pi_lab2

Podstawy Informatyki (semestr I)

laboratorium 2

Podstawy obsługi systemów UNIX/Linux

ne cechy charakterystyczne

1. Unix/Linux rozró

nia wielkie i małe litery.

2. ‘.’ oznacza katalog bie

Ŝą

cy,

’..’ oznacza katalog nadrz

dny,

’/’ oznacza katalog główny, „cd /” przej

cie do katalogu głównego

’~’ oznacza katalog domowy, cd ~
’~/praca’ oznacza plik ‘praca’ w domowym katalogu zalogowanego u

ytkownika

’~user/praca’ oznacza plik ‘praca’ w domowym katalogu u

ytkownika ‘user’

’/home/std/praca’

cie

ka bezwzgl

dna

’std/praca’

cie

ka wzgl

dna

3. Opcje polece

na ł

czy

, zamiast ‘ls -l -a’ mo

na zapisa

‘ls -la’.

4. Nazwa pliku rozpoczynaj

ca si

od kropki (np. ‘.plik’) oznacza,

e plik ten jest ukryty.

Uzyskiwanie pomocy

man nazwa_polecenia - Wy

wietla szczegółowy opis (ang. manual) polecenia. Po wy

wietlanej

stronie mo

na si

przemieszcza

za pomoc

strzałek i klawiszy Enter, Space=PageDown,

PageUp. Wyj

cie z podr

cznika nast

puje po naci

ciu „q”.

info nazwa_polecenia, pinfo nazwa_polecenia – S

to polecenia alternatywne do man.

nazwa_polecenia -h lub --help – Jedn

z opcji ka

dego polecenia jest opcja --help, umo

liwiaj

wietlanie pomocy kontekstowej.

whatis nazwa_polecenia – Polecenie dostarcza krótkiej informacji na temat polecenia, na podstawie

własnej bazy nazw polece

. Whatis przeszukuje baz

uwzgl

dniaj

c nazw

polecenia, która

musi by

identyczna z podanym tekstem.

apropos nazwa_polecenia – jak wy

ej z ró

nic

tak

e przeszukiwane s

tak

e opisy polece

Podstawowe polecenia

cd – Zmiana bie

Ŝą

cego katalogu. Po zalogowaniu do systemu, katalogiem bie

Ŝą

cym jest katalog

domowy u

ytkownika.

pwd – Wypisuje pełn

nazw

bie

Ŝą

cego katalogu.

ls – Wy

wietla list

plików w katalogu, jak równie

informacje o pliku. „ls -l” powoduje wy

wietlenie

szczegółowych informacji o plikach.

echo tekst – Wy

wietlanie komunikatu na ekranie.

Tworzenie katalogów

mkdir nazwa_katalogu – Utworzenie katalogu.

Tworzenie plików

touch nazwa_pliku – Polecenie słu

y do tworzenia pustego pliku (za pomoc

tego polecenia mo

równie

zmieni

dat

istniej

cego pliku – pod warunkiem posiadania odpowiednich uprawnie

)

>nazwa_pliku – Tworzenie nowego pliku za pomoc

przekierowania wyj

cia (pusty strumie

przekierowujemy do pliku)

cat > nazwa_pliku

- Za pomoc

polecenia cat i strumieni mo

emy utworzy

nowy plik i od razu

linia tekstu

wypełni

do danymi. Koniec wpisywania danych nast

puje po wci

ciu

druga linia tekstu

Ctrl+D.

Usuwanie

rm nazwa_pliku – Usuni

cie pliku.

Podstawy Informatyki (semestr I)

laboratorium 2

rm -r katalog – Usuni

cie katalogu i całej jego zawarto

ci.

rmdir katalog – Usuni

cie pustego katalogu.

Kopiowanie, przenoszenie

cp plik_zrodlowy plik_docelowy – Kopiowanie plików, np. „cp /home/guest/* . ” skopiuje wszystkie

pliki z katalogu domowego u

ytkownika guest do katalogu bie

Ŝą

cego (.)

mv plik_zrodlowy plik_docelowy – Zmiana nazwy/przeniesienie plików, np.

„mv ~/doc/plik1 ~/doc/out.txt” zmieni nazw

pliku

„mv ~/doc/plik1 out.txt” nast

pi przeniesienie pliku (ze zmienion

nazw

) do katalogu bie

Ŝą

cego

wietlanie zawarto

ci pliku

cat nazwa_pliku – Wy

wietlanie pliku na ekranie (zalecane dla małych plików).

cat nazwa_pliku nazwa_pliku2 – Wy

wietlenie dwóch plików na ekranie.

more nazwa_pliku – Wy

wietlanie pliku z mo

liwo

nawigacji za pomoc

spacji (w dół) i ‘b’

(w gór

). Wyj

cie nast

puje po wci

ciu ‘q’ lub wy

wietleniu całej zawarto

ci.

less nazwa_pliku – Wy

wietla plik i umo

liwia nawigacj

za pomoc

strzałek, nie ko

czy pracy po

osi

gni

ciu ko

ca pliku.

head -n 5 nazwa_pliku - Wy

wietla pierwsze linie pliku (tu: 5 pierwszych linii).

tail -n 3 nazwa_pliku – Wy

wietla ostatnie linie pliku (tu: 3 ostatnie linie).

wc nazwa_pliku – Zlicza i wy

wietla ilo

ść

linii, słów i bajtów w pliku (word count).

find – Wyszukiwanie plików po nazwie, po dacie utworzenia, itd.

cmp, diff – Porównywanie dwóch plików.

Znaki uogólniaj

Aby jednym zapisem obj

ąć

cej plików zastosowa

nale

y znaki specjalne. Do znaków specjalnych

zaliczy

na *, ?, [, ]. Znaki te wykorzystywa

na w przypadku niektórych polece

których

argumentami s

nazwy katalogów lub plików, np. cp, rm.

- Gwiazdka zast

puje dowolny ci

g znaków (w tym ci

g pusty) z wyj

tkiem

plików, których nazwa rozpoczyna si

od kropki. „*”.

- Zast

puje dokładnie jeden znak w nazwie pliku, podobnie jak wy

ej nie

zast

puje kropki w roli pierwszego znaku w nazwie.

[A,B,C] lub [ABC] - W nazwie ma wyst

która

z wymienionych liter.

[a-z]

- Oznacza dowoln

mał

liter

[a-zA-Z0-9]

- Oznacza jeden znak alfanumeryczny.

{kot,pies}

- W nazwie ma wyst

który

z podanych ci

gów literowych.

Przykład:
[123]*{txt,doc} oznacza wszystkie pliki, których nazwa zaczyna si

od cyfr 1, 2 lub 3 i ko

czy si

txt lub doc.

Prawa dost

dy plik i katalog posiada 10 bitów protekcji (wy

wietlane przy okazji poleceni ls-l), gdzie:

- Bit 1 umo

liwia identyfikacj

rodzaju pliku („d” – katalog, „-” – plik, „l” – link do pliku, itd...),

- bity 2-4 opisuj

uprawnienia dla wła

ciciela pliku,

- bity 5-7 opisuj

uprawnienia dla grupy do której nale

y wła

ciciel,

- bity 8-10 odpowiadaj

prawom dla wszystkich pozostałych u

ytkowników.

Prawo odczytu (r) – umo

liwia odczytanie zawarto

ci pliku (w przypadku katalogu z takim prawem

umo

liwia odczytanie listy plików znajduj

cych si

w tym katalogu).

Prawo zapisu (w) – pozwala na modyfikacje pliku. Dla katalogów oznacza mo

liwo

ść

tworzenia

nowych i usuwania istniej

cych plików w tym katalogu.

Podstawy Informatyki (semestr I)

laboratorium 2

Prawo wykonywania (x) – pozwala na uruchomienie pliku wykonywalnego, a w przypadku katalogu

oznacza prawo dost

pu do plików wewn

trz katalogu.

Przykład:
-rwxrw----- Oznacza pełne prawa dla wła

ciciela pliku, odczyt i zapis/modyfikacj

dla grupy

wła

ciciela pliku, pozostali u

ytkownicy nie posiadaj

adnych praw do tego pliku.

Administrowanie uprawnieniami

Prawa dost

pu mo

e modyfikowa

wła

ciciel pliku lub administrator!

Polecenie chmod umo

liwia zmian

praw dost

pu do pliku b

katalogu.

chmod podmiot operator prawa nazwa_pliku

(pola podmiot, operator i prawa nie powinny by

rozdzielane spacj

)

podmiot: ‘u’ wła

ciciel pliku, ‘g’ grupa wła

ciciela, ‘o’ pozostali u

ytkownicy, ‘a’ wszyscy

operator: ‘+’ dodanie praw, ‘-‘ odebranie praw, ‘=’ przypisanie praw
prawa: ‘r’, ’w’, ’x’

Przykłady:
chmod g+x plik – nadanie grupie prawa do wykonywania (bez zmiany innych praw)
chmod ug=rwx,o=x plik – nadanie grupie i wła

cicielowi praw rwx, a innym u

ytkownikom tylko x

Wszystkie prawa mo

na zapisa

równie

w sposób numeryczny. Ka

de prawo na swoj

wag

liczbow

. Sumuj

c poszczególne wagi otrzyma si

sumaryczne prawo dost

pu. Wagi: r=4, w=2, x=1.

Prawa w postaci liczbowej podaje si

jako liczb

trzycyfrow

. Pierwsza oznacza prawa dla wła

ciciela,

druga dla grupy, trzecia dla pozostałych. Zatem rwxrw---- mo

na zapisa

jako 760. Wówczas nadanie

takich praw dla pliku mo

na wykona

wywołuj

c polecenie chmod 760 plik .

chown – Umo

liwia zmian

wła

ciciela pliku.

chgrp – Umo

liwia zmian

grupy, do której nale

y plik.

Dowi

zania

ródło nazwa – Utworzenie dowi

zania o nazwie „nazwa” do pliku/katalogu „

ródło”

Dowi

zania dzielimy na twarde (hard link) i mi

kkie, zwane te

symbolicznymi (soft/symbolic).

Link twardy to nadanie innej nazwy istniej

cemu plikowi. Ka

dy fizyczny plik posiada specjalne pole,

przechowuj

ce ilo

ść

twardych linków do danego pliku. Aby usun

ąć

plik nale

y usun

ąć

wszystkie

twarde dowi

zania. Podczas operacji usuwania twardego linku system operacyjny najpierw sprawdza

warto

ść

wspomnianego pola. Je

li warto

ść

ta wi

ksza jest od jedno

ci, wówczas zmniejszana jest o 1

a z katalogu usuwany jest wpis linku twardego. Je

li natomiast warto

ść

ta równa jest jeden, wówczas

dopiero usuwany jest fizyczny plik na dysku oraz odpowiadaj

cy mu wpis w katalogu. Twarde linki

stosowa

na wył

cznie w obr

bie jednego systemu plików.

Link symboliczny jest specjalnym typem pliku, który "wskazuje" na inny - oryginalny plik poprzez jego
nazw

(podobny do skrótu i Windows’ach). W odró

nieniu od linków twardych, link symboliczny nie

modyfikuje licznika dowi

do pliku. Co wi

cej, link mi

kki mo

na utworzy

nie tylko do pliku, lecz

równie

do katalogu (co w przypadku linków twardych było niemo

liwe) jak równie

do nieistniej

cego

obiektu.

Link symboliczny tworzy si

w sposób analogiczny do twardego, dodaj

c do polecenia ln opcj

-s:

ln -s

ródło nazwa

Podstawy Informatyki (semestr I)

laboratorium 2

Uzyskiwanie informacji o u

ytkownikach

who – Wy

wietla list

zalogowanych u

ytkowników.

last – Wy

wietla dat

i czas ostatniego logowania u

ytkowników.

w, finger – Pozostałe polecenia o podobnym działaniu.

Potokowanie strumienia danych

Zastosowanie znaku ‘|’ pozwala na ł

czenie wyj

cia jednego polecenia z wej

ciem innego. Takie

rozwi

zanie pozwala np. na wygenerowanie zestawu danych za pomoc

pierwszego polecenia, a

nast

pnie przetworzenie go przy u

yciu kolejnego, np. ls –al | more –p

Przekierowanie strumienia danych do pliku

- Znak ‘<’ umo

liwia pobranie z pliku danych i przetworzenia ich przez polecenie, np. more < plik

- Znak ‘>’ umo

liwia przekierowanie strumienia danych do pliku; je

eli plik istnieje, to jego zawarto

ść

zostaje usuni

ta.

- Znak ‘>>’ jak wy

ej, z ró

nic

e je

li plik istnieje dane s

dopisywane na koniec.

Procesowi przypisane s

trzy strumienie danych:

- standardowe wej

cie, domy

lnie jest to klawiatura i powłoka identyfikuje je jako plik 0

- standardowe wyj

cie, domy

lnie jest to ekran i powłoka identyfikuje je jako plik 1

- standardowe wyj

cie bł

dów, domy

lnie jest to ekran i powłoka identyfikuje je jako plik 2.

ls -y 1>plik1.txt 2>plik2.txt do plik1.txt trafi rezultat polecenia, a do plik2.txt ewentualne bł

Procesy

Unix/Linux jest wielozadaniowym systemem operacyjnym. Oznacza to,

e korzystaj

c z systemu

mamy wra

enie,

e wiele programów działa jednocze

nie. Działaj

cy w danej chwili program

nazywany jest procesem. Ka

demu procesowi przypisany jest jednoznaczny numer zwany

identyfikatorem procesu, lub PID. Proces mo

e by

wykonywany jako pierwszoplanowy (wówczas

zajmuje on standardowe wej

cie i wyj

cie, czyli monitor i klawiatur

) lub jako proces tła (wówczas „nie

wida

” jego działania a procesem pierwszoplanowym jest inny proces). Na ogół proces uruchamiany

jest z prawami u

ytkownika, który proces uruchomił. Rozpocz

ąć

wykonywanie procesu mo

emy na

przykład poprzez wydanie dowolnej komendy.

jobs – Wy

wietla procesy u

pione i procesy uruchomione w tle.

ps – Wy

wietla wszystkie procesy (ł

cznie z pierwszoplanowymi), w zale

ci od u

ytych opcji

wietla ró

ne informacje o procesach.

kill – Słu

y do „zabijania” procesów. Jako zwykły u

ytkownik mo

na zabi

tylko te procesy, które

samemu si

uruchomiło (root mo

e zabi

dy proces).

Ctrl+Z – Skrót słu

y do u

pienia procesu pierwszoplanowego. System zawiesza jego wykonywanie

pozostawiaj

c go w pami

ci.

bg, fg – Polecenia słu

Ŝą

do wznawiania u

pionych procesów. fg wznawia wykonywanie jako procesu

pierwszoplanowego, bg jako procesu tła. Polecenie bez parametru odnosi si

do procesu

oznaczonego przez ‘+’ (polecenie jobs). Je

eli chcemy wznowi

wykonywanie innego procesu,

jako parametr podajemy numer zadania poprzedzony znakiem ‘%’.

& - Umieszczenie tego znaku na ko

cu polecenia uruchamia proces od razu w tle. Np. ls –R &

Podstawy Informatyki (semestr I)

laboratorium 2

Zadania do wykonania

Zadanie 1

•

Zaloguj si

do systemu i wy

wietl bie

Ŝą

dat

, sprawd

liwo

ci formatowania daty i

czasu.

•

wietl list

zalogowanych u

ytkowników i szczegółowe informacje o jednym z nich.

Zadanie 2

Utwórz w katalogu domowym katalog lab2, a w nim source i target. W katalogu source utworzy

17 pustych plików: plik0 ... plik9 oraz abc ... ghi.

•

Znale

źć

ywaj

c jednokrotnego polecenia find) pliki plik3 ... plik8.

•

Skopiowa

(jednym poleceniem) wszystkie pliki z katalogu source do katalogu target, w

których nazwie wyst

puje jedna z liter ‘b’,’h’ lub ‘i’.

Zadanie 3

Utworzy

w katalogu lab2 dwa pliki p1.txt i p2.txt z dowolnym tekstem. Zmie

prawa dost

pu w ten

sposób, aby tylko wła

ciciel miał prawo do zapisu i odczytu pliku p1.txt. Plik p2.txt powinien by

liwy do odczytania przez wszystkich, natomiast wła

ciciel powinien mie

tak

e prawo do zapisu

danych w pliku.

Zadanie 4

•

Utworzy

dowi

zanie twarde do pliku p1.txt o nazwie d1.txt. Sprawd

zawarto

ść

obu plików

i ich rozmiar. Zmie

zawarto

ść

pliku p1.txt (lub d1.txt) i ponownie wy

wietl zawarto

ść

obu

plików (najlepiej jednym poleceniem). Usu

plik p1.txt i sprawd

co wskazuje teraz

dowi

zanie d1.txt.

•

Utwórz dowi

zanie symboliczne s2.txt do pliku p2.txt i post

puj analogicznie jak w punkcie

poprzednim.

ZADANIA DODATKOWE

Zadanie 5

•

Uruchom trzykrotnie polecenie cat w taki sposób, by umo

liwiało tworzenie nowego pliku

(dla kolejnych wywoła

maj

to by

pliki o nazwach a1.txt, a2.txt, a3.txt). Po ka

dym

uruchomieniu polecenia u

pij je za pomoc

odpowiedniej sekwencji.

•

Uruchomi

polecenie ls bezpo

rednio jako proces tła.

•

wietli

wszystkie u

pione procesy tła (poleceniem jobs).

•

Przenie

ść

jeden proces „cat” do postaci pierwszoplanowego i doko

czy

tworzenie nowego

pliku a?.txt.

•

Wykorzysta

polecenie PS do wy

wietlenia procesów uruchomionych przez u

ytkownika.

•

Za pomoc

polecenia kill zabi

procesy „ls” i 2x „cat”.

Zadanie 6

Wylistowa

wszystkie pliki z wszystkich katalogów systemu. Lista plików powinna by

zapisana do

pliku lista.txt, a ewentualne bł

dy do err.txt. Proces ten uruchomi

bezpo

rednio w tle i zaraz

potem wykona

kilkakrotnie polecenie jobs. Zaobserwowa

wynik polecenia jobs.