operator maszyn w przemysle wlokienniczym 826[01] z2 04 u

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Grzegorz Wójcik

Wytwarzanie tkanin na krosnach rapierowych
826[01].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Andrzej Konarczak
mgr inż. Hanna Walczak

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Michalak

Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 826[01].Z2.04
Wytwarzanie tkanin na krosnach rapierowych, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Mechanizmy tworzące przesmyk

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Mechanizm wprowadzający wątek do przesmyku

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Mechanizm zasilający krosno osnową

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Mechanizm odbierający tkaninę

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Urządzenia dodatkowe

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wytwarzaniu tkanin na krosnach

rapierowych i obsłudze tego typu krosien.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania wiedzy
o budowie i obsłudze krosien rapierowych,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące budowy krosien

rapierowych, ich obsługi i konserwacji.

Rozdział „Pytania sprawdzające” zawiera pytania, na które odpowiadając sprawdzisz, jak

opanowałeś materiał nauczania.

Rozdział „Ćwiczenia” zawiera ćwiczenia, rozwiązanie, których pozwoli Ci utrwalić

i uzupełnić informacje o poznanym materiale nauczania.

Następnym etapem, po poprawnym wykonaniu ćwiczeń, jest rozwiązanie sprawdzianu

postępów. W tym celu:
–

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,

–

zaznacz odpowiedź w odpowiednim miejscu.
Jeśli na któreś z pytań nie będziesz znał odpowiedzi, będzie to wskazywało na luki

w Twojej wiedzy. Musisz wrócić do treści materiału nauczania, który niedostatecznie
opanowałeś.

Poznanie przez Ciebie materiału nauczania zawartego w jednostce modułowej pod

tytułem „Wytwarzanie tkanin na krosnach rapierowych” pozwoli nauczycielowi
przeprowadzić sprawdzian poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych
umiejętności. W tym celu nauczyciel przekaże Ci do rozwiązania zestaw zadań testowych,
które są zamieszczone w rozdziale „Sprawdzian osiągnięć”.

Zawiera on:

–

instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,

–

zestaw zadań testowych,

–

kartę odpowiedzi, w której w przeznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi na pytania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module

826[01].Z2

Technologia tekstyliów tkanych

826[01].Z2.01

Przygotowanie przędzy do tkania

826[01].Z2.02

Wytwarzanie tkanin

na krosnach czółenkowych

826[01].Z2.04

Wytwarzanie tkanin

na krosnach rapierowych

826[01].Z2.03

Wytwarzanie tkanin

na krosnach chwytakowych

826[01].Z2.05

Wytwarzanie tkanin

na krosnach dyszowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżniać przędze i wyroby włókiennicze na podstawie oznaczeń i badania
organoleptycznego,

–

rozróżniać nitki pojedyncze, wielokrotne i skręcane wielostopniowo,

–

wymieniać sposoby wytwarzania podstawowych wyrobów włókienniczych,

–

ustalać wpływ poszczególnych parametrów procesu klejenia na jakość osnowy,

–

scharakteryzować rodzaje tkanin i splotów tkackich,

–

przewlekać nitki osnowy przez oczka strun nicielnicowych i szczeliny płochy zgodnie
z otrzymanymi warunkami technologicznymi,

–

odczytać rysunki zestawieniowe zespołów i podzespołów maszyn,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
włókienniczym,

–

charakteryzować sposób tworzenia tkaniny na krośnie czółenkowym i chwytakowym,

–

obsługiwać krosno czółenkowe i chwytakowe,

–

charakteryzować podstawowe mechanizmy krosien czółenkowych i chwytakowych,

–

oceniać jakość tkanin wytworzonych na krosnach czółenkowych i chwytakowych,

–

wykonywać podstawowe obliczenia produkcyjne,

–

wykonywać konserwacje krosien czółenkowych i chwytakowych,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznać podstawowe zasady działania mechanizmów krosna rapierowego,

–

ustalić wpływ pracy poszczególnych mechanizmów krosna na jakość tkaniny,

–

określić stan techniczny użytkowanych krosien rapierowych,

–

wykonać podstawowe operacje związane z obsługą krosna rapierowego,

–

wykonać tkaninę na krośnie rapierowym,

–

rozpoznać nieprawidłowości w pracy krosien,

–

ocenić jakość wytworzonej tkaniny,

–

uporządkować stanowisko pracy,

–

wykonać podstawowe obliczenia produkcyjne,

–

wykonać konserwację krosna zgodnie z instrukcją,

–

posortować odpady produkcyjne,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Mechanizmy tworzące przesmyk

4.1.1. Materiał nauczania

Charakterystyka krosna rapierowego

Krosno rapierowe jest to krosno bezczółenkowe, w którym wprowadzanie do przesmyku

wątku, odwijanego z nieruchomego nawoju, odbywa się za pomocą rapiera (rys. 1).

Ze względu na budowę rozróżnia się rapiery sztywne, teleskopowe lub elastyczne

(taśmy). Rapier sztywny podający i odbierający pokazany jest na rysunku 12.

Rapiery sztywne zwiększają obrys krosna, ale zapewniają pewne prowadzenie wątku.
Rapiery elastyczne są wykonywane w postaci taśmy z tworzywa sztucznego lub stali.

Pozwalają one zmniejszyć wymiary gabarytowe krosna, ale dla krosien o większych
szerokościach muszą być prowadzone w przesmyku i poza nim. Ponadto ich trwałość jest
mniejsza niż rapierów sztywnych.

Udoskonaloną odmianą rapierów sztywnych są rapiery teleskopowe. Zachowują się one

w przesmyku jak rapiery sztywne, zaś poza nim zmniejszają swoją długość.

W krosnach rapierowych wątek jest wprowadzany do przesmyku odcinkami o długości

odpowiadającej szerokości roboczej krosna. Dlatego jest konieczne stosowanie urządzeń
do tworzenia (zaplatania) krajek.

Zasilanie różnokolorowymi wątkami rozwiązano w krosnach rapierowych podobnie jak

w chwytakowych. Specjalne urządzenie, o programowanym działaniu, wprowadza
odpowiedni rodzaj lub kolor wątku w strefę przejmowania nitki przez rapier.

Rys. 1

Krosno rapierowe z maszyną żakardową [opracowanie własne]

Istnieje bardzo wiele rodzajów krosien rapierowych i są one wytwarzane przez wielu

producentów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W naszym kraju do bardziej znanych należy krosno typu MAV.
Zakres stosowania krosien MAV jest bardzo szeroki. Można na nich wytwarzać tkaniny

z przędz syntetycznych, teksturowanych, wełnianych zgrzebnych i czesankowych oraz
bawełnianych. Na krosnach tych można produkować tkaniny o bardzo zróżnicowanych
warunkach technologicznych.

Krosna mogą być zasilane jednym rodzajem (kolorem) wątku lub kilkoma (maksymalnie

sześcioma).

Mechanizmy tworzące przesmyk

Wzrost częstotliwości wprowadzania wątku we wszystkich typach krosien sprawił,

iż obecnie prawie wyłącznie są stosowane dwuskokowe maszyny nicielnicowe.

Maszyna nicielnicowa Staübli produkowana jest w dwóch zasadniczych wersjach, jako

pozytywna i negatywna.

Pozytywną nazywamy taką maszynę, która napędza nicielnice A zarówno podczas

podnoszenia, jak i opuszczania (ruch wymuszony w obydwu kierunkach) (rys. 2a).

Rys. 2. Maszyna nicielnicowa Staübli: a) pozytywna, b) negatywna [1, s. 153]

Negatywną nazwano maszynę (rys. 2b), która napędza nicielnice A w jednym kierunku

(do góry). Ruch nicielnic do dołu powoduje zespół sprężyn.

Maszyny nicielnicowe negatywne są zalecane do wytwarzania tkanin lekkich, takich jak

podszewkowe i sukienkowe.

Maszyny pozytywne należy stosować do wyrobu ciężkich tkanin różnego typu.
Na rysunku 3 pokazano schemat zespołu sterującego i wynoszącego dla jednej nicielnicy

takiej maszyny. Graniak (22) jest opasany wzornicą (21) w postaci taśmy bez końca. Na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wzornicy są zakodowane równolegle dwa programy: sterowanie nicielnicami oraz mechanizm
zmiany rodzajów (barw) wątku.

Rys. 3. Zespół wynoszący i sterujący dla jednej nicielnicy w maszynie nicielnicowej Staübli: 1, 2) wynośnie,

3, 17

, 17

) pręt, 4

, 4

) listwy, 5, 8, 10, 11, 12, 13, 32, 33, 34) dźwignia, 6, 15) zaczep, 7, 14) listwy,

9) opór, 10) dźwignia kątowa, 16) sprężyna, 18

, 18

) ruchomy ruszt, 19, 20) trzpień, 21) wzornica,

22) wałek, 23

, 23

, 24

) igły pionowe, 25, 26) listwy, 27, 28, 29, 30) igły poziome [1, s. 156]

Otwór w karcie odpowiada podniesieniu nicielnicy, a więc pokryciu osnowowemu

w tkaninie. Z wzornicą współdziałają pionowe igły, parami usytuowane w dwóch rzędach,
w porządku pokazanym na rysunku 4.

Każdej nicielnicy odpowiadają cztery igły (rys. 3). Dwie z nich (23b i 24b) są dociskane

do wzornicy sprężynkami i pracują przy normalnym biegu maszyny. Jedna jest przeznaczona
dla wątków parzystych, druga dla nieparzystych ( maszyna dwuskokowa). Igły bez sprężynek
(23a i 24a) działają podczas odszukiwania wątku, po jego zrywie. Sprężynki stosuje się
w celu zapewnienia odpowiedniej prędkości ruchu igieł. W maszynach Staübli
przeznaczonych dla krosien szybkobieżnych czas, w którym igły muszą opaść z górnego
położenia do kontaktu z wzornicą, jest bardzo krótki. Przy biegu wstecznym (odszukiwanie
wątku), gdy prędkość jest mała, igły bez sprężynek, opadające pod własnym ciężarem,
pracują wystarczająco pewnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Rozmieszczenie igieł sterujących w maszynie nicielnicowej Staübli [1, s. 157]

W sposób analogiczny do rozmieszczenia igieł są wybijane otwory we wzornicy.

Rząd pierwszy steruje igłami przy wprowadzaniu pierwszego wątku, zaś rząd drugi –
drugiego, przy niezmienionym położeniu graniaka. Graniak w czasie dwóch cykli tkania
obraca się o jedną podziałkę.

Zasadę sporządzania wzornic dla maszyny lewej i prawej pokazano na rysunku 5.

Rys. 5. Wzornica dla maszyny nicielnicowej Staübli [1, s. 157]

Jeżeli podczas pracy krosna (rys. 3) igła, na przykład (23b), natrafi na otwór we wzornicy

i zagłębi się w nim, wówczas pręt (30) opuści się, aż do oparcia o poziomy bok kątownika
(26) i znajdzie się w zasięgu wypustu listwy (26). Spowoduje on poziome przesunięcie
w prawo pręta (30) i przez pręt (19) zepchnięcie pionowego pręta (17a) z progu rusztu (18a).
Wówczas, odpowiadający pionowemu prętowi zaczep (6), pod działaniem dźwigni (5a)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opadnie w strefę działania wynośni (2). Wynośnie poruszają się na przemian ruchem
postępowo-zwrotnym (po łuku), ponadto przed skrajnym prawym położeniem wykonują
częściowy obrót najpierw w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, a potem
w przeciwnym. Obrót w prawo odblokowuje zaczepy, które dzięki temu mogą być
podniesione lub opuszczone.

Obrót w lewo, po wysterowaniu zaczepu, zwiększa pewność zazębienia wynośni

z zaczepem, przez likwidację luzu między nimi. Następnie wynośnia, przesuwając się w lewo,
przemieszcza zaczep (6) i przez dźwignie (8, 10, 11, 12, 13, 32, 33 i 34) podnosi nicielnicę.

Przy następnym wątku przesmyk będzie tworzony za pośrednictwem dolnego zaczepu

(15). Jeśli nie następuje zmiana rodzaju pokrycia, to pręt (17b) zostanie z kolei zepchnięty
z listwy (18b), co spowoduje, że zaczep 15 dostanie się w strefę działania wynośni dolnej.

Jeśli nicielnica ma pozostać w dole (pokrycia wątkowe), wówczas odpowiednia igła

pionowa pozostanie oparta o swój ruszt, który wyniesie ją wraz z zaczepem aż do
zablokowania go jedną z listew (4a lub 4b). Nicielnica pozostanie wówczas w swoim
wyjściowym, dolnym położeniu.

Uwolnienie zaczepu z kontaktu z wynośnią, przy zmianie rodzaju pokrycia

z osnowowego na wątkowe, jest możliwe dzięki temu, że wynośnia podczas przesuwu
w prawo wykonuje niewielki obrót w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.
Powstający dzięki temu luz między wynośnią i zaczepem umożliwia jego wysterowanie.

Maszyna nicielnicowa Staübli napędzana jest od wału głównego krosna. Jest ona także

wyposażona w oddzielny silnik umożliwiający mechaniczne odszukanie wątku. Podczas
odszukiwania jest możliwy zarówno ruch normalny, jak i wsteczny.

Maszyna nicielnicowa steruje także mechanizmem podającym wątek (rys. 6). Do tego

celu są przeznaczone jej trzy pierwsze (najdalsze od tkacza) zaczepy. Impulsy od maszyny
przekazywane są do mechanizmu sterującego wątkiem przez trzy elastyczne cięgna.
Konstrukcja mechanizmu pozwala sterować ośmioma rodzajami (kolorami) wątku. W krośnie
MAV wykorzystuje się sześć podawaczy wątku.

Rys. 6.

Podawacz wątku krosna MAV (sześć kolorów) [opracowanie własne]

Aby poszerzyć asortyment tkanin produkowanych na krosnach rapierowych wyposaża się

je w maszyny żakardowe. Możliwości wzornicze tych maszyn są jeszcze wyższe niż maszyn

Sześć
Podajników
wątku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nicielnicowych. Umożliwiają one sterowanie każdą nitką osnowy oddzielnie. Dzięki temu
można produkować tkaniny o splotach wielowzorzystych i złożonych.

Budowę i zasadę pracy maszyny żakardowej pokazuje rysunek 7. Nitki osnowy (1)

przewleczone są przez oczka strun nicielnicowych (2), podwieszonych (każda oddzielnie) do
sznurków załamkowych (3). Sznury te przełożone są przez otwory deski załamkowej (4)
i przywiązane do sznura zaczepowego (5). Liczba przywiązanych sznurów załamkowych
do sznura zaczepowego zależy od wielkości raportu wzoru i wielkości maszyny.

Rys. 7. Jednoskokowa maszyna żakardowa: 1) nitki osnowy, 2) oczka strun, 3) sznurki załamkowe, 4) deska

załamkowa, 5) sznur zaczepowi, 6) zaczepy, 7) dno maszyny, 8) kolanko igły, 9) igielnica, 10) deska
igłowa, 11) sprężynki, 12) graniak, 13) karta wzornicy, 14) kołek, 15wynośnie, 16) część kosza
wynośni, 17) ciężarki [3, s. 224]

Sznury zaczepowe (5) przywiązane są do zaczepów (6), które opierają się o dno maszyny

(7). Każdy zaczep umieszczony jest w kolanku igły (8), prowadzonej z jednej strony przez
iglicę (9), a z drugiej – przez deskę igłową (10). Na końcach igieł znajdują się sprężynki (11),
wypychające igły w lewo, tak żeby wystawały z deski igłowej.

Z igłami współpracuje graniak (12), na którym umieszczone są karty wzornicowe (13).

W graniaku są wywiercone otwory, w które wchodzą igły, jeśli jest otwór w karcie.

Poza tym na graniaku znajdują się kołki (14) do prowadzenia wzornicy.
Graniak (12) wykonuje dwa ruchy – posuwisto-zwrotny i obrotowy, Przy ruchu

posuwistym w prawo następuje prasowanie igieł. Igły, które trafiły w otwory w karcie,
pozostają nieruchome, igły zaś, które trafiły w miejsce pełne w karcie, zostają przesunięte

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w prawo, a wraz z nimi odchylone zaczepy. Po tym następuje ruch graniaka w lewo i jego
obrót w skrajnym lewym położeniu i tym samym zmiana karty wzornicy.

Zaczepy (6) współpracują z wynośniami (15). Liczba wynośni jest równa liczbie rzędów

zaczepów. Zamocowane są one w ramie (16) tworząc kosz wynośni. Wykonują one ruch
posuwisto-zwrotny w kierunku pionowym. W czasie, gdy następuje prasowanie igieł przez
graniak, kosz wynośni znajduje się w dolnym położeniu. Przy ruchu kosza do góry wynośnie
wyciągają zaczepy, które nie zostały odchylone w prawo. Zaczepy odchylone pozostają zaś
oparte o dno maszyny.

Razem z zaczepami zostają wyciągnięte sznurki załamkowe wraz z nitkami osnowy

przewleczonymi przez oczka strun. Tym samym otwór w karcie wzornicy oznacza pokrycie
osnowowe, a miejsce pełne- pokrycie wątkowe w splocie tkaniny. Na rysunku 7 pokazano
dwie karty wzornicy (13) dla pierwszych dwóch wątków splotu.

Po osiągnięciu górnego położenia wynośnie zmieniają kierunek przesuwu do dołu. Za

nimi podążają zaczepy, ściągane za pomocą obciążników (17), dowieszonych do strun
nicielnicowych (2). Zaczepy opierają się o dno maszyny, a wynośnie zajmują dolne położenie
w taki sposób, że między nożami a hakami zaczepów powstaje luz pozwalający na swobodne
odchylanie haków przez igły. Na tym cykl pracy maszyny się kończy i rozpoczyna następny.
Tak więc maszyna żakardowa składa się z trzech zespołów: napędowego, sterującego
i wynoszącego.

Wzornicę maszyny żakardowej stanowi zespół tekturowych kart połączonych sznurkiem

bawełnianym. Otwór w karcie wzornicy oznacza pokrycie osnowowe, a miejsce pełne
pokrycie wątkowe w raporcie splotu.

Liczba kart wzornicy jest równa liczbie wątków w raporcie.
Maszyna żakardowa na krośnie może być ustawiona w dwóch położeniach:

gdy graniak jej jest równoległy do nitek osnowy lub gdy jest równoległy do nitek wątku
(rys. 8). W związku z tym rozróżnia się dwa systemy sznurowania maszyny: skrzyżowane
i otwarte. Sznurowanie maszyny polega na dowiązaniu do zaczepów sznurów zaczepowych,
a do nich sznurów załamkowych, które przewlekane są przez otwory deski załamkowej. Do
sznurów załamkowych przywiązuje się struny nicielnicowe z obciążnikami.

Obsługa maszyny żakardowej sterowanej wzornicą papierową jest kłopotliwa.

Szczególnie przygotowanie papierowej wzornicy wymaga dużo pracy i czasu.

Rys. 8. Systemy sznurowania maszyny Żakarda: a) skrzyżowany, b) otwarty [opracowanie własne]

Na rysunku 1 i 9 pokazane są krosna rapierowe różnych firm z elektronicznie sterowaną

maszyną tworzącą przesmyk. Wyposażenie krosien w elektroniczne maszyny tworzące
przesmyk bardzo usprawnia produkcję tkanin. Na krosnach tych można przerabiać wszystkie
rodzaje przędz o najbardziej skomplikowanych splotach tkackich

Obsługa takiego krosna odbywa się za pomocą terminalu (rys. 10), który jest łatwy

i przyjazny w obsłudze. Często jest on wyposażony w dotykowy ekran, posiada klawisze
skrótów, które zapewniają szybki dostęp do menu

danych

o pracy krosna potrzebnych dla

tkacza i mistrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Krosno rapierowe firmy Dorniier z elektronicznie sterowaną maszyną tworzącą przesmyk [prospekt]

Za jego pomocą możliwe jest między innymi:

–

ustawienie gęstości wątku,

–

ustawienie szybkości tkania,

–

ustawienie parametrów wątku,

–

ustawienie parametrów osnowy,

–

łatwe i dokładne diagnozowanie.
Poza tym istnieje możliwość zmiany splotu w czasie pracy krosna.

Rys. 10. Terminal krosna firmy: a) Dorniier, b) Sulzer [prospekt ], c) Picanol [opracowanie własne]

Ważne jest także, że dane do komputera sterującego krosnem możemy wprowadzać

za pomocą:
–

kart pamięci,

–

bezpośrednio przez terminal krosna,

–

sieci, w której krosna pracują.
Komputer krosna posiada wbudowaną pamięć, która pozwala przechowywać

przygotowane wzory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co jest cechą charakterystyczną krosien rapierowych?

Jak tworzona jest krajka w krośnie rapierowym?

Jak zapisany jest wzór w maszynie nicielnicowej?

Czym różni się maszyna żakardowa od maszyny nicielnicowej?

Jaki element jest wspólny dla maszyny nicielnicowej i maszyny żakardowej?

Jakie ma zalety maszyna nicielnicowa sterowana elektronicznie?

4.1.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Po awarii krosna (zryw wątku) należy „wypruć” kilka wątków z tkaniny znajdującej się

w krośnie. Uruchamiając ruch wsteczny maszyny nicielnicowej, usuń błąd w tkaninie,
odszukaj prawidłowy przesmyk i uruchom krosno.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi maszyny nicielnicowej, jak się ją uruchamia do pracy
wstecz,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie:

−

wypruć kilka nitek wątku,

−

uruchomić ruch wsteczny maszyny nicielnicowej,

−

usunąć błąd w tkaninie (usunąć zerwany wątek),

−

odszukać prawidłowy przesmyk,

uruchomić krosno,

sprawdzić jakość wytwarzanej tkaniny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z maszyną nicielnicową,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Załóż wzornicę otrzymaną od nauczyciela na maszynę nicielnicową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi maszyny nicielnicowej, jakie czynności należy wykonać
w celu założenia wzornicy,

przygotować stanowisko pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

postępując zgodnie z instrukcją założyć wzornicę,

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w maszynę nicielnicową,

–

instrukcja obsługi maszyny nicielnicowej,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Wymień zerwany sznurek załamkowy w maszynie żakardowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w materiałach dydaktycznych schemat mechanizmu żakardowego,

odszukać w instrukcji obsługi maszyny żakardowej, jak należy związać sznurek
załamkowy jednym końcem ze sznurkiem zaczepowym, a drugim ze struną nicielnicową
z ciężarkiem,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie zgodnie z instrukcją obsługi krosna,

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z maszyną żakardową lub model maszyny,

–

narzędzia potrzebne do wykonania zadania,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

instrukcji obsługi maszyny żakardowej,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, czym charakteryzuje się tkanina wykonana na krośnie
rapierowym?

wyjaśnić zasadę działania maszyny nicielnicowej?

wyjaśnić różnicę pomiędzy rapierem teleskopowym, a sztywnym?

wyjaśnić różnice między maszyną nicielnicową jednoskokową,
a dwuskokową?

wyjaśnić, jak na wzornicy maszyny nicielnicowej zapisane jest
pokrycie osnowowe, a jak wątkowe?

wyjaśnić, jak zamocowana jest struna nicielnicowa w maszynie
ż

akardowej?

przygotować do produkcji i uruchomić krosno rapierowe?

wymienić sznurek załamkowy w maszynie żakardowej?

założyć wzornicę na maszynę nicielnicową?

10)

usunąć błąd w tkaninie na krośnie wyposażonym w maszynę
nicielnicową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Mechanizm wprowadzający wątek do przesmyku

4.2.1. Materiał nauczania

W krosnach rapierowych typu MAV wątek wprowadzany jest do przesmyku za pomocą

pary rapierów (podającego i odbierającego). Zasilanie wątkiem odbywa się z jednej strony
krosna. Fazy wprowadzania wątku przedstawiono na rysunku 11. Wątek jest odwijany
z nawojów stożkowo-krzywkowych (7), umieszczonych poza krosnem na stojaku, na którym
znajdują się również naprężacze talerzykowe (6). Następnie nitka jest kierowana przez
podającą dźwignię zmiennika rodzajów wątku (8) i przechodzi przez sterowany prowadnik
(5). Liczba dźwigni podających 8 jest równa liczbie kolorów wątków. Na rysunku nie
zaznaczono czujnika zrywów wątku. Jest on przytwierdzony do przedpierśnia i znajduje się
między naprężaczem a dźwignią podającą (8).

rapier odbierający,

rolka,

nożyczki,

zaciski,

sworzeń,

głowica,

nawój,

dźwignia,

rapier podający,

10.

kształtka.

Rys. 11. Fazy wprowadzania wątku [1, s. 106]

Na rysunku 11 pokazano sytuację bezpośrednio po odbiciu wątku:

−

a – rapier podający (9) oraz odbierający (1) znajdują się w pozycjach wyjściowych; koniec
wprowadzonego wątku został wykleszczony z rapiera odbierającego (1) przez rolkę (2);
zacisk (4) i nożyczki (3) zamknęły się obcinając nitkę opasującą ruchomy stworzeń
prowadnika (5); bidło rozpoczyna ruch w kierunku tylnego skrajnego położenia,

−

b – rapier rozpoczyna ruch w kierunku przesmyku; ponieważ wątek między zaciskiem
(4), a prowadnikiem (5) jest usytuowany pionowo, znajdzie się na drodze głowicy rapiera
(9); dźwignia (8), po podaniu wątku, wraca do położenia wyjściowego,

−

c – rapier (9), kontynuując ruch, wyciąga wątek z zacisków (4),

−

d – rapiery zbliżają się do siebie, dźwignia (8) osiąga skrajne położenie – najbliższe
przedpierśnia,

−

e – w tylnym skrajnym położeniu bidła następuje przejęcie wątku przez rapier
odbierający (1) i wycofanie rapierów na zewnątrz przesmyku; po przejściu przez rapiery

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

około połowy drogi rozpoczyna ruch odpowiednia dźwignia (8), sterująca następnym
wątkiem,

−

f – rapiery w dalszym ciągu wysuwają się z przesmyku; gdy głowica (6) znajdzie się na
zewnątrz – stworzeń prowadnika (5) unosi się w górę, uwalniając wątek i znów się
opuszcza, bezpośrednio po tym zacisk (4) i nożyczki (3) zaczynają się otwierać;
jednocześnie dźwignia (8) przemieszcza się w pozycję podawania (następnej nitki wątku),

−

g – rapiery opuściły przesmyk i zajęły pozycję wyjściową, nastąpiło całkowite otwarcie
nożyczek krajkowych wraz z zaciskami (4); między szczękami zacisków umieszcza się
nitka spychana nieruchomą kształtką (10); otwiera się prowadnik (5) i nitka na skutek
ruchu bidła zostaje wprowadzona za jego sworzeń, następnie prowadnik (5) ponownie
zamyka się; następuje dobijanie wątku.
W ten sposób zamyka się cykl wprowadzania wątku do przesmyku.
Konstrukcja rapierów pozwala na stosowanie ich do przenoszenia nitek o bardzo

zróżnicowanych grubościach i wykonanych z rozmaitych surowców. W zależności od rodzaju
przędzy, którą mają przenosić, rapiery podające mogą być wyposażone w cztery rodzaje
głowic.

Pokazany rapierów podający jest przeznaczony do przenoszenia przędz syntetycznych,

bawełny, jedwabiu, ewentualnie lnu. Nitka wątku jest zaciśnięta w głowicy rapiera
podającego w sposób pokazany na rysunku 12.

Rys. 12. Rapier podający i odbierający [opracowanie własne]

Jak przebiega na krośnie przekazywanie wątku między głowicą rapiera podającego

a odbierającego pokazuje rysunek 13.

Koniec nitki tkwi między korpusem (4) i dźwignią (5), następnie opiera się o krawędź

prowadnika (6) i dalej biegnie wzdłuż rapiera. Rapier odbierający ma zaczep (3), do którego
sprężyną 1 jest dociskana dźwignia (2) (rys. 13a). Przed przekazaniem wątku, głowice ustawiają
się wzajemnie tak, jak pokazano na rysunku 13b. Wycofywanie się rapierów powoduje wejście
nitki między zaczep (3) i dźwignię (2) rapiera odbierającego i zakleszczenie jej, a przy dalszym
ruchu rapierów (rys. 13c) – wyciągnięcie wątku z głowicy podającej.

Tkacz, aby uniknąć postojów krosna, powinien usuwać gromadzący się w głowicy kurz, pył.

Rapier
podający

Rapier
odbierający

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Głowice rapierów krosna MAV: a, b, c), fazy przekazywania wątku [1, s. 107]

Na rysunku 14 przedstawiono napęd rapierów w krośnie MAV.

Rys. 14. Napęd rapierów w krośnie MAV [1, s. 109]

Na obu końcach wykorbionego wału (1) znajdują się krzywki (2), które poprzez toczki

(3) i układ dźwigni napędzają bijak (6). Bijaki obracają się wokół punktów
przemieszczających się w prowadnicach (7). Rapier (8) połączony przegubowo z bijakiem (6)
przesuwa się w prowadnicy (9).

Bijak wraz z mechanizmem napędowym zamocowany jest na bidle krosna i wykonuje

z nim ruch wahadłowy. W krosnach MAV zastosowano korbowy napęd bidł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Ile rapierów wprowadza wątek na krośnie MAV?

Od czego zależy rodzaj głowicy stosowanej w rapierze podającym?

Jak napędzany jest bijak w krośnie MAV?

Co powoduje, że rapier może przenosić różnorodne przędze?

Jakie położenie zajmuje bidło, kiedy rapier odbierający przejmuje wątek?

4.2.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Używając włącznika „IMPULS” na krośnie rapierowym, ustawiaj krosno w poszczególnych

fazach wprowadzania wątku do przesmyku i omów je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak uruchamiamy krosno za pomocą
przycisku „IMPULS”,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jakie są poszczególne fazy
wprowadzania wątku przez rapier,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie zgodnie z instrukcją obsługi krosna,

uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Sprawdź stan techniczny i ustawienie poszczególnych elementów mechanizmu

wprowadzającego rapier do przesmyku. Dokonaj ich oceny i uzasadnij ją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jakie elementy mechanizmu
przerzutowego najczęściej ulegają uszkodzeniu lub rozregulowaniu,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak powinny być ustawione elementy
mechanizmu wprowadzającego rapier,

wykonać zadanie:

−

sprawdzić ustawienie elementów mechanizmu wprowadzającego rapier do
przesmyku,

−

ocenić stan techniczny poszczególnych elementów,

−

uzasadnić ocenę,

posprzątać stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Wymień w krośnie rapierowym uszkodzony rapier podający watek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy mechanizmu
wprowadzającego rapier,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jaka jest kolejność wykonywania prac
przy wymianie rapiera oraz jakie są zasady jego regulacji,

przygotować stanowisko pracy,

opierając się na instrukcji obsługi krosna wymień uszkodzony rapier,

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.3.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać na krośnie elementy mechanizmu wprowadzającego rapier?

wyjaśnić przy krośnie zasadę działania mechanizmu wprowadzającego
rapier?

wymienić uszkodzony rapier?

wymienić zalety, jakie ma rapierowy mechanizm wprowadzający
wątek?

wyjaśnić różnice między rapierowym mechanizmem wprowadzającym
wątek wyposażonym w rapier sztywny, a elastyczny?

ustawić krosno w poszczególnych fazach wprowadzania wątku do
przesmyku?

sprawdzić i ocenić stan techniczny elementów wprowadzających rapier
do przesmyku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Mechanizm zasilający krosno osnową

4.3.1. Materiał nauczania

Mechanizm zasilający krosno osnową

Krosna MAV są w większości przypadków wyposażone w negatywny regulator

zasilający osnową. Należy on do grupy mechanizmów o zasilaniu okresowym. Dla tkanin
o liczności wątku mniejszej od 35 nitek/100 mm mogą być instalowane automatyczne
hamulce.

Rysunek 15 przedstawia schemat regulatora osnowowy stosowany w krośnie MAV.

Rys. 15. Regulator osnowowy krosna MAV: 1) przewał, 2, 10, 13, 17) dźwignia, 3, 14) łącznik, 4) ślimacznica,

5) ślimak, 6) koło, 7) koło zębate, 8,9) tarcza sprzęgła, 11) obciążnik, 12) toczek, 15) dźwignia
dwuramienna, 16) sprężyna, 18) czujnik, 19) ogranicznik, 20) wał [1, s. 117]

Jest on napędzany dźwignią (13) osadzoną na wałku podbidłowym. Ruch wahadłowy

dźwigni (13) poprzez toczek (12) i łącznik (14) jest przenoszony na ramię (10) połączone
z wewnętrzną tarczą (9) sprzęgła. Przy obrocie tarczy wewnętrznej (9), zgodnie z ruchem
wskazówek zegara, napęd przenoszony jest na tarczę (8) sprzęgła. Tarcza zewnętrzna (8) jest
sztywno osadzona na wałku (20), wspólnie z kołem zębatym (7) o zębach skośnych.
Współpracuje ono z kołem (6) przenoszącym napęd na ślimak (5), a następnie poprzez
ś

limacznicę (4), na wał osnowowy (21). Przewał (1) jest osadzony na dźwigni (2), której drugie

ramię, cięgnem sztywnym (3), jest połączone z dźwignią (17). Dźwignia (17) i dźwignia
dwuramienna (15) są sztywno zamocowane na wspólnym wałku. Na dźwignię (15), w sposób
pokazany na rysunku, jest nasunięty obciążnik (11), który poprzez opisany układ dźwigni
i przewał napina osnowę. Dźwignia (15) stanowi jednocześnie prowadnicę dla łącznika (14).

Zasada pracy regulatora sprowadza się do zachowania stałego nacisku nitek osnowy na

przewał. Uniknięto w ten sposób konieczności stosowania wyczuwacza średnicy nawoju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzrost nacisku – równoznaczny ze wzrostem napięcia osnowy – powoduje ruch do góry
łącznika (3), dźwigni (17) i ramienia z obejmą dźwigni (15). W wyniku tego łącznik z rolką
(12) przemieści się na większy promień wahań dźwigni (13), a więc zostanie przez nią
przesunięty o większy odcinek. Zwiększy to z kolei kąt obrotu tarcz sprzęgła i wału
osnowowego. Odwinie się wtedy większy odcinek osnowy, a więc zmaleje (wyrówna się) jej
napięcie. W przypadku zmniejszenia napięcia osnowy regulator zadziała odwrotnie.

W miarę zmniejszania się średnicy nawoju osnowowego, rolka (12) będzie się przesuwać

do góry. Aby zabezpieczyć ją przed wysunięciem poza dźwignię (13), na lewym ramieniu
dźwigni (15) znajduje się ogranicznik (19). Bliżej osi obrotu dźwigni natomiast znajduje się
czujnik (18), którego zadaniem jest wyłączenie krosna w przypadku nadmiernego napięcia
osnowy.

Wstępne napięcie osnowy można nastawić:

–

zmianą położenia punktu zamocowania łącznika (3) na dźwigni (2),

–

zmianą położenia punktu zamocowania łącznika (3) na dźwigni (17),

–

zmianą ramienia działania obciążnika (11) lub jego masą.
Punkty regulacji na dźwigni (10) są wykorzystywane przy znacznych zmianach gęstości

wątku. Dla gęstości małych ramię dźwigni (10) powinno być krótsze i odwrotnie.

Na rysunku (16) pokazane jest koło A regulatora osnowowego, które umożliwia ręczne

nawijanie i odwijanie osnowy.

Rys.16. Regulator osnowowy krosna MAV [opracowanie własne]

Urządzenia zasilające osnową w poszczególnych typach krosien mogą się różnić układem

przewałów. Standardowo stosuje się przewał obrotowy, którego budowa pozwala na
unieruchomienie go (przewał stały). Dla tkanin ciężkich przewidziano zamocowanie
dodatkowego, nieruchomego przewału, zwiększającego kąt opasania osnową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czy na krośnie MAV mechanizmem zasilającym może być hamulec?

Od czego zależy szybkość pracy regulatora zasilającego krosna MAV?

Jak można zwiększyć napięcie osnowy przy produkcji tkanin ciężkich?

Czy krosno MAV wyposażone w regulator zasilający posiada czujnik napięcia osnowy?

W jakim kierunku porusza się bidło, kiedy regulator podaje osnowę?

4.3.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Zwiększ wstępne napięcie osnowy w krośnie MAV wyposażonym w regulator osnowowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak reguluje się napięcie wstępne osnowy,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat regulatora zasilającego,

przygotować stanowisko pracy,

zwiększyć wstępne napięcie osnowy, postępując według instrukcji obsługi krosna,

uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe wyposażone w regulator zasilający,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Przeprowadź konserwację regulatora zasilającego krosno MAV.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jakie elementy regulatora
zasilającego wymagają konserwacji,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak powinny być konserwowane
poszczególne podzespoły regulatora zasilającego,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać konserwację regulatora zasilającego, stosując się do instrukcji obsługi krosna.

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe wyposażone w regulator zasilający,

–

narzędzia potrzebne do wykonania zadania,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać na krośnie elementy mechanizmu zasilającego osnową?

wyjaśnić przy krośnie zasadę działania mechanizmu zasilającego?

wskazać na krośnie punkty regulacji napięcia wstępnego osnowy?

wskazać miejsca niebezpieczne przy obsłudze krosna MAV?

wskazać różnice między mechanizmem zasilającym krosno MAV,
a mechanizmem zasilającym z wyczuwaczem średnicy nawoju
osnowowego?

zwiększyć wstępne napięcie na krośnie MAV?

przeprowadzić konserwację regulatora zasilającego krosna MAV?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Mechanizm odbierający tkaninę

4.4.1. Materiał nauczania

Krosna MAV są wyposażone w pozytywny regulator odbiorczy o działaniu okresowym.

Na rysunku 17 pokazano schemat takiego regulatora. W mechanizmie tym są napędzane: wał
odbierający i poprzez sprzęgło cierne – wał tkaninowy. Odpowiedni kąt opasania tkaniną
wału odbierającego jest zapewniony przez współpracujący z nim wałek napinający.

Możliwe jest wyjmowanie wału tkaninowego w czasie pracy krosna. Wały odbierające

mogą posiadać różne obicia w zależności od rodzaju wytwarzanej tkaniny. Przy przerobie
nitek syntetycznych krosno wyposażone jest w układ dwóch wałów odbierających i dwóch
wałów napinających.

Liczność wątku nastawia się zmianą długości ramienia dźwigni (8) oraz kołami

zmianowymi z

i z

. Instrukcje obsługi krosien zawierają między innymi nomogram do

określania liczby zębów kół zmianowych dla czterech różnych długości dźwigni (8) –
w zależności do żądanej gęstości wątku.

Na osi koła zapadkowego (3) jest luźno osadzona krzywka (6). Jej zadaniem jest

sterowanie zapadkami regulatora.

Na zdjęciu (18) pokazana jest inna konstrukcja regulatora odbierającego tkaninę. Wał

tarkowy D jest napędzany poprzez przekładnię zębatą natomiast tkaninowy C napędzany jest
poprzez tarcie od wału odbierającego. Taka konstrukcja ułatwia wyjęcie wału tkaninowego.
Wystarczy tylko z obydwu jego stron odblokować zabezpieczające dźwignie E.
Koło A oraz dźwignia B pozwalają na ręczne odwijanie i nawijanie tkaniny.

Rys. 17. Regulator odbierający tkaninę w krośnie MAV 2, 5) zapadka, 3,) koło zapadkowe, 4) zębatka,

8) dźwignia [1, s. 77]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Regulator odbierający tkaninę w krośnie MAV [opracowanie własne]

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czy na krośnie MAV wał tkaninowy może być wyjmowany w czasie pracy krosna?

Od czego zależy rodzaj obić na wałach odbiorczych regulatora tkaninowego?

Jak nastawia się liniową gęstość wątku w regulatorze tkaninowym?

Czy za pomocą regulatora tkaninowego można ręcznie odwijać lub nawijać tkaninę?

Jak napędzany jest wał tkaninowy w regulatorze tkaninowym?

4.4.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Wyjmij wał tkaninowy z krosna MAV wyposażonego w regulator osnowowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak mocowany jest wał tkaninowy,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat regulatora tkaninowego,

przygotować stanowisko pracy,

wyjąć wał tkaninowy z krosna, postępując zgodnie z instrukcją obsługi,

uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe wyposażone w regulator zasilający,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 2

Na krośnie MAV ustaw bidło w przednim skrajnym położeniu. Korzystając

z regulatora tkaninowego i zasilającego ustaw krawędź tkaniny tak, aby lekko opierała się
o płochę, gdy bidło jest w przednim skrajnym położeniu. Kontroluj, aby napięcie tkaniny
i osnowy było odpowiednie dla warunków tkania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jak ręcznie można odwinąć lub
nawinąć osnowę oraz tkaninę na krośnie,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak ręcznie można napędzać regulator
tkaninowy i regulator zasilający,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie:

−

ustawić bidło w przednim skrajnym położeniu,

−

ustawić krawędź tkaniny, tak aby oparła się o płochę gdy bidło znajduje się
w przednim skrajnym położeniu,

−

kontrolować napięcie osnowy i tkaniny, aby było odpowiednie dla warunków tkania,

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe wyposażone w regulator zasilający i tkaninowy,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać na krośnie elementy regulatora tkaninowego?

wyjaśnić przy krośnie zasadę działania regulatora tkaninowego?

wskazać na krośnie, dzięki czemu uzyskiwany jest odpowiedni kąt
opasania wału tkaninowego tkaniną?

wymienić na wale tarkowym krosna MAV taśmę cierną?

wyjąć wał tkaninowy z krosna MAV?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Urządzenia dodatkowe

4.5.1.

Materiał nauczania

Urządzenia do tworzenia krajek

W krosnach rapierowych wątek jest wprowadzany do przesmyku odcinkami. Długość

tych odcinków równa jest szerokości krosna. Z tego powodu konieczne jest stosowanie
urządzeń zaplatających lub zatapiających brzegi tkaniny.

Na krośnie MAV po obu brzegach tkaniny powstają dwie krajki: właściwa i dodatkowa

(rys. 19).

Rys. 19. Struktura krajki zasadniczej i dodatkowej wytworzonej na krośnie MAV [1, s. 119]

Krajki właściwe wykonane są w splocie płóciennym, a ich brzegi wzmacniają trzy żyłki

nylonowe przeplatające się w półkręcie. Półkręt tworzą dwie nitki oplatające (1 i 3) oraz
zasadnicza (2). Krajka dodatkowa ma budowę taką samą jąk właściwa. Żyłki stylonowe,
oplatające wątek w splocie gazejskim oraz nitki bawełniane, wzmacniające krajkę, są
odwijane z cewek tarczowych (rys. 20). Każda nitka odwija się z oddzielnej cewki
i przechodzi przez naprężacz talerzykowy co pozwala nadać jej odpowiednie napięcie.

Urządzenie do zaplatania krajek jest zamontowane na dwóch ostatnich ramkach

nicielnicowych po obu stronach krosna.

Rys. 20. Stojak z nawojami zasilającymi urządzenie do zaplatania krajki dodatkowej [opracowanie własne]

Po wyjściu ze strefy roboczej krosna, krajka dostaje się pod pokrywę rozpinki (rys. 21).

Dalej na swej drodze napotyka nożyczki, które odcinają krajkę dodatkową. Krajka dodatkowa
jest odciągana przez urządzenie odbierające i trafia do pojemnika na odpadki. Tkanina
właściwa nawijana jest na wał tkaninowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Rozpinka i nożyczki, które odcinają krajkę dodatkową [opracowanie własne]

Inne rozwiązanie zaplatania brzegów tkaniny pokazane jest na rysunku 22. Obracające

się pierścienie powodują, że przewleczone przez nie nitki osnowy okręcają kolejne wątki.

Rys. 22. Urządzenie zaplatające brzeg tkaniny [prospekt]

Urządzenia kontrolne krosna MAV

Krosno zatrzymuje się samoczynnie w wyniku działania:

–

czujnika wątkowego,

–

czujnika osnowowego,

–

czujnika napięcia osnowy.
Na krośnie stosuje się czujnik wątkowy, który jest urządzeniem mechaniczno-

elektrycznym. Jest to czujnik boczny zainstalowany pomiędzy naprężaczem a dźwignią
podającą. Nitka wątku, przechodząc przez oczko prowadzące dźwigni czujnika, utrzymuje ją
w odpowiedniej pozycji. Po zrywie wątku dźwignia odchyla się i zamyka obwód prądu
w elektromagnetycznym urządzeniu wyłączającym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instaluje się także czujniki, które reagują na impulsy akustyczne, powstające w wyniku

tarcia nitki wątkowej, przesuwającej się w prowadniku czujnika. Brak impulsu w fazie
wprowadzania wątku do przesmyku powoduje zatrzymanie krosna.

Czujnik osnowowy stosowany na krośnie działa na zasadzie zamknięcia obwodu

elektrycznego przez opadającą lamelę. Zamknięcie obwodu elektrycznego powoduje
zatrzymanie krosna.

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak oddzielana jest krajka pomocnicza od tkaniny?

Jak tworzona jest krajka na krośnie rapierowym?

W jakim splocie tworzona jest krajka dodatkowa?

Jak zasilane jest w przędzę urządzenie do zaplatania krajki pomocniczej?

Jaki czujnik osnowowy stosowany jest na krośnie MAV?

4.5.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Załóż nawoje walcowe na stojak urządzenia zasilającego zaplatacza krajki dodatkowej na

krośnie MAV. Przewlecz nitki przez prowadniki urządzenia zaplatającego. Uruchom krosno
i sprawdź, czy krajka dodatkowa zaplata się prawidłowo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak przewlekane są nitki zasilające
w zaplataczu krajki dodatkowej,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jak działa zaplatacz krajki
dodatkowej,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie:

−

założyć nawoje walcowe na stojak,

−

przewlec nitki przez prowadniki,

−

uruchomić krosno,

−

sprawdzić czy krajka dodatkowa zaplata się prawidłowo,

uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe wyposażone w urządzenie zaplatające krajkę dodatkową,

–

instrukcja obsługi krosna rapierowego,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Załóż nawoje stożkowe na stojak przy krośnie MAV. Przewlecz nitki przez prowadniki,

naprężacz, czujnik wątkowy, urządzenie podające wątek. Uruchom krosno i sprawdź, czy
wątek został prawidłowo wprowadzony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami bhp oddziału tkalni,

odszukać w instrukcji obsługi krosna rapierowego, jak powinny być poprzewlekane nitki
zasilające krosno w wątek,

przygotować stanowisko pracy,

wykonać zadanie:

−

załóż nawoje stożkowe na stojak przy krośnie MAV,

−

przewlecz nitki przez prowadniki, naprężacz, czujnik wątkowy, urządzenie podające
wątek,

−

uruchomić krosno,

−

sprawdzić, czy wątek został wprowadzony prawidłowo,

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno rapierowe,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.5.3.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać na krośnie urządzenie do zaplatania krajki dodatkowej?

wyjaśnić na krośnie, jak oddzielana jest krajka dodatkowa od tkaniny?

wyjaśnić różnicę pomiędzy czujnikiem wątkowym mechaniczno-
elektrycznym a akustycznym?

wskazać, gdzie na krośnie znajduje się czujnik napięcia osnowy?

wyjaśnić, jaka jest zasada działania czujnika wątkowego
akustycznego?

założyć nawoje na stojak urządzenia zasilającego zaplatasz krajki
dodatkowej krosna MAV?

przewlecz nitki przez prowadniki, naprężacz, czujnik wątkowy,
urządzenie podające wątek?

uruchomić krosno?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Przed wskazaniem odpowiedzi dokładnie przeczytaj treść zadania.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Krosno rapierowe można rozpoznać po sposobie
a)

tworzenia przesmyku.

zasilania osnową.

odbiorania tkaniny.

wprowadzania wątku.

Część mechanizmu wprowadzającego wątek wykonana w postaci taśmy ze stali lub
tworzywa sztucznego to rapier
a)

teleskopowy.

sztywny.

elastyczny.

składany.

Krosno rapierowe MAV może być zasilane maksymalnie
a)

dwoma kolorami wątku.

trzema kolorami wątku.

sześcioma kolorami wątku.

dziesięcioma kolorami wątku.

Maszyny nicielnicowe negatywne stosowane są do produkcji tkanin
a)

ciężkich.

lekkich.

podwójnych.

pluszowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek przedstawia maszynę nicielnicową
a)

pozytywną.

negatywną.

górną.

dolną.

Maszyna nicielnicowa sterowana jest
a)

krzywką.

łańcuchem.

wzornicą papierową.

sprężonym powietrzem.

Na rysunku graniak maszyny żakardowej oznaczony jest cyfrą
a)

12.

14.

10.

Bidło jest w tylnym skrajnym położeniu, rapiery zajmują położenie

odbierający przejmuje wątek od podającego.

odbierający wchodzi do przesmyku podający wychodzi.

podający wchodzi do przesmyku odbierający wychodzi.

podający przejmuje wątek od odbierającego.

Rapiery podające krosna MAV są dostępne z
a)

czterema rodzajami głowic.

dwoma rodzajami głowic.

jednym rodzajem głowicy.

sześcioma rodzajami głowic.

10.

Sygnał o zmianie napięcia osnowy w czasie pracy krosna przekazywany jest do
mechanizmu zasilającego poprzez
a)

przewał i układ dzwigni.

wyczuwacz średnicy osnowy.

czujnik mechaniczny.

czujnik mechaniczno-elektruczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Przy produkcji tkanin ciężkich na krośnie MAV stosuje się
a)

przewał obrotowy.

dodatkowy przewał.

przewał sprężynujący.

przewał stały.

12.

Krosno MAV wyposażone jest w regulator tkaninowy
a)

pozytywny.

negatywny.

różnicowy.

wahadłowy.

13.

W regulatorze tkaninowym pozytywnym krosna MAV napędzany jest
a)

wał tarkowy.

wał osnowowy.

przewał.

wał naprężający.

14.

W krośnie MAV zastosowano bidło z napędem
a)

łańcuchowym.

krzywkowym.

o podwójnym dobiciu.

korbowym.

15.

Gęstość liniową wątku nastawiamy w regulatorze tkaninowym krosna MAV przez
a)

zmianę kół zębatych.

zmianę docisku tarcz sprzęgła.

zmianę długości łańcucha.

zmianę profilu krzywki.

16.

Przyczyną puszczania wątku przez rapier podający w przesmyku jest
a)

zużycie bidłowodów.

zabrudzona głowica rapiera.

złe ustawienie płochy względem tylnej ścianki wyrzutni.

pionowe drgania płochy.

17.

Rysunek przedstawia regulator tkaninowy. Punkt A pokazuje
a)

koło do ręcznego przesuwu ciężarka.

ruby, po odkręceniu, których rozsuniemy koła zębate.

miejsca regulacji gęstości liniowej.

koło do ręcznej obsługi regulatora.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Na krośnie rapierowym krajka dodatkowa tworzona jest w splocie

panamowym.

rypsowym.

gazejskim.

atłasowym.

19.

Wał tarkowy to część
a)

mechanizmu przerzutowego.

mechanizmu odbiorczego.

mechanizmu zasilającego.

mechanizmu bidłowego.

20.

Rysunek przedstawia fazy wprowadzania wątku przez

rapier.

strumień powietrza.

strumień wody.

czółenko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Wytwarzanie tkanin na krosnach rapierowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Frontczak I., Wnuk J.: Tkactwo cz. 2. WSiP Warszawa 1978

Ignasiak B. (red.): Podstawy włókiennictwa. PŁ, 1978

Lewiński J., Suszek H.: Tkactwo cz. I. WSiP, Warszawa1992

Schellenberg A. (red.): Encyklopedia techniki. WN-T, Warszawa 1986

Szosland J.: Podstawy budowy i technologii tkanin. WN-T, Warszawa 1979

rednicka L., Owczarz R., Nycz E.: Budowa tkanin. WSiP, 1990

Czasopisma:
–

Przegląd Włókienniczy