ka jest

szcze gól ną od mia ną umo wy na czas okre ślo ny. Umo wy ta kie mo gą
być roz wią za ne na mo cy po ro zu mie nia stron lub bez wy po wie dze nia,
gdy za cho dzą przy czy ny uza sad nia ją ce roz wią za nie umo wy w tym
try bie. Umo wa na za stęp stwo nie ule ga – w od róż nie niu od ty po wej
umo wy na czas okre ślo ny – prze dłu że niu do dnia po ro du, je że li ule -
ga ła by roz wią za niu po upły wie trze cie go mie sią ca cią ży pra cow ni cy.

6. Umo wa na czas wy ko na nia okre ślo nej pra cy jest ko lej ną od -

mia ną umo wy ter mi no wej. Umo wę ta ką stro ny za wie ra ją na okres
po trzeb ny do zre ali zo wa nia okre ślo ne go za da nia, na przy kład wy -
bu do wa nia obiek tu, wy ko na nia prac re mon to wych, zbio ru plo nów
w go spo dar stwie rol nym. Umo wę ta ką moż na wy po wie dzieć w ra -
zie ogło sze nia upa dło ści lub li kwi da cji pra co daw cy. Nie ma na to -
miast praw nej moż li wo ści wcze śniej sze go jej roz wią za nia za dwu -
ty go dnio wym wy po wie dze niem.

7. Umo wa na okres prób ny jest za wie ra na w przy pad kach, gdy

jed na al bo obie stro ny przed pod ję ciem de cy zji o na wią za niu sto -
sun ku pra cy chcą po znać wa run ki przy szłe go wy ko ny wa nia pra cy
oraz wza jem ne pra wa i obo wiąz ki w miej scu pra cy. Za war cie ta kiej
umo wy jest po zo sta wio ne swo bo dzie stron. Ko deks za strze ga tyl ko,
że umo wa o pra cę za war ta na okres prób ny mo że je dy nie „po prze -
dzać” za war cie umo wy de fi ni tyw nej (na czas nie okre ślo ny, na czas
okre ślo ny, lub wy ko na nia okre ślo nej pra cy) oraz, że okres prób ny
nie mo że prze kra czać 3 mie się cy.

VII. Za war cie trzech ko lej nych umów o pra cê

na czas okre œlo ny

Zgod nie z no wym brzmie niem art. 25

§ 1 kp za war cie ko lej nej

umo wy o pra cę na czas okre ślo ny jest rów no znacz ne w skut kach
praw nych z za war ciem umo wy o pra cę na czas nie okre ślo ny, je że li
po przed nio stro

ny dwu

krot nie za

war ły umo

wę o pra

cę na czas

okre ślo ny na na stę pu ją ce po so bie okre sy, o ile prze rwa mię dzy
roz wią za niem po przed niej a na wią za niem ko lej nej umo wy o pra cę
nie prze kro czy ła jed ne go mie sią ca.

Zakaz aneksowania

Uzgod nie nie mię dzy stro na mi w trak cie trwa nia umo wy o pra cę

na czas okre ślo ny dłuż sze go okre su wy ko ny wa nia pra cy na pod sta -
wie tej umo

wy uwa

ża się za za

war cie ko

lej nej umo

wy o pra

cę

na czas okre ślo ny.

Nie dotyczy

Zasada zakazu zawierania trzech umów na czas określony

następujący bezpośrednio po sobie nie dotyczy umów o pracę na
czas określony zawartych:

1) w celu zastępstwa pra cow ni ka w cza sie je go uspra wie dli wio -

nej nie obec no ści w pra cy,

2) w ce lu wy ko ny wa nia pra cy o cha rak te rze do ryw czym lub se -

zo no wym al bo za dań realizowanych cyklicznie.

VIII. Umowa o pra cê

1. Prze pis art. 29 ko dek su pra cy okre śla: 1) wy ma ga nia, ja kim po -

win na od po wia dać treść każ dej umo wy o pra cę; oraz 2) for mę, w ja -
kiej umo wa ta po win na być za war ta. Umo wa o pra cę po win na być za -
war ta w for mie pi sem nej. For ma ta nie jest za strze żo na w ko dek sie
pra cy pod ry go rem nie waż no ści. Je śli pra co daw ca nie za cho wa ta -
kiej for my, ma obo wią zek po twier dze nia pra cow ni ko wi na pi śmie, naj -
póź niej w dniu roz po czę cia pra cy, ro dza ju umo wy i jej wa run ków. Nie -
do peł nie nie przez pra co daw cę obo wiąz ku po twier dze nia na pi śmie
ro dza ju umo wy i jej wa run ków nie jest przy czy ną nie waż no ści fak -
tycz nie za war tej umo wy. Ko deks pra cy nie prze wi du je ta kiej sank cji,
a zgod nie z art. 73 § 1 kc, któ ry ma tu za sto so wa nie na mo cy art. 300
kp, czyn ność do ko na na bez za cho wa nia za strze żo nej for my jest nie -
waż na tyl ko wte dy, gdy usta wa prze wi du je ry gor nie waż no ści.

2. Umo wa o pra cę po win na okre ślać ro dzaj wy ko ny wa nej pra cy,

któ ry po wi nien być wska za ny w spo sób nie bu dzą cy wąt pli wo ści.
Przez „ro dzaj pra cy” ro zu mie się typ czyn no ści skła da ją cych się
na umó wio ną pra cę. Wska za nie ogól nie ja kie goś za wo du ja ko ro -
dza ju pra cy nie jest wy star cza ją ce.

3. Po ję cie „miej sca pra cy” nie zo sta ło okre ślo ne w ko dek sie pra -

cy. W li te ra tu rze pod tą na zwą ro zu mia na jest jed nost ka prze strze ni,
gdzie pra cow nik sta le roz po czy na i koń czy co dzien ną pra cę. Nie

mu si to być miej sce, gdzie pra co daw ca ma swo ją sie dzi bę. Od tak
okre ślo ne go miej sca pra cy, bę dą ce go jed nym z wa run ków umo wy
o pra cę, na le ży od róż nić miej sce wy peł nia nia obo wiąz ków pra cow -
ni czych, któ re usy tu owa ne jest bądź to w za kła dzie pra cy, bądź po -
za je go sie dzi bą, gdy pra cow nik wy ko nu je pra ce wy ma ga ją ce prze -
miesz cza nia się w prze strze ni. Do ty czy to na przy kład kie row ców
i per so ne lu la ta ją ce go.

4. W każ dej umo wie o pra cę po win no zo stać wska za ne wy na -

gro dze nie, któ re na le ży tak okre ślić, aby spo sób usta le nia wy so ko -
ści wy na gro dze nia był oczy wi sty i mógł po za koń cze niu jed ne go
okre su płat no ści od po wia dać okre ślo nej kwo cie dla kon kret ne go
pra cow ni ka.

IX. Roz wi¹ zy wa nie umów o pra cê

1. Zgod nie z art. 30 § 1 ko dek su pra cy umo wa o pra cę roz wią -

zu je się

1) na mo cy po ro zu mie nia stron,
2) przez oświad cze nie jed nej ze stron z za cho wa niem okre su

wy po wie dze nia,

3) przez oświad cze nie jed nej ze stron bez za cho wa nia okre su

wy po wie dze nia,

4) z upły wem cza su, na któ ry by ła za war ta,
5) z dniem ukoń cze nia pra cy, dla któ rej by ła za war ta.
Wy li cze nie spo so bów roz wią za nia umo wy o pra cę w art. 30 § 1

pkt 1 ma cha rak ter wy czer pu ją cy. Ozna cza to, że za rów no stro ny
ukła du zbio ro we go, jak i stro ny umo wy nie mo gą usta na wiać in nych
spo so bów roz wią zy wa nia umo wy. Nie mo gą też łą czyć czy mo dy fi ko -
wać po szcze gól nych spo so bów.

2. Na mo cy po ro zu mie nia stron mo że ulec roz wią za niu każ da

umo wa o pra cę. Sko ro stro ny mo gą zgod nym oświad cze niem wo li
na wią zać sto su nek pra cy, to rów nież w ten sam spo sób mo gą go
roz wią zać. Roz

wią za nie umo

wy o pra

cę na mo

cy po

ro zu mie nia

stron mo że na stą pić z ini cja ty wy każ dej ze stron sto sun ku pra cy.
Nie ma przy tym zna cze nia, któ ra ze stron wy stę pu je z ta ką pro po -
zy cją. Bez zna cze nia jest przy czy na, dla któ rej stro ny zde cy do wa ły
się roz wią zać umo wę. Roz wią za nie umo wy o pra cę na mo cy po ro -
zu mie nia stron na stę pu je w ter mi nie usta lo nym przez stro ny.

art. 30 kp

3. Roz wią za nie umo wy o pra cę z za cho wa niem okre su wy po -

wie dze nia wy ma ga zło że nia przez stro nę sto sun ku pra cy – pra co -
daw cę lub pra cow ni ka – jed no stron ne go oświad cze nia wo li o roz -
wią za niu umo wy o pra cę z za cho wa niem okre su wy po wie dze nia.
Okres wy po wie dze nia umo wy o pra cę za war tej na czas nie okre ślo -
ny uza leż nio ny jest od sta żu u da ne go pra co daw cy i wy no si:

1) 2 ty go dnie, je że li okres za trud nie nia jest krót szy niż 6 mie -

się cy,

2) 1 mie siąc, je że li okres za trud nie nia wy no si co naj mniej 6 mie -

się cy,

3) 3 mie

sią ce, je

że li pra

cow nik był za

trud nio ny co naj

mniej

3 la ta.

Stro ny mo

gą, po do

ko na niu wy

po wie dze nia umo

wy o pra

cę

przez jed ną z nich, usta lić wcze śniej szy ter min roz wią za nia umo wy;
usta le nie ta kie nie zmie nia try bu roz wią za nia umo wy o pra cę.

4. Pra cow ni ko wi za trud nio ne mu wię cej niż u jed ne go pra co daw -

cy okres wy po wie dze nia ob li cza się od dziel nie, sto sow nie do okre -
su za trud nie nia u każ de go z nich. W ra zie za sto so wa nia przez pra -
co daw cę okre su wy po wie dze nia krót sze go niż wy ma ga ny, wy po -
wie dze nie jest sku tecz ne, ale umo wa o pra cę roz wią zu je się z upły -
wem okre su wy ma ga ne go, czy li na stę pu je prze dłu że nie okre su wy -
po wie dze nia z mo cy pra wa. Pra cow ni ko wi przy słu gu je też wy na gro -
dze nie do cza su roz wią za nia umo wy.

5. Umo wa o pra cę za war ta na czas okre ślo ny roz wią zu je się

z upły wem cza su, na któ ry by ła za war ta (z na dej ściem umó wio ne -
go ter mi nu, bez po trze by jej wy po wia da nia). Sto su nek pra cy usta -
je wów czas z wo li stron, któ re z gó ry okre śli ły zda rze nie roz wią zu -
ją ce umo

wę. Zda

rze niem tym nie jest jed

nak czyn

ność praw

na (jed no stron na czy dwu stron na), lecz sam upływ cza su. Umo wa
za war ta na czas okre ślo ny dłuż szy niż sześć mie się cy mo że być
tak że wy

po wie dzia na, je

że li stro

ny wcze

śniej prze

wi dzia ły ta

ką

moż li wość. Roz wią za nie umo wy o pra cę na czas okre ślo ny na stę -
pu je na wet wte dy, gdy pra cow nik ko rzy sta ze szcze gól nej ochro ny
trwa ło ści sto sun ku pra cy, np. ochro ny przy słu gu ją cej dzia ła czom
związ ko wym. Umo wa trwa w ta kiej sy tu acji tyl ko przez czas, na któ -
ry zo sta ła za war ta.

UWA GA

Stro ny mo gą w umo wie o pra cę za war tej na czas okre ślo ny
na okres dłuż szy niż sześć mie się cy umie ścić klau zu lę o moż -
li wo ści dwu ty go dnio we go wy po wie dze nia.

6. Na mo cy art. 30 § 4 ko dek su pra cy, w oświad cze niu pra co -

daw cy o wy po wie dze niu umo wy o pra cę za war tej na czas nie okre -
ślo ny lub o roz wią za niu umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia, po win -
na być wska za na przy czy na uza sad nia ją ca wy po wie dze nie lub roz -
wią za nie umo wy. Przy czy no wość obej mu je trzy ele men ty:

1) obo wią zek ist nie nia przy czy ny,
2) po da nie przy czy ny związ ko wi za wo do we mu (je że li or ga ni za -

cja związ ko wa re pre zen tu je pra cow ni ka),

3) wska za nie przy czy ny w pi śmie o wy po wie dze niu lub roz wią -

za niu umo

wy o pra

cę. Przy

czy na wy po wie dze nia umo

o pra cę po

win na być sfor

mu ło wa na w spo sób kon

kret ny

i szcze gó ło wy. Brak tak okre ślo nej przy czy ny mo że stać się
oko licz no ścią, któ ra spo wo du je, że sąd pra cy uzna ta kie wy -
po wie dze nie za nie zgod ne z prze pi sa mi pra wa pra cy i przy -
wró ci pra cow ni ka do pra cy lub za są dzi od szko do wa nie. Po -
wo dem roz wią za nia umo wy o pra cę, zgod nie z naj now szym
orzecz nic twem, mo że być na przy kład brak dys cy pli ny pra -
cy, utra ta za ufa nia lub nie umie jęt ność pra cy w ze spo le. Nie
mo że stać się przy

czy ną na

to miast oko

licz ność po

zor na,

nie praw dzi wa lub nie speł nia nie ocze ki wań pra co daw cy, któ -
re to sfor mu ło wa nie Sąd Naj wyż szy uznał za zbyt ogól ne.

7. W oświad cze niu pra co daw cy o wy po wie dze niu umo wy o pra -

cę lub o jej roz wią za niu bez wy po wie dze nia po win no być za war te
po ucze nie o przy

słu gu ją cym pra

cow ni ko wi pra

wie do od

wo ła nia

lub żą da nia przy wró ce nia do pra cy, bądź od szko do wa nia. Zo sta ło
to po twier dzo ne w wy ro ku Są du Naj wyż sze go, zgod nie z któ rym
brak po ucze nia pra cow ni ka przez pra co daw cę o pra wie do od wo ła -
nia się od wy po wie dze nia oraz o ter mi nie do ko na nia tej czyn no ści
mo że sta no wić oko licz ność uspra wie dli wia ją cą unie waż nie nie wy -
po wie dze nia.

8. Stro ny umo wy o pra cę mo gą się umó wić, że w okre sie wy po -

wie dze nia pra cow nik nie bę dzie świad czył pra cy (za cho wu jąc pra -
wo do wy na gro dze nia). Sko ro bo wiem stro ny mo gą w każ dej chwi li

roz wią zać sto su nek pra cy, czy też skró cić okres wy po wie dze nia,
tym bar dziej mo gą zre zy gno wać ze świad cze nia pra cy.

9. W okre sie wy po wie dze nia umo wy o pra cę do ko na ne go przez

pra co daw cę, pra cow ni ko wi przy słu gu je zwol nie nie na po szu ki wa -
nie pra cy z za cho wa niem pra wa do wy na gro dze nia. Wy miar zwol -
nie nia wy no si 2 dni ro bo cze, w okre sie wy po wie dze nia jed no mie -
sięcz ne go i 2 ty go dnio we go oraz 3 dni ro bo cze w okre sie trzy mie -
sięcz ne go wy po wie dze nia.

X. Wy po wie dze nie zmie nia j¹ ce wa run ki pra cy

lub p³a cy

Zgod nie z art. 42 § 1 kp, prze

pi sy o wy

po wie dze niu umo

o pra cę sto su je się od po wied nio do wy po wie dze nia wy ni ka ją cych
z umo wy wa run ków pra cy i pła cy. Wy po wie dze nie wa run ków umo -
wy o pra cę po win no być do ko na ne na pi śmie. W ra zie od mo wy
przy ję cia przez pra cow ni ka za pro po no wa nych wa run ków pra cy lub
pła cy, umo wa o pra cę roz wią zu je się z upły wem okre su do ko na ne -
go wy po wie dze nia. Je że li pra cow nik przed upły wem po ło wy okre su
wy po wie dze nia nie zło ży oświad cze nia o od mo wie przy ję cia za pro -
po no wa nych wa run ków, uwa ża się, że wy ra ził zgo dę na te wa run ki.
Pi smo pra co daw cy wy po wia da ją ce wa run ki pra cy lub pła cy po win -
no za wie rać po ucze nie w tej spra wie. W ra zie bra ku ta kie go po ucze -
nia, pra cow nik mo że do koń ca okre su wy po wie dze nia zło żyć oświad -
cze nie o od mo wie przy ję cia za pro po no wa nych wa run ków.

Wy po wie dze nie do

tych cza so wych wa

run ków pra

cy lub pła

nie jest wy ma ga ne w ra zie po wie rze nia pra cow ni ko wi, w przy pad -
kach uza sad nio nych po trze ba mi pra co daw cy, in nej pra cy niż okre -
ślo na w umo wie o pra cę, na okres nieprze kra cza ją cy trzech mie się -
cy w ro ku ka len da rzo wym, je że li nie po wo du je to ob ni że nia wy na -
gro dze nia i od po wia da kwa li fi ka cjom pra cow ni ka.

XI. Upraw nie nia pra

cow ni ka w ra

zie nie

uza sad nio -

ne go lub nie zgod ne go z pra wem wy po wie dze nia
umo wy o pra cê przez pra co daw cê

1. W ra zie usta le nia, że wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej

na czas nie

okre ślo ny jest nie

uza sad nio ne lub na

ru sza prze

pi sy

o wy po wia da niu umów o pra cę, sąd pra cy – sto sow nie do żą da nia

art. 42 kp

art. 45 kp

pra cow ni ka – orze

ka o bez

sku tecz no ści wy

po wie dze nia, a je

że li

umo wa ule gła już roz wią za niu – o przy wró ce niu pra cow ni ka do pra -
cy na po przed nich wa run kach al bo o od szko do wa niu.

2. Orze cze nie są du o bez sku tecz no ści wy po wie dze nia jest wy -

da wa ne przed upły wem okre su wy po wie dze nia, aby za po biec dal -
sze mu bie go wi wspo mnia ne go okre su i za koń cze niu sto sun ku pra -
cy. Orze cze nie o przy wró ce niu do pra cy ni we czy bez praw ny sku tek
do ko na ne go wy po wie dze nia, po wo du jąc, że sto su nek pra cy zo sta -
nie od two rzo ny (ule ga re sty tu cji) i trwa na dal, bez po trze by za war -
cia ko lej nej umo wy.

3. Pra

cow ni ko wi, któ

ry pod

jął pra

cę w wy

ni ku przy

wró ce nia

do pra cy, przy słu gu je wy na gro dze nie za czas po zo sta wa nia bez pra -
cy, któ re go wy so kość jest ogra ni czo na. Pra cow ni ko wi ta kie mu przy -
słu gu je wy na gro dze nie za czas po zo sta wa nia bez pra cy, nie wię cej
jed nak niż za dwa mie sią ce, a gdy okres wy po wie dze nia wy no sił trzy
mie sią ce – nie wię cej niż za je den mie siąc.

Pa mię tać na

le ży, że je

że li umo

wa o pra

cę zo

sta ła roz

wią za -

na z pra cow ni kiem, któ re mu bra ko wa ło dwa la ta do osią gnię cia pra -
wa do eme ry tu ry al bo z pra cow ni cą w okre sie cią ży lub urlo pu ma -
cie rzyń skie go, wy na gro dze nie przy słu gu je za ca ły czas po zo sta wa -
nia bez pra cy; do ty czy to tak że przy pad ku, gdy roz wią za no umo wę
o pra cę z pra cow ni kiem – oj cem wy cho wu ją cym dziec ko w okre sie
ko rzy sta nia z urlo pu ma cie rzyń skie go al bo gdy roz wią za nie umo wy
o pra cę pod le ga ogra ni cze niu z mo cy prze pi su szcze gól ne go.

4. Za miast przy wró ce nia do pra cy sąd pra cy mo że orzec od -

szko do wa nie. O od szko do wa nie wy stą pić mo że rów nież pra cow nik,
któ ry nie jest za in te re so wa ny przy wró ce niem do pra cy. Od szko do -
wa nie ta

kie przy

słu gu je w wy

so ko ści wy

na gro dze nia za okres

od dwóch ty go dni do trzech mie się cy, nie niż szej jed nak od wy na -
gro dze nia za okres wy po wie dze nia.

5. Pra co daw ca mo że od mó wić po now ne go za trud nie nia pra -

cow ni ka, je że li w cią gu 7 dni od przy wró ce nia do pra cy nie zgło -
sił on go to wo ści nie zwłocz ne go pod ję cia pra cy, chy ba że prze -
kro cze nie ter mi nu na stą pi ło z przy czyn nie za leż nych od pra cow -
ni ka. Pra cow nik, któ ry przed przy wró ce niem do pra cy pod jął za -
trud nie nie u in

ne go pra

co daw cy, mo

że bez wy

po wie dze nia,

za trzy dnio wym uprze dze niem, roz wią zać umo wę o pra cę z tym
pra co daw cą w cią gu 7 dni od przy wró ce nia do pra cy. Roz wią za -

nie umo wy w tym try bie po cią ga za so bą skut ki, ja kie prze pi sy
pra wa wią żą z roz wią za niem umo wy o pra cę przez pra co daw cę
za wy po wie dze niem.

6. Je że li wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej na okres

prób ny na stą pi ło z na ru sze niem prze pi sów o wy po wia da niu tych
umów, pra

cow ni ko wi przy

słu gu je wy

łącz nie od

szko do wa nie

w wy so ko ści wy na gro dze nia za czas, do upły wu któ re go umo wa
mia ła trwać. Je

że li wy

po wie dze nie umo

wy o pra

cę za

war tej

na czas okre ślo ny lub na czas wy ko na nia okre ślo nej pra cy na stą -
pi ło z na ru sze niem prze pi sów o wy po wia da niu tych umów, pra -
cow ni ko wi przy

słu gu je wy

łącz nie od

szko do wa nie w wy

so ko ści

wy na gro dze nia za czas, do upły wu któ re go umo wa mia ła trwać,
nie wię cej jed nak niż za trzy mie sią ce.

XII. Roz wi¹ za nie umo wy o pra cê bez wy po wie dze nia

z wi ny pra cow ni ka

Pra co daw ca mo że roz wią zać umo wę o pra cę bez wy po wie dze -

nia z wi ny pra cow ni ka w ra zie:

1) cięż kie go na ru sze nia przez pra cow ni ka pod sta wo wych obo -

wiąz ków pra cow ni czych,

2) po peł nie nia przez pra

cow ni ka w cza

sie trwa

nia umo

o pra cę prze stęp stwa, któ re unie moż li wia dal sze za trud nia -
nie go na zaj mo wa nym sta no wi sku, je że li prze stęp stwo jest
oczy wi ste lub zo sta ło stwier dzo ne pra wo moc nym wy ro kiem,

3) za wi nio nej przez pra

cow ni ka utra

ty upraw

nień kie

row ni -

czych do wy ko ny wa nia pra cy na zaj mo wa nym sta no wi sku.

2. Roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia z wi ny pra -

cow ni ka nie mo że na stą pić po upły wie 1 mie sią ca od uzy ska nia
przez pra co daw cę wia do mo ści o oko licz no ści uza sad nia ją cej roz -
wią za nie umo wy.

3. Pra co daw ca po dej mu je de cy zję w spra wie roz wią za nia umo -

wy po za się gnię ciu opi nii re pre zen tu ją cej pra cow ni ka za kła do wej
or ga ni za cji związ ko wej, któ rą za wia da mia o przy czy nie uza sad nia -
ją cej roz wią za nie umo wy. W ra zie za strze żeń co do za sad no ści roz -
wią za nia umo wy za kła do wa or ga ni za cja związ ko wa wy ra ża swo ją
opi nię nie zwłocz nie, nie póź niej niż w cią gu 3 dni.

art. 52 kp

4. Okre ślo na w art. 52 kp do pusz czal ność roz wią za nia z pra cow -

ni kiem umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia z przy czyn przez nie go
za wi nio nych jest uza

leż nio na od łącz

ne go speł

nie nia na

stę pu ją -

cych prze sła nek:

a) wy stą pie nia zda rze nia sta no wią ce go przy czy nę uza sad nia ją -

cą roz wią za nie umo wy,

b) za cho wa nia przez pra co daw cę okre su mie sięcz ne go prze wi -

dzia ne go do zło że nia oświad cze nia o roz wią za niu umo wy, li -
cząc od dnia uzy ska nia przez nie go wia do mo ści o oko licz -
no ści uza sad nia ją cej roz wią za nie umo wy,

c) za się gnię cia opi nii, w pew nych wy pad kach zgo dy, wła ści we -

go or ga nu związ ku za wo do we go na roz wią za nie umo wy,

d) zło że nia oświad

cze nia w przed

mio cie roz

wią za nia umo

na pi śmie z przy to cze niem przy czy ny uza sad nia ją cej roz wią -
za nie umo wy.

5. Cha

rak ter cięż

kie go na

ru sze nia pod

sta wo wych obo

wiąz ków

wo bec pra co daw cy ilu stru je bo ga te orzecz nic two Są du Naj wyż sze go:

2001.12.06 wyrok SN I PKN 720/00 M. Prawn. 2003/1/11
Sa mo wol ny za bór przez pra cow ni ka z je go akt oso bo wych do ku -

men tów do ty czą cych sto sun ku pra cy i upo rczy wa od mo wa ich zwro -
tu na żą da nie pra co daw cy sta no wi cięż kie na ru sze nie pod sta wo wych
obo wiąz ków pra cow ni czych (art. 52 § 1 pkt 1 w zw. z art. 100 § 1 kp).

2001.09.26 wy rok SN I PKN 638/00 Pr. Pra cy 2002/1/35
Pra cow nik, któ ry w cza sie zwol nie nia le kar skie go po dej mu je czyn -

no ści sprzecz ne z ce lem te go zwol nie nia, ja kim jest od zy ska nie zdol -
no ści do pra cy, a zwłasz cza czyn no ści pro wa dzą ce do prze dłu że nia
nie obec no ści w pra cy, go dzi w do bro pra co daw cy i dzia ła sprzecz nie
ze swo imi obo wiąz ka mi, ta ki mi jak lo jal ność wo bec pra co daw cy, obo -
wią zek świad cze nia pra cy i uspra wie dli wia nia nie obec no ści.

2001.07.12 wy rok SN I PKN 532/00 OSNP 2003/11/265
Usi ło wa nie kra dzie ży na szko dę pra co daw cy sta no wi cięż kie na ru -

sze nie pod sta wo we go obo wiąz ku pra cow ni cze go dba ło ści o mie nie
pra co daw cy (art. 52 § 1 pkt 1 w związ ku z art. 100 § 2 pkt 4 kp).

2001.07.04 wy rok s. apel. III APa 47/01 OSA 2002/11/39
w War sza wie

Po zo sta wie nie po jaz du bez opie ki wraz z do ku men ta mi po jaz du

i prze wo żo ne go w nim to wa ru, sta no wi cięż kie na ru sze nie pod sta wo -

wych obo wiąz ków pra cow ni czych uza sad nia ją ce roz wią za nie z pra -
cow ni kiem umo wy o pra cę w try bie art. 52 kp.

2001.07.04 wy rok SN I PKN 524/00 OSNP 2003/10/247

Ra żą cym nie

dbal stwem ka

sje ra jest nie

za cho wa nie ko

niecz nej

prze zor no ści i na le ży tej ostroż no ści, po le ga ją ce na po zo sta wie niu pie -
nię dzy w nie za my ka nej szu fla dzie biur ka na sta no wi sku pra cy, choć by
od dzie lo nym od po

cze kal ni dla in

te re san tów, za

miast zło

że nia ich

do ka sy pan cer nej na za ple czu.

2001.06.20 wy rok SN I PKN 472/00 OSNP 2003/8/202

Pra cow ni ca sa mot nie wy cho wu ją ca dzie ci, z któ rą pra co daw ca

roz wią zał umo wę o pra cę za wy po wie dze niem, nie mo że sku tecz nie
po wo ły wać się na art. 8 kp w ce lu uzna nia te go wy po wie dze nia
za sprzecz ne z za sa da mi współ ży cia spo łecz ne go, je że li po za koń -
cze niu urlo pu wy cho waw cze go i zgło sze niu się do pra cy, do pu ści -
ła się cięż kie go na ru sze nia pod sta wo wych obo wiąz ków pra cow ni -
czych, po le ga ją ce go na nie pod ję ciu wy ko ny wa nia pra cy bez uspra -
wie dli wio nej przy czy ny.

2001.05.24 wy rok SN I PKN 400/00 OSNP 2003/6/144

Wa run kiem przy

pi sa nia pra

cow ni ko wi cięż

kie go na

ru sze nia

pod sta wo wych obo wiąz ków pra cow ni czych jest je go ra żą co nie wła -
ści we za cho wa nie, po le ga ją ce na za kłó ce niu po rząd ku i spo ko ju
w miej scu pra cy, je że li po sta no wie nia re gu la mi nu pra cy nie prze wi -
du ją, że wej ście pra cow ni ka po spo ży ciu al ko ho lu (lub po dob nie
dzia ła ją cych środ

ków) na te

ren za

kła du pra

cy w in

nym ce

lu niż

świad cze nie pra cy jest sa mo przez się na ru sze niem usta lo ne go po -
rząd ku i dys cy pli ny pra cy.

2001.05.16 wy rok SN I PKN 391/00 OSNP 2003/5/120

Nie zgod ne z pra wem roz wią za nie przez oso bę za rzą dza ją cą za kła -

dem pra cy w imie niu pra co daw cy umo wy o pra cę z pra cow ni kiem na -
ru sza ją cym obo wiąz ki pra cow ni cze, nie sta no wi przy czy ny uspra wie -
dli wia ją cej roz

wią za nie umo

wy o pra

cę bez wy

po wie dze nia z wi

oso by za rzą dza ją cej, chy ba że dzia ła ła ona oczy wi ście sa mo wol nie,
ra żą co igno ru jąc obo wią zu ją ce prze pi sy pra wa pra cy.

2001.05.16 wy rok SN I PKN 393/00 Pr. Pra cy 2002/6/37

Nie wy stą pie nie przez pra co daw cę do za rzą du za kła do wej or ga ni -

za cji związ ko wej o wy ra że nie zgo dy na roz wią za nie umo wy o pra cę

z pra cow ni kiem szcze

gól nie chro

nio nym z ty

tu łu peł

nio nej funk

cji

związ ko wej prze są dza w za sa dzie o słusz no ści rosz cze nia pra cow ni -
ka do ma ga ją ce go się przy wró ce nia go do pra cy. Tyl ko wy jąt ko wo na -
gan ne za

cho wa nie pra

cow ni ka, udo

wod nio ne przez pra

co daw cę,

mo że sta no wić pod sta wę od mo wy uwzględ nie nia rosz cze nia o przy -
wró ce nie do pra cy ze wzglę du na sprzecz ność żą da nia ze spo łecz no -
-go spo dar czym prze zna cze niem pra wa pod mio to we go.

2001.03.07 wy rok SN I PKN 293/00 OSNP 2002/23/571

Sa mo wol ne wy ko na nie przez pra cow ni ka niż sze go per so ne lu me -

dycz ne go za bie gu nie zle co ne go przez le ka rza mo że sta no wić uza -
sad nio ną przy czy nę roz wią za nia umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia
z wi ny pra cow ni ka (art. 52 § 1 pkt 1 kp).

2001.02.07 wy rok SN I PKN 244/00 OSNP 2002/21/520

1. Za ta je nie przez pra cow ni ka, że zo stał za li czo ny do gru py in wa -

lidz kiej, w za mia rze wpro wa dze nia w błąd pra co daw cy co do bra ku
prze ciw wska zań le kar skich do wy ko ny wa nia pra cy, mo że być uzna ne
za cięż kie na

ru sze nie pod

sta wo wych obo

wiąz ków pra

cow ni czych

(art. 52 § 1 pkt 1 kp) tak że wte dy, gdy wy ni ka ją ce z róż nych orze czeń
le kar skich prze ciw wska za nia ze so bą ko li du ją.

2. Z art. 133 § 1 pkt 2 kp nie wy pły wa upo waż nie nie do sa mo -

wol ne go po dej mo wa nia przez pra cow ni ka pra cy w go dzi nach nad -
licz bo wych.

2001.02.02 wy rok SN I PKN 233/00 OSNP 2002/20/490

Z re gu ły nie jest ce lo we przy wró ce nie do pra cy na po przed nich

wa run kach (art. 56 § 2 kp w związ ku z art. 45 § 2 kp) pra cow ni ka,
z któ rym z po wo du sa mo wol nej od mo wy wy ko ny wa nia pra cy roz -
wią za no umo wę o pra cę bez wy po wie dze nia z je go wi ny z na ru sze -
niem art. 52 § 3 kp.

6. Istot

nym za

gad nie niem praw

nym jest sku

tecz ne zło

że nie

oświad cze nia wo li pra co daw cy o roz wią za niu umo wy o pra cę bez za -
cho wa nia okre su wy po wie dze nia. Pra co daw ca sku tecz nie oświad cza
swo ją wo lę tyl ko wte dy, je że li wo la ta ka do szła lub mo gła dojść do ad -
re sa ta, czy li pra cow ni ka. W do brze po ję tym in te re sie pra co daw cy jest
za tem sku

tecz ne do

star cze nie pi

sma pra

cow ni ko wi o roz

wią za niu

umo wy o pra

cę bez za

cho wa nia okre

su wy

po wie dze nia. W in

nym

przy pad ku na ra ża się na za rzut roz wią za nia umo wy o pra cę do tknię -
te go wa dą praw ną. Sku tecz ne zło że nie oświad cze nia wo li moż e być

do ko na ne oso bi ście lub za po śred nic twem pocz ty (w ta kiej jed nak sy -
tu acji istot na jest da ta po twier dze nia przez pra cow ni ka otrzy ma nej ko -
re spon den cji – ta mo że być do pie ro bo wiem da tą roz wią za nia umo wy
o pra cę bez za cho wa nia okre su wy po wie dze nia).

XIII. Roz wi¹ za nie umo wy o pra cê bez za cho wa nia

okre su wy po wie dze nia bez wi ny pra cow ni ka

Pra co daw ca mo że roz wią zać umo wę o pra cę bez wy po wie dze nia:
1) je że li nie

zdol ność pra

cow ni ka do pra

cy wsku

tek cho

ro by

trwa:

a) dłu żej niż 3 mie sią ce – gdy pra cow nik był za trud nio ny

u da ne go pra co daw cy kró cej niż 6 mie się cy,

b) dłu żej niż łącz ny okres po bie ra nia z te go ty tu łu wy na gro -

dze nia i za sił ku oraz po bie ra nia świad cze nia re ha bi li ta cyj -
ne go przez pierw sze trzy mie sią ce – gdy pra cow nik był
za trud nio ny u da ne go pra co daw cy co naj mniej 6 mie się -
cy lub je że li nie zdol ność do pra cy zo sta ła spo wo do wa na
wy pad kiem przy pra cy al bo cho ro bą za wo do wą oraz

2) w ra zie uspra wie dli wio nej nie obec no ści pra cow ni ka w pra cy

z in nych przy czyn niż wy mie nio ne w pkt. 1, trwa ją cej dłu żej
niż 1 mie siąc.

Roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia nie mo że na -

stą pić w ra zie nie obec no ści pra cow ni ka w pra cy z po wo du spra wo -
wa nia opie ki nad dziec kiem (w okre sie po bie ra nia z te go ty tu łu za -
sił ku), a w przy pad ku od osob nie nia pra cow ni ka z po wo du cho ro -
by za kaź nej – w okre sie po bie ra nia z te go ty tu łu wy na gro dze nia
i za sił ku. Roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia nie mo -
że na

stą pić po sta

wie niu się pra

cow ni ka do pra

cy w związ

z usta niem przy czy ny nie obec no ści.

XIV. Roz wi¹ za nie przez pra cow ni ka umo wy o pra cê

bez za cho wa nia okre su wy po wie dze nia

1. Zgod

nie z art. 55 kp, pra

cow nik mo

że roz

wią zać umo

wę

o pra cę bez wy po wie dze nia, je że li zo sta nie wy da ne orze cze nie le -
kar skie stwier dza ją ce szko dli wy wpływ wy ko ny wa nej pra cy na zdro -
wie pra cow ni ka, a pra co daw ca nie prze nie sie go w ter mi nie wska -

art. 53 kp

art. 55 kp

za nym w orze

cze niu le

kar skim do in

nej pra

cy, od

po wied niej ze

wzglę du na stan je go zdro wia i kwa li fi ka cje za wo do we.

2. Pra cow nik mo że roz wią zać umo wę o pra cę w ta kim try bie tak -

że wte dy, gdy pra co daw ca do pu ścił się cięż kie go na ru sze nia pod -
sta wo wych obo

wiąz ków wo

bec pra

cow ni ka; w ta

kim przy

pad ku

pra cow ni ko wi przy słu gu je od szko do wa nie w wy so ko ści wy na gro -
dze nia za okres wy po wie dze nia, a je że li umo wa o pra cę zo sta ła za -
war ta na czas okre ślo ny lub na czas wy ko na nia okre ślo nej pra cy
– w wy so ko ści wy na gro dze nia za okres 2 ty go dni.

3. Oświad cze nie pra cow ni ka o roz wią za niu umo wy o pra cę bez

wy po wie dze nia po win no na stą pić na pi śmie, z po da niem przy czy ny
uza sad nia ją cej roz wią za nie umo wy. Pra cow nik nie mo że roz wią zać
umo wy w tym try bie je że li upły nął mie siąc od chwi li kie dy do wie dział
się o zda rze niu bę dą cym pod sta wą do roz wią za nia umo wy o pra cę.

4. Roz wią za nie umo wy o pra cę z przy czyn okre ślo nych po wy żej

po cią ga za so bą skut ki, ja kie prze pi sy pra wa wią żą z roz wią za niem
umo wy przez pra co daw cę za wy po wie dze niem.

5. Roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia przez pra -

cow ni ka na pod sta wie art. 55 § 1

kp, czy li z po wo du cięż kie go na -

ru sze nia pod sta wo wych obo wiąz ków wo bec pra cow ni ka, jest sku -
tecz ne bez wzglę du na to, czy wska za na przez pra cow ni ka przy czy -
na rze czy wi ście wy stę pu je. Ten spo sób roz wią za nia sto sun ku pra cy
po wi nien zna leźć od zwier cie dle nie w świa dec twie pra cy. Pra co daw -
ca mo że kwe stio no wać wska za ne przez pra cow ni ka przy czy ny roz -
wią za nia umo wy o pra cę w pro ce sie są do wym.

XV. Upraw nie nia pra

cow ni ka w ra

zie nie

zgod ne go

z prawem roz wi¹ za nia przez pra co daw cê umo wy
o pra cê bez wy po wie dze nia

1. Pra cow ni ko wi, z któ rym roz wią za no umo wę o pra cę bez wy -

po wie dze nia z na

ru sze niem prze

pi sów o roz

wią zy wa niu umów

o pra cę w tym try bie, przy słu gu je rosz cze nie o przy wró ce nie do pra -
cy na po przed nich wa run kach al bo o od szko do wa nie. O przy wró -
ce niu do pra cy lub od szko do wa niu orze ka sąd pra cy.

2. Pra

cow ni ko wi, któ

ry pod

jął pra

cę w wy

ni ku przy

wró ce nia

do pra cy, przy słu gu je wy na gro dze nie za czas po zo sta wa nia bez pra -
cy, nie wię cej jed nak niż za 3 mie sią ce i nie mniej niż za 1 mie siąc.

art. 56 kp

3. Je że li umo wę o pra cę roz wią za no z pra cow ni kiem w wie ku

przed eme ry tal nym, tj. nie wię cej niż cztery la ta do na by cia pra wa
do eme ry tu ry lub pra cow ni cą w okre sie cią ży lub urlo pu ma cie rzyń -
skie go, wy na gro dze nie przy słu gu je za ca ły czas po zo sta wa nia bez
pra cy; do ty czy to tak że przy pad ku, gdy roz wią za no umo wę o pra cę
z pra cow ni kiem -oj cem wy cho wu ją cym dziec ko w okre sie ko rzy sta -
nia z urlo pu ma cie rzyń skie go al bo gdy roz wią za nie umo wy o pra cę
pod le ga ogra ni cze niu z mo cy prze pi su szcze gól ne go.

4. Od

szko do wa nie przy

słu gu je w wy

so ko ści wy

na gro dze nia

za okres wy po wie dze nia. Je że li roz wią za no umo wę o pra cę za -
war tą na czas okre ślo ny al bo na czas wy ko na nia okre ślo nej pra -
cy, od

szko do wa nie przy

słu gu je w wy

so ko ści wy

na gro dze nia

za czas, do któ re go umo wa mia ła trwać, nie wię cej jed nak niż za
3 mie sią ce.

W ra zie roz wią za nia przez pra co daw cę umo wy o pra cę za war tej

na czas okre ślo ny lub na czas wy ko na nia okre ślo nej pra cy, z na ru -
sze niem prze pi sów o roz wią zy wa niu umów o pra cę bez wy po wie -
dze nia, pra cow ni ko wi przy słu gu je wy łącz nie od szko do wa nie, je że li
upły nął już ter min, do któ re go umo wa mia ła trwać, lub gdy przy wró -
ce nie do pra cy by ło by nie wska za ne ze wzglę du na krót ki okres, ja -
ki po zo stał do upły wu te go ter mi nu.

Je że li pra co daw ca roz wią zał umo wę o pra cę w okre sie wy po wie -

dze nia z na ru sze niem prze pi sów o roz wią zy wa niu umów o pra cę bez
wy po wie dze nia, pra

cow ni ko wi przy

słu gu je wy

łącz nie od

szko do wa -

nie. Od

szko do wa nie przy

słu gu je w wy

so ko ści wy

na gro dze nia

za czas do upły wu okre su wy po wie dze nia.

XVI. Upraw nie nia pra co daw cy w ra zie nie uza sad nio -

ne go roz

wi¹ za nia przez pra

cow ni ka umo

o pra cê bez wy po wie dze nia

1. W ra

zie nie

uza sad nio ne go roz

wią za nia przez pra

cow ni ka

umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia, pra co daw cy przy słu gu je rosz -
cze nie o od szko do wa nie. O od szko do wa niu orze ka sąd pra cy.

2. Od

szko do wa nie przy

słu gu je w wy

so ko ści wy

na gro dze nia

pra cow ni ka za okres wy po wie dze nia, a w przy pad ku roz wią za nia
umo wy o pra cę za war tej na czas okre ślo ny lub na czas wy ko na nia
okre ślo nej pra cy – w wy so ko ści wy na gro dze nia za okres 2 ty go dni.

art. 61

XVII. Wy ga œniê cie umo wy o pra cê

1. Umo wa o pra cę wy ga sa w przy pad kach okre ślo nych w ko dek -

sie oraz w prze pi sach szcze gól nych. Wy ga śnię cie umo wy o pra cę
jest to usta nie umo wy z mo cy zda rze nia okre ślo ne go w usta wie, nie
bę dą ce go czyn no ścią praw ną. Zda rze nia po wo du ją ce wy ga śnię cie
umo wy o pra cę są okre ślo ne w pra wie pra cy wy czer pu ją co. Skut ku
te go nie mo gą więc wy wo łać zda rze nia fak tycz ne, z któ ry mi usta wa
nie łą czy usta nia sto sun ku pra cy, zwa ne go wy ga śnię ciem sto sun ku
pra cy, np. po rzu ce nie pra cy przez pra cow ni ka. W przy pad ku wy ga -
śnię cia sto sun ku pra cy nie ma wy mo gu skła da nia oświad cze nia wo -
li, czy na wet za wia da mia nia pra cow ni ka o tym fak cie.

2. Ar ty kuł 63 wy mie nia dwie gru py sy tu acji, z któ ry mi pra wo łą czy

wy ga śnię cie sto sun ku pra cy, tj. okre ślo ne w ko dek sie pra cy i okre ślo -
ne w prze pi sach szcze gól nych (po za ko dek so wych).

Ko deks pra cy prze wi du je wy ga śnię cie sto sun ku pra cy w sy tu acji:
a) śmier ci pra cow ni ka,
b) śmier ci pra co daw cy,
c) 3-mie sięcz nej nie obec no ści pra cow ni ka z po wo du tym cza -

so we go aresz to wa nia,

d) nie zgło sze nia przez pra cow ni ka po wro tu do pra cy w cią gu

7 dni po roz wią za niu sto sun ku pra cy z wy bo ru u in ne go pra -
co daw cy.

Wy ga śnię cie sto sun ku pra cy z mo cy prze pi sów po za ko dek so -

wych po wo du ją w szcze gól no ści na stę pu ją ce zda rze nia:

a) nie zgło sze nie przez pra

cow ni ka po

wro tu do pra

cy w cią

gu 30 dni po od by ciu czyn nej służ by woj sko wej, chy ba że
nie za cho wa nie te go ter mi nu na stą pi ło z przy czyn uspra wie -
dli wia ją cych nie obec ność w pra cy,

b) wy kre śle nie przed się bior stwa pań stwo we go z re je stru przed -

się biorstw pań stwo wych,

c) zda rze nia wią za ne z wy ga śnię ciem sto sun ku pra cy przez nie -

któ re prag ma ty ki służ bo we, np. utra ta oby wa tel stwa pol skie -
go, praw pu blicz nych czy orze cze nie wy da le nia ze służ by.

art. 63 kp

Roz dział drugi

RÓW NE TRAK TO WA NIE,

ZA KAZ DYS KRY MI NA CJI ORAZ MOB BIN GU

W STO SUN KACH PRA CY

I. Rów ne trak to wa nie w sto sun kach pra cy

1. Pra cow ni cy po win ni być rów no trak to wa ni w sto sun kach pra -

cy w za kre sie:

1) na wią zy wa nia i roz wią zy wa nia sto sun ków pra cy,
2) wa run ków za trud nie nia,
3) awan so wa nia oraz
4) do stę pu do szko le nia w ce lu pod no sze nia kwa li fi ka cji za wo -

do wych.

Kry te ria, któ ry mi pra co daw ca nie mo że się po słu gi wać róż ni cu -

jąc sy tu ację pra cow ni ków (kry te ria dys kry mi na cyj ne), to w szcze -
gól no ści:

1) płeć,

2) wiek,

3) nie peł no spraw ność,

4) ra sa,

5) re li gia,

6) na ro do wość,

7) prze ko na nia po li tycz ne,

8) przy na leż ność związ ko wa,

9) po cho dze nie et nicz ne,

10) wy zna nie,

11) orien ta cja sek su al na,

12) za trud nie nie na czas okre ślo ny lub nie okre ślo ny al bo w peł -

nym lub w nie peł nym wy mia rze cza su pra cy.

UWA GA

Rów ne trak to wa nie – ozna cza nie dy skry mi no wa nie w ja ki kol -
wiek spo sób, bez po śred nio lub po śred nio z wy mie nio nych
wy żej przy czyn, zwa nych kry te ria mi dys kry mi na cyj ny mi.

art. 18

Dys kry mi no wa nie bez

po śred nie – pra cow nik był, jest lub

mógł by być trak to wa ny w po rów ny wal nej sy tu acji mniej ko rzyst -
nie niż in ni pra cow ni cy.
Dys kry mi no wa nie po śred nie – ist nie je wte dy, gdy na sku tek
po zor nie neu

tral ne go po

sta no wie nia, za

sto so wa ne go kry

te -

rium lub pod ję te go dzia ła nia wy stę pu ją dys pro por cje w za kre -
sie wa

run ków za

trud nie nia na nie

ko rzyść wszyst

kich lub

znacz nej licz by pra cow ni ków na le żą cej do gru py wy róż nio nej
ze wzglę du na jed ną lub kil ka przy czyn wy mie nio nych wy żej,
je że li dys pro por cje te nie mo gą być uza sad nio ne obiek tyw ny -
mi po wo da mi.
Prze ja wem dys

kry mi no wa nia po

śred nie go lub bez

po śred -

nie go jest rów nież:

1) dzia ła nie po le ga ją ce na za chę ca niu in nej oso by do na ru sza -

nia za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu,

2) mo le sto wa nie, czy li za cho wa nie, któ re go ce lem lub skut kiem

jest na

ru sze nie god

no ści al

bo po

ni że nie lub upo

ko rze nie

pra cow ni ka.

Mo le sto wa nie sek

su al ne jest ty

pem dys

kry mi no wa nia ze

wzglę du na płeć, przez co na le ży ro zu mieć każ de nie ak cep to wa ne
za cho wa nie o cha rak te rze sek su al nym lub od no szą ce się do płci
pra cow ni ka, któ re go ce lem lub skut kiem jest na ru sze nie god no ści
lub po ni że nie al bo upo ko rze nie pra cow ni ka; na za cho wa nie to mo -
gą się skła dać fi zycz ne, wer bal ne lub po za wer bal ne ele men ty.

Za na ru sze nie za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu uwa -

ża się róż ni co wa nie przez pra co daw cę sy tu acji pra cow ni ka z jed nej
lub kil ku przy czyn okre ślo nych wy żej ja ko kry te ria dys kry mi na cyj ne,
któ re go skut kiem jest w szcze gól no ści:

1) od mo wa na wią za nia lub roz wią za nie sto sun ku pra cy,
2) nie ko rzyst ne ukształ to wa nie wy na gro dze nia za pra cę lub in -

nych wa run ków za trud nie nia al bo po mi nię cie przy awan so wa -
niu lub przy zna wa niu in nych świad czeń zwią za nych z pra cą,

3) po mi nię cie przy ty po wa niu do udzia łu w szko le niach pod no -

szą cych kwa li fi ka cje za wo do we.

Oko licz no ści niebę

dą ce dys

kry mi no wa niem bez

po śred nim

lub po śred nim

Za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu nie na ru sza ją dzia -

ła nia po le ga ją ce na:

1) nie za trud nia niu pra cow ni ka z jed nej lub kil ku przy czyn okre -

ślo nych ja ko kry te ria dys kry mi na cyj ne, je że li jest to uza sad -
nio ne ze wzglę du na ro dzaj pra cy, wa run ki jej wy ko ny wa nia
lub wy ma ga nia za wo do we sta wia ne pra cow ni kom,

2) wy po wie dze niu pra cow ni ko wi wa run ków za trud nie nia w za -

kre sie wy mia ru cza su pra cy, je że li jest to uza sad nio ne przy -
czy na mi nie do ty czą cy mi pra cow ni ków,

3) sto so wa niu środ ków, któ re róż ni cu ją sy tu ację praw ną pra -

cow ni ka ze wzglę du na ochro nę ro dzi ciel stwa, wiek lub nie -
peł no spraw ność pra cow ni ka,

4) usta la niu wa

run ków za

trud nia nia i zwal

nia nia pra

cow ni ków,

za sad wy na gra dza nia i awan so wa nia oraz do stę pu do szko le -
nia w ce lu pod no sze nia kwa li fi ka cji za wo do wych – z uwzględ -
nie niem kry te rium sta żu pra cy.

2. Nie sta no wią na ru sze nia za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud -

nie niu dzia

ła nia po

dej mo wa ne przez czas okre

ślo ny, zmie

rza ją ce

do wy rów ny wa nia szans wszyst kich lub znacz nej licz by pra cow ni ków
wy róż nio nych z jed nej lub kil ku przy czyn okre ślo nych ja ko kry te ria
dys kry mi na cyj ne, przez zmniej sze nie na ko rzyść ta kich pra cow ni ków
fak tycz nych nie rów no ści, w za kre sie okre ślo nym w tym prze pi sie.

Róż ni co wa nie pra cow ni ków ze wzglę du na re li gię lub wy zna nie

nie sta no wi na ru sze nia za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu,
je że li w związ ku z ro dza jem i cha rak te rem dzia łal no ści pro wa dzo nej
w ra mach ko ścio łów i in nych związ ków wy zna nio wych, a tak że or -
ga ni za cji, któ rych cel dzia ła nia po zo sta je w bez po śred nim związ ku
z re li gią lub wy zna niem, re li gia lub wy zna nie pra cow ni ka sta no wi
istot ne, uza sad nio ne i uspra wie dli wio ne wy ma ga nie za wo do we.

Pra wo do jed na ko we go wy na gro dze nia

Pra cow ni cy ma ją pra wo do jed na ko we go wy na gro dze nia za jed -

na ko wą pra cę lub za pra cę o jed na ko wej war to ści.

Wy na gro dze nie obej

mu je wszyst

kie skład

ni ki wy

na gro dze nia,

bez wzglę du na ich na zwę i cha rak ter, a tak że in ne świad cze nia
zwią za ne z pra cą, przy zna wa ne pra cow ni kom w for mie pie nięż nej
lub w in nej for mie niż pie nięż na.

Pra ca mi o jed na ko wej war to ści są pra ce, któ rych wy ko ny wa nie

wy ma ga od pra

cow ni ków po

rów ny wal nych kwa

li fi ka cji za

wo do -

wych, po twier dzo nych do ku men ta mi prze wi dzia ny mi w od ręb nych

prze pi sach lub prak ty ką i do świad cze niem za wo do wym, a tak że po -
rów ny wal nej od po wie dzial no ści i wy sił ku.

Rosz cze nia pra cow ni ka

Oso ba, wo bec któ rej pra co daw ca na ru szył za sa dę rów ne go trak -

to wa nia w za trud nie niu, ma pra wo do od szko do wa nia w wy so ko ści
nie niż szej niż mi ni mal ne wy na gro dze nie za pra cę.

UWA GA

Sko rzy sta nie przez pra

cow ni ka z upraw

nień przy

słu gu ją cych

z ty tu łu na ru sze nia za sa dy rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu
nie mo

że sta

no wić przy

czy ny uza

sad nia ją cej wy

po wie dze nie

przez pra co daw cę sto sun ku pra cy lub je go roz wią za nie bez wy -
po wie dze nia.

II. Mob bing

Pra co daw ca jest obo wią za ny prze ciw dzia łać mob bin go wi.

De fi ni cja: Mob bing ozna cza dzia ła nia lub za cho wa nia do ty czą ce

pra cow ni ka lub skie

ro wa ne prze

ciw ko pra

cow ni ko wi, po

le ga ją ce

na upo rczy wym i dłu go trwa łym nę ka niu lub za stra sza niu pra cow ni ka,
wy wo łu ją ce u nie go za ni żo ną oce nę przy dat no ści za wo do wej, po wo -
du ją ce lub ma ją ce na ce lu po ni że nie lub ośmie sze nie pra cow ni ka,
izo lo wa nie go lub wy eli mi no wa nie z ze spo łu współ pra cow ni ków.

Rosz cze nia pra cow ni ka

1) Pra cow nik, u któ re go mob bing wy wo łał roz strój zdro wia, mo -

że do

cho dzić od pra

co daw cy od

po wied niej su

my ty

tu łem

za dość uczy nie nia pie nięż ne go za do zna ną krzyw dę.

2) Pra cow nik, któ ry wsku tek mob bin gu roz wią zał umo wę o pra cę,

ma pra wo do cho dzić od pra co daw cy od szko do wa nia w wy so -
ko ści nie niż szej niż mi ni mal ne wy na gro dze nie za pra cę.

UWA GA

Oświad cze nie pra cow ni ka o roz wią za niu umo wy o pra cę po -
win no na stą pić na pi śmie z po da niem przy czy ny uza sad nia -
ją cej roz wią za nie umo wy.

Rosz cze nia te nie ma ją cha rak te ru al ter na tyw ne go co ozna cza,

że pra

cow nik mo

że żą

dać jed

no cze śnie za

dość uczy nie nia i od

szko do wa nia.

art. 94

Roz dział trzeci

WY NA GRO DZE NIE ZA PRA CÊ

I. Ustalanie wy na gro dze nia za pra cê

1. Wy na gro dze nie za pra cę po win no być tak usta lo ne, aby od -

po wia da ło ro dza jo wi wy ko ny wa nej pra cy i kwa li fi ka cjom wy ma ga -
nym przy jej wy

ko ny wa niu, a tak

że uwzględ

nia ło ilość i ja

kość

świad czo nej pra cy (art. 78 § 1 kp).

Aby okre

ślić wy

na gro dze nie za pra

cę, pra

co daw cy usta

la ją

w ukła dzie zbio ro wym pra cy wy so kość oraz za sa dy przy zna wa nia
pra cow ni kom sta wek wy na gro dze nia za pra cę okre ślo ne go ro dza ju
lub na okre

ślo nym sta

no wi sku, a tak

że in

nych (do

dat ko wych)

skład ni ków wy na gro dze nia.

2. Na

to miast u tych pra

co daw ców, któ

rzy za

trud nia ją co naj

mniej 20 pra cow ni ków i nie są ob ję ci za kła do wym lub po nadza kła -
do wym ukła dem zbio ro wym pra cy, wa run ki wy na gra dza nia za pra -
cę usta la się w re gu la mi nie wy na gra dza nia.

Je że li pra co daw ca za trud nia mniej niż 20 pra cow ni ków, wa run ki

wy na gra dza nia usta la pra cow ni ko wi w umo wie o pra cę.

3. Wy na gro dze nie jest istot nym ele men tem każ dej umo wy o pra -

cę. Umo wa o pra cę po win na w szcze gól no ści okre ślać wy na gro dze -
nie od po wia da ją ce ro dza jo wi wy ko ny wa nej pra cy (art. 29 § 1 kp).
Wzór umo wy o pra cę za miesz czo ny ja ko za łącz nik nr 2 do roz po rzą -
dze nia Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki So cjal nej z 28 ma ja 1996 r. w spra wie
za kre su pro

wa dze nia przez pra

co daw ców do

ku men ta cji w spra

wach zwią za nych ze sto sun kiem pra cy oraz spo so bu pro wa dze nia
akt oso bo wych (Dz. U. nr 62, poz. 286 ze zm.) ma wy zna czo ne miej -
sce do wpi sa nia usta lo ne go przez stro ny sto sun ku pra cy wy na gro -
dze nia za pra cę w po sta ci skład ni ków te go wy na gro dze nia, ich wy -
so ko ści oraz pod sta wy praw nej ich usta le nia.

Formy wynagradzania

4. Na

le ży wie

dzieć, że pra

co daw cy, two

rząc układ zbio

ro wy

pra cy czy re gu la min wy na gra dza nia na za sa dach prze wi dzia nych
w ko dek sie pra cy, mo gą wy bie rać spo śród róż nych form wy na gra -
dza nia swo ich pra cow ni ków oraz usta lać, ja kie skład ni ki ob li ga to -

ryj ne czy fa kul ta tyw ne przy słu gi wać im bę dą z ty tu łu wy ko ny wa nej
pra cy.

Pra co daw ca mo że wpro wa dzić róż ne for my wy na gra dza nia dla

róż nych grup za wo do wych, np. kie row ców, pa la czy, han dlow ców
czy dla po szcze gól nych pra cow ni ków.

Naj bar dziej po wszech ne for my wy na gra dza nia to:

wy na gra dza nie we dług cza su pra cy, np. wy na gra dza nie mie -
sięcz ne, go dzi no we, dniów ko we, ty go dnio we,

wy na gra dza nie we dług wy ni ków pra cy, któ re wy stę pu je w for -
mie wy na gra dza nia akor do we go, pro wi zyj ne go,

wy na gra dza nie pre mio we.

Wy mie nio ne for

my wy

na gra dza nia mo

gą wy

stę po wać sa

mo -

dziel nie, np. pro wi zja od sprze da ży. Mo gą być tak że łą czo ne, np.
moż na po łą czyć for mę cza so wą z pre mio wą i usta lić wy na gro dze -
nie pra

cow ni ka – 12 zł za go

dzi nę pra

cy plus pre

mia mie

sięcz -

na od 30% do 60%.

Wy na gra dza nie we dług cza su pra cy po le ga na usta le niu okre -

ślo nych sta wek za prze pra co wa nie jed no stek cza so wych, np. mie -
sią ca – 2 400 zł, go dzi ny – 10 zł/godz., dnia – 90 zł.

Wy na gra dza nie pro wi zyj ne po le ga na usta le niu wy na gro dze -

nia ja ko pro cen tu od war to ści do ko na nych przez pra cow ni ka trans -
ak cji, usług lub wpły wów od za war tych kon trak tów, np. 0,05% pro -
wi zji od utar gu mie sięcz ne go w skle pie.

Wy na gra dza nie akor do we po le ga na wy li cza niu wy na gro dze -

nia pra cow ni ka na pod sta wie wy ni ków pra cy mie rzo nych ilo ścią
wy ko na nych pro

duk tów w przy

ję tym okre

sie cza

su, np. 0,20 zł

od jed nej po ma lo wa nej bomb ki lub 0,05 zł od przy spa wa ne go ele -
men tu.

Skład ni ki wy na gro dze nia za pra cę

5. Ko deks pra cy w art. 78 § 2 wy mie nia dwa ro dza je skład ni ków

wy na gro dze nia. Są to:

skład ni ki ob li ga to ryj ne, tzn. staw ki wy na gro dze nia za pra cę
okre ślo ne go ro dza ju lub na okre ślo nym sta no wi sku,

skład ni ki fa kul ta tyw ne, tzn. do dat ko we skład ni ki, któ re zo sta -
ły przy zna ne pra cow ni ko wi na mo cy prze pi sów pła co wych
obo wią zu ją cych u da ne go pra co daw cy.

Skład ni kiem ob li ga to ryj nym jest z re gu ły wy na gro dze nie za sad -

ni cze okre ślo ne staw ką mie sięcz ną, (np. 1 670 zł), staw ką go dzi no -
wą (np. 8,50 zł/godz.) lub staw ką pro wi zyj ną.

Prze pi sy pła co we mo gą usta lać ta be le sta wek, np. re gu la min

wy na gra dza nia mo że prze wi dy wać, że za pra cę na sta no wi sku spe -
cja li sty ds. mar

ke tin gu przy

słu gu je wy

na gro dze nie w prze

dzia le

od 1 000 zł do 2 500 zł, a na sta no wi sku kie row cy staw ki go dzi no -
we kształ tu ją się w prze dzia le od 6 zł/godz. do 13 zł/godz.

To, w ja kiej wy so ko ści pra cow nik otrzy ma wy na gro dze nie, bę -

dzie za le ża ło od usta leń, ja kie za pad ną przy pod pi sy wa niu umo wy
o pra cę. Pra co daw ca przy za trud nia niu pra cow ni ka na sta no wi sku
kie row cy mo że brać pod uwa gę np. kwa li fi ka cje pra cow ni ka, je go
do świad cze nie, czy bez wy pad ko wą jaz dę sa mo cho dem i za pro po -
no wać od po wied nią wy so kość staw ki go dzi no wej.

UWA GA

Je że li pra co daw ca w umo wie o pra cę usta li wy na gro dze nie w wy -
so ko ści niż szej niż prze wi du je to np. re gu la min wy na gra dza nia,
pra cow ni ko wi bę dzie przy słu gi wa ło rosz cze nie o wy pła tę wy -
na gro dze nia w wy so ko ści prze wi dzia nej w tym re gu la mi nie.

Sąd Naj wyż szy w uchwa le z 12 ma ja 1981 r. (sygn. akt I PZP 6/81,

OSNCP nr 11, poz. 210) stwier dził, że „je że li umo wa o pra cę okre śla
za sad ni cze wy na gro dze nie za pra cę pra cow ni ka w wy so ko ści niż -
szej od wy na gro dze nia, ja kie pra cow nik ten otrzy mał by przy za sto -
so wa niu wła ści we go prze pi su pła co we go, pra cow ni ko wi przy słu gu -
je rosz cze nie o róż ni cę wy na gro dze nia za okres nie przedaw nio ny
tak że wów czas, gdy in ne skład ni ki wy na gro dze nia okre ślo ne w umo -
wie po wy żej mi ni mal nych sta wek kształ tu ją się zgod nie z prze pi sa mi
pła co wy mi”.

UWA GA

Je że li na to miast w umo wie o pra cę zo sta nie usta lo ne wy na gro -
dze nie za sad ni cze w wy so ko ści wyż szej, niż prze wi du ją to prze -
pi sy pła co we, pra co daw ca ma obo wią zek do ko ny wa nia wy pła ty
wy na gro dze nia w usta lo nej wy so ko ści. Skut ki fi nan so we nad -
pła ty ob cią żą pra co daw cę. W ce lu pra wi dło we go usta le nia wy -
na gro dze nia bę dzie on mu siał do ko nać wy po wie dze nia zmie -
nia ją ce go w try bie art. 42 § 1–3 kp.

Do dat ko we skład ni ki wy na gro dze nia

Do dat ko wy mi skład ni ka mi wy na gro dze nia pra cow ni ka mo gą być:

pre mie, np. mie sięcz ne, kwar tal ne, rocz ne, mo ty wa cyj ne itp.

na gro dy jed no ra zo we, okre so we, za speł nie nie okre ślo ne go
za da nia itp.

do dat ki, np.:

– sta żo wy,

– funk cyj ny, bry ga dzi stow ski,

– za pra cę zmia no wą,

– za pra cę w wa run kach szko dli wych,

– za zna jo mość ję zy ków ob cych,

– za pra cę przy kom pu te rze.

Prze pi sy pła co we prze wi du ją ce pra wo do do dat ko wych skład ni -

ków wy na gro dze nia po win ny do kład nie okre ślić, kie dy, w ja kiej wy -
so ko ści i na ja kich za sa dach bę dą one wy pła ca ne.

II. Wy na gro dze nie za czas nie wy ko ny wa nia pra cy

Wy na gro dze nie przy

słu gu je za pra

cę wy

ko na ną. Na

to miast

za czas nie wy ko ny wa nia pra cy pra cow nik za cho wu je pra wo do wy -
na gro dze nia tyl ko wów czas, gdy prze pi sy pra wa pra cy tak sta no wią
(art. 80 kp).

Na le ży uwzględ nić to, że w pew nych sy tu acjach pra co daw ca

bę dzie miał obo wią zek wy pła ce nia pra cow ni ko wi wy na gro dze nia,
mi mo że nie wy ko ny wał on żad nej pra cy.

Je że li cho dzi o prze pi sy za war te w ko dek sie pra cy i ak tach wy -

ko naw czych do ko dek su, to pra cow nik za cho wu je pra wo do wy na -
gro dze nia m.in. w na stę pu ją cych sy tu acjach:

za czas zwol nie nia od pra cy na po szu ki wa nie pra cy (art. 37
§ 1 kp),

za czas nie prze pra co wa ny w związ ku ze zmniej sze niem wy -
mia ru cza su pra cy pra cow ni kom, o któ rych mo wa w art. 129

kp (do ty czy m.in. pra cow nic w cią ży),

za czas zwol nie nia od pra cy na 2 dni na opie kę nad dziec -
kiem do lat 14 (art. 188 kp).

za czas zwol nie nia od pra cy cię żar nej pra cow ni cy na za le -
co ne przez le

ka rza ba

da nia le

kar skie prze

pro wa dza ne

w związ ku z cią żą (art. 185 § 2 kp),

za czas po wstrzy my wa nia się od wy ko ny wa nia pra cy lub
od da le nia się z miej sca pra cy ze wzglę du na za ist nie nie
bez po śred nie go za gro że nia dla zdro wia lub ży cia pra cow -
ni ka (art. 210 § 3 kp),

za czas prze

pro wa dza nia ba

dań le

kar skich okre

so wych

i kon tro l nych (art. 229 § 2 i § 3 kp),

za czas szko le nia w za kre sie bez pie czeń stwa i hi gie ny pra -
cy (art. 237

§ 3 kp),

za czas uczest

nic twa w po

sie dze niu ko

mi sji bez

pie czeń -

stwa i hi

gie ny pra

cy w cha

rak te rze człon

ka tej ko

mi sji

(art. 237

§ 2 kp),

za czas uczest nic twa w po sie dze niu ko mi sji po jed naw czej
w cha rak te rze człon ka tej ko mi sji (art. 257 kp),

za okres nie zdol no ści do pra cy wsku tek cho ro by (art. 92 kp),

za czas zwol nień od pra cy oraz uspra wie dli wio nej nie obec -
no ści w pra cy w przy pad kach prze wi dzia nych w roz po rzą -
dze niu Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki So cjal nej z 15 ma ja 1996 r.
w spra wie spo so bu uspra wie dli wia nia nie obec no ści w pra -
cy oraz udzie la nia pra cow ni kom zwol nień od pra cy (Dz. U.
nr 60, poz. 281).

Za czas nie wy ko ny wa nia pra cy pra cow ni ko wi przy słu gu je wy na -

gro dze nie, ob li cza ne we dług za sad za war tych w § 5 roz po rzą dze nia
Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki So cjal nej z 29 ma ja 1996 r. w spra wie spo -
so bu usta

la nia wy

na gro dze nia w okre

sie nie

wy ko ny wa nia pra

oraz wy na gro dze nia sta no wią ce go pod sta wę ob li cza nia od szko do -
wań, od praw, do dat ków wy rów naw czych do wy na gro dze nia oraz
in nych na leż no ści prze wi dzia nych w ko dek sie pra cy (Dz. U. nr 62,
poz. 289 ze zm.).

Przy usta la niu wy na gro dze nia za czas zwol nie nia od pra cy oraz

za czas nie wy ko ny wa nia pra cy, gdy prze pi sy prze wi du ją za cho wa -
nie przez pra cow ni ka pra wa do wy na gro dze nia, sto su je się za sa dy
obo wią zu ją ce przy usta

la niu wy

na gro dze nia za urlop, z tym że

skład ni ki wy na gro dze nia usta la ne w wy so ko ści prze cięt nej ob li cza
się z mie sią ca, w któ rym przy pa dło zwol nie nie od pra cy lub okres
nie wy ko ny wa nia pra cy.

III. Go to woœæ do pra cy

Mo że się zda rzyć, że pra cow nik, mi mo że był do te go go to wy,

nie mógł pra

cy wy

ko nać. Zgodnie z przepisami pra

cow ni ko wi

za czas nie wy ko ny wa nia pra cy, je że li był go tów do jej wy ko ny wa nia,
a do znał prze szkód z przy czyn do ty czą cych pra co daw cy, przy słu -
gu je wy na gro dze nie wy ni ka ją ce z je go oso bi ste go za sze re go wa nia,
okre ślo ne go staw ką go dzi no wą lub mie sięcz ną, a je że li ta ki skład -
nik wy na gro dze nia nie zo stał wy od ręb nio ny przy okre śla niu wa run -
ków wy na gra dza nia – 60% wy na gro dze nia. W każ dym przy pad ku
wy na gro dze nie to nie mo że być jed nak niż sze od wy so ko ści mi ni -
mal ne go wy na gro dze nia za pra cę (art. 81 § 1 kp).

Aby pra cow nik otrzy mał wy na gro dze nie za czas prze rwy w pra cy,

mu szą być speł nio ne łącz nie dwa wa run ki: po pierw sze, mu si być go -
to wy do jej wy ko ny wa nia, a po dru gie, nie moż ność wy ko na nia pra cy
musi wy ni kać z prze szkód le żą cych po stro nie pra co daw cy.

IV. Na czym polega go to woœæ do pra cy?

Go to wość do pra cy pra cow ni ka po le ga na tym, że po zo sta je on

w sta nie fi zycz nej oraz psy chicz nej zdol no ści do wy ko ny wa nia pra -
cy, a tak że wy ra ża wo lę do jej świad cze nia. Na to miast prze szko dy
do ty czą ce pra co daw cy to przy czy ny za wi nio ne lub nie za wi nio ne
przez pra co daw cę lecz unie moż li wia ją ce pra cow ni ko wi wy ko ny wa -
nie pra cy. Ta ką prze szko dą mo że być np. od mo wa do pusz cze nia
pra cow ni ka do pra cy, po mi mo te go, że po sia da on pra wo moc ne
orze cze nie są du pra cy o przy wró ce niu go do pra cy.

Naj czę ściej jed nak wy na gro dze nie jest wy pła ca ne za czas prze -

sto ju, czy li za czas nie wy ko ny wa nia pra cy z po wo du wstrzy ma nia
pro ce su pra cy.

V. Prze stój

Prze stój mo że być spo wo do wa ny np.:

bra kiem su row ca,

bra kiem do pły wu ener gii,

awa rią ma szyn.

Prze stój mo że być tak że wy ni kiem nie wła ści wej de cy zji oso by od -

po wie dzial nej za prze bieg pro ce su pro duk cyj ne go. Mo że być po nad -
to wy ni kiem błę du pra cow ni ka ob słu gu ją ce go ja kieś urzą dze nie lub

po pro stu nie wła ści wym wy ko na niem pra cy skut ku ją cym wstrzy ma -
niem ko lej nych prac, np. bu dow la nych.

Prze stój mo że być za wi nio ny lub nie za wi nio ny przez pra cow ni -

ka. Pra cow ni ko wi za czas nie za wi nio ne go prze sto ju przy słu gu je wy -
na gro dze nie wy ni ka ją ce z je go oso bi ste go za sze re go wa nia, okre -
ślo ne go staw ką go dzi no wą lub mie sięcz ną, a je że li ta ki skład nik wy -
na gro dze nia nie zo

stał wy

od ręb nio ny przy okre

śla niu wa

run ków

wy na gra dza nia – 60% wy na gro dze nia. Wy na gro dze nie to nie mo że
być jed

nak niż

sze od wy

so ko ści mi

ni mal ne go wy

na gro dze nia

za pra cę. Je że li na to miast prze stój na stą pił z wi ny pra cow ni ka, wy -
na gro dze nie nie przy słu gu je.

Pra cow nik wy

na gra dza ny jest we

dług sta

łej staw

ki mie

sięcz -

nej 900 zł. Otrzy mu je tak że pre mię mie sięcz ną w wy so ko ści od 20%
do 50%. W lip cu na sku tek prze sto ju spo wo do wa ne go awa rią ma -
szyn pra cow nik nie świad czył pra cy.

Za czas nie wy ko ny wa nia pra cy przez mie siąc pra cy z po wo du

prze sto ju pra cow nik otrzy ma wy na gro dze nie prze sto jo we w wy so -
ko ści 900 zł.

Przy usta la niu wy na gro dze nia okre ślo ne go pro cen to wo w ce lu

ob li cze nia wy

na gro dze nia za czas nie

wy ko ny wa nia pra

cy, je

że li

pra cow nik był go tów do jej wy ko na nia oraz za czas nie za wi nio ne go
przez pra

cow ni ka prze

sto ju sto

su je się za

sa dy obo

wią zu ją ce

przy usta la niu wy na gro dze nia za urlop (§ 4 roz po rzą dze nia Mi ni stra
Pra cy i Po li ty ki So cjal nej z 29 ma ja 1996 r. w spra wie spo so bu usta -
la nia wy na gro dze nia w okre sie nie wy ko ny wa nia pra cy).

VI. Gdy pracodawca powierzy inn¹ pracê w czasie

przestoju

Na czas prze sto ju pra co daw ca mo że po wie rzyć pra cow ni ko wi in -

ną od po wied nią pra cę, za któ rej wy ko na nie przy słu gu je wy na gro dze -
nie prze wi dzia ne za tę pra cę, nie niż sze jed nak od wy na gro dze nia ja -
kie przy słu gi wa ło by za czas nie za wi nio ne go prze sto ju. W przy pad ku
gdy prze stój na stę pu je z wi ny pra cow ni ka, pra co daw ca wy pła ca pra -
cow ni ko wi wy łącz nie wy na gro dze nie prze wi dzia ne za wy ko na ną pra -
cę (art. 81 § 3 kp).

Przy kład

W prak ty ce mo że wy stą pić tak że przy pa dek prze sto ju spo wo do -

wa ny wa run ka mi at mos fe rycz ny mi. Czy za czas ta kie go prze sto ju
pra co daw ca mu si pra cow ni ko wi wy pła cić wy na gro dze nie, czy nie
ma ta kie go obo wiąz ku?

Wy na gro dze nie za czas prze sto ju spo wo do wa ne go wa run ka mi

at mos fe rycz ny mi przy słu gu je pra cow ni ko wi za trud nio ne mu przy pra -
cach uza leż nio nych od tych wa run ków, je że li prze pi sy pra wa pra cy
tak sta no wią (art. 81 § 4 kp). Przy po mnij my, że prze pi sa mi pra wa
pra cy są np. ukła dy zbio ro we pra cy czy re gu la mi ny wy na gra dza nia.
Je że li za tem prze wi du ją one pra wo pra cow ni ka do wy na gro dze nia
w ta kim przy pad ku, to pra co daw ca jest zo bo wią za ny do do ko na nia
wy pła ty.

Je że li na to miast na czas ta kie go prze sto ju po wie rza sie pra cow ni -

ko wi in ną pra cę, to bę dzie mu przy słu gi wa ło wy na gro dze nie prze wi -
dzia ne za wy ko na ną pra cę, chy ba że prze pi sy pra wa pra cy, np. re gu -
la mi ny wy na gra dza nia, prze wi du ją wte dy pra wo do wy na gro dze nia
jak za czas nie za wi nio ne go prze sto ju.

VII. Wynagrodzenie za wadliwie wykonan¹ pracê

W prak ty ce mo

że wy

stą pić sy

tu acja, że pra

cow nik źle wy

ko -

na swo ją pra cę. I wte dy za wa dli we wy ko na nie z je go wi ny pro duk -
tów lub usług wy na gro dze nie nie bę dzie mu przy słu gi wać. Je że li
na to miast wsku tek wa dli wie wy ko na nej pra cy z wi ny pra cow ni ka
na stą pi ob ni że nie ja ko ści pro duk tu lub usłu gi, je go wy na gro dze nie
ule gnie od po wied nie mu zmniej sze niu (art. 82 § 1 kp).

Pa mię tać na le ży, że je że li wa dli wość pro duk tu lub usłu gi zo sta nie

usu nię ta przez pra cow ni ka, to bę dzie mu przy słu gi wać wy na gro dze -
nie od po wied nie do ja ko ści pro duk tu lub usłu gi, z tym że za czas
pra cy przy usu wa niu wa dy wy na gro dze nie nie bę dzie przy słu gi wać.

Pra cow nik za trud nio ny jest na sta no wi sku mon te ra. W lip cu w wy -

ni ku za nie dba nia nie pra wi dło wo zmon to wał 21 pod ze spo łów. Pra co -
daw ca wy pła ci mu w tym mie sią cu wy na gro dze nie za pra cę po mniej -
szo ne o wa dli wie zmon to wa ne pod ze spo ły. Za zmon to wa nie jed ne go
pod ze spo łu pra cow ni ko wi przy słu gu je wy na gro dze nie w wy so ko ści
0,80 zł, a za tem je go wy na gro dze nie ule gnie zmniej sze niu o 16,80 zł.

Przy kład

VIII. Nor my pra cy

Je że li jest to uza sad nio ne ro dza jem pra cy, np. pra ca na akord,

to pra co daw ca mo że sto so wać nor my pra cy, któ re sta no wią mier nik
na kła du pra cy, jej wy daj no ści i ja ko ści (art. 83 § 1 kp).

Nor my pra cy są usta la ne z uwzględ nie niem osią gnię te go po zio -

mu tech ni ki i or ga ni za cji pra cy i mo gą być zmie nia ne w mia rę wdra -
ża nia tech nicz nych i or ga ni za cyj nych uspraw nień za pew nia ją cych
wzrost wy daj no ści pra cy.

Prze kra cza nie norm pra cy nie sta no wi pod sta wy do ich zmia ny,

je że li jest ono wy

ni kiem zwięk

szo ne go oso

bi ste go wkła

du pra

pra cow ni ka lub je go spraw no ści za wo do wej.

Je że li w fir

mie obo

wią zu ją nor

my pra

cy, to w przy

pad ku ich

zmia ny, czy li wpro wa dze nia no wej nor my, pra co daw ca ma obo wią -
zek po wia do mie nia o tym pra cow ni ków z wy prze dze niem co naj -
mniej dwu ty go dnio wym.

IX. Ochro na wy na gro dze nia za pra cê

Prze pi sy ko

dek su pra

cy na

kła da ją na każ

de go pra

co daw cę

obo wią zek m.in.:

wy pła ty wy na gro dze nia w umó wio nej wy so ko ści, nie mniej -
szej niż wy ni ka ją ca z prze pi sów o wy na gra dza niu lub umo -
wy o pra cę oraz usta wy o mi ni mal nym wy na gro dze niu pra -
cow ni ków,

wy pła ty wy na gro dze nia w sta łym i usta lo nym ter mi nie,

do ko na nia wy pła ty do rąk pra cow ni ka, chy ba że obo wią zek
ten zo sta nie speł nio ny w in nej for mie,

udostęp nie nia pra

cow ni ko wi do wglą

du do

ku men tów,

na pod sta wie któ rych zo sta ło ob li czo ne je go wy na gro dze nie,

do ko ny wa nia od li czeń i po trą ceń z wy na gro dze nia pra cow ni ka
tyl ko w gra ni cach okre ślo nych prze pi sa mi prawa.

Wy pła ty wy na gro dze nia za pra cę na le ży do ko ny wać co naj mniej

raz w mie sią cu, w sta łym i usta lo nym z gó ry ter mi nie (art. 85 § 1 kp).
Mo że to być np. 25 czy 28 dzień każ de go mie sią ca.

Wy na gro dze nie za pra

cę płat

ne raz w mie

sią cu wy

pła ca się

z do łu, nie zwłocz nie po usta le niu je go peł nej wy so ko ści, nie póź niej
jed nak niż w cią

gu pierw

szych 10 dni na

stęp ne go mie

sią ca ka

lenda rzo we go. Moż

na za tem do

ko ny wać wy

pła ty wy

na gro dze nia

każ de go 5 czy 8 dnia da ne go mie sią ca.

Wy pła ty wy na gro dze nia moż na tak że do ko ny wać czę ściej niż

raz w mie sią cu. Je że li jest to uza sad nio ne np. skom pli ko wa nym
roz li cze niem cza su pra cy, pra co daw ca mo że do re gu la mi nu pra -
cy wpro wa dzić za pis, że wy pła ta wy na gro dze nia bę dzie do ko ny -
wa na np. 24 dnia każ de go mie sią ca w for mie za licz ki na po czet
wy na gro dze nia, a na stęp nie 5 dnia na stęp ne go mie sią ca pra -
cow ni kom wy pła ca ne bę dzie wy rów na nie, czy li po zo sta ła część
na leż ne go wy na gro dze nia.

Je że li usta lo ny w re gu la mi nie pra cy dzień wy pła ty wy na gro dze -

nia za pra cę jest dniem wol nym od pra cy, np. jest to nie dzie la lub
dzień wol

ny w pię

cio dnio wym ty

go dniu pra

cy, wy

na gro dze nie

należy wy pła cić w dniu po prze dza ją cym.

W przy pad ku skład ni ków wy na gro dze nia za pra cę, przy słu gu ją -

cych pra cow ni ko wi za okre sy dłuż sze niż je den mie siąc, wy pła ty
do ko nu je się z do łu w ter mi nach okre ślo nych w prze pi sach pra wa
pra cy, np. re gu la mi nie pra cy.

Należy pa

mię tać, że pra co daw cy po no szą ry

zy ko zwią

za ne

z za trud nia niem pra cow ni ków, a za tem są od po wie dzial ni za ter -
mi no we prze ka zy wa nie wy na gro dze nia. Do ty czy to za rów no wy -
pła ty wy na gro dze nia w sie dzi bie fir my, jak i prze sy ła nia wy na gro -
dze nia na kon to ban ko we pra cow ni ka.

UWA GA

Wy na gro dze nie pra cow ni ka po win no być prze ka za ne przez
służ by księ go wo ści od po wied nio wcze śniej, tak aby w dniu
wy pła ty, usta lo nym w re gu la mi nie pra cy, zna la zło się na kon -
cie pra cow ni ka.

Do obo wiąz ków pra co daw ców za trud nia ją cych po wy żej 20 pra -

cow ni ków na le ży okre śle nie za rów no ter mi nu, miej sca, jak i cza su
wy pła ty wy na gro dze nia za pra cę w re gu la mi nie pra cy. Je że li na to -
miast pra co daw ca za trud nia mniej niż 20 pra cow ni ków, to o ter mi nie,
miej scu i cza

sie wy

pła ty wy

na gro dze nia in for mu je pra

cow ni ków

na pi śmie (art. 29 § 3 kp).

Je że li obo

wią zu je układ zbio

ro wy pra

cy – to ter

min, miej

sce

i czas wy pła ty wy na gro dze nia moż na usta lić al bo w re gu la mi nie
pra cy al bo w ukła dzie zbio ro wym pra cy.

Należy pamiętać, że na żą

da nie pra

cow ni ka ist

nie je obo

wią zek

udo stęp nie nia do wglą du do ku men tów, na pod sta wie któ rych zo sta ło
ob li czo ne je go wy na gro dze nie. Pra cow nik ma bo wiem pra wo za po -
zna nia się za rów no ze spo so bem, me to dą, jak i pod sta wą praw ną do -
ko na nych ob li czeń wy na gro dze nia za wy ko na ną pra cę, w tym tak że
wy na gro dze nia za go dzi ny nad licz bo we, in nych skład ni ków, wy na gro -
dze nia za urlop czy na leż no ści ze sto sun ku pra cy ta kich jak od pra wa
pie nięż na, od szko do wa nia itp.

X. For ma wy p³a ty wy na gro dze nia za pra cê

Wy pła ty wy na gro dze nia do ko nu je się w for mie pie nięż nej. Na -

to miast czę ścio we speł nie nie wy na gro dze nia w in nej for mie niż pie -
nięż na jest do pusz czal ne tyl ko wów czas, gdy prze wi du ją to usta wo -
we prze pi sy pra wa pra cy lub układ zbio ro wy pra cy.

UWA GA

Je że li w fir mie nie ma ukła du zbio ro we go pra cy, a ta kie go
roz wią za nia nie prze wi du ją obo wią zu ją ce prze pi sy z za kre su
pra wa pra cy, to nie jest do pusz czal ne wy pła ca nie pra cow ni -
kom wy na gro dze nia w in nej for mie niż pie nięż na, np. w na -
tu rze ja ko de pu tat.

Obo wią zek wy pła ce nia wy na gro dze nia mo że być speł nio ny w in -

ny spo sób niż do rąk pra cow ni ka, je że li tak sta no wi układ zbio ro wy
pra cy lub pra cow nik uprzed nio wy ra zi na to zgo dę na pi śmie (art. 86
§ 3 kp). Pra co daw ca, u któ re go nie ma ukła du zbio ro we go pra cy, bę -
dzie mógł prze ka zy wać wy na gro dze nie pra cow ni ka na je go kon to
ban ko we pod jed nym wa run kiem. Aby by ło to moż li we, pra cow nik
mu si wy ra zić na to zgo dę na pi śmie i uprzed nio oczy wi ście otwo rzyć
so bie ra chu nek oszczęd no ścio wo -roz li cze nio wy w ban ku. Brak zgo -
dy pra cow ni ka spo wo du je, że wy pła ta wy na gro dze nia bę dzie mu sia -
ła na stę po wać do je go rąk, czy li w ka sie fir my.

XI. Gdy pracodawca nie wyp³aca wy na gro dze nia

Je że li pra co daw ca opóź nia się z wy pła tą wy na gro dze nia za pra -

cę, pra cow ni ko wi przy słu gu je pra wo żą da nia od se tek usta wo wych
z ty tu łu zwło ki w wy pła cie. Dniem wy pła ty wy na gro dze nia za pra cę

jest dzień okre ślo ny w re gu la mi nie pra cy i je że li w tym dniu nie na -
stę pu je wy pła ta, a np. do pie ro po 5 dniach, to pra cow nik, na pod -
sta wie art. 481 ko dek su cy wil ne go w związ ku z art. 300 kp, mo że
wy stą pić z rosz cze niem o wy pła ce nie od se tek.

Zgod nie z wy

ro kiem Są

du Naj

wyż sze go z 26 lu

te go 1975 r.,

(sygn. akt I PR 31/75, PiZS 1976/5/69) „w przy pad kach nie wy pła -
ce nia wy na gro dze nia za pra cę w usta lo nym ter mi nie, pra cow nik
mo że żą dać od se tek usta wo wych, cho ciaż by nie po niósł z te go
po wo du żad nej szko dy, a opóź nie nie by ło na stęp stwem oko licz -
no ści, za któ re pra co daw ca nie po no si od po wie dzial no ści”.

Po nad to w uchwa le z 19 wrze śnia 2002 r. (sygn. akt III PZP 18/02)
Sąd Naj wyż szy stwier dził, że „od set ki z ty tu łu opóź nie nia w wy -
pła cie wy

na gro dze nia za pra

cę przy

słu gu ją pra

cow ni ko wi

za czas opóź nie nia tak że w czę ści, od któ rej pra co daw ca od pro -
wa dził skład ki na ubez pie cze nia spo łecz ne i zdro wot ne oraz za -
licz kę na po da tek do cho do wy od osób fi zycz nych”.

Je że li pra co daw ca czę sto na ru szał by swój ko dek so wy obo wią -
zek (art. 94 pkt 5) czy li nie wy pła cał by ter mi no wo i w pra wi dło -
wej wy so ko ści wy na gro dze nia za pra cę, pra cow nik mógł by po -
trak to wać to ja ko cięż kie na ru sze nie pod sta wo wych obo wiąz -
ków pra co daw cy. W kon se kwen cji mógł by sko rzy stać z moż li -
wo ści, ja ką da je mu prze pis art. 55 § 1

kp, tzn. roz wią zać z pra -

co daw cą umo wę o pra cę bez wy po wie dze nia.

UWA GA

Gdy by pra cow nik roz wią zał umo wę o pra cę w try bie okre ślo -
nym w art. 55 § 1

kp, czy li z po wo du cięż kie go na ru sze nia

pod sta wo wych obo wiąz ków przez pra co daw cę, to przy słu gu -
je mu od szko do wa nie w wy so ko ści wy na gro dze nia za okres
wy po wie dze nia umo wy o pra cę. A je że li umo wa o pra cę by ła
za war ta na czas okre ślo ny lub na czas wy ko na nia okre ślo nej
pra cy – w wy so ko ści wy na gro dze nia za okres 2 ty go dni.

Każ dy pra cow nik, któ re mu pra co daw ca nie wy pła ci ter mi no wo

lub w ogó le nie wy pła ci wy na gro dze nia za pra cę lub na leż ne go ze

Orzecz nic two Są du Naj wyż sze go

sto sun ku pra

cy świad

cze nia mo

że swo

ich rosz

czeń do

cho dzić

na dro dze są do wej (art. 242 § kp). Po stę po wa nie są do we dla pra -
cow ni ka wol ne jest od opłat są do wych. Je że li u pra co daw cy dzia ła
za kła do wa or ga ni za cja związ ko wa, to wspól nie z nią pra co daw ca
mo że po wo łać ko mi sję po jed naw czą. Do jej upraw nień bę dzie na -
le ża ło po lu bow ne za ła twia nie spo rów o rosz cze nia pra cow ni ków ze
sto sun ku pra cy (art. 244 kp), w tym tak że rosz czeń do ty czą cych wy -
pła ty wy na gro dze nia za pra cę i in nych świad czeń.

XII. Po tr¹ ce nia z wy na gro dze nia za pra cê

1. Z wy na gro dze nia za pra cę po od li cze niu skła dek na ubez pie -

cze nia spo łecz ne oraz za licz ki na po da tek do cho do wy od osób fi -
zycz nych – pod le ga ją po trą ce niu tyl ko na stę pu ją ce na leż no ści:

1) su my eg

ze kwo wa ne na mo

cy ty

tu łów wy

ko naw czych

na za spo ko je nie świad czeń ali men ta cyj nych,

2) su my eg ze kwo wa ne na mo cy ty tu łów wy ko naw czych na po -

kry cie na leż no ści in nych niż świad cze nia ali men ta cyj ne,

3) za licz ki pie nięż ne udzie lo ne pra cow ni ko wi,
4) ka ry pie nięż ne prze wi dzia ne w art. 108.

2. Po trą ceń do ko nu je się w po da nej wy żej ko lej no ści.

Po trą ce nia mo gą być do ko ny wa ne w na stę pu ją cych gra ni cach:

1) w ra zie eg ze ku cji świad czeń ali men ta cyj nych – do wy so ko -

ści trzech pią tych wy na gro dze nia,

2) w ra zie eg

ze ku cji in

nych na

leż no ści lub po

trą ca nia za

li -

czek pie nięż nych – do wy so ko ści po ło wy wy na gro dze nia.

Po trą ce nia sum eg

ze kwo wa nych na mo

cy ty

tu łów wy

ko naw -

czych, na po kry cie in nych na leż no ści niż świad cze nia ali men ta cyj -
ne oraz za licz ki pie nięż ne nie mo gą prze kra czać po ło wy wy na gro -
dze nia, a łącz nie z po trą ce nia mi na za spo ko je nie świad czeń ali men -
ta cyj nych – 3/5 wy na gro dze nia.

3. Na gro da z za kła do we go fun du szu na gród, do dat ko we wy na -

gro dze nie rocz ne oraz na leż no ści przy słu gu ją ce pra cow ni kom z ty -
tu łu udzia łu w zy sku lub w nad wyż ce bi lan so wej pod le ga ją eg ze ku -
cji na za spo ko je nie świad czeń ali men ta cyj nych do peł nej wy so ko ści.

4. Z wy na gro dze nia za pra cę od li cza się, w peł nej wy so ko ści,

kwo ty wy pła co ne w po przed nim ter mi nie płat no ści za okres nie -

obec no ści w pra cy, za któ ry pra cow nik nie za cho wu je pra wa do wy -
na gro dze nia.

5. Przy za cho wa niu wy żej opi sa nych za sad po trą ceń na za spo ko -

je nie świad czeń ali men ta cyj nych pra co daw ca mo że do ko ny wać rów -
nież bez po stę po wa nia eg ze ku cyj ne go, z wy jąt kiem przy pad ków gdy:

a) świad cze nia ali men ta cyj ne ma ją być po trą ca ne na rzecz

kil ku wie rzy cie li, a łącz na su ma, któ ra mo że być po trą co -
na, nie wy star cza na peł ne po kry cie wszyst kich na leż no ści
ali men ta cyj nych,

b) wy na gro dze nie za pra cę zo sta ło za ję te w try bie eg ze ku cji

są do wej lub ad mi ni stra cyj nej.

Po trą ceń, o któ rych mo wa wy żej pra co daw ca do ko nu je na wnio -

sek wie rzy cie la na pod sta wie przed ło żo ne go przez nie go ty tu łu wy -
ko naw cze go.

UWA GA

Na leż no ści in ne niż wy żej wy mie nio ne mo gą być po trą ca ne
z wy na gro dze nia pra cow ni ka tyl ko za je go zgo dą wy ra żo ną
na pi śmie.
W ta

kim przy pad ku wol na od po trą ceń jest kwo ta wy

na gro-

dze nia za pra cę w wy so ko ści okre ślo nej w art. 87

§ 1 pkt 1 ko -

dek su pra cy przy po trą ca niu na leż no ści na rzecz pra co daw -
cy, oraz 80% kwo ty okre ślo nej w art. 87

§ 1 pkt 1 – przy po -

trą ca niu in nych na leż no ści niż na rzecz pra co daw cy.

XIII. In ne œwiad cze nia zwi¹ za ne z pra c¹

1. Wy na gro dze nie za okres cho ro by

Za czas nie zdol no ści pra cow ni ka do pra cy wsku tek:

1) cho ro by lub od osob nie nia w związ ku z cho ro bą za kaź ną

– trwa ją cej łącz nie do 33 dni w cią gu ro ku ka len da rzo we go
– pra cow nik za cho wu je pra wo do 80% wy na gro dze nia, chy -
ba że obo wią zu ją ce u da ne go pra co daw cy prze pi sy pra wa
pra cy prze wi du ją wyż sze wy na gro dze nie z te go ty tu łu,

2) wy pad ku w dro dze do pra cy lub z pra cy al bo cho ro by przy -

pa da ją cej w cza sie cią ży, pra cow nik w tym cza sie za cho -
wu je pra wo do 100% wy na gro dze nia,

art. 92 kp

3) pod da nia się nie zbęd nym ba da niom le kar skim prze wi dzia -

nym dla kan dy da tów na daw ców ko mó rek, tka nek i na rzą -
dów oraz pod da nia się za bie go wi po bra nia ko mó rek, tka -
nek i na rzą dów – w okre sie 33 dni – pra cow nik za cho wu je
pra wo do 100% wy na gro dze nia.

1. Wy na gro dze nie, o któ rym wy żej mo wa ob li cza się we dług za -

sad obo wią zu ją cych przy usta la niu pod sta wy wy mia ru za sił ku cho -
ro bo we go i wy pła ca za każ dy dzień nie zdol no ści do pra cy, nie wy -
łą cza jąc dni wol nych od pra cy.

Wy na gro dze nie, o któ rym wy żej mo wa:

1) nie ule ga ob ni że niu w przy pad ku ogra ni cze nia pod sta wy

wy mia ru za sił ku cho ro bo we go,

2) nie przy słu gu je w przy pad kach, w któ rych pra cow nik nie

ma pra wa do za sił ku cho ro bo we go.

2. Za czas nie zdol no ści do pra cy z po wo dów wy żej wy mie nio -

nych trwa ją cej łącz nie dłu żej niż 33 dni w cią gu ro ku ka len da rzo we -
go, pra

cow ni ko wi przy

słu gu je za

si łek cho

ro bo wy na za

sa dach

okre ślo nych w od ręb nych prze pi sach.

2. Od pra wa ren to wa lub eme ry tal na

1. Pra cow ni ko wi speł nia ją ce mu wa run ki upraw nia ją ce do ren ty

z ty tu łu nie zdol no ści do pra cy lub eme ry tu ry, któ re go sto su nek pra -
cy ustał w związ ku z przej ściem na ren tę lub eme ry tu rę, przy słu gu -
je od pra wa pie nięż na w wy so ko ści jed no mie sięcz ne go wy na gro -
dze nia. Pra cow nik, któ ry otrzy mał od pra wę, nie mo że po now nie na -
być do niej pra wa.

Spo sób na by wa nia pra wa do od pra wy ilu stru je bo ga te orzecz -

nic two Są du Naj wyż sze go:

2002.06.04 wy rok SN I PKN 346/01 „Pra wo Pra cy” 2003/1/35
Speł nie nie przez pra cow ni ka wa run ków upraw nia ją cych do ren -

ty z ty tu łu nie zdol no ści do pra cy lub eme ry tu ry nie stwa rza dla żad -
nej ze stron obo wiąz ku roz wią za nia sto sun ku pra cy. Dla te go też za -
cho wa nie pro wa dzą ce do usta nia sto sun ku pra cy w związ ku z na -
by ciem upraw nień eme ry tal nych lub ren to wych mu si przy brać for -
mę praw ną roz wią za nia lub wy ga śnię cia sto sun ku pra cy, okre ślo ną
w prze pi sach pra wa pra cy. Pra cow nik po bie ra ją cy eme ry tu rę w cza -

Orzecz nic two Są du Naj wyż sze go

art. 92

sie nie prze rwa nie trwa ją ce go sto sun ku pra cy prze cho dzi na eme ry -
tu rę do pie ro po usta niu te go za trud nie nia.

2001.01.11 wy rok SN I PKN 187/00 OSNP 2002/18/429
Od pra wa eme

ry tal na przy

słu gu je pra

cow ni ko wi tak

że w ra

zie

przej ścia na wcze śniej szą eme ry tu rę.

2000.11.16 wy rok SN I PKN 81/00 OSNP 2002/11/265
Roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia przez pra cow -

ni ka z wi ny pra co daw cy (art. 55 § 1

kp) nie mo że być uzna ne za

usta nie sto sun ku pra cy w związ ku z przej ściem na eme ry tu rę (art.
92

§ 1 kp), wo bec cze go pra cow ni ko wi nie przy słu gu je od pra wa

pie nięż na, choć

by przed roz

wią za niem sto

sun ku pra

cy po

sia dał

usta lo ne pra wo do eme ry tu ry.

2000.01.07 uchwa ła SN III ZP 18/99

OSNP 2000/24/888

Pra cow ni ko wi, któ ry prze szedł na ren tę in wa lidz ką (ren tę z ty tu -

łu nie zdol no ści do pra cy) po roz wią za niu się umo wy o pra cę na
czas okre

ślo ny, przy

słu gu je jed

no ra zo wa od

pra wa pie

nięż na na

pod sta wie art. 92

§ 1 kp, gdy pra cow nik stał się nie zdol ny do pra -

cy wsku tek cho ro by stwier dzo nej w cza sie za trud nie nia i pro wa dzą -
cej, po nie prze rwa nym okre sie po bie ra nia za sił ku cho ro bo we go, do
przy zna nia mu ren ty.

1999.12.09 wy rok SN I PKN 408/99

OSNP 2001/9/305

Pra cow nik, któ ry roz wią zał umo wę o pra cę w związ ku z przej -

ściem na ren tę ro dzin ną nie na by wa pra wa do od pra wy ren to wej na
pod sta wie art. 92

kp.

3. Od pra wa po śmiert na

1. W ra zie śmier ci pra cow ni ka w cza sie trwa nia sto sun ku pra cy

lub w cza sie po bie ra nia po je go roz wią za niu za sił ku z ty tu łu nie zdol -
no ści do pra cy wsku tek cho ro by, ro dzi nie przy słu gu je od pra co -
daw cy od pra wa po śmiert na.

2. Wy so kość od pra wy jest uza leż nio na od okre su za trud nie nia

pra cow ni ka u da ne go pra co daw cy i wy no si:

1) jed no mie sięcz ne wy na gro dze nie, je że li pra cow nik był za -

trud nio ny kró cej niż 10 lat,

2) trzy mie sięcz ne wy

na gro dze nie, je

że li pra

cow nik był za

trud nio ny co naj mniej 10 lat,

art. 93 kp

3) sze ścio mie sięcz ne wy

na gro dze nie, je

że li pra

cow nik był

za trud nio ny co naj mniej 15 lat.

3. Od pra wa po śmiert na przy słu gu je na stę pu ją cym człon kom ro -

dzi ny pra cow ni ka:

1) mał żon ko wi,
2) in nym człon kom ro dzi ny speł nia ją cym wa run ki wy ma ga ne

do uzy ska nia ren ty ro dzin nej w myśl prze pi sów o eme ry tu -
rach i ren tach z Fun du szu Ubez pie czeń Spo łecz nych.

Od pra wę po śmiert ną dzie li się w czę ściach rów nych po mię dzy

wszyst kich upraw nio nych człon ków ro dzi ny. Je że li po zmar łym pra -
cow ni ku po zo sta je tyl ko je den czło nek ro dzi ny upraw nio ny do od -
pra wy po śmiert nej, przy słu gu je mu od pra wa w wy so ko ści po ło wy
od po wied niej kwo ty od pra wy po śmiert nej.

4. Od pra wa po śmiert na nie przy słu gu je człon kom ro dzi ny, o któ -

rych wy żej mo wa, je że li pra co daw ca ubez pie czył pra cow ni ka na ży -
cie, a od szko do wa nie wy pła co ne przez in sty tu cje ubez pie cze nio we
jest nie niż sze niż od pra wa po śmiert na przy słu gu ją ca zgod nie z wy -
żej opi sa ny mi za sa da mi. Je że li od szko do wa nie jest niż sze od od -
pra wy po śmiert nej, pra co daw ca jest obo wią za ny wy pła cać ro dzi nie
kwo tę sta no wią cą róż ni cę mię dzy ty mi świad cze nia mi.

XIV. Na ru sze nie prze pi sów w za kre sie wy na gro dzeñ

Wy kro cze niem prze ciw ko pra wom pra cow ni ka jest:

nie wy pła ca nie w usta lo nym ter mi nie wy na gro dze nia za pra -
cę lub in

ne go świad

cze nia przy

słu gu ją ce go pra

cow ni ko wi

al bo upraw nio ne mu do te go świad cze nia człon ko wi ro dzi ny
pra cow ni ka,

bez pod staw ne ob ni ża nie wy so ko ści wy na gro dze nia za pra -
cę lub świad cze nia,

do ko ny wa nie bez

pod staw nych po

trą ceń z wy

na gro dze nia

za pra cę lub in nych wy pła ca nych świad czeń.

Pra co daw ca, któ ry po peł nia ta kie wy kro cze nie pod le ga ka -

rze grzyw ny.

art. 282
§ 1 kp

Roz dział czwar ty

ZA SA DY OD PO WIE DZIAL NO ŒCI

PRA COW NI KA

I. Od po wie dzial noœæ po rz¹d ko wa

1. Za nie prze strze ga nie przez pra cow ni ka ustalonej organizacji

i po rząd ku w procesie pracy, re gu la mi nu pra cy, prze pi sów bez pie -
czeń stwa i hi gie ny pra cy oraz prze pi sów prze ciw po ża ro wych pra co -
daw ca mo że sto so wać:

1) ka rę upo mnie nia,

2) ka rę na ga ny.

2. Za nie prze strze ga nie przez pra cow ni ka prze pi sów bez pie czeń -

stwa i hi gie ny pra cy lub prze pi sów prze ciw po ża ro wych, opusz cze nie
pra cy bez uspra wie dli wie nia, sta wie nie się do pra cy w sta nie nie trzeź -
wo ści lub spo ży wa nie al ko ho lu w cza sie pra cy – pra co daw ca mo że
rów nież sto so wać ka rę pie nięż ną.

3. Prze pi sy do

ty czą ce od

po wie dzial no ści po

rząd ko wej ma

ją

cha rak ter bez względ nie obo wią zu ją cy i nie jest moż li we umow ne
ich ogra ni cze nie, wy łą cze nie czy roz sze rze nie, ani co do ro dza ju kar
po rząd ko wych, ani za kre su ich sto so wa nia.

II. Pro ce du ra na k³a da nia kar po rz¹d ko wych

1. Ka ra nie mo że być za sto so wa na po upły wie 2 ty go dni od po -

wzię cia wia

do mo ści o na

ru sze niu obo

wiąz ku pra

cow ni cze go

i po upły wie 3 mie się cy od do pusz cze nia się te go na ru sze nia.

2. Ka ra mo że być za sto so wa na tyl ko po uprzed nim wy słu cha niu

pra cow ni ka. Je że li z po wo du nie obec no ści w za kła dzie pra cy pra -
cow nik nie mo że być wy słu cha ny, bieg dwu ty go dnio we go ter mi nu
nie roz po czy na się, a roz po czę ty ule ga za wie sze niu do dnia sta wie -
nia się pra cow ni ka do pra cy.

3. O za sto so wa nej ka rze pra co daw ca za wia da mia pra cow ni ka

na pi śmie, wska zu jąc ro dzaj na ru szenia obo wiąz ków pra cow ni czych
i da tę do pusz cze nia się przez pra cow ni ka te go na ru sze nia oraz in -
for mu jąc go o pra wie zgło sze nia sprze ci wu i ter mi nie je go wnie sie -
nia. Od pis za wia do mie nia skła da się do akt oso bo wych pra cow ni ka.

4. Je

że li za

sto so wa nie ka

ry na

stą pi ło z na

ru sze niem prze

pi sów

pra wa, pra

cow nik mo

że w cią

gu 7 dni od dnia za

wia do mie nia go

o uka ra niu wnieść sprze ciw. O uwzględ nie niu lub od rzu ce niu sprze ci -
wu de cy du je pra co daw ca po roz pa trze niu sta no wi ska re pre zen tu ją cej
pra cow ni ka za kła do wej or ga ni za cji związ ko wej. Nie odrzu ce nie sprze -
ci wu w cią

gu 14 dni od dnia je

go wnie

sie nia jest rów

no znacz ne

z uwzględ nie niem sprze ci wu.

5. Pra

cow nik, któ

ry wniósł sprze

ciw, mo

że w cią

gu 14 dni

od dnia za

wia do mie nia o od

rzu ce niu te

go sprze

ci wu wy

stą pić

do są du pra cy o uchy le nie za sto so wa nej wo bec nie go ka ry.

6. W ra zie uwzględ nie nia sprze ci wu wo bec za sto so wa nej ka ry

pie nięż nej lub uchy le nia tej ka ry przez sąd pra cy, pra co daw ca jest
obo wią za ny zwró cić pra cow ni ko wi rów no war tość kwo ty tej ka ry.

7. Ka rę uwa ża się za nie by łą, a od pis za wia do mie nia o uka ra niu

usu wa z akt oso bo wych pra cow ni ka po ro ku nie na gan nej pra cy.
Pra co daw ca mo że, z wła snej ini cja ty wy lub na wnio sek re pre zen tu -
ją cej pra

cow ni ka za

kła do wej or

ga ni za cji związ

ko wej, uznać ka

rę

za nie by łą przed upły wem te go ter mi nu.

III. Ogól ne za sa dy od po wie dzial no œci ma te rial nej

1. Pra cow nik, któ ry wsku tek nie wy ko na nia lub nie na le ży te go wy -

ko na nia obo wiąz ków pra cow ni czych ze swej wi ny wy rzą dził pra co -
daw cy szko dę, po no si od po wie dzial ność ma te rialną we dług za sad
okre ślo nych w prze pi sach dzia łu pią te go ko dek su pra cy. Re gu ła ta
po cią ga za so bą da le ko idą ce skut ki praw ne. Nie ma bo wiem praw -
nych moż li wo ści po no sze nia od po wie dzial no ści przez pra cow ni ka
na za sa dach in

nych niż prze

wi dzia ne w ko

dek sie pra

cy. Je

że li

przy wy ko ny wa niu obo wiąz ków za wo do wych pra cow nik nie umyśl -
nie zbi je lu stro, od po wie dzial ny jest za szko dę do wy so ko ści trzy -
mie sięcz ne go wy na gro dze nia. Do cho dze nie peł ne go od szko do wa -
nia nie jest moż li we.

2. Prze słan ka mi od po wie dzial no ści pra cow ni ka są: na ru sze nie

obo wiąz ków pra cow ni czych (bez praw ność), wi na pra cow ni ka, wy -
rzą dze nie szko dy pra co daw cy i zwią zek przy czy no wy mię dzy za wi -
nio nym na ru sze niem obo wiąz ków pra cow ni czych a szko dą.

3. Wi na pra cow ni ka mo że wy stą pić w for mie wi ny umyśl nej lub

nie umyśl nej. Z wi

ną umyśl

ną ma

my do czy

nie nia wów

czas, gdy

pra cow nik chce wy rzą dzić szko dę (za miar bez po śred ni), jak i wów -
czas, gdy wy rzą dze nie szko dy prze wi du je i z tym się go dzi (za miar
ewen tu al ny). Na to miast wi na nie umyśl na po le ga na tym, że pra cow -
nik nie ma

jąc za

mia ru wy

rzą dze nia szko

dy, wy

rzą dza ją jed

nak

na sku tek nie za cho wa nia ostroż no ści wy ma ga nej w da nych oko licz -
no ściach, mi

mo że moż

li wość wy

rzą dze nia szko

dy prze

wi dy wał

(lek ko myśl ność) lub mógł prze wi dzieć (nie dbal stwo). Nie dbal stwo
w za leż no ści od za kre su nie do ło że nia sta ran no ści jest stop nio wa ne
od lek kie go do ra żące go.

4. Wy

rzą dze nie szko

dy pra

co daw cy jest ko

lej ną prze

słan ką

od po wie dzial no ści ma te rial nej pra cow ni ka. Je że li pra cow nik wy -
rzą dził szko dę z wi ny nie umyśl nej i w mie niu niepo wie rzo nym pra -
cow ni ko wi, po no si pra cow ni czą od po wie dzial ność tyl ko w gra ni -
cach rze czy wi stej szko dy, ta zaś nie obej mu je spo dzie wa nych ko -
rzy ści, któ re pra co daw ca mógł by osią gnąć gdy by mu szko dy nie
wy rzą dzo no.

5. Zwią zek przy czy no wy mię dzy za wi nio nym nie wy ko na niem lub

nie na le ży tym wy

ko na niem obo

wiąz ków pra

cow ni czych, a wy

rzą -

dze niem szko dy pra co daw cy, mu si być ty po wy w świe tle za sad do -
świad cze nia ży cio we go. Szko da mu si być więc zwy kłym, nor mal -
nym na stęp stwem na ru sze nia obo wiąz ków pra cow ni czych.

6. Pra co daw ca jest obo wią za ny wy ka zać oko licz no ści uza sad -

nia ją ce od

po wie dzial ność pra

cow ni ka oraz wy

so kość po

wsta łej

szko dy. Pra cow nik nie po no si od po wie dzial no ści za szko dę w ta kim
za kre sie, w ja kim pra co daw ca lub in na oso ba przy czy ni ła się do jej
po wsta nia lub zwięk sze nia. Cię żar udo wod nie nia, że do po wsta nia
szko dy lub jej zwięk sze nia przy czy nił się pra co daw ca lub in ne oso -
by, spo czy wa na pra cow ni ku.

Pra cow nik nie po no si ry zy ka zwią za ne go z dzia łal no ścią pra -

co daw cy, a w szcze gól no ści nie od po wia da za szko dę wy ni kłą
w związ ku z dzia łal no ścią pra co daw cy, a w szcze gól no ści nie od -
po wia da za szko dę wy ni kłą w związ ku z dzia ła niem w gra ni cach
do pusz czal ne go ry zy ka. Ry zy ko dzia łal no ści pra co daw cy do ty czy
w szcze gól no ści pod ję cia no we go ro dza ju pro duk cji, co mo że być
po łą czo ne ze stra tą.

7. W ra zie wy rzą dze nia szko dy przez kil ku pra cow ni ków każ dy

z nich po

no si od

po wie dzial ność za część szko

dy sto

sow nie

do przy czy nie nia się do niej i stop nia wi ny. Je że li nie jest moż li we

usta le nie stop nia wi ny i przy czy nie nia się po szcze gól nych pra cow -
ni ków do po wsta nia szko dy, od po wia da ją oni w czę ściach rów nych.

8. Od szko do wa nie usta la się w wy so ko ści wy rzą dzo nej szko dy,

jed nak nie mo że ono prze wyż szać kwo ty trzy mie sięcz ne go wy na -
gro dze nia przy słu gu ją ce go pra cow ni ko wi w dniu wy rzą dze nia szko -
dy. Jest to mak sy mal na kwo ta od szko do wa nia za szko dę wy rzą dzo -
ną z wi ny nie umyśl nej. W ra zie wy rzą dze nia szko dy przez kil ku pra -
cow ni ków lub przez jed ne go pra cow ni ka kil ko ma czy na mi za sa dy
do ty czą ce od szko do wa nia sto su je się od dziel nie do każ de go pra -
cow ni ka i każ de go z je go czy nów.

9. W ra

zie wy

rzą dze nia przez pra

cow ni ka przy wy

ko ny wa niu

przez nie go obo wiąz ków pra cow ni czych szko dy oso bie trze ciej, zo -
bo wią za ny do na pra wie nia szko dy jest wy łącz nie pra co daw ca. Pra -
cow nik po no si w ta kiej sy tu acji od po wie dzial ność re gre so wą wo bec
pra co daw cy. Je że li czyn zo stał po peł nio ny z wi ny nie umyśl nej, od -
po wie dzial ność ogra

ni czo na jest do wy

so ko ści trzy

mie sięcz ne go

wy na gro dze nia.

Je że li pra

cow nik umyśl

nie wy

rzą dził szko

dę, jest obo

wią za ny

do jej na pra wie nia w peł nej wy so ko ści. Przez od po wie dzial ność w peł -
nej wy so ko ści ro zu mie się od po wie dzial ność w gra ni cach rze czy wi stej
stra ty i utra co nych ko rzy ści, któ rych pra co daw ca mógł by się spo dzie -
wać, gdy by pra cow nik nie wy rzą dził mu szko dy.

IV. Od po wie dzial noœæ za mie nie po wie rzo ne

1. Pra cow nik, któ re mu po wie rzo no z obo wiąz kiem zwro tu al bo

do wy li cze nia pie nią dze, pa pie ry war to ścio we lub kosz tow no ści, na -
rzę dzia i in stru men ty lub po dob ne przed mio ty, a tak że środ ki ochro -
ny in dy wi du al nej oraz odzież i obu wie ro bo cze, od po wia da w peł nej
wy so ko ści za szko dę po wsta łą w tym mie niu.

2. Pra cow nik od po wia da w peł nej wy so ko ści rów nież za szko dę

w mie niu in nym niż wy mie nio ne wy żej, po wie rzo nym mu z obo wiąz -
kiem zwro tu al bo do wy li cze nia się.

3. Od od po wie dzial no ści wy żej okre ślo nej pra cow nik mo że się

uwol nić, je że li wy ka że, że szko da po wsta ła z przy czyn od nie go
nie za leż nych, a w szcze

gól no ści wsku

tek nie

za pew nie nia przez

pra co daw cę wa run ków umoż li wia ją cych za bez pie cze nie po wie rzo -
ne go mie nia.

4. Przy od

po wie dzial no ści za szko

dę w mie

niu po

wie rzo nym

pra cow nik od po wia da do peł nej wy so ko ści.

5. Przy pra cow ni czej od po wie dzial no ści za mie nie po wie rzo ne

w spo sób szcze gól ny ure gu lo wa ny jest roz kład cię ża ru do wo dów.
Pra co daw ca po wi nien wy ka zać pra wi dło we po wie rze nie mie nia oraz
szko dę spo wo do wa na nie zwró ce niem mie nia lub nie wy li cze niem się
pra cow ni ka, a tak że je go wy so kość. Wów czas wy stę pu je do mnie -
ma nie od po wie dzial no ści pra cow ni ka, któ ry mo że się od niej uwol -
nić je że li wska że, że szko da po wsta ła z przy czyn od nie go nie za leż -
nych, a w szcze gól no ści wsku tek nie za pew nie nia przez pra co daw cę
wa run ków umoż li wia ją cych za bez pie cze nie po wie rzo ne go mie nia.

6. Pra cow ni cy mo gą przy jąć wspól ną od po wie dzial ność ma te rial -

ną za mie nie po wie rzo ne im łącz nie z obo wiąz kiem wy li cze nia się.
Pod sta wą łącz ne go po wie rze nia mie nia jest umo wa o współ od po wie -
dzial no ści ma te rial nej, za war ta na pi śmie przez pra cow ni ków z pra co -
daw cą. Pra cow ni cy po no szą cy wspól ną od po wie dzial ność ma te rial -
ną od po wia da ją w czę ściach okre ślo nych w umo wie. Jed nak że w ra -
zie usta le nia, że szko da w ca ło ści lub w czę ści zo sta ła spo wo do wa -
na przez nie któ rych pra cow ni ków, za ca łość szko dy lub za sto sow ną
jej część od po wia da ją tyl ko spraw cy szko dy.

7. Pra cow ni cy od po wia da ją za szko dę w czę ściach okre ślo nych

w umo wie o wspól nej od po wie dzial no ści ma te rial nej. Nie jest więc
do pusz czal ne usta no wie nie w umo wie od po wie dzial no ści za ca łą
szko dę, a ta ki cha rak ter ma od powie dzial ność so li dar na. Umo wa
o współ od po wie dzial no ści ma te rial nej, w któ rej pra cow ni cy zo bo -
wią zu ją się do po no sze nia przez każ de go z nich od po wie dzial no ści
za ca łą szko dę, a za tem od po wie dzial no ści so li dar nej, jest w tej
czę ści nie waż na ja ko sprzecz na z pra wem. W ta kiej sy tu acji pra -
cow ni cy od po wia da ją za szko dę w czę ściach rów nych.

Roz dział piąty

CZAS PRA CY

I. Planowanie cza su pra cy

Na zaczynające się kolejne miesiące lub lata kalendarzowe

niektórzy pracodawcy muszą ułożyć grafiki czasu pracy na nowe
okresy rozliczeniowe przed końcem takiego miesiąca lub roku.
Gra fi ki mu szą przy go to wać ci pra co daw cy, któ rzy sto su ją pra cę
zmia no wą lub rów no waż ne sys te my cza su pra cy. Po dob nie bę -
dzie w tych fir mach, gdzie pra cę świad czy się tak że w nie dzie le
i świę ta al bo są róż ne ter mi ny dni wol nych wy ni ka ją cych z prze -
cięt nie 5-dnio we go ty go dnia pra cy.

U pra co daw cy ze sta łym roz kła dem cza su pra cy, czy li w fir -

mach, gdzie przy kła do wo pra cu je się od po nie dział ku do piąt ku
w sta łych go dzi nach, a so bo ty i nie dzie le są dnia mi wol ny mi, wy -
star czą od po wied nie po sta no wie nia za pi sa ne w re gu la mi nie pra cy
do ty czą ce or ga ni za cji pra cy w fir mie. Nic jed nak nie stoi na prze -
szko dzie, że by ta ki szef roz pi sał gra fik pra cy na przy ję ty u sie bie
okres roz li cze nio wy, np. mie sięcz ny.

1. Nie tylko „wolna sobota”

Art. 129 kp określa, że pracownicy powinni świadczyć pracę

przeciętnie 5 dni w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym,
czyli 40 godzin tygodniowo i 8 godzin dziennie. Dniem wolnym od
pracy wynikającym z 5-dniowego tygodnia pracy może być każdy
dzień tygodnia z wyjątkiem niedzieli, która jest dniem ustawowo
wolnym od pracy. Dzień taki nie może również przypadać w święto.

Na ogół, w większości polskich firm jest to sobota (tzw. wolna

sobota), ale dni wolne z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy mogą
przypadać w różnych dniach tygodnia, np. w jednym tygodniu
będzie to sobota, w drugim poniedziałek, a w trzecim z kolei środa.
To pracodawca ustala termin takiego dnia wolnego w firmie.

2. Nie pomiń świąt

Z usta wy z 18 paź dzier ni ka 1951 r. o dniach wol nych od pra cy

(Dz. U. Nr 4, poz. 28 ze zm.) wy ni ka ją zaś in ne wol ne dni od pra cy.

Są to wszyst kie nie dzie le i 12 dni do dat ko wych świąt pań stwo wych
i ko ściel nych.

3. Pamiętaj o definicjach

Roz pi sa nie har mo no gra mu nie jest skom pli ko wa ne, pod wa -

run kiem że pra co daw ca wła ści wie ob li czy obo wią zu ją cy pra cow -
ni ka wy miar cza su pra cy.

Przy roz li cza niu cza su pra cy przez ty dzień na le ży ro zu mieć 7 ko -

lej nych dni ka len da rzo wych, po czy na jąc od pierw sze go dnia okre -
su roz li cze nio we go, a przez do bę – 24 ko lej ne go dzi ny, po czy na jąc
od go dzi ny, w któ rej pra cow nik roz po czy na pra cę zgod nie z obo -
wią zu ją cym go roz kła dem cza su pra cy.

4. Jak obliczyć wymiar czasu pracy?

Zgod nie z art. 130 § 1 kp obo wią zu ją cy pra cow ni ka wy miar cza -

su pra cy w przy ję tym okre sie roz li cze nio wym szef usta la:

mno żąc 40 go

dzin (nor

ma przeciętna tygodniowa) przez

licz bę peł nych ty go dni w okre sie roz li cze nio wym,

do da jąc do otrzy ma nej licz by ilo czyn 8 go dzin (nor ma do -
bo wa) i licz by dni po zo sta łych do koń ca okre su roz li cze nio -
we go, przy pa da ją cych od po nie dział ku do piąt ku (tzw. dni
wy sta ją cych),

odej mu jąc od otrzy ma ne go wy ni ku ilo czyn 8 go dzin (nor ma
do bo wa) i licz by świąt przy pa da ją cych w in nym dniu niż nie -
dzie la (art. 130 § 2 zd. pierw sze kp).

Je śli pra cow ni ka z przy czyn uspra wie dli wio nych nie by ło w pra -

cy, bo np. cho ro wał, to pra co daw ca przy usta la niu wy mia ru cza su
pra cy mu si mu go ob ni żyć o licz bę go dzin tej ab sen cji, przy pa da ją -
cych do prze pra co wa nia w cza sie tej nie obec no ści, zgod nie z przy -
ję tym roz kła dem cza su pra cy.

5. Dłużej niż miesiąc

Pra co daw cy mo gą tak że sto so wać dłuż sze niż jed no mie sięcz -

ne okre sy roz li cze nio we. Naj czę ściej bę dą one 3- lub 4-mie sięcz -
ne, ale np. w rol nic twie i ho dow li, a tak że przy pil no wa niu mie nia
lub ochro

nie osób mo

że być wpro

wa dzo ny okres roz

li cze nio wy

nie prze kra cza ją cy 6 mie się cy, a je że li jest to do dat ko wo uza sad nio -

ne nie ty po wy mi wa run ka mi or ga ni za cyj ny mi lub tech nicz ny mi ma -
ją cy mi wpływ na prze

bieg pro

ce su pra

cy, do

pusz cza się na

wet

12-mie sięcz ne cy kle roz li cze nio we.

Wy miar cza su pra cy w ta kim okre sie ob li cza się po dob nie jak

przy cy klach jed no mie sięcz nych.

II. Ewidencjonowanie czasu pracy

1. Sposób wypełniania ewidencji czasu pracy

Ewi den cję cza su pra cy na le ży tak wy peł nić, aby pra wi dło wo

wy pła cić wy na gro dze nie za pra cę. W tym ce lu licz ba ru bryk w ewi -
den cji cza su pra cy po win na od po wia dać za po trze bo wa niu na usta -
le nie licz by go dzin pra cy, w tym szcze gól nie wy róż nio ne po win ny
być te go dzi ny, któ rych prze pra co wa nie da je pra cow ni ko wi pra wo
do do dat ko we go wy na gro dze nia lub cza su wol ne go od pra cy oraz
któ rych re kom pen sa ta po le ga na ko niecz no ści od da nia dnia wol -
ne go od pra cy w in nym ter mi nie (pra ca w nie dzie le, świę ta, czy dni
wol ne od pra cy wy ni ka ją ce z prze cięt nie pię cio dnio we go ty go dnia
pra cy). Pra

wi dło we go

spo da ro wa nie cza

sem pra

cy pra

cow ni ka

po le ga bo wiem za rów no na wła ści wym usta la niu wy na gro dze nia
za pra cę, jak rów nież udzie le niu pra wi dło wej licz by dni wol nych
od pra cy. Rosz

cze nia pra

cow ni ków o na

leż ne wy

na gro dze nie

za pra cę mo że być do cho dzo ne za rów no przed są dem pra cy (po -
zew pra cow ni ka do są du pra cy), jak rów nież w wy ni ku dzia ła nia in -
spek to ra pra cy (wy da nie de cy zji ad mi ni stra cyj nej – na ka zu pła co -
we go w za

kre sie wy

pła ty na

leż ne go wy

na gro dze nia za pra

cę).

Licz ba dni wol nych we ry fi ko wa na jest na to miast przez in spek to ra
pra cy w cza sie do ko ny wa nia przez nie go czyn no ści kon tro l nych.
Udzie le nie zbyt ma łej licz by dni wol nych jest wy kro cze niem prze -
ciw ko pra wom pra cow ni ka za gro żo nym ka rą grzyw ny. Po nie waż
w trak cie trwa nia okre su roz li cze nio we go we ry fi ka cji pod le gać mo -
gą tyl ko go dzi ny nad licz bo we z po wo du prze kro cze nia do bo wej
nor my cza

su pra

cy, pra

ca w po

rze noc

nej, dy

żu ry, urlo

py oraz

uspra wie dli wio ne i nie

uspra wie dli wio ne nie

obec no ści w pra

– wszyst kie ta kie in for ma cje po win ny być przez pracodawców we -
ry fi ko wa ne na bie żą co. Je że li jed nak w prze pi sach we ną trz za kła -
do wych (ukła dzie zbio ro wym pra cy czy re gu la mi nie wy na gra dza -
nia) prze wi dzia ne są dla pra cow ni ka spe cjal ne do dat ki uza leż nio -

ne od cza su, w któ rym pra ca jest prze wi dzia na (np. do dat ki za pra -
cę w so bo ty czy w go dzi nach po po łu dnio wych), ewi den cja po win -
na za wie rać do dat ko we in for ma cje.

2. Kto i dla kogo tworzy ewidencję czasu pracy?

Wszy scy pra

co daw cy ma

ją obo

wią zek pro

wa dze nia ewi

den cji

cza su pra cy bez wzglę du na za trud nio ną licz bę pra cow ni ków. Je że li
na wet za trud nia się tyl ko jed ne go pra cow ni ka, pro wa dzi się dla nie go
in dy wi du al ną, imien ną ewi den cję cza su pra cy. Obo wią zek ta ki do ty -
czy wszyst kich pra cow ni ków bez wzglę du na pod sta wę praw ną na -
wią za nia sto sun ku pra cy (umo wa, mia no wa nie, po wo ła nie czy wy bór).

3. Na jakie okresy prowadzona jest ewidencja czasu pracy?

Po wszech nie obo wią zu ją ce prze pi sy pra wa pra cy nie prze wi du ją

okre sów na ja kie po win na być pro wa dzo na ewi den cja cza su pra cy.
To pra co daw ca de cy du je jak dłu gi okres bę dzie ob ję ty ewi den cją.
Ce lem pro wa dze nia ewi den cji jest pra wi dło we usta le nie wy na gro dze -
nia i in nych świad czeń zwią za nych z pra cą. Zgod nie z art. 85 kp wy -
na gro dze nie po win no być wy pła ca ne przy naj mniej raz w mie sią cu.
Aby usta lić pra wi dło wą je go wy so kość, ewi den cję cza su pra cy na le -
ży tak pro wa dzić, aby przed każ dym ter mi nem płat no ści wy na gro -
dze nia, obok sta łych skład ni ków wy na gro dze nia za pra cę by ło moż -
li we wy

pła ce nie na

leż ne go wy

na gro dze nia za pra

cę w go

dzi nach

nad licz bo wych. Naj wy god niej i naj prak tycz niej jest za tem pro wa dzić
mie sięcz ną ewi den cję cza su pra cy, na pod sta wie któ rej bez tru du
moż na usta lić przy słu gu ją ce wy na gro dze nie za pra cę w go dzi nach
nad licz bo wych przy

słu gu ją ce pra

cow ni ko wi z ty

tu łu prze

kro cze nia

do bo wej nor my cza su pra cy, któ re po win no być wy pła co ne w naj bliż -
szym ter mi nie płat no ści po ich wy stą pie niu, chy ba że pra ca ta ka jest
re kom pen so wa na cza sem wol nym od pra cy.

4. Co powinna zawierać ewidencja czasu pracy?

Pod sta wo wym nie zbęd nym ele men tem, któ ry po win na za wie rać

każ da ewi den cja cza su pra cy, jest licz ba go dzin pra cy, któ rą pra -
cow nik prze

pra co wał. Roz

po rzą dze nie okre

śla to ja

ko ewi

den cję

pra cy w po szcze gól nych do bach ro bo czych. Ozna cza to ko niecz -
ność ewi den cji każ de go prze pra co wa ne go przez pra cow ni ka cza -
su, w tym pra cy w nie dzie lę i świę ta, w po rze noc nej, w go dzi nach

nad licz bo wych, oraz w dni wol ne od pra cy wy ni ka ją ce z pię cio dnio -
we go ty go dnia pra cy. Po nad to pra co daw ca ma obo wią zek ewi den -
cjo no wać dy żu ry, urlo py, zwol nie nia od pra cy, oraz in ne uspra wie dli -
wio ne i nie uspra wie dli wio ne nie obec no ści w pra cy, a w sto sun ku
do pra cow ni ków mło do cia nych w ewi den cji na le ży uwzględ nić czas
ich pra cy przy pra cach wzbro nio nych mło do cia nym, któ rych wy ko -
ny wa nie jest do zwo lo ne w ce lu od by cia przez nich przy go to wa nia
za wo do we go.

5. Udostępnianie pracownikowi ewidencji

na jego żądanie

Ewi den cję cza su pra cy na le ży udo stęp nić pra cow ni ko wi na je go

żą da nie. Ory gi nał do ku men tu jest wła sno ścią pracodawcy. Tym nie -
mniej, for ma udo stęp nie nia ewi den cji uza leż nio na jest od pra cow ni -
ka. Je go żą da nie mo że do ty czyć je dy nie wglą du, ale tak że po wie le -
nia me to dą kse ro gra ficz ną czy od pi sa nia z ory gi na łu.

6. Konsekwencje nieprowadzenia lub nierzetelnego

prowadzenia ewidencji czasu pracy

Do le gli wość sank

cji uza

leż nio na jest od stop

nia na

ru sze nia

i pod le ga oce nie in spek to ra pra cy. Je że li nie pra wi dło wo ści do ty -
czą je dy nie tech nicz nych bra ków w za kre sie pro wa dze nia ewi den -
cji cza su pra cy, np. bra ku za pi su o re ali za cji przez pra cow ni ka
pra wa do urlo pu wy po czyn ko we go, in spek tor pra cy mo że za sto -
so wać je

dy nie wnio

sek o pra

wi dło we pro

wa dze nie ewi

den cji

przez umiesz cza nie w jej tre ści wszyst kich nie zbęd nych in for ma -
cji. Zgod nie z art. 281 kp, na ru sza nie prze pi sów o cza sie pra cy lub
nie pro wa dze nie ewi den cji cza su pra cy jest wy kro cze niem prze -
ciw ko pra wom pra cow ni ka. In spek tor pra cy, stwier dza jąc ta kie wy -
kro cze nie, mo że rów nież, w ra mach tzw. po stę po wa nia man da to -
we go, na ło żyć ka rę grzyw ny w wy so ko ści do 2 000 zł lub w cha -
rak te rze oskar ży cie la pu blicz ne go wy stą pić przed są dem grodz -
kim o na

ło że nie ka

ry grzyw

ny do wy

so ko ści 30 000 zł. Je

że li

z czyn no ści kon tro l nych in spek to ra pra cy wy ni ka, że ewi den cja
zo sta ła sfał szo wa na, in spek tor pra cy mo że w ta kiej sy tu acji wy stą -
pić do pro ku ra to ra z wnio skiem o po dej rze nie po peł nia nia prze -
stęp stwa. Dal sze czyn no ści uza leż nio ne są od de cy zji pro ku ra to -
ra w tej spra wie.

Fał szo wa nie ewi den cji cza su pra cy mo że sta no wić prze stęp stwo:

fał szer stwa (pod ro bie nia lub prze ro bie nia do ku men tu), a je -
go spraw ca pod le ga grzyw nie, ka rze ogra ni cze nia wol no ści
al bo po zba wie nia wol no ści od 3 mie się cy do lat 5.

po świad cze nia nie praw dy, prze wi dzia ne go w art. 271 § 1 kk.
Po peł nia je oso ba upraw nio na do wy sta wie nia do ku men tu,
któ ra po świad cza w nim nie praw dę co do oko licz no ści ma ją -
cej zna cze nie praw ne. Pod le ga ka rze po zba wie nia wol no ści
od 3 mie się cy do lat 5. W wy pad ku mniej szej wa gi, spraw ca
pod le ga grzyw nie al bo ka rze ogra ni cze nia wol no ści.

7. Postępowanie sądowe w sprawie ustalenia pracy

w godzinach nadliczbowych

W po stę po wa niu są do wym w spra wie usta le nia pra cy w go dzi -

nach nad licz bo wych ewi den cja cza su pra cy mo że zo stać przez sąd
pra cy uzna na ja ko do wód w spra wie. Waż ny w tym za kre sie jest wy -
rok Są du Naj wyż sze go z 11 li sto pa da 2003 r. sygn. akt (I PKN 678/00
OSNP – wkł. 2002/7/9), zgod nie z któ rym cię żar do wo du w za kre sie
cza su wy ko ny wa nia pra cy spo czy wa za rów no na pra cow ni ku, któ ry
do cho dzi rosz czeń z te go ty tu łu (art. 6 kc w związ ku z art. 300 kp), jak
i na pra co daw cy, któ ry jest zo bo wią za ny do pro wa dze nia ewi den cji
cza su pra cy (art. 129

kp). W ana li zo wa nej spra wie po zwa ny pra co -

daw ca oświad czył są do wi, że ewi den cja cza su pra cy ule gła za gi nię -
ciu. Sąd uznał, że w ta kiej sy tu acji na le ży ba dać wszyst kie do stęp ne
do ku men ty po twier dza ją ce licz bę prze pra co wa nych go dzin.

Zarów no dla są du pra cy, jak i dla in spek to ra pra cy do wo dem

na licz bę prze

pra co wa nych go

dzin mo

że być każ

dy do

ku ment,

w tym rów

nież za

pi ski do

ko ny wa ne przez pra

cow ni ków, książ

wyjść i wejść, elek tro nicz ny sys tem po twier dza nia obec no ści.

III. Sposób rozliczania pracy w godzinach

nadliczbowych

Pra ca w go

dzi nach nad

licz bo wych wy

stę pu je w trzech sy

tu -

acjach:

1) po prze kro cze niu przez pra cow ni ka do bo wej nor my cza su

pra cy,

art. 271

§ 1 kk

2) po prze kro cze niu przez pra cow ni ka ty go dnio wej nor my cza -

su pra cy, oraz

3) po prze kro cze niu przez pra cow ni ka prze dłu żo ne go do bo we -

go wy mia ru cza su pra cy, je że li pra cow nik ob ję ty jest jed nym
z rów no waż nych sys te mów cza su pra cy.

Aby pra wi dło wo roz li czyć pra cę w go dzi nach nad licz bo wych na -

le ży w pierw szej fa zie za jąć się we ry fi ka cją prze kro cze nia do bo wej
nor my cza su pra cy al bo prze dłu żo ne go do bo we go wy mia ru cza su
pra cy, je że li pra cow nik ob ję ty jest jed nym z rów no waż nych sys te -
mów cza su pra cy.

Prze kro cze nie do bo wej nor my cza su pra cy lub prze dłu żo ne -
go do bo we go wy mia ru cza su pra cy

Naj bar dziej po wszech nie sto so wa ną do bo wą nor mą cza su pra cy

jest zgod nie z art. 129 kp – 8 go dzin. Nor ma ta ka mo że być krót sza,
je że li prze pi sy szcze gól ne dla okre ślo nych grup za wo do wych ta kie
roz wią za nia prze wi du ją, np. dla pra cow ni ków służ by zdro wia – 7 go -
dzin i 35 mi nut. Je że li pra cow nik bę dzie pra co wał dłu żej niż sta no wi
prze wi dzia na dla nie go do bo wa nor ma cza su pra cy, to prze kro cze -
nie ta kie spo wo du je pra cę w go dzi nach nad licz bo wych.

Pra cow nik wy ko nu je pra cę w pod sta wo wym sys te mie cza su pra -

cy (czy li 8 go dzin dzien nie) od po nie dział ku do piąt ku. Pra cow ni ka
obo wią zu je po wszech nie sto so wa na nor ma cza su pra cy, czy li 8 go -
dzin. W czwar tek po le co no mu pra cę przez 10 go dzin, po nie waż do -
star czo no pil ne zle ce nie na wy ko na nie do dat ko wych ro bót. W tym
dniu pra cow nik prze kro czył swo ją do bo wą nor mę cza su pra cy o 2
go dzi ny, czy li in ny mi sło wy prze pra co wał w tym dniu 2 go dzi ny nad -
licz bo we z po wo du prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy.

Pra cow nik wy ko nu je pra cę w rów no waż nym sys te mie cza su pra -

cy – 12 go dzin dzien nie. W pią tek przy szedł do pra cy zgod nie z przy -
ję tym roz kła dem cza su pra cy na 12 go dzin, ale w związ ku z awa rią
sys te mu na wad nia ją ce go mu siał po zo stać w pra cy przez ko lej ne 3
go dzi ny. W tym przy pad ku wszyst kie trzy go dzi ny ma ją cha rak ter

Przy kład 1

Przy kład 2

pra cy w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia prze dłu -
żo ne go do bo we go wy mia ru cza su pra cy.

We ry fi ka cja prze kro cze nia do bo wych norm cza su pra cy na stę pu -

je przez pro ste po rów na nie roz kła du cza su pra cy dla po je dyn cze go
pra cow ni ka (czy li pla nu je go pra cy) z ewi den cją cza su pra cy (czy li
fak tycz nie prze pra co wa ną licz bą go dzin). Je że li w wy ni ku te go po -
rów na nia oka że się, że pra cow nik pra co wał dłu żej niż sta no wi prze -
wi dzia na dla nie go do bo wa nor ma cza su pra cy lub w sys te mie rów -
no waż nym – prze dłu żo ny do bo wy wy miar cza su pra cy – to w ta kiej
sy tu acji do cho dzi do pra cy w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du
prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy.

Prze kro cze nie do bo wej nor my cza su pra cy a po ję cie do by
pra cow ni czej

Zgod nie z de fi ni cją do by pra cow ni czej umiesz czo nej w art. 128

kp, przez do bę ta ką ro zu mie my ko lej ne 24 go dzi ny po cząw szy
od go dzi ny, w któ rej pra cow nik roz po czął swo ją pra cę. Je że li za -
tem pra cow nik za trud nio ny jest w ta ki spo sób, że roz po czy na pra -
cę o go dzi nie 8 ra no, je go do ba pra cow ni cza koń czy się od po -
wied nio o 8 ra

no w dniu na

stęp nym. Za

trud nie nie pra

cow ni ka

przed za mknię ciem ta kiej do by, mo że spo wo do wać pra cę w go -
dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia do bo wej nor my
cza su pra cy.

Pra cow nik w pierw szym ty go dniu okre su roz li cze nio we go, roz -

po czy na pra cę na pierw szej zmia nie, co dzien nie o go dzi nie 6. W po -
nie dzia łek, zgod nie ze swo im roz kła dem, przy szedł do pra cy o 6 ra -
no i pra co wał przez 8 go dzin do go dzi ny 14. Do ba pra cow ni cza te -
go pra cow ni ka koń czy się za tem od po wied nio o 6 we wto rek. Pra -
cow nik przed za koń cze niem pra cy w po nie dzia łek otrzy mał in for ma -
cję, że w związ ku z ko niecz no ścią przy ję cia to wa ru we wto rek wcze -
śnie ra

no, po

wi nien przyjść do pra

cy o go

dzi nie 4 ra

no, czy

przed za mknię ciem do by po nie dział ko wej. Pra cow nik pra co wał we
wto rek 2 go dzi ny w do bie po nie dział ko wej i 8 go dzin w do bie wtor -
ko wej. Pra ca przez dwie go dzi ny w do bie po nie dział ko wej ma w tej
sy tu acji cha rak ter pra cy w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze -
kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy.

Przy kład 1

Pra cow nik wy ko nu je pra cę od 8 do 16 od po nie dział ku do piąt -

ku. W czwar tek w wy ni ku po le ce nia przy szedł do pra cy na 6 go -
dzin, a w pią tek roz po czął pra cę o go dzi nie 6 ra no. Licz ba go dzin,
któ rą prze pra co wał w do bie czwart ko wej jest rów na 8. Nie wy stą -
pi za tem w tej sy tu acji pra ca w go dzi nach nad licz bo wych z po wo -
du prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy. Nie ma rów nież
pro ble mu z jej re kom pen sa tą. Na le ży jed nak pa mię tać, że do ko -
ny wa nie ta kich zmian w har mo no gra mie cza su pra cy mo że spo -
tkać się z nie przy chyl ną re ak cją in spek to ra pra cy, któ ry stwier dzi
wy kro cze nie prze ciw ko pra wom pra cow ni ka. Po mi mo nie prze kro -
cze nia do bo wej nor my cza su pra cy, usta la nie roz kła du cza su pra -
cy z dwu krot nym roz po czę ciem pra cy w tej sa mej do bie pra cow -
ni czej jest omi

ja niem prze

pi su o prze

ry wa nym sys

te mie cza

pra cy. Tyl ko bo wiem w tym sys te mie moż li we jest dwu krot ne roz -
po czy na nie pra

cy, a za prze

rwę pra

cow nik za

cho wu je pra

do wy na gro dze nia.

Prze kro cze nie ty go dnio wej nor my cza su pra cy

Pra ca w go dzi nach nad licz bo wych wy stę pu je rów nież, gdy pra -

cow nik prze kro czy ty go dnio wą nor mę cza su pra cy. Chwi la prze kro -
cze nia ty go dnio wej nor my cza su pra cy uza leż nio na jest od ty pu tej
nor my. Wy róż nia się tu taj dwa jej ty py: prze cięt ną ty go dnio wą nor mę
cza su pra cy i „sztyw ną” ty go dnio wą nor mę cza su pra cy. To roz róż -
nie nie jest tak waż ne, po nie waż w za leż no ści od ty pu nor my ist nie ją
róż ne moż li wo ści pla no wa nia pra cy w ta ki spo sób, aby pra ca w go -
dzi nach nad licz bo wych nie wy stą pi ła.

Czas pra cy pra cow ni ka re gu lo wa ny jest prze pi sa mi ko dek su pra -

cy, zgod nie z któ rym czter dzie sto go dzin na nor ma cza su pra cy ma
cha rak ter prze cięt ny, co ozna cza, że jest moż li we ta kie usta le nie har -
mo no gra mu cza su pra cy, aby w jed nym ty go dniu pra ca prze kra cza -
ła 40 go dzin, a w in nym by ła od po wied nio mniej sza. Pra cow nik za -
trud nio ny jest w ta ki spo sób, że w jed nym ty go dniu okre su roz li cze -
nio we go pra cu je od po nie dział ku do so bo ty po 8 go dzin, a w ko lej -
nym od po wied nio mniej, od po nie dział ku do czwart ku. W tej sy tu acji

Przy kład 2

Przy kład 1

roz kład cza su pra cy jest spo rzą dzo ny pra wi dło wo i pra ca w go dzi -
nach nad licz bo wych nie wy stą pi.

Pra cow nik obej mu je sta tus pra cow ni ka sa mo rzą do we go, czy li

je go ty go dnio wa nor ma cza su pra cy wy no si sztyw no 40 go dzin. Nie
ma za tem moż li wo ści roz ło że nia cza su pra cy w ta ki spo sób, aby
w jed nym ty go dniu licz ba go dzin prze kra cza ła 40. W tej sy tu acji
okres roz li cze nio wy wy no si bo wiem do kład nie 1 ty dzień i każ da go -
dzi na po wy żej 40 w ta kim ty go dniu ma cha rak ter pra cy w go dzi -
nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia ty go dnio wej nor my
cza su pra cy.

Pra cow nik wy ko nu je pra cę od po nie dział ku do piąt ku przez 8 go -

dzin dzien nie. Je go 40 go dzin na ty go dnio wa nor ma cza su pra cy ma
cha rak ter prze cięt ny. Okres roz li cze nio wy wy no si 3 mie sią ce i obej -
mu je sty czeń, lu ty, ma rzec, a na stęp nie od po wied nio ko lej ne trzy
mie sią ce. W jed nym z ty go dni stycz nia po le co no pra cow ni ko wi pra -
cę w wol ną so bo tę przez 8 go dzin. Nie do szło do re kom pen sa ty tej
pra cy dniem wol nym w in nym ter mi nie w przy ję tym okre sie roz li cze -
nio wym. Po za

mknię ciu okre

su roz

li cze nio we go nie

zre kom pen so -

wa na pra ca w so bo tę ma cha rak ter pra cy w go dzi nach nad licz bo -
wych z po wo du prze kro cze nia ty go dnio wej nor my cza su pra cy.

Jak wi dać z przy kła du, we ry fi ka cja pra cy w go dzi nach nad licz bo -

wych z po

wo du prze

kro cze nia ty

go dnio wej nor

my cza

su pra

cy,

moż li wa jest je dy nie po za mknię ciu okre su roz li cze nio we go. Ina czej
niż przy prze kro cze niu do bo wej nor my cza su pra cy, gdyż wte dy pra -
ca w go dzi nach nad licz bo wych wy stę pu je do kład nie w tym dniu,
w któ rym pra cow nik prze pra co wał wię cej niż prze wi du je obo wią zu -
ją ca go do bo wa nor ma cza su pra cy.

Prze kro cze nie nor my do bo wej i ty go dnio wej w jed nym dniu

Są sy

tu acje, w któ

rych mo

że dojść do prze

kro cze nia dwóch

norm – do bo wej i ty go dnio wej. Zo bacz my to na przy kła dach.

Przy kład 2

Przy kład 3

Pra cow nik ob ję ty pod sta wo wym sys te mem cza su pra cy (8 go -

dzin dzien nie) wy ko nu je pra cę od po nie dział ku do piąt ku przez 8 go -
dzin. W so bo tę po le co no mu pra cę przez 10 go dzin, przy czym pra -
ca ta ka nie zo sta ła zre kom pen so wa na. W tym dniu do szło za tem
do prze kro cze nia do bo wej 8-go dzin nej nor my cza su pra cy (2 go dzi -
ny nad licz bo we), na to miast po za mknię ciu okre su roz li cze nio we go,
wy stą pi ło prze

kro cze nie 40-go dzin nej, ty

go dnio wej nor

my cza

pra cy (8 go dzin nad licz bo wych).

Prze kro cze nie do bo wej lub ty go dnio wej nor my cza su pra cy

a wy miar cza su pra cy usta lo ny zgod nie z art. 130 kp

Aby pra

wi dło wo or

ga ni zo wać pra

cę, nie

zbęd ne jest usta

le nie

wy mia ru cza

su pra

cy dla przy

ję te go okre

su roz

li cze nio we go

w opar ciu o za sa dy wy ni ka ją ce z art. 130 kp. Po ta kim usta le niu mo -
że oka zać się na przy kład, że je że li obo wią zu je mie sięcz ny okres
roz li cze nio wy to pra

cow ni cy zo

bo wią za ni bę

dą do prze

pra co wa -

nia 176 go dzin pra cy. Je że li po za koń cze niu ta kie go mie sią ca oka -
że się, że wy ko ny wa li pra cę przez 185 go dzin to ozna cza, że pra co -
wa li w go dzi nach nad licz bo wych. Na le ży spraw dzić za tem, czy by -
ły to go dzi ny z ty tu łu prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy,
czy li wy stą pi ły w dniach, w któ rych zgod nie z roz kła dem cza su pra -
cy pra cow nik miał wy ko ny wać pra cę. Mo że oka zać się że 4 nad go -
dzi ny po cho dzą wła śnie z ta kie go prze kro cze nia. Ozna cza to, że
po zo sta łe 5 wy stą pi ło w związ ku z prze kro cze niem ty go dnio wej nor -
my cza su pra cy i na le ży je zre kom pen so wać 100% do dat kiem wy -
pła ca nym obok nor mal ne go wy na gro dze nia za pra cę.

Re kom pen sa ta pra cy w go dzi nach nad licz bo wych

Są dwa za sad ni czo od mien ne spo so by re kom pen so wa nia pra cy

w go dzi nach nad licz bo wych:

1 spo sób – usta la nie wy na gro dze nia po więk szo ne go o sto sow -

ne do dat ki,

2 spo sób – udzie la nie cza su wol ne go.

Przy kład 1

Przy kład 2

Re kom pen sa ta pra cy w go dzi nach nad licz bo wych wy na gro -

dze niem po więk szo nym o sto sow ne do dat ki

Zgod nie z art. 151

§ 1 kp, któ ry re gu lu je wy so kość do dat ków

za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia do -
bo wej nor my cza su pra cy, oprócz nor mal ne go wy na gro dze nia pra -
cow nik za cho wu je pra wo do do dat ków w wy so ko ści 100% w sy tu -
acji pra cy:

w no cy,

w nie dzie le i świę ta nie bę dą ce dla pra cow ni ka dnia mi pra cy,
zgod nie z obo wią zu ją cym go roz kła dem cza su pra cy, oraz

w dniu wol nym od pra cy udzie lo nym pra cow ni ko wi w za mian
za pra cę w nie dzie lę lub w świę to, zgod nie z obo wią zu ją cym
go roz kła dem cza su pra cy,

– 50% wy na gro dze nia – za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych

przy pa da ją cych w każ dym in nym dniu.

Na to miast zgod nie z art. 151

§ 2 kp za prze kro cze nie ty go dnio -

wej nor my cza su pra cy, pra cow ni ko wi przy słu gu je do da tek w wy so -
ko ści 100%.

Spo sób usta la nia wy na gro dze nia w sy tu acji, gdy pra cow nik

w jed nym dniu pra cy prze kra cza jed no cze śnie do bo wą i ty go -
dnio wą nor mę cza su pra cy

Pra cow nik ob ję ty pod sta wo wym sys te mem cza su pra cy (8 go -

dzin dzien nie) wy ko nu je pra cę od po nie dział ku do piąt ku przez 8
go dzin. W so bo tę po le co no mu pra cę przez 10 go dzin, przy czym
pra ca ta ka nie zo sta ła zre kom pen so wa na. W tym dniu do szło za tem
do prze kro cze nia do bo wej 8-go dzin nej nor my cza su pra cy (2 go dzi -
ny nad licz bo we), na to miast po za mknię ciu okre su roz li cze nio we go,
wy stą pi ło prze

kro cze nie 40-go dzin nej, ty

go dnio wej nor

my cza

pra cy (8 go dzin nad licz bo wych).

Za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia

do bo wej nor my cza su pra cy pra cow nik za cho wa pra wo do nor mal -
ne go wy

na gro dze nia po

więk szo ne go o dwa 50% do

dat ki, pra

Sposób 1

Przy kład

ta ka nie speł nia bo wiem żad nych z trzech wa run ków wy mie nio nych
w art. 151 § 1 kp.

Na to miast za pierw szych 8 go dzin bę dą cych prze kro cze niem ty -

go dnio wej nor

my cza

su pra

cy, pra

cow nik za

cho wa pra

do (oprócz nor mal ne go wy na gro dze nia) 100% do dat ków.

Re kom pen sa ta pra

cy w go

dzi nach nad

licz bo wych cza

sem

wol nym od pra cy

Zgod nie z art. 151

kp pra ca w go dzi nach nad licz bo wych mo że

być re kom pen so wa na cza sem wol nym od pra cy. Wy róż nia się tu taj
dwa spo so by ta kiej re kom pen sa ty: na wnio sek pra cow ni ka i bez ta -
kie go wnio sku.

Re kom pen sa ta na wnio sek pra cow ni ka

Re kom pen sa ta ta ka po le ga na udzie le niu w za mian za czas prze -

pra co wa ny w go dzi nach nad licz bo wych, w tym sa mym wy mia rze
cza su wol ne go od pra cy. Re kom pen sa ta ta ka jest moż li wa je dy nie
na pi sem ny wnio sek pra cow ni ka, któ ry po win ni ście prze cho wy wać
dla ce lów do wo do wych. Wnio sek ta ki po wi nien za wie rać da tę wy stą -
pie nia go dzin nad licz bo wych, ich licz bę, oraz da tę od da nia tych go -
dzin. W tej sy tu acji nie ma praw nej ko niecz no ści aby uma wiać się
z pra cow ni kiem na od biór tych nad go dzin w przy ję tym okre sie roz li -
cze nio wym. W tej sy tu acji od biór mo że na stą pić znacz nie póź niej,
żad na re gu la cja nie prze wi du je tu li mi tów cza so wych. Waż ne jest tyl -
ko, aby ście wnio sek pra cow ni ka ode bra li przed ter mi nem płat no ści
wy na gro dze nia za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych, gdyż bez ta -
kie go wnio sku je ste ście zo bo wią za ni do re kom pen sa ty pra cy w go -
dzi nach nad licz bo wych w pierw szy po ka za ny spo sób, tj. przez wy -
pła tę do dat ko we go wy na gro dze nia.

Ta kie re kom pen so wa nie pra cy w go dzi nach nad licz bo wych zwal -

nia pra co daw cę z obo wiąz ku pła ce nia do dat ków. Rów nież za czas
wol ny udzie lo ny w za mian za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych pra -
cow nik nie za cho wu je pra wa do wy na gro dze nia.

Sposób 2

Pra cow nik prze

pra co wał w kwiet

niu 10 go

dzin nad

licz bo wych

z po wo du prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy. Spo rzą dził
wnio sek o ode bra nie cza su wol ne go we wrze śniu. Gdy zo sta nie spo -
rzą dzo ny har mo no gram wrze śnio wy dla ta kie go pra cow ni ka na le ży
pa mię tać, aby wrze śnio wy wy miar cza su pra cy ob ni żyć o 10 go dzin.
Pra cow nik wy

na gra dza ny jest sta

łą staw

ką mie

sięcz ną 1 000 zł.

Ozna cza to, że po zło że niu wnio sku o re kom pen sa tę pra co daw ca
wy pła ci mu w kwiet niu je go nor mal ne wy na gro dze nie, tj. 1 000 zł,
i we wrze śniu rów nież 1 000 zł, cho ciaż wy miar cza su pra cy zo stał
ob ni żo ny o 10 go dzin.

W stycz niu pra cow nik prze pra co wał 15 go dzin nad licz bo wych

i zło żył wnio sek o ich re kom pen sa tę cza sem wol nym w lip cu. Wy na -
gra dza ny jest staw ką go dzi no wą. W stycz niu, zgod nie z za sa dą wy -
na gra dza nia za pra cę wy ko na ną, za cho wa pra wo do wy na gro dze nia
za peł ną licz bę prze pra co wa nych go dzin (włącz nie z 15 go dzi na mi
nad licz bo wy mi), w lip cu je go wy na gro dze nie bę dzie rów nież od po -
wia da ło licz bie prze pra co wa nych go dzin (czy li pra co daw ca nie za -
pła ci za 15 go dzin cza su wol ne go).

UWA GA

Je że li licz ba go dzin od da nych za pra cę w go dzi nach nad licz -
bo wych spo wo du je, że pra cow nik nie za cho wa pra wa do mi -
ni mal ne go wy na gro dze nia za pra cę, ozna cza to obo wią zek
wy pła ce nia pra

cow ni ko wi wy

na gro dze nia wy

rów naw cze go,

któ re bę dzie róż ni cą mię dzy tym co otrzy mał a mi ni mal nym
wy na gro dze niem za pra cę.

W stycz niu pra cow nik prze pra co wał 95 go dzin nad licz bo wych

z po wo du prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy. Zło żył wnio -
sek o zre kom pen so wa nie prze pra co wa nych nad go dzin cza sem wol -
nym w lu tym. Wnio sek zo stał za ak cep to wa ny i lu to wy wy miar cza su
pra cy zmniej szo no o 95 go dzin. Wy na gro dze nie pra cow ni ka okre -

Przy kład 1

Przy kład 2

Przy kład 3

ślo ne jest staw ką go dzi no wą i oka za ło się, że po usta le niu wy na gro -
dze nia za mie siąc lu ty pra cow nik nie osią gnął po zio mu mi ni mal ne go
wy na gro dze nia za pra cę. W ta kiej sy tu acji na le ży wy pła cić do da tek
wy rów naw czy.

Re kom pen sa ta bez wnio sku pra cow ni ka

Nie ma rów nież prze szkód praw nych, aby zgod nie z art. 151

§ 2 kp zre kom pen so wa no pra cę w go dzi nach nad licz bo wych bez
wnio sku pra cow ni ka. W ta kiej jed nak sy tu acji pra co daw ca jest zo -
bo wią za ny do udzie

le nia cza

su wol

ne go w wy

mia rze o po

ło wę

wyż szym niż licz

ba prze

pra co wa nych go

dzin nad

licz bo wych.

W tym przy pad ku jed nak re kom pen sa ta ta ka mu si zo stać zre ali zo -
wa na w przy ję tym okre sie roz li cze nio wym, co ozna cza, że do ty czy
ona je dy nie pra cy w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro -
cze nia do

bo wej nor

my cza

su pra

cy, prze

kro cze nie ty

go dnio wej

nor my cza su pra cy na stę pu je bo wiem wraz z za mknię ciem okre su
roz li cze nio we go.

Pra cow nik prze pra co wał w kwiet niu 8 go dzin nad licz bo wych.

W fir mie przy ję to mie sięcz ny okres roz li cze nio wy. Po sta no wio no
od dać pra cow ni ko wi czas wol ny bez je go wnio sku w tej spra wie.
Na le ży za tem zmniej szyć je go kwiet nio wy wy miar cza su pra cy o 12
go dzin (tj. 8 + po ło wę, czy li 4). Ta ka re kom pen sa ta nie mo że jed -
nak spo wo do wać ob ni że nia wy na gro dze nia. Pra cow nik za cho wa
za tem pra

wo do swo

je go nor

mal ne go wy

na gro dze nia za pra

cę

w tym mie sią cu.

Me to dy mie sza ne

Nie ma rów nież prze szkód praw nych, aby pra cow nik zło żył wnio -

sek o re kom pen sa tę je dy nie kil ku in te re su ją cych go go dzin, któ re
prze pra co wał nad

licz bo wo. Resz

ty go

dzin nad

licz bo wych moż

na udzie lić bez je go wnio sku, z tym, że w wy mia rze o po ło wę więk -
szym niż po zo sta ła licz ba go dzin nad licz bo wych. Nie ma rów nież
prze szkód praw nych, aby na wnio sek pra cow ni ka zre kom pen so wać
kil ka go dzin nad licz bo wych, za po zo sta łe wy pła ca jąc wy na gro dze -
nie ze sto sow nym do dat kiem.

Przy kład

Pra cow nik prze

pra co wał 17 go

dzin nad

licz bo wych z po

wo du

prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy w stycz niu. Okres roz li -
cze nio wy trwa do koń ca mar ca. Zło żył wnio sek o zre kom pen so wa -
nie pra

cy nad

licz bo wej cza

sem wol

nym w wy

mia rze 8 go

dzin

w kwiet niu przed świę ta mi wiel ka noc ny mi. Wnio sek pra cow ni ka spo -
tkał się z apro ba tą pra co daw cy. Po zo sta łą część go dzin (czy li 9) zre -
kom pen so wa no bez wnio sku pra cow ni ka, ale w wy mia rze (9 + 4,5)
czy li 13, 5 go dzi ny.

Pra cow nik prze

pra co wał 7 go

dzin nad

licz bo wych z po

wo du

prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra cy w po rze noc nej. Zło żył
wnio sek o re kom pen sa tę 5. Wnio sek zo stał uwzględ nio ny. Za po zo -
sta łe 2 na le ży wy pła cić wy na gro dze nie ze 100% do dat kiem.

Re kom pen sa ta pra

cy w go

dzi nach nad

licz bo wych a pra

w nie dzie le i świę ta oraz w dniu wol nym od pra cy wy ni ka ją cym
z pię cio dnio we go ty go dnia pra cy

Prak ty ka po ka zu je, że cią gle my lo ny jest za rów no spo sób, jak

i tryb re

kom pen so wa nia go

dzin nad

licz bo wych cza

sem wol

nym

od pra cy z re kom pen so wa niem pra cy w dni wol ne od pra cy ta kie jak
nie dzie le, świę ta czy dni wol ne wy ni ka ją ce z pię cio dnio we go ty go -
dnia pra cy. Pa mię tać na le ży, że są to zu peł nie dwie róż ne in sty tu cje,
a z ty tu łu pra cy w dni wol ne od pra cy pra cow ni ko wi przy słu gu ją dni
wol ne, a nie czas wol ny.

Re kom pen sa ta za pra cę w dniu wol nym wy ni ka ją cym z pię -

cio dnio we go ty go dnia pra cy

Je że li pra cow nik pra cu je od po nie dział ku do piąt ku, a w so bo tę

ma dzień wol ny od pra cy z ty tu łu pię cio dnio we go ty go dnia pra cy
i w tym wła śnie dniu po le co no mu pra cę, to zgod nie z art. 151

pra co daw ca ma obo wią zek re kom pen sa ty ta kie go dnia, dniem wol -
nym w in nym ter mi nie, w przy ję tym okre sie roz li cze nio wym. Nie ma
przy tym zna cze nia, że pra cow nik nie prze pra co wał w so bo tę 8 go -
dzin. Mógł prze pra co wać jed ną, ale od dać na le ży ca ły dzień. Nie ma
przy tym moż li wo ści re kom pen so wa nia ta kiej pra cy cza sem wol nym,

Przy kład 1

Przy kład 2

tak jak w przy pad ku go dzin nad licz bo wych. Dzie je się tak dla te go, że
je że li pra cow nik nie prze pra co wał w tym dniu 8 go dzin to ozna cza,
że nie prze kro czył do bo wej nor my cza su pra cy, nie ma za tem moż -
li wo ści uru cho mie nia re kom pen sa ty go dzin nad licz bo wych, bo ta kie
go dzi ny nie wy stą pi ły.

Pra cow nik wy ko ny wał pra cę przez 10 go dzin w so bo tę – w dniu

wol nym od pra cy wy ni ka ją cym z pię cio dnio we go ty go dnia pra cy.
Zre kom pen so wa no mu ta ką pra cę dniem wol nym w in nym ter mi nie
w przy ję tym okre

sie roz

li cze nio wym. Za po

zo sta łe dwie (po

wy żej

8 go dzin) udzie lo no mu 3 go dzin wol nych od pra cy w okre sie roz li -
cze nio wym. Pra co daw ca po stą pił pra wi dło wo.

Pa mię tać na le ży jed nak, że nie wy star czy wy pła cić pra cow ni ko wi

wy na gro dze nie ze sto sow nym do dat kiem w sy tu acji po le ce nia pra cy
w dniu wol nym wy ni ka ją cym z pię cio dnio we go ty go dnia pra cy. Nie -
udzie la nie dnia wol ne go od pra cy za pra cę w dniu wol nym od pra cy
wy ni ka ją cym z pię cio dnio we go ty go dnia pra cy jest bo wiem wy kro -
cze niem prze

ciw ko pra

wom pra

cow ni ka i in

spek tor pra

cy mo

że

wów czas uka rać pra co daw cę ka rą grzyw ny.

Pra cow nik wy ko ny wał pra cę przez 8 go dzin w dniu wol nym wy -

ni ka ją cym z pię cio dnio we go ty go dnia pra cy. Umó wio no się z pra -
cow ni kiem, że re

kom pen sa tę otrzy

ma w po

sta ci wy

na gro dze nia

za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych. Rze czy wi ście po za mknię ciu
okre su roz li cze nio we go oka za ło się, że te 8 go dzin ma cha rak ter
pra cy w go dzi nach nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia ty go -
dnio wej nor my cza su pra cy. Wy pła co no za tę pra cę wy na gro dze nie
po więk szo ne o 100% do da tek. W tym przy pad ku po stą pio no jed nak
nie pra wi dło wo. Pra cow nik nie bę dzie miał wpraw dzie do pra co daw -
cy żad nych rosz czeń, jed nak in spek tor pra cy w cza sie kon tro li mo -
że za

rzu cić na

ru sze nie za

sa dy pię

cio dnio we go ty

go dnia pra

cy,

co jest wy kro cze niem prze ciw ko pra wom pra cow ni ka, za gro żo nym
ka rą grzyw ny.

Przy kład 1

Przy kład 2

Re kom pen sa ta za pra cę w nie dzie lę i świę to

Za trud nie nie pra cow ni ka w nie dzie lę lub w świę to po wo du je, że

zgod nie z art. 151

kp pra co daw ca jest zo bo wią za ny do udzie le nia

ta kie mu pra cow ni ko wi dnia wol ne go od pra cy. Ozna cza to, że po -
dob nie jak w przy pad ku pra cy w dniu wol nym wy ni ka ją cym z pię -
cio dnio we go ty

go dnia pra

cy, pra

co daw ca jest zo

bo wią za ny

do udzie le nia dnia wol ne go bez wzglę du na licz bę go dzin pra cy,
któ re pra cow nik prze pra co wał w ta kie świę to lub w ta ką nie dzie lę.
Za pra cę w nie dzie lę wska zać na le ży dzień wol ny 6 dni przed lub
po prze pra co wa nej nie dzie li, za pra cę w świę to – w cią gu okre su
roz li cze nio we go. Je że li nie jest moż li we udzie le nie dnia wol ne go
za pra cę w nie dzie lę, to w ta kiej sy tu acji udzie la się dnia wol ne go
do koń ca okre su roz li cze nio we go, a je że li i to nie jest moż li we, to
tak jak za świę to wy pła ca się do dat ko we wy na gro dze nie w wy so ko -
ści 100% za każ dą go dzi nę pra cy w nie dzie lę lub w świę to.

Pa mię tać na le ży, że re gu ły te ma ją cha rak ter szcze gól ny i nie

na le ży ich my lić z re kom pen sa tą za pra cę w go dzi nach nad licz bo -
wych. Mo że jed nak zda rzyć się i tak, że nie od da na nie dzie la spo -
wo du je prze kro cze nie ty go dnio wej nor my cza su pra cy. W ta kiej sy -
tu acji do cho dzi do zbie gu upraw nień pra cow ni ka z ty tu łu nie zre -
kom pen so wa nej nie

dzie li oraz pra

cy go

dzi nach nad

licz bo wych.

Pro blem, któ ry tu się po ja wił, do ty czy płat no ści i licz by 100% do -
dat ków, któ re w ta kiej sy tu acji przy słu gu ją pra cow ni ko wi. Sąd Naj -
wyż szy, któ ry za jął się ostat nio tym pro ble mem, stwier dził, że w ta -
kiej sy tu acji przy słu gu je tyl ko je den do da tek z ty tu łu nie zre kom -
pen so wa nej nie dzie li.

Za trud nio no pra cow ni ka w nie dzie lę, któ ra mia ła być dla nie go

dniem wol nym od pra cy. Pra cow nik prze pra co wał w tym dniu 8 go -
dzin. Pra co daw ca nie od dał tej pra cy w in nym dniu wol nym w przy -
ję tym okre sie roz li cze nio wym. Prze pra co wa ne go dzi ny po za mknię -
ciu okre su roz li cze nio we go sta ły się go dzi na mi nad licz bo wy mi z po -
wo du prze kro cze nia ty go dnio wej nor my cza su pra cy. Oprócz nor -
mal ne go wy na gro dze nia wy pła co no pra cow ni ko wi 100% do da tek
z ty tu łu pra cy w go dzi nach nad licz bo wych i jesz cze je den z ty tu łu
nie zre kom pen so wa nej nie dzie li. Po stą pio no pra wi dło wo. Kon tro la

Przy kład

prze pro wa dzo na przez in spek to ra pra cy nie wy ka że w tym za kre sie
żad nych nie pra wi dło wo ści.

Pra ca w go dzi nach nad licz bo wych pra cow ni ków za trud nio -

nych w nie peł nym wy mia rze cza su pra cy

Na le ży pa mię tać, że wy żej omó wio ne za sa dy prze kra cza nia po -

wszech nie obo wią zu ją cych norm cza su pra cy do ty czą rów nież tej
gru py za

wo do wej. Nie ma tu żad

nych róż

nic. Je

że li pra

cow nik,

do któ re go sto su ją się prze pi sy ko dek su pra cy, za trud nio ny w wy -
mia rze 1/2 eta tu, pra cu je 4 go dzi ny dzien nie, pra cę w go dzi nach
nad licz bo wych z po wo du prze kro cze nia do bo wej nor my cza su pra -
cy roz po czy na od go dzi ny 8, po dob nie jak w związ ku z prze kro cze -
niem nor my ty go dnio wej po go dzi nie 40.

Pra cow nik za trud nio ny w wy mia rze 1/4 eta tu wy ko nu je pra cę

od po nie dział ku do czwart ku po 2 go dzi ny. W śro dę zo stał 4 go dzi -
ny dłu żej i pra co wał w su mie 6 go dzin. Po nie waż nie prze kro czył
8-go dzin nej – do bo wej nor my cza su pra cy, pra ca w go dzi nach nad -
licz bo wych z te go ty tu łu nie wy stę pu je, je że li po za mknię ciu okre su
roz li cze nio we go oka że się, że nie zo sta ła prze kro czo na licz ba go -
dzin rów na wy mia ro wi cza su pra cy, usta lo na zgod nie z art. 130 kp
– nie ma rów nież go dzin nad licz bo wych z ty tu łu prze kro cze nia ty go -
dnio wej nor my cza su pra cy.

Na le ży jed nak pa mię tać, że w sto sun ku do pra cow ni ków nie -

peł no za trud nio nych pra co daw ca ma in ny obo wią zek. Otóż zgod -
nie z art. 151 § 5 kp po wi nien na mo cy po ro zu mie nia z tym pra -
cow ni kiem, wpro wa dzić do umo wy o pra cę do pusz czal ną licz bę
go dzin pra cy po nad okre ślo ny w umo wie wy miar cza su pra cy, któ -
rych prze kro cze nie upraw nia pra cow ni ka do otrzy ma nia oprócz
nor mal ne go wy na gro dze nia, do dat ku do wy na gro dze nia, o któ -
rym mo wa w art. 151

§ 1 kp. Usta le nie ta kiej gra ni cy nie ozna cza

jed nak, że jej prze kro cze nie po wo du je pra cę w go dzi nach nad licz -
bo wych.

Przy kład 1

Pra co daw ca za trud nia na 3/4 eta tu pra cow ni ka, któ ry przy cho -

dzi do pra cy od po nie dział ku do czwart ku na 8 go dzin. Umó wio no
się, że gra

ni ca, któ

rej prze

kro cze nie cza

so we bę

dzie kosz

to wać

pra co daw cę do da tek ta ki jak za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych,
prze bie gać bę dzie na po zio mie 4/5 eta tu. Jest to roz wią za nie pra wi -
dło we. Je że li pra cow nik w przy ję tym okre sie roz li cze nio wym prze -
kro czy umó wio ne 4/5 wy mia ru, otrzy ma zgod nie z umo wą o pra cę
do da tek do wy na gro dze nia w wy so ko ści ta kiej jak za pra cę go dzi -
nach nad licz bo wych, cho ciaż prze kro cze nie tej umow nej gra ni cy
pra cą w go dzi nach nad licz bo wych nie jest.

UWA GA

Brak usta le nia umow nej gra ni cy, po wy żej któ rej pra cow nik
na by wa pra wo do do dat ku ta kie go jak za pra cę w go dzi nach
nad licz bo wych po wo du je, że nie ma fak tycz nej moż li wo ści
usta le nia, że ta ki do da tek do wy na gro dze nia pra cow ni ko wi
przy słu gu je. W ta

kiej sy

tu acji do

dat ko we wy

na gro dze nie

przy słu gu je je dy nie za pra cę nad licz bo wą wy stę pu ją cą po wy -
żej po wszech nie obo wią zu ją cych norm cza su pra cy. Pa mię -
tać jed

nak na

le ży, że nie

usta le nie umow

nej gra

ni cy mo

że

spo tkać się z ne ga tyw ną re ak cją ze stro ny in spek to ra pra cy,
któ ry mo że wy stą pić do pra co daw cy z wnio skiem o usta le nie
na mo cy po ro zu mie nia z pra cow ni kiem ta kiej gra ni cy.

Spo sób usta la nia pra cy w go dzi nach nad licz bo wych

Go dzi ny, w ja kich pra cow nik po wi nien sta wiać się do pra cy, wy -

ni ka ją z je go roz kła du cza su pra cy. Je że li pra cow ni ka obo wią zu ją
sta łe go dzi ny pra cy, roz kład okre śla się zwy kle w re gu la mi nie pra -
cy (np. umiesz cza jąc za pis, że pra cow nik wy ko nu je swo je za da nia
od po nie dział ku do piąt ku w go dzi nach od 8.00 do 16.00). Je śli na -
to miast go dzi ny pra cy są zmien ne, w każ dym okre sie roz li cze nio -
wym pra cę pla nu je się w har mo no gra mach pra cy, zwa nych po -
tocz nie gra fi ka mi. Po za koń cze niu okre su roz li cze nio we go pra co -
daw ca roz li cza wy na gro dze nie na pod sta wie ko lej ne go do ku men -
tu – tj. kar ty ewi den cji cza su pra cy – w któ rej re je stru je się fak tycz -

Przy kład 2

ny czas pra cy. Aby usta lić, czy w da nym okre sie po wsta ły nad go -
dzi ny, ko niecz ne jest po rów na nie roz kła du (har mo no gra mu) z kar -
tą ewi den cji cza su pra cy.

Pra cow ni ko wi za

pla no wa no w roz

kła dzie pra

cę co

dzien nie

od po nie dział ku do piąt ku po 8 go dzin. Jed nak z ewi den cji cza su
pra cy wy ni ka, że kil ka krot nie zo stał „po go dzi nach”, wy ko nu jąc za -
da nia do dat ko we – łącz nie w kar cie ewi den cyj nej wpi sa no o 5 go -
dzin wię cej, niż pla no wa no w roz kła dzie. Tak więc – wy stą pi ło 5 go -
dzin nad licz bo wych.

IV. Pra ca w nie dzie le i świę ta

1. Ka ta log prac do zwo lo nych w nie dzie le i świę ta:

1) w ra zie ko niecz no ści pro wa dze nia ak cji ra tow ni czej w ce lu

ochro ny ży cia lub zdro wia ludz kie go, ochro ny mie nia lub
śro do wi ska al bo usu nię cia awa rii,

2) w ru chu cią głym,
3) przy pra cy zmia no wej,
4) przy nie zbęd nych re mon tach,
5) w trans por cie i w ko mu ni ka cji,
6) w za kła do wych stra żach po żar nych i w za kła do wych służ -

bach ra tow ni czych,

7) przy pil no wa niu mie nia lub ochro nie osób,
8) w rol nic twie i ho dow li,
9) przy wy ko ny wa niu prac ko

niecz nych ze wzglę

du na ich

uży tecz ność spo

łecz ną i co

dzien ne po

trze by lud

no ści,

w szcze gól no ści w:
a) za kła dach świad czą cych usłu gi dla lud no ści,
b) ga stro no mii,
c) za kła dach ho te lar skich,
d) jed nost kach go spo dar ki ko mu nal nej,
e) za kła dach opie ki zdro wot nej i in nych pla ców kach służ -

by zdro

wia prze

zna czo nych dla osób, któ

rych stan

zdro wia wy

ma ga ca

ło do bo wych lub ca

ło dzien nych

świad czeń zdro wot nych,

Przy kład

f) jed nost kach or ga ni za cyj nych po mo cy spo łecz nej oraz

pla ców kach opie kuń czo -wy cho waw czych, za pew nia ją -
cych ca ło do bo wą opie kę,

g) za kła dach pro wa dzą cych dzia łal ność w za kre sie kul tu ry,

oświa ty, tu ry sty ki i wy po czyn ku,

10) w sto sun ku do pra

cow ni ków za

trud nio nych w sys

te mie

cza su pra

cy, w któ

rym pra

ca jest świad

czo na wy łącz nie

w piąt ki, so bo ty, nie dzie le i świę ta.

Pra ca w świę ta w pla ców kach han dlo wych jest nie do zwo lo -

na, tak że wte dy je że li świę to przy pa da w nie dzie lę.

Pra ca w nie

dzie le jest do

zwo lo na w pla ców kach han

dlo wych

przy wy ko ny wa niu prac ko niecz nych ze wzglę du na ich uży tecz ność
spo łecz ną i co dzien ne po trze by lud no ści.

2. Spo sób re kom pen sa ty za pra cę w nie dzie lę i świę ta:

Pra cow ni ko wi wy ko nu ją ce mu pra cę w nie dzie lę i świę ta w wy żej

wy mie nio nych przy pad kach pra co daw ca jest obo wią za ny za pew nić
in ny dzień wol ny od pra cy:

1) w za mian za pra cę w nie dzie lę – w okre sie 6 dni ka len da -

rzo wych po prze dza ją cych lub na stę pu ją cych po ta kiej nie -
dzie li,

2) w za mian za pra cę w świę to – w cią gu okre su roz li cze nio -

we go.

Je że li nie jest moż li we wy ko rzy sta nie w ter mi nie 6 dni przed lub

po prze pra co wa nej nie

dzie li dnia wol

ne go od pra

cy w za

mian

za pra cę w ta ką nie dzie lę, pra cow ni ko wi przy słu gu je dzień wol ny
od pra cy do koń ca okre su roz li cze nio we go, a w ra zie bra ku moż li -
wo ści udzie le nia dnia wol ne go od pra cy w tym ter mi nie – do da tek
do wy na gro dze nia w wy so ko ści 100%.

Je że li nie jest moż li we wy ko rzy sta nie w ter mi nie okre su roz li cze -

nio we go dnia wol ne go od pra cy w za mian za pra cę w świę to, pra -
cow ni ko wi przy

słu gu je do

da tek do wy

na gro dze nia w wy

so ko -

ści 100% za każ dą go dzi nę pra cy w świę to.

Pra cow nik pra cu ją cy w nie dzie le po wi nien ko rzy stać co naj mniej

raz na 4 ty go dnie z nie dzie li wol nej od pra cy. Nie do ty czy to pra cow -
ni ka za trud nio ne go w week en do wym sys te mie cza su pra cy.

Roz dział szósty

URLO PY WY PO CZYN KO WE

I. Na by cie pra wa do urlo pu wy po czyn ko we go

1. Pra cow nik po dej mu ją cy pra cę po raz pierw szy, w ro ku ka len -

da rzo wym, w któ rym pod jął pra cę, uzy sku je pra wo do urlo pu z upły -
wem każ

de go mie

sią ca pra

cy, w wy

mia rze 1/12 wy

mia ru urlo

przy słu gu ją ce go mu po prze pra co wa niu ro ku.

2. Pra wo do ko lej nych urlo pów pra cow nik na by wa w każ dym

na stęp nym ro ku ka len da rzo wym.

II. Wy miar urlo pu wy po czyn ko we go

1. Wy miar urlo pu wy no si:

1) 20 dni – je że li pra cow nik jest za trud nio ny kró cej niż 10 lat,

2) 26 dni – je że li pra cow nik jest za trud nio ny co naj mniej 10 lat.

Do okre su za trud nie nia, od któ re go za le ży pra wo do urlo pu i wy -

miar urlo pu, wli cza się okre sy po przed nie go za trud nie nia, bez wzglę -
du na prze rwy w za trud nie niu oraz spo sób usta nia sto sun ku pra cy.

Do okre su pra cy, od któ re go za le ży wy miar urlo pu, wli cza się

z ty tu łu ukoń cze nia:

a) za sad ni czej lub in

nej rów

no rzęd nej szko

ły za

wo do wej

– prze wi dzia ny pro gra mem na ucza nia czas trwa nia na uki,
nie wię cej jed nak niż 3 la ta,

b) śred niej szko

ły za

wo do wej – prze

wi dzia ny pro

gra mem na

ucza nia czas trwa nia na uki, nie wię cej jed nak niż 5 lat,

c) śred niej szko ły za wo do wej dla ab sol wen tów za sad ni czych

(rów no rzęd nych) szkół za wo do wych – 5 lat,

d) śred niej szko ły ogól no kształ cą cej – 4 la ta,

e) szko ły po li ce al nej – 6 lat,

f) szko ły wyż szej – 8 lat.

Je że li pra cow nik po bie rał na ukę w cza sie za trud nie nia, do okre -

su pra cy, od któ re go za le ży wy miar urlo pu, wli cza się bądź okres
za trud nie nia, w któ rym by ła po bie ra na na uka, bądź okres na uki, za -
leż nie od te go, co jest ko rzyst niej sze dla pra cow ni ka.

III. Udzielanie urlopu

Urlo pu udzie la się w dni, któ re są dla pra cow ni ka dnia mi pra cy

zgod nie z obo wią zu ją cym go roz kła dem cza su pra cy, w wy mia rze
go dzi no wym od po wia da ją cym do bo we mu wy mia ro wi cza su pra cy
pra cow ni ka w da nym dniu. Przy udzie la niu urlo pu je den dzień od po -
wia da 8 go dzi nom pra cy. Udzie le nie urlo pu w dniu pra cy w wy mia -
rze go dzi no wym od po wia da ją cym czę ści do bo we go wy mia ru cza su
pra cy jest do pusz czal ne je dy nie w przy pad ku, gdy część urlo pu po -
zo sta ła do wy ko rzy sta nia jest niż sza niż peł ny do bo wy wy miar cza -
su pra cy pra cow ni ka w dniu, na któ ry ma być udzie lo ny urlop.

IV. Urlop w wy mia rze pro por cjo nal nym

1. W ro

ku ka

len da rzo wym, w któ

rym usta

je sto

su nek pra

z pra cow ni kiem upraw nio nym do ko lej ne go urlo pu, pra cow ni ko wi
przy słu gu je urlop:

1) u do tych cza so we go pra co daw cy – w wy mia rze pro por cjo -

nal nym do okre

su prze

pra co wa ne go u te

go pra

co daw cy

w ro ku usta nia sto sun ku pra cy, chy ba że przed usta niem te -
go sto sun ku pra cow nik wy ko rzy stał urlop w przy słu gu ją cym
mu lub w wyż szym wy mia rze,

2) u ko lej ne go pra co daw cy – w wy mia rze:

a) pro por cjo nal nym do okre su po zo sta łe go do koń ca da ne -

go ro ku ka len da rzo we go – w ra zie za trud nie nia na czas
nie krót szy niż do koń ca da ne go ro ku ka len da rzo we go,

b) pro por cjo nal nym do okre su za trud nie nia w da nym ro ku ka -

len da rzo wym – w ra

zie za

trud nie nia na czas krót

szy niż

do koń ca da ne go ro ku ka len da rzo we go.

2. Je że li okres za trud nie nia przy pa da po na by ciu przez pra cow -

ni ka pra wa do urlo pu w da nym ro ku ka len da rzo wym, wy miar urlo -
pu pra cow ni ka po wra ca ją ce go do pra cy w cią gu te go sa me go ro ku
ka len da rzo we go ule

ga pro

por cjo nal ne mu ob

ni że niu, chy

ba że

przed roz po czę ciem te

go okre

su pra

cow nik wy

ko rzy stał urlop

w przy słu gu ją cym mu lub w wyż szym wy mia rze.

3. Pra cow ni ko wi, któ ry przed usta niem sto sun ku pra cy w cią gu

ro ku ka len da rzo we go wy ko rzy stał urlop w wy mia rze wyż szym niż
przy słu gu ją cy, u ko lej ne go pra co daw cy przy słu gu je urlop w od po -

wied nio niż szym wy mia rze; łącz ny wy miar urlo pu w ro ku ka len da -
rzo wym nie mo że być jed nak niż szy niż wy ni ka ją cy z okre su prze -
pra co wa ne go w tym ro ku u wszyst kich pra co daw ców.

4. Za sa dy do ty czą ce udzie la nia urlo pu wy po czyn ko we go w wy -

mia rze pro por cjo nal nym sto su je się od po wied nio do pra cow ni ka
po dej mu ją ce go pra cę u ko lej ne go pra co daw cy w cią gu in ne go ro -
ku ka len da rzo we go niż rok, w któ rym ustał je go sto su nek pra cy
z po przed nim pra co daw cą.

5. Urlop w wy mia rze pro por cjo nal nym na by wa pra cow nik, któ ry

po wra ca do pra cy u do tych cza so we go pra co daw cy w cią gu ro ku ka -
len da rzo we go po trwającym co naj mniej 1 mie siąc okre sie:

a) urlo pu bez płat ne go,

b) urlo pu wy cho waw cze go,

c) od by wa nia za sad ni czej służ by woj sko wej lub jej form za -

stęp czych, okre

so wej służ

by woj

sko wej, prze

szko le nia

woj sko we go al bo ćwi czeń woj sko wych,

d) tym cza so we go aresz to wa nia,

e) od by wa nia ka ry po zba wie nia wol no ści,

f) nie uspra wie dli wio nej nie obec no ści w pra cy.

Je że li okres ta ki przy pa da po na by ciu przez pra cow ni ka pra wa

do urlo pu w da nym ro ku ka len da rzo wym, wy miar urlo pu pra cow ni -
ka po wra ca ją ce go do pra cy w cią gu te go sa me go ro ku ka len da rzo -
we go ule ga pro por cjo nal ne mu ob ni że niu, chy ba że przed roz po -
czę ciem te go okre su pra cow nik wy ko rzy stał urlop w przy słu gu ją -
cym mu lub w wyż szym wy mia rze.

V. Prze su niê cie ter mi nu urlo pu

1. Prze su nię cie ter mi nu na wnio sek pra cow ni ka

Wcze śniej usta

lo ne ter

mi ny urlo

pu wy

po czyn ko we go mo

gą

być zmie

nia ne z ini

cja ty wy pra

co daw cy lub pra

cow ni ka. Moż

na prze su nąć ter min urlo pu na wnio sek pra cow ni ka umo ty wo wa -
ny waż ny mi przy czy na mi. Po zwa la na to art. 164 § 1 kp. Oce na,
czy przy

czy ny po

da wa ne przez pra

cow ni ka są waż

ne, na

le ży

do pra co daw cy.

2. Prze su nię cie ter mi nu bez wnio sku pra cow ni ka

Prze su nię cie ter

mi nu urlo

pu mo

że tak

że na

stą pić, je

że li nie

obec ność wy po czy wa ją ce go pra cow ni ka spo wo do wa ła by po waż -
ne za kłó ce nia to ku pra cy (art. 164 § 2 kp). Oce na po wa gi za kłó ceń
rów nież na le ży do pra co daw cy.

3. Obo wiąz ko we prze su nię cie urlo pu

Mo gą się zda rzyć oko licz no ści po wo du ją ce, że prze su nię cie ter -

mi nu urlo pu jest obo wiąz ko we. Do ta kich sy tu acji na le żą:

cho ro ba,

od osob nie nie zwią za ne z cho ro bą za kaź ną,

po wo ła nie na ćwi cze nia woj sko we lub szko le nie woj sko we
do 3 mie się cy,

urlop ma cie rzyń ski.

Wte dy pra co daw ca obo wiąz ko wo prze su wa pra cow ni ko wi urlop

na in ny ter min (art. 165 kp).

VI. Od wo ³a nie z urlo pu

Je że li wy stą pi ły oko licz no ści nie prze wi dzia ne w chwi li roz po czę -

cia urlo

pu, któ

re wy

ma ga ją obec

no ści pra

cow ni ka, pra

co daw ca

mo że od wo łać pra cow ni ka z urlo pu.

Pra cow nik od wo ła ny z urlo pu ma obo wią zek sta wić się w miej -

scu wska za nym przez pra co daw cę, a pra co daw ca po kry wa kosz ty
po nie sio ne przez pra cow ni ka w bez po śred nim związ ku z od wo ła -
niem go z urlo pu – np. kosz ty prze jaz du czy po by tu w ośrod ku wy -
po czyn ko wym.

VII. Udzie le nie urlo pu do koñ ca kwar ta ³u

Pra co daw ca ma obo wią zek udzie lić pra cow ni ko wi urlo pu naj -

póź niej do koń ca pierw sze go kwar ta łu na stęp ne go ro ku ka len da -
rzo we go. Ter min ten uwa ża się za za cho wa ny, je że li pra cow nik roz -
pocz nie urlop przed je go upły wem, czy li przed 31 mar ca na stęp ne -
go ro ku. Mo że się jed nak zda rzyć, że pra co daw ca nie udzie li urlo -
pu w wy ma ga nym ter mi nie. Urlop w ta kiej sy tu acji „nie prze pa da”.
Pra wo pra cow ni ka do za le głe go urlo pu przedaw nia się z upły wem

trzech lat od dnia, w któ rym sta ło się wy ma gal ne (art. 291 kp).
Ozna cza to, że pra cow nik do 3 lat od chwi li na by cia pra wa do urlo -
pu mo że do ma gać się od pra co daw cy udzie le nia mu za le głe go
urlo pu, ale tyl ko w for mie na tu ral nej czy li „dni wol nych od pra cy”.
Ekwi wa lent pie nięż ny mo że otrzy mać tyl ko wte dy, je śli nie wy ko rzy -
sta nie urlo

pu na

stą pi ło z przy

czyn roz

wią za nia lub wy

ga śnię cia

sto sun ku pra cy lub po wo ła nia do służ by woj sko wej.

VIII. Urlop w okre sie wy po wie dze nia

Od 1 stycz nia 2003 r. pra co daw ca ma pra wo po słać pra cow ni ka

na urlop wy po czyn ko wy w okre sie wy po wie dze nia umo wy o pra cę,
za rów no na urlop bie żą cy, jak i za le gły. Wy miar urlo pu bie żą ce go
usta la ny jest pro

por cjo nal nie (zgod nie z za

sa da mi pro

por cji

z art. 155

kp).

IX. Urlop na ¿¹ da nie pra cow ni ka

Urlo p na żą da nie udzie la ny jest pra cow ni ko wi naj póź niej w dniu

roz po czę cia urlo pu, tj. zgod nie z roz kła dem cza su pra cy w da nym
dniu pra cy. Je że li pra cow nik miał pra co wać do 16.00, to wła śnie
do tej go dzi ny mo że zgło sić żą da nie o urlop. Za wia do mić o roz po -
czę ciu urlo pu mo że w do wol nej for mie: oso bi ście, e -ma ilem, fak -
sem czy te le fo nicz nie. Pa mię tać na le ży tyl ko, że sku tecz ne do star -
cze nie in for ma cji o urlo pie jest za da niem na le żą cym do pra cow ni -
ka. Je że li te go nie uczy ni w ta ki spo sób, że moż na do wie dzieć się
o żą da niu, nie obec ność pra cow ni ka na le ży po trak to wać ja ko nie -
uspra wie dli wo ną.

Roz dział siódmy

UPRAW NIE NIA PRA COW NI KÓW ZWI¥ ZA NE

Z RO DZI CIEL STWEM

I. Ochro na ko biet w ci¹ ¿y oraz kobiet i mê¿czyzn

w czasie urlopu macierzyñskiego

Art. 177 kp usta na wia szcze gól ną ochro nę trwa ło ści sto sun ku

pra cy ko biet w okre sie cią ży oraz ko biet i męż czyzn w okre sie ko -
rzy sta nia z urlo pu ma cie rzyń skie go. Wo bec prze wi dzia nej w art. 180
§ 5 i 7 kp moż li wo ści wy ko rzy sta nia czę ści urlo pu ma cie rzyń skie go
przez pra cow ni ka -oj ca wy cho wu ją ce go dziec ko, w dal szej czę ści
roz wa żań wszel kie uwa gi na te mat ochro ny w okre sie urlo pu ma cie -
rzyń skie go od no szą się tak do pra cow nic, jak i pra cow ni ków.

Ochro na prze wi dzia na w art. 177 kp wy stę pu je w po sta ci:

za ka zu wy po wia da nia i roz wią zy wa nia umów o pra cę,

za ka zu roz wią zy wa nia umów o pra cę bez wy po wie dze nia,

obo wiąz ku prze dłu że nia umów ter mi no wych.

Ochro ną ob ję te są wszyst kie pra cow ni ce bez wzglę du na cha -

rak ter za trud nie nia, ro dzaj za war tej umo wy (po za umo wą za war tą
na okres prób ny nie prze kra cza ją cy mie sią ca – w cza sie trwa nia te -
go okre su) oraz for mę wła sno ści za kła du, w któ rym są za trud nio ne.
Obec nie ochro

ną są ob

ję te tak

że pra

cow ni ce za

trud nio ne przez

oso by fi zycz ne (np. po mo ce do mo we).

Cytowany prze pis za wie ra nie tyl ko za kaz wy po wia da nia umo wy

o pra cę, ale tak że za kaz roz wią zy wa nia umo wy o pra cę już wy po wie -
dzia nej. Ozna cza to, że wy po wie dze nie sta je się bez sku tecz ne – je śli
pra co daw ca zło żył pra cow ni cy oświad cze nie w spra wie wy po wie dze -
nia umo

wy o pra

cę w okre

sie cią

ży bądź jesz

cze przed okre

sem

ochron nym, ale ter min roz wią za nia umo wy na stą pił by w okre sie cią ży.
Za tem w przy pad ku, gdy pra cow ni ca zaj dzie w cią żę w okre sie wy po -
wie dze nia umo wy o pra cę, a pra co daw ca (mi mo przed ło żo ne go przez
pra cow ni cę za świad cze nia le kar skie go o sta nie cią ży), nie cof nie wy -
po wie dze nia – pra cow ni ca mo że przed są dem pra cy żą dać uzna nia
wy po wie dze nia za bez sku tecz ne, a je że li umo wa ule gła już roz wią za -
niu, przy wró ce nia do pra cy lub za są dze nia od szko do wa nia. Sąd Naj -
wyż szy w wy

ro ku z dnia 2 czerw

ca 1995 r., I PRN 23/95 (OSNA

PiUS 1995 nr 22, poz. 276) jed

no znacz nie orzekł, że wy

ni ka ją cy

z art. 177 § 1 kp za kaz roz wią zy wa nia umo wy o pra cę z pra cow ni cą
w okre sie cią ży obo wią zu je rów nież w sy tu acji, gdy za szła ona w cią -
żę w okre sie wy po wie dze nia. Po wia do mie nie pra co daw cy o cią ży już
po roz wią za niu umo wy o pra cę mo że mieć wpływ na rosz cze nie o wy -
na gro dze nie za okres po zo sta wa nia bez pra cy, nie ma na to miast zna -
cze nia dla oce ny nie pra wi dło wo ści roz wią za nia umo wy o pra cę.

W przy pad ku przy wró ce nia do pra cy i jej pod ję cia, pra cow ni cy

przy słu gu je wy na gro dze nie za ca ły okres po zo sta wa nia bez pra cy
– na za sa dach okre ślo nych w art. 47 i 57 kp.

Zgod nie z art. 47 kp, pra

cow ni cy, któ

rej wy

po wie dzia no lub

z któ rą roz wią za no umo wę o pra cę w okre sie cią ży i któ ra pod ję ła
pra cę w wy ni ku przy wró ce nia, przy słu gu je wy na gro dze nie za ca ły
czas po zo sta wa nia bez pra cy.

Sąd Naj

wyż szy w wy

ro ku z 14 stycz

nia 1981 r., I PRN 135/90

(OSNCP 1981, z. 7, poz. 139) orzekł, że w ra zie nie zgod ne go z pra -
wem roz wią za nia przez za kład pra cy umo wy o pra cę z pra cow ni cą
w okre sie cią ży, nie po wia do mie nie za kła du pra cy o cią ży pra cow ni cy
na wet po roz

wią za niu z nią umo

wy o pra

cę ma zna

cze nie tyl

przy roz po zna wa niu jej rosz cze nia o wy na gro dze nie za czas, w któ rym
nie pra co wa ła, nie za wia do miw szy za kła du pra cy; pra cow ni ca ta ka nie
mo że otrzy mać wy na gro dze nia niż sze go od okre ślo ne go w art. 57 kp.

Dla ochro ny ko bie ty w okre sie cią ży przed wy po wie dze niem lub

roz wią za niem umo wy o pra cę nie jest istot ny ter min wska za nia po -
wyż szej oko licz no ści, lecz wy łącz nie obiek tyw ny stan rze czy ist nie -
ją cy w chwi li wy po wie dze nia lub roz wią za nia umo wy o pra cę (wy rok
SN z 15 stycz nia 1988 r., I PRN 74/87, Sł. Prac. 1988, nr 5, s. 28).
Jed nak za rzut, że ko bie ta w okre sie wy po wie dze nia by ła w cią ży,
nie mo że od nieść skut ku wów czas, je że li zo sta nie po sta wio ny do -
pie ro w re wi zji. Pod nie sie nie bo wiem no we go fak tu w re wi zji jest
spóź nio ne (wy rok SN z 17 ma ja 1965 r., II PR 213/65, NP 1966, nr 6,
s. 819, z glo są M. Pie kar skie go i H. Szur ga cza).

W okre sie cią ży i urlo pu ma cie rzyń skie go obo wią zu je rów nież

za kaz wy po wia da nia wa run ków pra cy i pła cy. Wy ni ka on z brzmie -
nia art. 42 § 1 kp, zgod nie z któ rym prze pi sy o wy po wie dze niu umo -
wy o pra cę sto su je się od po wied nio do wy ni ka ją cych z umo wy wa -
run ków pra cy i pła cy.

1. Roz wią za nie umo wy o pra cę w okre sie cią ży

i urlo pu ma cie rzyń skie go

1. Roz wią za nie umo wy o pra cę w okre sie cią ży pra cow ni cy lub

w okre sie urlo pu ma cie rzyń skie go – mo że na stą pić w wy ni ku wy po -
wie dze nia do ko na ne go przez pra cow ni cę lub w dro dze po ro zu mie -
nia stron. Jed nak że w przy pad ku, gdy pra cow ni ca w mo men cie wy -
po wie dze nia nie wie dzia ła o sta nie cią ży, wów czas mo że uchy lić się
od oświad cze nia wo li ja ko zło żo ne go pod wpły wem błę du i do ma -
gać się usta le nia, że umo wa trwa na dal (wy rok SN z dnia 3 lu te -
go 1993 r., I PZP 72/92 – nie pu bli ko wa ny). Pra cow ni ca nie mo że
jed nak do ma gać się uzna nia, że umo wa o pra cę trwa na dal, je że li
w da cie skła

da nia oświad

cze nia wo

li o wy

po wie dze niu umo

o pra cę nie by ła w cią ży, a za szła w cią żę po tej da cie (por. wy rok
SN z dnia 3 lu te go 1993 r., I PZP 72/92, nie pu bli ko wa ny).

2. W przy

pad kach okre

ślo nych w ko

dek sie pra

cy lub in

nych

prze pi sach pra wa pra cy umo wa mo że wy ga snąć. W myśl uchwa ły
Są du Naj

wyż sze go z dnia 26 czerw

ca 1991 r., I PZP 23/91

(OSP 1992, z. 9, poz. 195): „Wy ga śnię cie sto sun ku pra cy na pod -
sta wie art. 33 ust. 1 usta wy z dnia 22 mar ca 1990 r. o pra cow ni kach
sa mo rzą do wych (Dz. U. Nr 21, poz. 124) wy

łą cza za

sto so wa nie

art. 177 § 3 ko dek su pra cy”. Na grun cie ko dek su pra cy za cho wa ła
ak tu al ność uchwa

ła SN z dnia 13 kwiet

nia 1972 r., III PZP 7/72

(OSNCP z 1972, z. 9, poz. 158), zgod nie z któ rą „Ko bie cie, któ ra nie
by ła w cią

ży w okre

sie wy

po wie dze nia jej umo

wy, przy

słu gu je

ochro na [...] cho ciaż by po okre sie wy po wie dze nia na stą pi ło prze -
rwa nie cią

ży”. W ta

kim przy

pad ku roz

wią za nie umo

wy by

ło by

sprzecz ne z pra wem. Jed nak że po usta niu cią ży pra co daw ca mo że
po now nie wy po wie dzieć pra cow ni cy umo wę o pra cę, na za sa dach
do ty czą cych ogó łu pra cow ni ków. Ak tu al ne jest tak że po sta no wie nie
Są du Naj wyż sze go z dnia 13 wrze śnia 1979 r., I PRN 84/79 (OSNC
z 1980, z. 3, poz. 58), w myśl któ re go za kaz roz wią zy wa nia umów
o pra cę obo

wią zu je rów

nież w sy

tu acji, gdy pra

cow ni ca za

szła

w cią żę w okre

sie wy

po wie dze nia, a po okre

sie wy

po wie dze nia

prze rwa ła cią żę. Kwe stia na to miast po wia do mie nia za kła du pra cy
o cią ży mo że mieć tyl ko zna cze nie przy roz po zna wa niu rosz cze nia
wnio sko daw czy ni o wy na gro dze nie za czas, w któ rym nie pra co wa -
ła, nie za wia do miw szy za kła du pra cy o cią ży.

3. W okre sie cią ży i urlo pu ma cie rzyń skie go nie jest do pusz czal -

ne roz wią za nie umo wy o pra cę z przy czyn prze wi dzia nych w art. 53
§ 1 i 2 kp, nie za wi nio nych przez pra cow ni cę, tj.:

w ra zie nie zdol no ści do pra cy wsku tek cho ro by trwa ją cej dłu -
żej niż okres po bie ra nia z te go ty tu łu wy na gro dze nia i za sił ku,

w ra zie uspra wie dli wio nej nie obec no ści pra cow ni cy w pra cy
z in nych przy czyn niż cho ro ba, trwa ją cej dłu żej niż 1 mie siąc,

w ra zie nie

obec no ści pra

cow ni cy z po

wo du spra

wo wa nia

opie ki nad dziec

kiem lub od

osob nie nia pra

cow ni cy ze

wzglę du na cho ro bę za kaź ną – w okre sie po bie ra nia z tych
ty tu łów za sił ku i wy na gro dze nia.

4. W okre sie cią ży i ma cie rzyń stwa do pusz czal ne jest roz wią za -

nie przez pra co daw cę umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia z wi ny
pra cow ni cy. Nie zbęd nym wa run kiem jest jed nak uzy ska nie zgo dy
za kła do wej or

ga ni za cji związ

ko wej re

pre zen tu ją cej pra

cow ni cę.

Jest to jed no z nie licz nych upraw nień sta no wią cych związ ku za wo -
do we go; je

go zgo

da uchy

la bo

wiem wska

za ny za

kaz. Zgod

nie

z wy ro kiem SN z dnia 15 grud nia 1975 r., I PRN 27/75 (OSNCP 1976,
z. 7-8 poz. 179, z glo są W. Ma se wi cza, OSP 1976, nr 10, poz. 196),
zgo dę na roz wią za nie umo wy o pra cę bez wy po wie dze nia z ko bie -
tą w okre sie cią ży lub urlo pu ma cie rzyń skie go (art. 177 § 1 kp) wy -
ra ża ra da za kła do wa lub jej pre zy dium. Sąd Naj wyż szy w uchwa le
z dnia 19 ma ja 1978 r. V PZP 6/77 (OSNC z 1978, nr 8, poz. 127)
okre ślił wy tycz ne wy kład ni prze pi sów ko dek su pra cy nor mu ją cych
współ dzia ła nie pra co daw cy z or ga ni za cja mi związ ko wy mi przy roz -
wią zy wa niu umów o pra cę. Wy tycz ne te do chwi li obec nej w znacz -
nej czę ści za cho wa ły ak tu al ność – pod wa run kiem uwzględ nie nia
zmian, ja kie na stą pi ły w or ga ni za cji i struk tu rze ru chu związ ko we go
w cią gu mi nio nych lat.

Zgo da za kła do wej or ga ni za cji związ ko wej re pre zen tu ją cej pra -

cow ni cę mu si być uprzed nia, tzn. na stą pić przed zło że niem przez
pra co daw cę oświad cze nia o roz wią za niu umo wy o pra cę. Jed nak -
że roz wią za nie umo wy bez uzy ska nia zgo dy nie po wo du je nie waż -
no ści do ko na nej czyn no ści praw nej, mi mo że to dzia ła nie jest bez -
praw ne, skut ku ją ce od po wie dzial no ścią za po peł nie nie wy kro cze -
nia prze ciw ko pra wom pra cow ni ka (art. 281 pkt 5 kp).

Je że li pra cow ni ca nie jest zrze szo na w żad nym związ ku za wo -

do wym, a w za kła dzie pra cy dzia ła kil ka za kła do wych or ga ni za cji

związ ko wych, pra cow ni ca mo że zwró cić się z wnio skiem o ob ję cie
jej ochro ną do wy bra nej or ga ni za cji związ ko wej. Je że li za kła do wa
or ga ni za cja związ ko wa wy ra zi na to zgo dę – pra co daw ca uzgad nia
z nią roz wią za nie „dys cy pli nar ne” umo wy o pra cę z pra cow ni cą. Je -
że li za kła do wa or ga ni za cja związ ko wa wska za na przez pra cow ni cę
nie wy ra zi zgo dy na re pre zen to wa nie jej in te re sów, lub gdy u pra co -
daw cy nie dzia ła or ga ni za cja związ ko wa – moż na uznać, że wo bec
bra ku moż li wo ści uzy ska nia zgo dy na roz wią za nie umo wy, pra co -
daw ca ma pra wo pod jąć de cy zję sa mo dziel nie. Jej za sad ność bę -
dzie wni kli wie zba da na przez re jo no wy sąd pra cy – w przy pad ku
wnie sie nia od wo ła nia przez pra cow ni cę.

Zgod nie z wy ro kiem SN z dnia 3 czerw ca 1998 r., I PKN 164/98

(OSNA PiUS 1999, nr 11, poz. 366) je że li w chwi li roz wią za nia umo -
wy o pra cę na pod sta wie art. 52 kp w związ ku z art. 177 § 1 kp pra -
co daw ca i za

rząd za

kła do wej or

ga ni za cji związ

ko wej nie wie

dzą

o cią ży zwol nio nej pra cow ni cy, gdyż nie zło ży ła ona świa dec twa le -
kar skie go (art. 185 § 1 kp), to zgo da za kła do wej or ga ni za cji związ -
ko wej mo że być sku tecz nie wy ra żo na po roz wią za niu umo wy o pra -
cę, nie póź niej jed nak niż do chwi li wy da nia orze cze nia w przed mio -
cie przy wró ce nia do pra cy lub od szko do wa nia. Wy ro kiem tym Sąd
Naj wyż szy pod trzy mał sta no wi sko wy ra żo ne w wy ro ku z 15 grud -
nia 1975 r., I PRN 27/75 (OSNCP 1976, z. 7 – 8, poz. 179; OSPi -
KA 1976, z. 10, poz. 196, z glo są W. Ma se wi cza).

Za kaz wy po wia da nia umów o pra cę pra cow ni cy w cią ży nie jed -

no krot nie ro dzi dy le ma ty mo ral ne, gdyż wy da je się sprzecz ny z za -
sa da mi współ ży cia spo łecz ne go. Te go ty pu sy tu acja by ła przed -
mio tem roz wa żań Są du Naj wyż sze go. SN w wy ro ku z 6 stycz nia
1977 r., I PRN 127/76 (OSNCP 1977, z. 8, poz. 143) za jął na stę pu ją -
ce sta no wi sko: „Nie moż na oce niać ochro ny, przy słu gu ją cej pra -
cow ni cy w okre

sie cią

ży, w ode

rwa niu od wy

peł nia nia przez nią

pod sta wo wych obo wiąz ków pra cow ni czych, mię dzy upraw nie nia mi
i obo wiąz ka mi pra

cow ni czy mi ist

nie je bo

wiem współ

za leż ność.

Przy wró ce nie do pra cy pra cow ni cy, któ rej za kład pra cy wy po wie -
dział umo

wę o pra

cę przed ujaw

nie niem przez nią cią

ży i któ

przed po wzię ciem wia do mo ści o swej cią ży ra żą co na ru sza ła dys -
cy pli nę pra cy oraz nad uży ła za świad cze nia le kar skie go o zwol nie -
niu z pra cy, by ło by sprzecz ne z za sa da mi współ ży cia spo łecz ne -
go”. Z ko

lei w wy

ro ku z dnia 15 kwiet

nia 1993 r., I PRN 23/93

(OSNCP 1994, z. 2, poz. 40) SN orzekł, że w przy pad ku zwol nie nia
pra cow ni cy w cią ży, przy oce nie, iż w wy ni ku przy wró ce nia do pra -
cy al bo przy zna nia od szko do wa nia dojść mo że do ko li zji ta kie go
roz strzy gnię cia z za sa da mi współ ży cia spo łecz ne go, na le ży tak że
uwzględ niać, że sto su nek pra cy ta kiej pra cow ni cy z wo li usta wo -
daw cy i zgod

nie z ak

cep to wa ny mi re

gu ła mi mo

ral ny mi pod

le ga

szcze gól nej ochro nie.

2. Za sa dy za trud nia nia ko biet w cią ży lub w okre sie urlo pu

ma cie rzyń skie go

Ko bie ty w cią ży nie wol no za trud niać w go dzi nach nad licz bo -

wych ani w po rze noc nej. Nie wol no jej tak że bez jej zgo dy de le go -
wać po za sta łe miej sce pra cy.

1. Ko bie ty opie ku ją cej się dziec kiem w wie ku do czte rech lat nie

wol no bez jej zgo

dy za

trud niać w go

dzi nach nad

licz bo wych ani

w po rze noc nej, jak rów nież de le go wać po za sta łe miej sce pra cy.

W przy pad ku wpro wa dze nia roz kła du cza su pra cy usta la ją ce go

prze dłu że nie wy mia ru cza su pra cy do 12 go dzin na do bę, na pod -
sta wie art. 129

kp lub art. 132 § 2 i 3 kp, wy miar cza su pra cy ko bie -

ty w cią ży nie mo że prze kra czać 8 go dzin. Za czas po wy żej 8 go -
dzin, w któ rym pra cow ni ca nie świad czy ła pra cy – przy słu gu je jej ta -
kie sa

mo wy

na gro dze nie, ja

kie by otrzy

ma ła, gdy

by pra

co wa ła

(art. 129

kp).

Za kaz pra cy w go dzi nach nad licz bo wych i w po rze noc nej obej -

mu je okres od chwi li przed ło że nia pra co daw cy za świad cze nia le -
kar skie go stwier dza ją ce go stan cią ży. Za kaz ten ma cha rak ter bez -
względ nie obo wią zu ją cy, co ozna cza, że mu si być prze strze ga ny,
na wet je że li pra cow ni ca wy ra zi zgo dę na pra cę w tych go dzi nach.

2. Za

kaz de

le go wa nia po

za sta

łe miej

sce pra

cy pra

cow ni cy

w cią ży ma cha rak ter względ ny – je że li pra cow ni ca wy ra zi na to
zgo dę, mo że być de le go wa na. Prze pis nie okre śla, w ja kiej for mie
zgo da po wyż sza ma być wy ra żo na: ust nie czy na pi śmie, każ do ra -
zo wo czy ge ne ral nie. Uwa żam, że ze wzglę dów do wo do wych oraz
ce lem unik nię cia sy tu acji kon flik to wych, zgo da po win na być wy ra -
ża na za każ dym ra zem, gdy pra cow ni ca otrzy ma pro po zy cję de le -
go wa nia. Pod po ję ciem „de le go wa nie po za sta łe miej sce pra cy” na -
le ży ro zu mieć za rów no de le go wa nie po za miej sco wość, w któ rej
ko bie ta jest za trud nio na, jak rów nież de le go wa nie po za sta łe miej -

sce pra

cy w tej sa

mej miej

sco wo ści, je

że li jest ono po

łą czo ne

z dłuż szym lub nie do god nym do jaz dem. Na le ży do dać, że w myśl
art. 29 § 1 pkt 1 kp miej sce wy ko ny wa nia pra cy po win no być okre -
ślo ne w umo wie o pra cę (por. Z. Sal wa: Ko deks pra cy po no we li za -
cji. Ko men tarz, War sza wa 1996, s. 242).

3. Za kaz de le go wa nia po za sta łe miej sce pra cy bez uprzed niej

zgo dy obej

mu je tak

że pra

cow ni ków opie

ku ją cych się dzieć

w wie ku do czte rech lat. Wy ra że nie zgo dy wa run ku je po nad to do -
pusz czal ność za

trud nia nia ta

kich pra

cow ni ków w wy

mia rze po

nad 8 go dzin dzien nie, w go dzi nach nad licz bo wych i w po rze noc -
nej (patrz art. 189

§ 1 kp).

4. Za ka zy po wyż sze do ty czą osób spra wu ją cych opie kę nie tyl ko

nad wła sny mi dzieć mi, lecz tak że ty mi, w sto sun ku do któ rych pra -
cow nik jest opie ku nem praw nym w ro zu mie niu ko dek su ro dzin ne go
i opie kuń cze go oraz dzieć mi przy ję ty mi na wy cho wa nie, je że li rów -
no cze śnie pra cow nik wy stą pił do są du opie kuń cze go z wnio skiem
o wsz czę cie po stę po wa nia w spra wie przy spo so bie nia dziec ka.

5. Pra co daw ca za trud nia ją cy pra cow ni cę w cią ży lub kar mią cą

dziec ko pier

sią przy pra

cy wzbro

nio nej ta

kiej pra

cow ni cy bez

wzglę du na sto pień na ra że nia na czyn ni ki szko dli we dla zdro wia lub
nie bez piecz ne, jest obo wią za ny prze nieść pra cow ni cę do in nej pra -
cy, a je że li jest to nie moż li we, zwol nić ją na czas nie zbęd ny z obo -
wiąz ku świad cze nia pra cy.

Pra co daw ca za trud nia ją cy pra cow ni cę w cią ży lub kar mią cą

dziec ko pier sią przy po zo sta łych pra cach wy mie nio nych w prze pi -
sach wy da nych na pod sta wie art. 176 jest obo wią za ny do sto so -
wać wa run ki pra cy do wy ma gań okre ślo nych w tych prze pi sach
lub tak ogra ni czyć czas pra cy, aby wy eli mi no wać za gro że nia dla
zdro wia lub bez pie czeń stwa pra cow ni cy. Je że li do sto so wa nie wa -
run ków pra cy na do tych cza so wym sta no wi sku pra cy lub skró ce -
nie cza su pra cy jest nie moż li we lub nie ce lo we, pra co daw ca jest
obo wią za ny prze nieść pra cow ni cę do in nej pra cy, a w ra zie bra ku
ta kiej moż li wo ści zwol nić pra cow ni cę na czas nie zbęd ny z obo -
wiąz ku świad cze nia pra cy. Prze nie sie nie jest rów nież ko niecz ne
w przy pad ku, gdy pra cow ni ca w cią ży lub kar mią ca dziec ko pier -
sią przed

sta wi za

świad cze nie le

kar skie stwier

dza ją ce prze

ciw -

wska za nia zdro

wot ne do wy

ko ny wa nia do

tych cza so wej pra

cy.

W ra zie gdy zmia na wa run ków pra cy na do tych czas zaj mo wa nym

sta no wi sku pra cy, skró ce nie cza su pra cy lub prze nie sie nie pra -
cow ni cy do in nej pra cy po wo du je ob ni że nie wy na gro dze nia, pra -
cow ni cy przy słu gu je do da tek wy rów naw czy. Pra cow ni ca w okre -
sie zwol nie nia z obo wiąz ku świad cze nia pra cy za cho wu je pra wo
do do tych cza so we go wy na gro dze nia. Po usta niu przy czyn uza -
sad nia ją cych prze nie sie nie pra cow ni cy do in nej pra cy, skró ce nie
jej cza su pra cy lub zwol nie nie z obo wiąz ku świad cze nia pra cy,
pra co daw ca jest obo

wią za ny za

trud nić pra

cow ni cę przy pra

i w wy mia rze cza su pra cy okre ślo nych w umo wie o pra cę. Mi ni ster
wła ści wy do spraw zdro

wia okre

śli, w dro

dze roz

po rzą dze nia,

spo sób i tryb wy da wa nia za świad czeń le kar skich stwier dza ją cych
prze ciw wska za nia zdro

wot ne do wy

ko ny wa nia do

tych cza so wej

pra cy przez pra

cow ni cę w cią

ży lub kar

mią cą dziec

ko pier

sią,

uwzględ nia jąc za gro że nia dla jej zdro wia lub bez pie czeń stwa wy -
stę pu ją ce w śro do wi sku pra cy.

Pra cow ni cy przy słu gu je urlop ma cie rzyń ski w wy mia rze:
1) 18 ty go dni przy pierw szym po ro dzie,
2) 20 ty go dni przy każ dym na stęp nym po ro dzie,
3) 28 ty go dni w przy pad ku uro dze nia wię cej niż jed ne go

dziec ka przy jed nym po ro dzie.

Pra cow ni cy, któ ra wy cho wu je dziec ko przy spo so bio ne, przy słu -

gu je urlop ma cie rzyń ski w wy mia rze 18 ty go dni rów nież przy pierw -
szym po ro dzie.

Co naj mniej 2 ty go dnie urlo pu ma cie rzyń skie go mo gą przy pa -

dać przed prze wi dy wa ną da tą po ro du.

Po po ro dzie przy

słu gu je urlop ma

cie rzyń ski nie

wy ko rzy sta ny

przed po ro dem aż do wy czer pa nia peł ne go okre su.

Pra cow ni ca, po wy ko rzy sta niu po po ro dzie co naj mniej 14 ty go -

dni urlo pu ma cie rzyń skie go, ma pra wo zre zy gno wać z po zo sta łej
czę ści te

go urlo

pu; w ta

kim przy

pad ku nie

wy ko rzy sta nej czę

ści

urlo pu ma cie rzyń skie go udzie la się pra cow ni ko wi -oj cu wy cho wu ją -
ce mu dziec ko, na je go pi sem ny wnio sek.

Pra cow ni ca zgła sza pra co daw cy pi sem ny wnio sek w spra wie re -

zy gna cji z czę

ści urlo

pu ma

cie rzyń skie go, naj

póź niej na 7 dni

przed przy stą pie niem do pra cy; do wnio sku do łą cza się za świad -
cze nie pra co daw cy za trud nia ją ce go pra cow ni ka -oj ca wy cho wu ją -
ce go dziec

ko, po

twier dza ją ce ter

min roz

po czę cia urlo

pu ma

cie -

rzyń skie go przez pra cow ni ka, wska za ny w je go wnio sku o udzie le -

nie urlo

pu, przy

pa da ją cy bez

po śred nio po ter

mi nie re

zy gna cji

z czę ści urlo pu ma cie rzyń skie go przez pra cow ni cę.

W ra zie zgo nu pra cow ni cy w cza sie urlo pu ma cie rzyń skie go,

pra cow ni ko wi -oj cu wy

cho wu ją ce mu dziec

ko przy

słu gu je pra

do nie wy ko rzy sta nej czę ści te go urlo pu.

Pra cow ni ca kar mią ca dziec ko pier sią ma pra wo do dwóch

pół go dzin nych przerw w pra cy wli cza nych do cza su pra cy. Pra -
cow ni ca kar mią ca pier sią wię cej niż jed no dziec ko ma pra wo
do dwóch przerw w pra cy, po 45 mi nut każ da. Prze rwy na kar -
mie nie mo

gą być na wnio

sek pra

cow ni cy udzie

la ne łącz

nie.

Pra cow ni cy za

trud nio nej przez czas krót

szy niż 4 go

dzi ny

dzien nie prze rwy na kar mie nie nie przy słu gu ją. Je że li czas pra -
cy pra cow ni cy nie prze kra cza 6 go dzin dzien nie, przy słu gu je jej
jed na prze rwa na kar mie nie.

1. Do ko

rzy sta nia w cią

gu dnia ro

bo cze go z prze

rwy w pra

upraw nio ne są pra cow ni ce kar mią ce dzie ci pier sią. Fakt kar mie nia
dziec ka pier sią po wi nien być przez pra cow ni cę udo ku men to wa ny, co
ozna cza, że na żą da nie pra co daw cy pra cow ni ca po win na przed sta -
wić sto

sow ne za

świad cze nie le

kar skie. Prze

rwy na kar

mie nie nie

mow ląt są prze rwa mi wli cza ny mi do cza su pra cy; za czas tych przerw
pra cow ni cy przy

słu gu je wy

na gro dze nie w ta

kiej sa

mej wy

so ko ści,

w ja kiej uzy ska ła by je, gdy by w tym cza sie pra co wa ła. Przy okre śla -
niu wy na gro dze nia sto su je się za sa dy obo wią zu ją ce przy ob li cza niu
wy na gro dze nia za czas urlo pu, przy czym skład ni ki wy na gro dze nia
usta la ne w wy so ko ści prze cięt nej ob li cza się z mie sią ca, w któ rym
przy pa dło zwol nie nie od pra cy (por. § 5 roz po rzą dze nia Mi ni stra Pra -
cy i Po li ty ki So cjal nej z dnia 29 ma ja 1996 r. w spra wie spo so bu usta -
la nia wy na gro dze nia w okre sie nie wy ko ny wa nia pra cy oraz wy na gro -
dze nia sta

no wią ce go pod

sta wę ob

li cza nia od

szko do wań, od

praw,

do dat ków do wy na gro dze nia oraz in nych na leż no ści prze wi dzia nych
w Ko dek sie pra cy, Dz. U. nr 62, poz. 289 ze zm.).

Dwie pół go dzin ne prze rwy na kar mie nie (a gdy pra cow ni ca kar -

mi wię cej niż jed no dziec ko – prze rwy 45-mi nu to we) na wnio sek
pra cow ni cy mo gą być udzie la ne łącz nie. W prak ty ce, w miej sce
przerw przy pa da ją cych w cią gu dnia ro bo cze go, pra cow ni ca naj -
czę ściej ko rzy sta ze skró co ne go dnia ro bo cze go przez póź niej sze
o go dzi nę (1,5 go

dzi ny) roz

po czy na nie pra

cy lub od

po wied nio

wcze śniej sze jej koń cze nie. Wy da je się, że wo bec bra ku w ko dek -
sie pra cy prze pi su za ka zu ją ce go wspo mnia nych prak tyk, pra co -
daw cy są zwią za ni wnio skiem pra cow ni cy o za stą pie nie prze rwy
skró ce niem dnia ro bo cze go (por. M. T. Ro mer: Prze ry wa ny czas
pra cy, PP 1998, nr 10, s. 3).

Na le ży do

dać, że ża

den prze

pis nie okre

śla wie

ku dziec

ka,

do któ re go pra cow ni ca mo że ko rzy stać z prze rwy na kar mie nie. Co -
raz czę ściej pra cow ni ce kar mią dziec ko na wet dłu żej niż do ukoń -
cze nia przez nie pierw sze go ro ku ży cia. W ra zie wąt pli wo ści, czy
pra cow ni ca rze czy wi ście na dal kar mi dziec ko, pra co daw ca ma pra -
wo za żą dać ak tu al ne go za świad cze nia le kar skie go.

2. Upraw nie nie do dwóch przerw na kar mie nie przy słu gu je tyl ko

tym pra cow ni com, któ rych czas pra cy w cią gu dnia wy no si dłu żej
niż 6 go dzin. Na to miast gdy czas pra cy wy no si od 4 do 6 go dzin,
pra cow ni cy przy słu gu je tyl ko jed na pół go dzin na prze rwa (a w przy -
pad ku kar mie nia pier sią wię cej niż jed ne go dziec ka – 45-mi nu to wa).
W przy pad ku za trud nie nia po ni żej 4 go dzin na do bę nie przy słu gu -
je upraw nie nie do prze rwy na kar mie nie dziec ka.

Pra cow ni cy wy cho wu ją cej przy naj mniej jed no dziec ko w wie ku

do 14 lat przy słu gu je w cią gu ro ku zwol nie nie od pra cy na 2 dni,
z za cho wa niem pra

wa do wy

na gro dze nia. Pra

wo do zwol

nie nia

przy słu gu je pra cow ni cy od dnia pod ję cia pra cy, nie za leż nie od te -
go, w któ rym mie sią cu pra cow ni ca roz po czę ła pra cę i bez wzglę du
na wy miar cza su pra cy. Ze zwol nie nia mo że sko rzy stać za rów no
mat ka ma ją ca dzie ci w wie ku do lat 14, jak rów nież pra cow ni ca wy -
cho wu ją ca dziec

ko przy

spo so bio ne lub dziec

ko współ

mał żon ka.

Sto sow nie do art. 189

kp, ze zwol nie nia te go mo że sko rzy stać tak -

że mąż pra cow ni cy lub opie kun dziec ka. To, że żo na pra cow ni ka
spra wu je opie kę nad dziec kiem nie bę dąc za trud nio ną lub prze by -
wa jąc na urlo pie wy cho waw czym, nie ogra ni cza je go pra wa do sko -
rzy sta nia ze zwol nie nia od pra cy na pod sta wie art. 188 kp Je dy nie
w sy tu acji, gdy każ de z ro dzi ców lub opie ku nów jest za trud nio ne,
z dni na opie kę na dziec ko mo że sko rzy stać tyl ko jed no z nich. Jest
tak że do pusz czal ne po dzie le nie się tym upraw nie niem w ta ki spo -
sób, że każ de z ro dzi ców (opie ku nów) wy ko rzy sta po jed nym dniu
na opie kę. Upraw nie nia te go nie ma ją je dy nie pra cow ni cy po zba -
wie ni wła dzy ro dzi ciel skiej nad dziec kiem.

Zwol nie nie wy no si 2 dni bez wzglę du na licz bę dzie ci po sia da -

nych przez pra cow ni cę. Zwol nie nie od pra cy mo że być wy ko rzy sta -
ne przez pra

cow ni cę łącz

nie lub roz

dziel nie, mo

że być łą

czo ne

z urlo pem lub in ny mi dnia mi wol ny mi od pra cy – za le ży to wy łącz -
nie od pra cow ni cy. Pra co daw ca nie ma pra wa usta lać, czy zwol nie -
nie wy ko rzy sty wa ne jest zgod nie z ce lem.

W ra zie nie sko rzy sta nia przez pra cow ni cę w da nym ro ku ka len -

da rzo wym z oma wia ne go zwol nie nia – pra cow ni ca nie mo że prze -
ło żyć za le głe go zwol nie nia na na stęp ny rok ka len da rzo wy. Za czas
zwol nie nia, o któ rym mo wa, pra cow ni ca za cho wu je pra wo do wy na -
gro dze nia ob li cza ne go jak wy na gro dze nie za urlop wy po czyn ko wy
(§ 5 roz po rzą dze nia Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki So cjal nej w spra wie
spo so bu usta la nia wy na gro dze nia w okre sie nie wy ko ny wa nia pra cy
oraz wy na gro dze nia sta no wią ce go pod sta wę ob li cza nia od szko do -
wań, od praw, do dat ków wy rów naw czych do wy na gro dze nia oraz
in nych na leż no ści prze wi dzia nych w Ko dek sie pra cy, Dz. U. z 1996 r.,
nr 62, poz. 289 z późn. zm.).

Roz dział ósmy

BEZ PIE CZEÑ STWO I HI GIE NA PRA CY

I. Obo wi¹ zek zg³o sze nia dzia ³al no œci

1. Pra

co daw ca roz

po czy na ją cy dzia

łal ność jest obo

wią za ny,

w ter mi nie 30 dni od dnia roz po czę cia tej dzia łal no ści, za wia do mić
na pi śmie wła ści we go in spek to ra pra cy i wła ści we go pań stwo we go
in spek to ra sa ni tar ne go o miej scu, ro dza ju i za kre sie pro wa dzo nej
dzia łal no ści.

2. Obo wią zek ta ki cią ży na pra co daw cy od po wied nio w ra zie

zmia ny miej

sca, ro

dza ju i za

kre su pro

wa dzo nej dzia

łal no ści,

zwłasz cza zmia

ny tech

no lo gii lub pro

fi lu pro

duk cji, je

że li zmia

na tech no lo gii mo że po wo do wać zwięk sze nie za gro że nia dla zdro -
wia pra cow ni ków.

3. Wła ści wy in spek tor pra cy lub wła ści wy pań stwo wy in spek tor

sa ni tar ny mo

że zo

bo wią zać pra

co daw cę pro

wa dzą ce go dzia

łal -

ność po wo du ją cą szcze gól ne za gro że nia dla zdro wia lub ży cia pra -
cow ni ków do okre so wej ak tu ali za cji in for ma cji.

II. Pra wo pra cow ni ka do po wstrzy ma nia siê

od wy ko ny wa nej pra cy

1. W ra zie gdy wa run ki pra cy nie od po wia da ją prze pi som bez pie -

czeń stwa i hi

gie ny pra

cy i stwa

rza ją bez

po śred nie za

gro że nie dla

zdro wia lub ży cia pra cow ni ka al bo gdy wy ko ny wa na przez nie go pra -
ca gro zi ta kim nie bez pie czeń stwem in nym oso bom, pra cow nik ma
pra wo po wstrzy mać się od wy ko ny wa nia pra cy, za wia da mia jąc o tym
nie zwłocz nie prze ło żo ne go.

2. Je że li po wstrzy ma nie się od wy ko ny wa nia pra cy nie usu wa

za gro że nia, pra cow nik ma pra wo od da lić się z miej sca za gro że nia,
za wia da mia jąc o tym nie zwłocz nie prze ło żo ne go.

3. Za czas po wstrzy ma nia się od wy ko ny wa nia pra cy lub od da -

le nia się z miej sca za gro że nia z wy żej opi sa nych po wo dów pra cow -
nik za cho wu je pra wo do wy na gro dze nia.

4. Pra cow nik ma pra wo, po uprzed nim za wia do mie niu prze ło żo -

ne go, po wstrzy mać się od wy ko ny wa nia pra cy wy ma ga ją cej szcze -
gól nej spraw no ści psy cho fi zycz nej w przy pad ku, gdy je go stan psy -

art. 210
§ 1–4 kp

cho fi zycz ny nie za pew nia bez piecz ne go wy ko ny wa nia pra cy i stwa -
rza za gro że nie dla in nych osób.

III. Pro fi lak tycz na ochro na zdro wia

1. Pra co daw ca jest obo wią za ny in for mo wać pra cow ni ków o ry -

zy ku za wo do wym, któ re wią że się z wy ko ny wa ną pra cą, oraz o za -
sa dach ochro ny przed za gro że nia mi (art. 226 kp). Obo wią za ny jest
rów nież oce niać i do ku men to wać ry zy ko za wo do we zwią za ne z wy -
ko ny wa ną pra cą oraz za sa dy ochro ny przez za gro że nia mi.

Przez ry zy ko na le ży ro zu mieć praw do po do bień stwo wy stą pie -

nia nie po żą da nych zda rzeń, zwią za nych z wy ko ny wa ną pra cą, po -
wo du ją cych stra

ty, w szcze

gól no ści wy

stą pie nia u pra

cow ni ków

nie ko rzyst nych skut ków zdro wot nych w wy ni ku za gro żeń za wo do -
wych wy stę pu ją cych w śro do wi sku pra cy lub spo so bu wy ko ny wa -
nia pra cy.

2. Wstęp nym ba da niom le kar skim pod le ga ją:

1) oso by przyj mo wa ne do pra cy,
2) pra cow ni cy mło

do cia ni prze

no sze ni na in

ne sta

no wi ska

pra cy i in ni pra cow ni cy prze no sze ni na sta no wi ska pra cy,
na któ rych wy stę pu ją czyn ni ki szko dli we dla zdro wia lub
wa run ki uciąż li we.

Ba da niom wstęp nym nie pod le ga ją jed nak oso by przyj mo wa ne

po now nie do pra cy u da ne go pra co daw cy na to sa mo sta no wi sko
lub na sta no wi sko o ta kich sa mych wa run kach pra cy, na pod sta wie
ko lej nej umo wy o pra cę za war tej bez po śred nio po roz wią za niu lub
wy ga śnię ciu po przed niej umo wy o pra cę z tym pra co daw cą.

3. Pra cow nik pod le ga okre so wym ba da niom le kar skim. W przy -

pad ku nie zdol no ści do pra cy trwa ją cej dłu żej niż 30 dni, spo wo do -
wa nej cho ro bą, pra cow nik pod le ga po nad to kon tro l nym ba da niom
le kar skim w ce lu usta le nia zdol no ści do wy ko ny wa nia pra cy na do -
tych cza so wym sta no wi sku.

4. Okre

so we i kon

tro l ne ba

da nia le

kar skie prze

pro wa dza się

w mia rę moż li wo ści w go dzi nach pra cy. Za czas nie wy ko ny wa nia pra -
cy w związ ku z prze pro wa dza ny mi ba da nia mi pra cow nik za cho wu je
pra wo do wy na gro dze nia, a w ra zie prze jaz du na te ba da nia do in nej
miej sco wo ści przy słu gu ją mu na leż no ści na po kry cie kosz tów prze -
jaz du we dług za sad obo wią zu ją cych przy po dró żach służ bo wych.

5. Pra co daw ca nie mo że do pu ścić do pra cy pra cow ni ka bez ak -

tu al ne go orze

cze nia le

kar skie go stwier

dza ją ce go brak prze

ciw -

wska zań do pra cy na okre ślo nym sta no wi sku.

6. Pra co daw ca za trud nia ją cy pra cow ni ków w wa run kach na ra -

że nia na dzia ła nie sub stan cji i czyn ni ków ra ko twór czych lub py łów
zwłók nia ją cych jest obo wią za ny za pew nić tym pra cow ni kom okre -
so we ba da nia le kar skie tak że:

1) po za prze sta niu pra cy w kon tak cie z ty mi sub stan cja mi,

czyn ni ka mi lub py ła mi,

2) po roz wią za niu sto sun ku pra cy, je że li za in te re so wa na oso -

ba zgło si wnio sek o ob ję cie ta ki mi ba da nia mi.

7. Ba da nia wstęp ne, okre so we oraz ba da nia pra cow ni ków na ra żo -

nych są prze pro wa dza ne na koszt pra co daw cy. Pra co daw ca po no si
po nad to in ne kosz ty pro fi lak tycz nej opie ki zdro wot nej nad pra cow ni -
ka mi, nie zbęd nej z uwa gi na wa run ki pra cy.

8. Pra co daw ca jest obo wią za ny prze cho wy wać orze cze nia wy -

da ne na pod sta wie ba dań le kar skich.

9. W ra zie stwier dze nia u pra cow ni ka ob ja wów wska zu ją cych

na po wsta wa nie cho ro by za wo do wej, pra co daw ca jest obo wią za ny,
na pod sta wie orze cze nia le kar skie go, w ter mi nie i na czas okre ślo -
ny w tym orze cze niu, prze nieść pra cow ni ka do in nej pra cy nie na ra -
ża ją cej go na dzia ła nie czyn ni ka, któ ry wy wo łał te ob ja wy.

10. Je że li prze nie sie nie do in nej pra cy po wo du je ob ni że nie wy -

na gro dze nia, pra

cow ni ko wi przy

słu gu je do

da tek wy

rów naw czy

przez okres nie prze kra cza ją cy 6 mie się cy.

IV. Wy pad ki przy pra cy i cho ro by za wo do we

1. W ra zie wy pad ku przy pra cy pra co daw ca jest obo wią za ny

pod jąć nie zbęd ne dzia ła nia eli mi nu ją ce lub ogra ni cza ją ce za gro że -
nie, za pew nić udzie le nie pierw szej po mo cy oso bom po szko do wa -
nym i usta le nie w prze wi dzia nym try bie oko licz no ści i przy czyn wy -
pad ku oraz za sto so wać od po wied nie środ ki za po bie ga ją ce po dob -
nym wy pad kom.

2. Pra co daw ca jest obo wią za ny nie zwłocz nie za wia do mić wła ści -

we go in spek to ra pra cy i pro ku ra to ra o śmier tel nym, cięż kim lub zbio -
ro wym wy pad ku przy pra cy oraz o każ dym in nym wy pad ku, któ ry wy -
wo łał wy mie nio ne skut ki, ma ją cym zwią zek z pra cą, je że li mo że być

uzna ny za wy pa dek przy pra cy. Pra co daw ca jest obo wią za ny pro wa -
dzić re jestr wy pad ków przy pra cy. Kosz ty zwią za ne z usta la niem oko -
licz no ści i przy czyn wy pad ków przy pra cy po no si pra co daw ca.

V. Szko le nie

1. Nie wol no do pu ścić pra cow ni ka do pra cy, do któ rej wy ko ny -

wa nia nie po

sia da on wy

ma ga nych kwa

li fi ka cji lub po

trzeb nych

umie jęt no ści, a tak że do sta tecz nej zna jo mo ści prze pi sów oraz za -
sad bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy.

2. Pra

co daw ca jest obo

wią za ny za

pew nić prze

szko le nie pra

cow ni ka w za kre sie bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy przed do pusz -
cze niem go do pra cy oraz pro wa dze nie okre so wych szko leń w tym
za kre sie. Szko le nie pra cow ni ka przed do pusz cze niem do pra cy nie
jest wy ma ga ne w przy pad ku pod ję cia przez nie go pra cy na tym sa -
mym sta no wi sku pra cy, któ re zaj mo wał u da ne go pra co daw cy bez -
po śred nio przed na wią za niem z tym pra co daw cą ko lej nej umo wy
o pra cę. Szko le nia ta kie od by wa ją się w cza sie pra cy i na koszt pra -
co daw cy. Pra co daw ca jest obo wią za ny za zna ja miać pra cow ni ków
z prze pi sa mi i za sa da mi bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy do ty czą cy -
mi wy ko ny wa nych przez nich prac.

3. Pra co daw ca jest obo wią za ny wy da wać szcze gó ło we in struk -

cje i wska zów ki do ty czą ce bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy na sta -
no wi skach pra

cy. Pra

cow nik jest obo

wią za ny po

twier dzić na pi

śmie za po zna nie się z prze pi sa mi oraz za sa da mi bez pie czeń stwa
i hi gie ny pra cy.

VI. S³u¿ ba bez pie czeñ stwa i hi gie ny pra cy

1. Pra co daw ca za trud nia ją cy wię cej niż 100 pra cow ni ków two -

rzy służ

bę bez

pie czeń stwa i hi

gie ny pra

cy, zwa

ną da

lej „służ

bą

bhp”, peł

nią cą funk

cje do

rad cze i kon

tro l ne w za

kre sie bez

pie -

czeń stwa i hi gie ny pra cy.

2. Je że li pra co daw ca nie jest obo wią za ny do po wo ła nia służ by

bhp, o któ rej wy żej mo wa, obo wią zek wy ko ny wa nia za dań tej służ -
by spo czy wa na pra co daw cy.

3. Pra

co daw ca mo

że po

wie rzyć wy

ko ny wa nie za

dań służ

bhp spe cja li stom spo za za kła du pra cy al bo pra cow ni ko wi za trud -
nio ne mu przy in nej pra cy.

4. Wła ści wy in spek tor pra cy mo że na ka zać utwo rze nie służ by

bhp przez pra co daw cę za trud nia ją ce go mniej szą licz bę pra cow ni -
ków niż wy żej okre ślo na, je że li jest to uza sad nio ne stwier dzo ny mi
za gro że nia mi za wo do wy mi.

VII. Komisja bezpieczeñstwa i higieny pracy

1. Pra co daw ca za trud nia ją cy wię cej niż 250 pra cow ni ków po wo -

łu je ko mi sję bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy, zwa ną da lej „ko mi sją”,
ja ko swój or gan do rad czy i opi nio daw czy. W skład ko mi sji wcho dzą
pra cow ni cy służ

by bhp, le

karz spra

wu ją cy opie

kę zdro

wot ną

nad pra cow ni ka mi, spo łecz ny in spek tor pra cy, a tak że przed sta wi -
cie le pra cow ni ków – wy bra ni przez za kła do wą or ga ni za cję związ ko -
wą, a w przy pad ku gdy u pra co daw cy nie dzia ła za kła do wa or ga ni -
za cja związ ko wa – przez pra cow ni ków, w try bie przy ję tym w za kła -
dzie pra cy.

2. Prze wod ni czą cym ko mi sji jest pra co daw ca lub oso ba przez

nie go upo waż nio na, a wi ce prze wod ni czą cym – spo łecz ny in spek -
tor pra cy.

3. Za

da niem ko

mi sji jest do

ko ny wa nie prze

glą du wa

run ków

pracy, okresowej oce ny sta nu bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy, opi -
nio wa nie po dej mo wa nych przez pra co daw cę środ ków za po bie ga -
ją cych wy pad kom przy pra cy i cho ro bom za wo do wym, for mu ło wa -
nie wnio sków do ty czą cych po pra wy wa run ków pra cy oraz współ -
dzia ła nie z pra co daw cą w re ali za cji je go obo wiąz ków w za kre sie
bez pie czeń stwa i hi gie ny pra cy.

4. Po sie dze nia ko mi sji od by wa ją się w go dzi nach pra cy, nie rza -

dziej niż raz w kwar

ta le. Za czas nie

prze pra co wa ny w związ

z udzia łem w po

sie dze niu ko

mi sji pra

cow nik za

cho wu je pra

do wy na gro dze nia.

5. Ko mi sja w związ ku z wy ko ny wa niem za dań wy mie nio nych wy -

żej ko rzy sta z eks per tyz lub opi nii spe cja li stów spo za za kła du pra cy
– w przy pad kach uzgod nio nych z pra co daw cą i na je go koszt.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
za cznik nr 11 podstawowe informacje o w adzy rodzicielskiej, Materiały -studia -Prawo i Adminis
Jurysdykcja-krajowa-w-postępowaniu-nieprocesowym, Materiały -studia -Prawo i Administracja, materiał
MS Postawy rodzicielskie, Materiały -studia -Prawo i Administracja, materiały do pracy mag -władza r
Prawo karne , Materiały do prac-studia
Prawo urzędnicze materiały do nauki, Studia Administracja GWSH, Prawo urzędnicze
PRAWO ogólnie, Materiały do prac-studia
Prawo Europejskie materiaêy do åwiczeS
Prawo spółek Materialy do nauki
Publiczne Prawo Gospodarcze, MATERIAŁY DO WYKŁADU I ĆWICZEŃ
Prawo karne , Materiały do prac-studia
upowaznienie-do-przetwarzania-danych-osobowych, Prawo Pracy, Druki
wersja bez badan pol, materiały do pracy z autyzmem, Pomoce naukowe, gotowość szkolna
bhp przy obsłudze gilotyny do papieru, > KADRY I PRAWO PRACY <
Zmiany w podstawie programowej w zakresie edukcji matematycznej, Wczesna edukacja, Materiały do prac
materiały do pracy
materiały do pracy na temat stresu
materialy do zajec Karta pracy GLONY I SINICE id 768215
BEZPIECZEŃSTWO DZIECI - program pracy z dziećmi przedszkolnymi, MATERIAŁY DO PRACY Z DZIEĆMI, Scenar
Kompetencje dziecka, materiały do pracy z autyzmem, Pomoce naukowe, gotowość szkolna

więcej podobnych podstron