BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002

2

oraz bli¿szy termin uzyskania przez Pol-

skê cz³onkostwa w Unii Europejskiej

powoduje, ¿e proces dostosowywania

polskich przepisów prawnych z dzie-

dziny bezpieczeñstwa i higieny pracy do prawa

Unii jest ju¿ bardzo zaawansowany. W ostatnich

latach by³y i s¹ nadal podejmowane ró¿ne dzia³a-

nia wspieraj¹ce polskie przedsiêbiorstwa we

wdra¿aniu tych przepisów do praktyki. Najwa¿-

niejszym z nich by³ strategiczny program rz¹do-

wy pn. „Bezpieczeñstwo i ochrona zdrowia cz³o-

wieka w œrodowisku pracy”, ustanowiony 1994 r.

przez Radê Ministrów na wniosek ministra pracy

i ministra zdrowia. Program by³ realizowany w la-

tach 1995-2001 (od 2000 r. jako rz¹dowy pro-

gram wieloletni) przez ponad czterdzieœci insty-

tutów naukowo-badawczych i uczelni wy¿szych.

G³ównymi wykonawcami i koordynatorami prac

naukowo-badawczych i wdro¿eniowych by³y:

Centralny Instytut Ochrony Pracy w Warszawie

i Instytut Medycyny Pracy w £odzi. W ramach

programu zrealizowano 339 prac naukowo-ba-

dawczych, spoœród których wiele dotyczy³o do-

skonalenia rozwi¹zañ prawnych w zakresie bez-

pieczeñstwa i higieny pracy z uwzglêdnieniem

dyrektyw Wspólnot Europejskich, a wiêkszoœæ

by³a ukierunkowana na zapewnienie praktyczne-

go wdro¿enia postanowieñ tych dyrektyw przez

polskich pracodawców.

Jednym z kolejnych dzia³añ zainicjowanych

w celu wspierania praktycznego wdra¿ania w Pol-

sce prawa unijnego jest projekt PHARE PL 99/

IB-SO-01 pn. „Dalsze przyjmowanie i wdra¿a-

nie prawa Unii Europejskiej w zakresie bezpie-

czeñstwa i higieny pracy” realizowany od 2000 r.

przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spo³ecznej

w ramach parafowanej przez Komisjê Europej-

sk¹ polsko-francuskiej umowy bliŸniaczej. Sygna-

tariuszami tej umowy ze strony francuskiej jest

Ministerstwo Zatrudnienia i Solidarnoœci we

wspó³pracy z Pañstwowym Instytutem Badaw-

czym Bezpieczeñstwa i Higieny Pracy (INRS),

zaœ ze strony polskiej Ministerstwo Pracy i Poli-

tyki Spo³ecznej we wspó³pracy z Centralnym In-

stytutem Ochrony Pracy. Beneficjentami projek-

tu s¹ polscy pracodawcy, partnerzy spo³eczni oraz

Pañstwowa Inspekcja Pracy. Obecnie – po dwóch

latach realizacji – zbli¿a siê termin jego zakoñ-

czenia.

Koncepcja i cele projektu

Celem projektu jest wspieranie polskich w³adz

i instytucji przez ekspertów francuskich w proce-

sie przejmowania i wdra¿ania do praktyki przed-

siêbiorstw dorobku prawnego Unii Europejskiej

w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy. Zakres

projektu obejmuje siedem nastêpuj¹cych dyrek-

tyw:

1) 89/391 o wprowadzaniu œrodków wspie-

raj¹cych poprawê stanu bezpieczeñstwa i zdro-

dr in¿. DANIEL PODGÓRSKI

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Projekt PHARE

„Dalsze przyjmowanie i wdra¿anie prawa Unii Europejskiej

w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy”

wia pracowników podczas pracy (tzw. dyrekty-

wa ramowa),

2) 89/654 dotycz¹ca minimalnych wymagañ

bezpieczeñstwa i zdrowia w miejscu pracy,

3) 89/655 + 95/63 dotycz¹ca minimalnych wy-

magañ w dziedzinie bezpieczeñstwa i ochrony

zdrowia przy u¿ytkowaniu przez pracowników

sprzêtu roboczego podczas pracy,

4) 89/656 w sprawie minimalnych wymagañ

bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia dotycz¹cych

stosowania przez pracowników œrodków ochro-

ny indywidualnej w miejscu pracy,

5) 90/269 o minimalnych wymaganiach zdro-

wia i bezpieczeñstwa podczas rêcznego przeno-

szenia ciê¿arów, je¿eli istnieje zagro¿enie dla zdro-

wia pracowników, zw³aszcza uszkodzenia krêgo-

s³upa,

6) 2000/39 ustanawiaj¹ca listê indykatywnych

dopuszczalnych wartoœci szkodliwych czynników

w miejscu pracy,

7) 92/58 w sprawie minimalnych wymagañ do-

tycz¹cych znaków bezpieczeñstwa i ochrony zdro-

wia w miejscach pracy.

Struktura projektu sk³ada siê z zadañ ukierun-

kowanych na realizacjê trzech celów:

– cel pierwszy: przeniesienie do prawa pol-

skiego postanowieñ piêciu dyrektyw (wymienio-

nych w pkt. 3-7)

– cel drugi: zapewnienie metod i narzêdzi

wspomagaj¹cych praktyczne wdro¿enie siedmiu

dyrektyw w przedsiêbiorstwach

– cel trzeci: rozpowszechnianie informacji

w zakresie postanowieñ wdra¿anych dyrektyw

oraz sposobów ich praktycznego wdra¿ania.

Realizacja pierwszego celu wymaga³a anali-

zy istniej¹cego w Polsce systemu prewencji w za-

kresie bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz skut-

ków prawnych i ekonomicznych wdro¿enia wy-

mienionych dyrektyw, a tak¿e przygotowania od-

powiednich tekstów prawnych przenosz¹cych do

prawa polskiego postanowienia piêciu dyrektyw.

Cel drugi dotyczy wprowadzania w ¿ycie wy-

mienionych dyrektyw i obejmuje powo³anie oraz

przeszkolenie grupy konsultantów w dziedzinie

wdra¿ania metod oceny ryzyka zawodowego,

a tak¿e promowania systemowego zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy.

Cel trzeci zak³ada szerokie upowszechnianie

wiedzy o postanowieniach siedmiu wdra¿anych

dyrektyw, a w szczególnoœci rozpowszechnianie

w przedsiêbiorstwach informacji dotycz¹cych in-

terpretacji przepisów prawnych z dziedziny bez-

pieczeñstwa i higieny pracy oraz informacji o me-

todach i narzêdziach wspomagaj¹cych ich wdra-

¿anie, z uwzglêdnieniem metod oceny ryzyka za-

wodowego i systemowego zarz¹dzania bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy. W szczególnoœci za-

dania realizowane w ramach tego celu obejmo-

wa³y:

• dzia³alnoœæ szkoleniow¹ na rzecz pracodaw-

ców, pracowników oraz Pañstwowej Inspekcji

Pracy

• dystrybucjê ulotek i broszur informacyjnych

do wielu przedsiêbiorstw w ca³ej Polsce

• stworzenie serwisu informacyjnego w Inter-

necie

• zorganizowanie w Polsce miêdzynarodowej

konferencji o tematyce zwi¹zanej z zakresem

dzia³añ zrealizowanych w ramach projektu PHA-

RE.

W obrêbie ka¿dego celu umowa miêdzy Pol-

sk¹ a Francj¹ okreœli³a szczegó³owo zadania do

realizacji, œrodki mo¿liwe do wykorzystania oraz

zakresy odpowiedzialnoœci obu stron.

Wyniki realizacji projektu

Za wykonanie zadañ w ramach celu pierwsze-

go by³o odpowiedzialne Ministerstwo Pracy i Po-

lityki Spo³ecznej, zaœ zadania celu drugiego i trze-

ciego wykonywa³ Centralny Instytut Ochrony

Pracy. Za prawid³ow¹ realizacjê i koordynacjê ca-

³oœci projektu PHARE odpowiada Doradca Przed-

akcesyjny przy Ministerstwie Pracy i Polityki

Spo³ecznej – Pan Herve Janiaut.

Cel pierwszy: przeniesienie do prawa polskie-

go piêciu dyrektyw

W wyniku realizacji zadañ w obrêbie celu

pierwszego, czyli przeniesienia do prawa polskie-

go piêciu dyrektyw stanowi¹cych czêœæ dorobku

prawnego UE w dziedzinie bezpieczeñstwa i hi-

gieny pracy, stan wdra¿ania dyrektyw objêtych

projektem jest obecnie nastêpuj¹cy: prawo pol-

skie w pe³ni uwzglêdnia postanowienia trzech dy-

rektyw – 89/391, 89/654 i 90/269, zaœ w przypad-

ku pozosta³ych dyrektyw – 89/655 + 95.63, 89/

656, 2000/39 i 92/58 przygotowano ju¿ projekty

odpowiednich przepisów prawnych, które zosta-

n¹ wydane jeszcze w bie¿¹cym roku.

Cel drugi: praktyczne wdro¿enie siedmiu dy-

rektyw

Realizacja tego celu polega³a na opracowaniu

metod i narzêdzi techniczno-organizacyjnych oraz

zasad systemowego zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy, wspieraj¹cych wdra¿anie

w polskich przedsiêbiorstwach przepisów prze-

nosz¹cych wymagania dyrektyw Wspólnot Eu-

ropejskich. W celu stworzenia nowych instrumen-

tów umo¿liwiaj¹cych wdra¿anie objêtych projek-

tem dyrektyw, dokonano analizy potrzeb w za-

kresie metod, materia³ów informacyjnych (porad-

ników), narzêdzi itp., które powinny byæ wyko-

rzystywane w przedsiêbiorstwach w procesie

praktycznego wprowadzania w ¿ycie uregulowañ

wymienionych dyrektyw. W tym celu przeanali-

zowano istniej¹ce w UE i w Polsce metody, po-

radniki, narzêdzia itp., które mo¿na by³oby wy-

korzystaæ w polskich przedsiêbiorstwach oraz

dokonano ich wyboru do dalszego wykorzysta-

nia w realizacji projektu. Z udzia³em ekspertów

z Francji i Wielkiej Brytanii odby³y siê semina-

ria, których celem by³o opracowanie skutecznych

metod promocji metod i narzêdzi oceny ryzyka

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002

3

zawodowego oraz zarz¹dzania bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy.

Nastêpnie wy³oniono i wyszkolono trzydzie-

stoosobow¹ grupê polskich ekspertów (12

z CIOP i 18 z PIP), którzy bêd¹ pe³niæ rolê kon-

sultantów w przedsiêbiorstwach w dziedzinie

systemowego zarz¹dzania bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy, a zw³aszcza w zakresie wdra-

¿ania metod oceny ryzyka zawodowego. Pro-

gram szkolenia konsultantów by³ realizowany

w trzech etapach: szkolenie w pierwszym i trze-

cim etapie trwa³o 10 dni i przeprowadzono je

w Polsce, a w etapie drugim trwa³o 8 dni i odby-

³o siê we Francji. Nastêpnie kompetencje konsul-

tantów poddano weryfikacji i dalszemu doskona-

leniu przez udzia³ w programie pilota¿owych

konsultacji w szeœciu wybranych przedsiêbior-

stwach, które zadeklarowa³y chêæ udzia³u w tym

projekcie. Konsultacje w ka¿dym z tych przed-

siêbiorstw przeprowadza³y grupy sk³adaj¹ce siê

z piêciu ekspertów (3 z PIP i 2 z CIOP). W ramach

konsultacji miêdzy innymi dokonywano rozpo-

znawania stanu zaawansowania przedsiêbiorstw

w przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego,

stosowanych metod analizy wypadków przy pra-

cy, prawid³owoœci zastosowania odpowiednich

œrodków ochronnych i zapobiegawczych oraz

prowadzenia dokumentacji zwi¹zanej z zarz¹dza-

niem bezpieczeñstwem i higien¹ pracy.

Na podstawie tego rozpoznania eksperci oce-

niali i doradzali, jakie dzia³ania nale¿y podj¹æ

w celu ograniczenia ryzyka zawodowego oraz

które elementy systemu zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy nale¿y wdro¿yæ lub udo-

skonaliæ, aby osi¹gn¹æ wymiern¹ poprawê stanu

bezpieczeñstwa i higieny pracy w przedsiêbior-

stwie. Omówienie i ocena rezultatów programu

pilota¿owych konsultacji nast¹pi podczas plano-

wanej konferencji miêdzynarodowej.

W wyniku dokonanego pilota¿u opracowano

równie¿ system informowania ró¿nych grup od-

biorców w zakresie przepisów prawnych przeno-

sz¹cych dyrektywy, systemowego zarz¹dzania

bhp i oceny ryzyka zawodowego. Opracowano

tak¿e wymagania techniczne dotycz¹ce sprzêtu

i oprogramowania do budowy i uruchomienia

w sieci internetu krajowego centrum informacyj-

nego w dziedzinie bhp, a nastêpnie dokonano ich

instalacji i uruchomienia.

Cel trzeci: rozpowszechnianie informacji

w zakresie wdra¿anych dyrektyw

Jak wczeœniej wspomniano cel ten obejmuje

szerokie upowszechnianie wiedzy o postanowie-

niach siedmiu wymienionych dyrektyw oraz in-

formacji o metodach i narzêdziach wspomagaj¹-

cych ich wdra¿anie, miêdzy innymi przez dzia-

³alnoœæ szkoleniow¹ na rzecz pracodawców, pra-

cowników oraz Pañstwowej Inspekcji Pracy.

W tym zakresie na wstêpie dokonano wyboru

kandydatów na wyk³adowców (10 pracowni-

ków CIOP i 10 inspektorów PIP), a nastêpnie za-

pewniono im przeszkolenie. Program szkolenia

zrealizowano w trzech etapach w ci¹gu 8 dni (5

dni w Polsce i 3 we Francji). W wyniku tych szko-

leñ opracowano materia³y dydaktyczne dla wy-

k³adowców przewidziane do wykorzystania pod-

czas seminariów szkoleniowych, a tak¿e opraco-

wano i wydrukowano materia³y informacyjne

przeznaczone do dystrybucji wœród uczestników

tych seminariów.

Wyk³adowcy z PIP zostali zaanga¿owani do

prowadzenia szkoleñ organizowanych w Okrêgo-

wych Inspektoratach Pracy oraz w G³ównym In-

spektoracie Pracy, natomiast wyk³adowcy z CIOP

zajmowali siê upowszechnianiem wiedzy o wdra-

¿anych dyrektywach wœród partnerów spo³ecz-

nych. Przy wspó³pracy z centralami zwi¹zków za-

wodowych – NSZZ „Solidarnoœæ” i OPZZ zor-

ganizowano i przeprowadzono 34 seminaria

szkoleniowe dla ponad 2200 przedstawicieli

pracowników, natomiast we wspó³pracy z Pañ-

stwow¹ Agencj¹ Rozwoju Przedsiêbiorczoœci od-

by³o siê 7 seminariów dla ponad 1000 przed-

stawicieli pracodawców i s³u¿b bezpieczeñstwa

i higieny pracy. Zorganizowa³y je organizacje

i fundacje zajmuj¹ce siê wspieraniem przedsiê-

biorczoœci oraz rozwojem ma³ych i œrednich

przedsiêbiorstw. Seminaria dla przedstawicieli

pracowników odby³y siê we wszystkich regionach

Polski, natomiast seminaria dla pracodawców

i s³u¿b bezpieczeñstwa i higieny pracy zorgani-

zowano w Gdañsku, Poznaniu, Warszawie, Wro-

c³awiu, Krakowie, £odzi i Katowicach.

W zakresie szerokiej dystrybucji materia³ów

informacyjnych dokonano na wstêpie t³umacze-

nia na jêzyk polski i adaptacji merytorycznej do

warunków polskich wybranych 2 ulotek i 13 bro-

szur dostarczonych przez stronê francusk¹. Po-

nadto w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy

opracowano 10 oryginalnych ulotek oraz 1 bro-

szurê na podstawie opracowañ w³asnych. Mate-

ria³y te bêd¹ wydrukowane w ³¹cznym nak³adzie

ok. 800 tysiêcy egzemplarzy i zostan¹ bezp³atnie

rozpowszechnione w Polsce. A oto ich tytu³y:

Ulotki

n

Ocena ryzyka zawodowego w piêciu kro-

kach

n

Co to jest system zarz¹dzania bhp i jak go

wdro¿yæ w przedsiêbiorstwie?

n

STER – Komputerowy System Wspomagaj¹-

cy Zarz¹dzanie Bezpieczeñstwem i Higien¹ Pracy

n

Bezpieczeñstwo i higiena pracy w u¿ytkowa-

niu maszyn

n

Œrodki ochrony indywidualnej – zasady

doboru i stosowania

n

Zagro¿enia chemiczne w œrodowisku pracy

n

Znaki i sygna³y bezpieczeñstwa. Drogowska-

zy do zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdro-

wia pracownika w miejscu pracy

n

Ocena ryzyka zawodowego przy rêcznych

pracach transportowych

n

Oceñ swoje obci¹¿enie pracami wymaga-

j¹cymi rêcznego przenoszenia ciê¿arów. SprawdŸ,

czy prawid³owo wykonujesz rêczne prace trans-

portowe

n

SprawdŸ, czy twoja pozycja przy pracy jest

prawid³owa

n

Wymagania dotycz¹ce bezpieczeñstwa i hi-

gieny pracy przy rêcznych pracach transporto-

wych

n

Eksperckie metody oceny ryzyka zawodo-

wego zwi¹zanego z wykonywaniem rêcznych prac

transportowych

Broszury

n

Jak zarz¹dzaæ bezpieczeñstwem i higien¹

pracy i osi¹gn¹æ sukces

n

Nauczanie zasad analizy wypadków. Drze-

wo przyczyn

n

Projektowanie miejsc pracy. Postêpowanie,

metody i wiedza techniczna

n

Maszyny i inne urz¹dzenia techniczne.

Bezpieczeñstwo, œrodki ochrony przed zagro-

¿eniami mechanicznymi

n

Bezpieczeñstwo maszyn i urz¹dzeñ produk-

cyjnych. Analiza ryzyka. Metody eliminacji i ogra-

niczania ryzyka

n

Projektowanie uk³adów wychwytuj¹cych za-

nieczyszczenia emitowane przez obrabiarki do

drewna

n

Œrodki ochrony indywidualnej. Obuwie

ochronne

n

Œrodki ochrony indywidualnej. Odzie¿

ochronna

n

Œrodki ochrony indywidualnej. Œrodki ochro-

ny r¹k

n

Œrodki ochrony indywidualnej. Œrodki ochro-

ny nóg

n

Œrodki ochrony indywidualnej. G³owa

i uk³ad oddechowy

n

Œrodki ochrony indywidualnej. Œrodki ochro-

ny oczu i twarzy

n

Zagro¿enia chemiczne

n

Kontrola stê¿enia krzemionki krystalicznej

w miejscu pracy

W osobnych dzia³ach serwisu zostan¹ usys-

tematyzowane informacje na temat obowi¹zuj¹-

cych w Polsce przepisów prawnych zwi¹zanych

z bezpieczeñstwem i higien¹ pracy oraz wyczer-

puj¹ce dane dotycz¹ce edukacji w tym zakresie

(³¹cznie z przedstawieniem aktualnej oferty Insty-

tutu). W serwisie przewidziano równie¿ udostêp-

nienie informacji dedykowanych okreœlonym gru-

pom odbiorców, np. dla ma³ych i œrednich przed-

siêbiorstw, szkó³, Liderów Bezpiecznej Pracy oraz

upowszechnienie rozszerzonego zbioru informa-

cji nt. rozwi¹zañ zagranicznych obejmuj¹cego

dane o najwa¿niejszych organizacjach i wydarze-

niach miêdzynarodowych, zwi¹zanych z bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy. W serwisie wyekspo-

nowane ponadto bêd¹ wydawnictwa (zw³aszcza

nowoœci wydawnicze) oraz instrumentarium kom-

puterowe wspomagaj¹ce zarz¹dzanie bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy w przedsiêbiorstwie. Kie-

runkiem dalszego rozwoju tego serwisu jest utwo-

rzenie uniwersalnego, interdyscyplinarnego por-

talu informacyjnego, obejmuj¹cego wszystkie za-

gadnienia oraz zainteresowania u¿ytkowników

zwi¹zane z bezpieczeñstwem i ochron¹ zdrowia

cz³owieka w œrodowisku pracy.

Zadaniem koñcz¹cym realizacjê projektu

PHARE PL 99/IB-SO-01 pn. „Dalsze przyjmo-

wanie i wdra¿anie prawa Unii Europejskiej w za-

kresie bezpieczeñstwa i higieny pracy” jest Miê-

dzynarodowa Konferencja pt. „Bezpieczeñ-

stwo i higiena pracy w przededniu cz³onkostwa

Polski w Unii Europejskiej”, która odbêdzie siê

w dniach 24-26 czerwca 2002 r. w Krakowie.

Konferencja stanowi podsumowanie projektu,

a jej g³ównym celem jest przedstawienie strategii

pañstwa w dziedzinie zapobiegania wypadkom

przy pracy i chorobom zawodowym oraz wyni-

ków osi¹gniêtych w projekcie PHARE, w szcze-

gólnoœci w zakresie wdra¿ania przepisów wyni-

kaj¹cych z przeniesienia do prawa krajowego po-

stanowieñ dyrektyw Unii Europejskiej dotycz¹-

cej bezpieczeñstwa i higieny pracy. Konferencja

bêdzie tak¿e okazj¹ do upowszechnienia doœwiad-

czeñ i opracowanych narzêdzi oraz wzajemnej

wymiany pogl¹dów na tematy zwi¹zane z bez-

pieczeñstwem i higien¹ pracy.

Organizatorami konferencji s¹: Ministerstwo

Pracy i Polityki Spo³ecznej, Centralny Instytut

Ochrony Pracy, Francuskie Ministerstwo Zatrud-

nienia i Solidarnoœci oraz Krajowy Instytut Bez-

pieczeñstwa i Higieny Pracy (INRS). Przy orga-

nizacji Konferencji wspó³pracowali równie¿: Za-

k³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych, Polska Agencja

Rozwoju Przedsiêbiorczoœci oraz G³ówny Inspek-

torat Pracy. W Konferencji wezm¹ udzia³ przed-

stawiciele organizacji pracodawców, zwi¹zków

zawodowych, przedsiêbiorstw, Komisji Europej-

skiej oraz eksperci z Francji i innych pañstw –

³¹cznie oko³o 500 osób. Bêdzie to wa¿ne wyda-

rzenie z punktu widzenia promocji w Polsce

i w skali miêdzynarodowej nowego podejœcia do

bezpieczeñstwa i higieny pracy wynikaj¹cego

z dyrektyw Unii Europejskiej.