Edukacja

Berlin, 6 grudnia 2008r.

Sekretarz Stanu w

Kancelarii Prezesa

Rady Ministrów

Dr Michał Boni

a rynek pracy

(nowa perspektywa)

2

2

2

2

Praca i edukacja w XX wieku a cykl życia



Skrócenie czasu pracy w ciągu całej kariery zawodowej, ale

wydłużenie edukacji. Bilans wzrostu czasu wolnego=0



Równoważenie obowiązków domowych kobiet i mężczyzn

Źródło: Ramey V.A., Francis N., A century of work and leisure, Cambridge 2006

Liczba godzin przepracowanych

w przedsiębiorstwach

Liczba godzin spędzanych w szkołach

Czas wolny

3

3

3

3

Do czego przygotowuje edukacja?

– przygotowanie edukacyjne dopasowane do

stabilnych potrzeb rynku pracy, całej kariery
zawodowej, na całe życie; edukacja – efekt
statusu społecznego

– wydłużona edukacja powszechnie dostępna

(1970-2000, średnio o 3 lata w Europie),
późniejszy start zawodowy, zmienna kariera
zawodowa:



Zarządzanie własną karierą zawodową



Planowanie edukacyjne a planowanie kariery
zawodowej (proaktywne doradztwo, bierne
doradztwo)



Cyfryzacja uczenia się



Mobilność (zawodowa, przestrzenna)



Life long learning/Life wide learning



Uczestnictwo w „silver economy”

Dawniej

Obecnie

4

Efekty „boomu edukacyjnego” w Polsce



Odrabianie dystansu cywilizacyjnego (wzrost

osób z wyższym wykształceniem w zasobach

ludzkich)



Wpływ wykształcenia na poprawę

sytuacji na rynku pracy (przewagi

płacowe, przewagi młodej generacji)



Nowe relacje płci – od 1980 roku

przyrost kobiet z wykształceniem

wyższym, znacznie większy (600

tys. kobiet z wyższym

wykształceniem więcej)



Prognozy:

Liczba studentów w Polsce w tys. 1990 - 2006

Cyt. Za: Czapiński
j., Kapitał ludzki i
kapitał społeczny a
dobrobyt materialny:
polski paradoks

Udział wykształcenia w całości zróźnicowania płac w Polsce w latach 1996-2004 (gdzie całość zróżnicowania

płac = 100%) oraz udział osób z wykształceniem wyższym w sile roboczej w latach 1998-2007.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

1996

1998

1999

2001

2002

2004

2007

Lata

U

dz

ia

ły

rola wykształcenia

udział osób z wyższym wykształceniem w sile roboczej

Źródło: Obliczenia CASE na podstawie danych z PBW
oraz danych BAEL

Udział osób z wyższym wykształceniem w Polsce w populacji w wieku

produkcyjnym wg definicji EUROSTAT (15 - 64)

0

0,1

0,2

0,3

0,4

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

20

14

20

16

20

18

20

20

20

22

20

24

20

26

20

28

20

30

Lata

Ud

zi

ał

Źródło: Paweł Bochniarz

5

Edukacja od wczesnych lat – wyrównanie szans,

niwelowanie różnic



Edukacja przedszkolna 4-latków



Funkcje egalitarne systemów edukacji

Źródło: Raport o Kapitale Intelektualnym, 2008



Wczesne uczenie się –

efektywność

6

Jakość edukacji – szanse osób na rynku pracy, szanse

gospodarek w osiąganiu przewag konkurencyjnych



Czy system edukacyjny odpowiada

wymogom konkurencyjności

gospodarek?



Wyniki badań PISA – słabości w edukacji

matematycznej i naukach przyrodniczych

(przy wysokim nakładzie czasu)

% uczniów z dobrymi i bardzo dobrymi wynikami w teście PISA z czytania

0

10

20

30

40

50

60

Fi

nla

nd

ia

Irla

nd

ia

Be

lgia

Ho

lan

dia

Po

lsk

a

Sz

we

cja

Nie

m

cy

Au

st

ria

W

ielk

a

Br

yta

nia

Fr

an

cja

Cz

ec

hy

Po

rtu

ga

lia

G

re

cja

His

zp

an

ia

% uczniów z dobrymi i bardzo dobrymi wynikami w teście PISA z nauk przyrodniczych

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

Fi

nl

and

ia

W

iel

ka

B

ry

tani

a

Ho

lan

dia

Ni

em

cy

Cz

ec

hy

Bel

gi

a

Aus

tri

a

Irl

an

di

a

Fr

anc

ja

Sz

wec

ja

W

ęgr

y

Po

lsk

a

Hi

sz

pani

a

W

łoc

hy

Gr

ec

ja

Por

tu

gal

ia

% uczniów z dobrymi i bardzo dobrymi wynikami w teście PISA z matematyki

0

10

20

30

40

50

60

Fi

nl

an

dia

Ho

la

nd

ia

Be

lgi

a

Cz

ec

hy

Au

str

ia

Ni

em

cy

Sz

we

cja

Fr

an

cja

Irl

an

di

a

Po

lsk

a

W

ie

lka

B

ry

ta

nia

W

ęg

ry

Hi

sz

pa

nia

Po

rtu

ga

lia

W

ło

ch

y

Gr

ec

ja

Źródło: ¹ OECD(2007), „PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow’s World”, Vol. 1.
² UNDP (2007), „Edukacja dla pracy. Raport o rozwoju społecznym – Polski”, Warszawa.
³ OECD (2007), „PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow’s World”, Vol. 1.

Źródło: World Economic Forum

Polski system edukacyjny jest słabo dostosowany

do potrzeb globalnie konkurującej gospodarki

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

Fin

lan

dia

Da

nia

Be

lgia

Irla

nd

ia

Ho

lan

dia

Au

str

ia

Sz

we

cja

Nie

m

cy

Cy

pr

Ma

lta

Fr

an

cja

W

ielk

a

Cz

ec

hy

Es

ton

ia

Lu

ks

em

bu

rg

Ło

tw

a

Sło

we

nia

Po

lsk

a

His

zp

an

ia

Ru

mu

nia

Sło

wa

cja

W

ęg

ry

Po

rtu

ga

lia

Bu

łga

ria

W

łoc

hy

Gr

ec

ja

1 =

n

ie

od

po

wi

ad

a p

ot

rz

eb

om

ko

nk

ur

en

cy

jn

ej

go

sp

od

ar

ki,

7 =

o

dp

ow

iad

a p

ot

rz

eb

om

ko

nk

ur

en

cy

jn

ej

go

sp

od

ar

ki

7

Kompetencje w gospodarce opartej na wiedzy –

rola nauk ścisłych i technicznych (1)



Studenci kierunków technicznych w UE (dostępność

inżynierów, jako czynnik przewagi konkurencyjnej)

Studenci kierunków technicznych w UE-27 w 2005

(udział wśród ogółu studentów)



Doktoraty z nauk ścisłych:

W Polsce doktoraty z nauk ścisłych należą do zdecydowanej mniejszości

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Po

lsk

a

W

ęg

ry

Ko

re

a

Hi

sz

pa

nia

Au

st

ria

Ja

po

nia Ind

ie

Ni

em

cy

Tu

rc

ja

Fi

nl

an

di

a

Ro

sja

Au

st

ra

lia

No

wa

Z

el

an

dia

Ho

la

nd

ia

Po

rtu

ga

lia

Br

az

yli

a

M

ek

sy

k

W

ie

lka

B

ry

ta

nia

Irl

an

di

a

W

ło

ch

y

Cz

ec

hy

Be

lg

ia

Sz

we

cja US

A

Iz

ra

el

Ch

in

y

Fr

an

cja

Da

ni

a

G

re

cja

Doktoraty z nauk przyrodniczych i w kierunkach technicznych

Inne kierunki

Źródło:

Science and Engineering Indicators 2008

8

Kompetencje w gospodarce opartej na wiedzy –

rola nauk ścisłych i technicznych (2)

Prawo

2%

Informatyka

4%

Medycyna

4%

Inżynierowie

6%

Usługi dla ludności

3%

Ochrona środowiska

3%

Pozostałe

10%

Ekonomia i

administracja

31%

Społeczne

14%

Pedagogika

16%

Humanistyczne

7%

Źródło: GUS

Absolwenci studiów 2006/2007

Sektory

Przyrost zatrudnienia

2001-2025

w tys. osób

% całego przyrostu

zatrudnienia

- usługi komputerowe

700

28,1

- służba zdrowia

620

24,9

- gastronomia i bary

345

13,9

- doradztwo w zarządzaniu

220

8,4

- przemysły wysokiej techniki

200

7,7

- nauka i B+R

170

6,8

- hotele

160

6,4

- szkolnictwo dla dorosłych

150

6,0

- reklama i marketing

125

5,0

Źródło: Dane za: prof. A Karpiński, Rynek pracy, ewolucja popytu na kwalifikacje, Warszawa 2006,

9

Mobilność na rynku pracy – źródła, wymogi, formy (1)



Czy jesteśmy gotowi do zmieniania zawodu i pozycji na rynku

pracy?



Indeks elastyczności zatrudnienia:



Zatrudnienie na czas określony

30%



Part time job

12%



Samozatrudnienie

18-20%



Telepraca

0,3%



Przedsiębiorczość

Tylko 29% Polaków uważa, że zmiana pracy co
kilka lat jest dobra dla człowieka

10

Mobilność na rynku pracy – źródła, wymogi, formy (2)



Migracje (2 mln osób, 18 mld transferów, wyjazdy i powroty,

„boom edukacyjny” a wyjazdy)

Członkowie polskich gospodarstw domowych czasowo
nieobecni w kraju (pow. 2 mieś.), 1994-2007

Źródło: Kaczmarczyk P., Okólski M., Polityka migracyjna…, Warszawa, 2008

* Intensywność migracji – liczba migrantów na 100
mieszkańców danego województwa; dane pochodzą z
BAEL; okres przed-akcesyjny obejmuje lata 2002-2004,
po-akcesyjny 2004-2006

Intensywność migracji zagranicznych w
okresie przed- i po-akcesyjnym*

11

Edukacja dorosłych – adaptacyjność pracowników,

potrzeby pracodawców



Udział w różnych formach edukacji dorosłych (UE)

Źródło: Eurostat



Edukacja dorosłych (wg grup

wiekowych)

Rysunek 3.11 Uczestnictwo w jakichkolwiek formach edukacji w Polsce w porównaniu do średniej dla

UE oraz do wybranych krajów Europejskich dla różnych grup wiekowych.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

S

ło

w

e

n

ia

S

ło

w

a

c

ja

F

ra

n

c

ja

Ir

la

n

d

ia

W

ło

c

h

y

Ł

o

tw

a

E

U

N

ie

m

c

y

P

o

ls

k

a

-2

0

0

6

E

s

to

tn

ia

P

o

ls

k

a

-2

0

0

3

C

z

e

c

h

y

L

itw

a

H

is

z

p

a

n

ia

W

ę

g

ry

Kraje

O

d

s

e

te

k

u

c

z

ą

c

y

c

h

s

ię

Razem

25-34

35-44

45-54

55-64

Źródło: Mateusz Walewski według EUROSTAT

12

Cykl kariery zawodowej a cykl życia



Aktywność kobiet na rynku pracy

a dzietność (harmonizacja

polityki rynku pracy i polityki

rodzinnej)

Deklaratywna (nie)równość płci* a dzietność

* Odsetek respondentów zgadzających się z opinią: zadaniem
mężczyzny jest zarabianie pieniędzy, zadaniem kobiety jest opieka
nad domem i dziećmi

Źródło: Mortvik i Spant w oparciu o dane
ONZ i ISSP

Preedukacja

System szkolny

Szkoły

wyższe

Praca

LLL,

Zmiana

pracy

45+

utrzymanie

zatrudnienia

(nowe

kwalifikacje)

Wyjście

z rynku

pracy

„Silver

economy”



Fazy:

Funkcje:



Wyrównywanie

szans



Kompetencje

komunikacyjne



Wiedza



Umiejętności



Wybór ścieżki

edukacji



Egalitaryzm a

elitaryzm (talenty)



Start zawodowy



Funkcje

macierzyńsko-

wychowawcze (K/M)

13

50+ na rynku pracy: w jakiej skali jest to problem

edukacyjny?



Zatrudnienie 50+:



Wiek a doświadczenie – pozycja 50+ na rynku pracy

“Sta ysta

ż

"

“Profesjonalista”

“Mistrz”

“Coach”

“Ambasador"

m dro

ą

ść

Fizyczne
mo liwo ci

ż

ś

WIEK

szybko

ść

“Gaw dziarz

ę

”

65

Kumulatywna
pami

ęć

d ugookresowa

ł

14

Edukacja, rynek pracy a potencjał kreatywności –

warunki dla ekonomicznego rozwoju gospodarczego (1)

Talenty, technologie, tolerancja - wielkomiejskość/metropolitarność
współczesnego rozwoju



Nowe technologie

Wykorzystanie technologii

w pracy wg krajów

Wykorzystanie technologii

w pracy wg sektorów

Źródło: The Economist

15

Edukacja, rynek pracy a potencjał kreatywności – warunki

dla ekonomicznego rozwoju gospodarczego (2)



Tolerancja (otwartość na innych)

Źródło: Dla wszystkich krajów, włącznie z Polską ESS: European Social Survey 2004. Dla Polski DS.:
Diagnoza Społeczna z lat 2003- 2007 . Średnia dla wszystkich krajów w ESS= 32 proc. Eliza Durka

16

Edukacja, rynek pracy a potencjał kreatywności – warunki

dla ekonomicznego rozwoju gospodarczego (3)

Źródło: Florida and Tinagli: Europe in a Creative Age (2004)

Zawody kreatywne jako procent

wszystkich zatrudnionych.

USA

Austria

Belgia

Dania

Finlandia

Grecja

Hiszpania

Holandia

Irlandia

Niemcy

Portugalia

Szwecja

W. Brytania

Włochy

0,00%

5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00%



Talenty a klasy kreatywne

Potencjał kreatywny zależy od

krążenia wysoce mobilnej

„klasy kreatywnej”,

wykonującej zawody

wymagające “rozwiązywania

kompleksowych problemów,

podejmowania niezależnych

decyzji oraz wysokich

poziomów zdobytej edukacji

bądź kapitału

ludzkiego” (Florida 2002).

Członkowie tej klasy wybierają

miejsca wyróżniające się ze

względu na:



jakość instytucji wiedzy, w tym

szczególnie sektora hi – tech

(uniwersytety, firmy

innowacyjne);



poziom sektora usługowego,

decydującego o jakości oraz

atrakcyjności życia (w tym usług

„lifestyle’owych”);



tolerancyjności i różnorodności.

17

Edukacja, rynek pracy a potencjał kreatywności – warunki

dla ekonomicznego rozwoju gospodarczego (4)



Klastry konkurencyjności i innowacji

18

Konkluzje – nowa perspektywa



Edukacja a rynek pracy/Edukacja a udział w zmieniającej

się gospodarce



Cykl kariery zawodowej – a cykl życia



Rosnąca rola wykształcenia – rozwój kapitału

intelektualnego



Gospodarka oparta na wiedzy – inżynierowie, informatycy,

kreatorzy



Mobilność – zawodowa, przestrzenna



Od life long learning do life wide learning (infrastruktura –

rola cyfryzacji)



Zarządzanie własną karierą – kompetencja edukacyjna i

kompetencje rynku pracy