III wykład – Nauka administracji

20.10.2014

Henryk Fayol żył na przełomie XIX i XX wieku, był francuskim inżynierem, ukończył Renomowaną
Akademię Górniczą we Francji. Jako dym plonowany inżynier pracował w przedsiębiorstwach
francuskich na stanowiskach kierowniczych, kończył karierę zarządzając jednym z przedsiębiorstw.
Kiedy przeszedł na emeryturę wydał dzieło „Administracja przemysłowa i ogólna

Ogromne znaczenie w dorobku Fayola ma fakt, że po raz pierwszy zwrócił uwagę na potrzebę
przeniesienia zasad administracji przemysłowej na grunt administracji publicznej.

Henryk Fayol pod koniec życia utworzył przed II wojną światową Centrum Studiów Administracyjnych
w Paryżu. To Centrum miało za zadanie szkolić pracowników administracji publicznej (urzędników).
Zapoczątkował on tworzenie szkół administracyjnych.

To centrum studiów administracyjnych po II wojnie światowej zostało przekształcone w Narodową
Szkołę Administracji w Paryżu. Narodowa Szkoła Administracji została uznana za wzorcową szkołę.

W innych państwach takie szkoły również zostały utworzone, w Polsce mamy Krajową Szkołę
Administracji Publicznej. Ta szkoła została zorganizowana na wzór francuski.

Henryk Fayol zwrócił także uwagę na potrzebę kształcenia kadr kierowniczych, koncentrował uwagę
na zasadach, którymi powinni stosować się kierownicy różnych szczebli.

Na najniższym szczeblu wymaga się od kierowników wiedzy technicznej, im wyższy szczebel w
hierarchii tym mniejsze znaczenie ma wiedza techniczna a większe znaczenie zyskuje umiejętność
oddziaływania na ludzi, współpracy z zespołami ludzkimi.

Fayol interesował się funkcjami.

Wyodrębnił podstawowe funkcje kierownicze:
- planowanie
- organizowanie (umiejętność zorganizowania warsztatu pracy dla podwładnych)
- rozkazywanie (czyli wydawanie poleceń co do wykonywania konkretnych prac zgodnie z planem)
- koordynowanie (wytaczanie kierunków działania)
- motywowanie (wpływanie aby ludzie chcieli ze sobą współpracować)

Fayol uważał, że kierownicy wszystkich szczebli powinni się uczyć.
Według Fayola istnieją pewne zasady organizacji pracy, kierowania.

Fayol sformułował 14 zasad kierowania.
Fayol mówił, że katalog tych zasad nie jest katalogiem zamkniętym, uważał, że można dołączać także
inne zasady.
Wskazywał, że te zasady należy stosować z rozsądkiem i umiarem.

14 zasad kierowania (Fayol):

1) Zasada podziału pracy
- zarówno Taylor jak i Adamiecki do specjalizacji, udziału pracy przywiązywali dużą wagę
- uważał, że podział pracy/specjalizacja w wykonywaniu czynności prowadzi do zwiększenia
wydajności pracy
- był zwolennikiem specjalizacji zarówno na stanowiskach robotniczych i kierowniczych
- wskazywał, że przejście z jednego rodzaju pracy do drugiego wymaga określonego
wysiłku/określonego nakładu energii
- służy wzrostowi wydajności
- tę zasadę należy stosować z umiarem

2) Zasada autorytetu
- wyróżniał autorytet formalny (tzw. Urzędowy) i autorytet osobisty
- autorytet powoduje, że podwładni słuchają poleceń przełożonego
- autorytet formalny wynika z miejsca jakie dany przełożony zajmuje w hierarchii organizacyjnej
instytucji
- autorytet formalny powinien być połączony z autorytetem osobistym co oznacza, że przełożony
powinien budzić szacunek u swych podwładnych ze względu na swoje osobiste cechy (z wiedzy,
doświadczenia)
- Fayol wyraźnie wiązał autorytet z odpowiedzialnością, więc każdy kierownik może się cieszyć
szacunkiem o ile jest człowiekiem odpowiedzialnym za zespół którym kieruje
- kary i nagrody (kierownik musi być sprawiedliwy wobec kar/nagród)

3) Zasada dyscypliny
- przez dyscyplinę rozumiał posłuszeństwo, pilność, pracowitość oraz zasady uszanowania jakie
powinny występować pomiędzy pracodawcą a kierownikami a podwładnymi
- dyscyplina jest tym czym uczynią ją przełożeni

4) Zasada jedności rozkazodawstwa
- wydawania poleceń
- Fayol twierdził, że każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko od jednego przełożonego
- każdy zespół powinien być kierowany przez jednego przełożonego
- nie powinno być dwoistości rozkazodawstwa ponieważ to prowadzi do konfliktów i szkodzi instytucji
a także samym pracownikom

5) Zasada jednolitości kierownictwa
-głosi, że do okresu spraw powinien być 1 kierownik dysponujący 1-jednym spójnym planem działania
- spójny plan działania i konsekwentny plan działania

6) Zasada podporządkowania interesów partykuralnych bądź osobistych interesu ogólnego
- Fayol wskazywał, że interes instytucji nigdy nie powinien być podporządkowany interesom
pojedynczych pracowników lub też grup osób
- interes państwa nie powinien być podporządkowany interesom indywidualnym
- w praktyce zrealizowanie tej zasady jest bardzo trudne ponieważ ludzie na ogół ludzie kierują się
własnym interesom, pobudkami egoistycznymi

7) Zasada sprawiedliwego wynagradzania
- Fayol zajmował się zasadami wynagradzania zarówno pracowników fizycznych jak i kadr
kierowniczych
- bardzo szczegółowo wynagradzał za dniówkę, za wykonaną pracę, za konkretny produkt
- zajmował się kwestią premiowania , udziału w zyskach przedsiębiorstwa
- rozważał także problem świadczeń poza przedsiębiorstwem na rzecz pracowników (np. pomoc w
uzyskaniu mieszkania, przedszkola/żłobki dla dzieci pracowników)
- wynagrodzenie sprawiedliwe to takie, które zadowala pracowników i pracodawcę, które
odzwierciedla zaangażowanie pracowników

8) Zasada centralizacji
- przez centralizację rozumiał zdolność kierownictwa do regulowania działalności podwładnych w
sposób pełny, a przez decentralizację rozumiał udział pracowników na poszczególnych szczeblach
instytucji w kierowaniu całością
- w instytucjach rozbudowanych stopień centralizacji tak duży być nie może bo pol ecenia od
najwyższego szczebla kierownictwa są przetwarzane/interpretowane/przekazywane na te niższe
szczeble zarządzania
- uważał, że nie ma optymalnego/jednakowego dla wszystkich instytucji stopnia centralizacji
- stopień centralizacji powinien być dostosowany do warunków panujących w instytucji, a te w każdej
instytucji są nieco inne
- należy się kierować zdaniem Fayola maksymalnym wykorzystaniem umiejętności pracowników
- z korzyścią dla instytucji wynika ze zwiększonego stopnia centralizacji

9) Zasada hierarchii
- hierarchia polega na uszeregowaniu kierowników od najwyższego do najniższego szczebla w ten
sposób powstaję droga hierarchiczna
droga hierarchiczna – to droga przez którą przechodzą polecenia kierowane od szczebla najwyższego
do szczebla najniższego, a w odwrotnym to sprawozdania/meldunki od szczebla najniższego do
najwyższego
- był zwolennikiem drogi hierarchicznej z tego względu, że pozwala ona zachować jedność
rozkazodawstwa
- ta droga hierarchiczna wymaga czasu więc załatwienie spraw/wykonywanie poleceń ulega
znacznemu opóźnieniu

- „kładka Fayola”

A

– F – G – H - I

| |
B |
| |
C |
| |
D- - - - - - - - |
|
E

10) Zasada ludzkiego traktowania pracowników
- Fayol był zwolennikiem aby przełożeni traktowali swoich podwładnych sprawiedliwie, nikogo nie
dyskryminuje, nie wyróżnia bez powodu
- obok sprawiedliwego traktowania, od kierowników trzeba wymagać dobroci/życzliwości w stosunku
do pracowników

11) Zasada stabilizacji personelu
- Fayol był generalnie zwolennikiem stabilizacji personelu, uważał, że przenoszenie
kierowników/pracowników z jednego miejsca w pracy w inne nie powinno następować zbyt często i
powinno następować tylko wtedy gdy jest to uzasadnione
- wskazywał, że potrzeba czasu aby pracownik dobrze zaznajomił się ze swym miejscem pracy, nabrał
wprawy w działaniu <- to samo odnosi się do kierowników
- kierownik musi poznać swoje kompetencje, poznać pracowników, poznać miejsce w hierarchii
- powiadał, że nawet średni kierownik pozostający na swoim stanowisku będzie lepszym
kierownikiem a niżeli bardzo zdolny ale ciągle przenoszony z jednego miejsca w inne
- brak stabilizacji jest przyczyną kłopotów w instytucji, a także skutkiem kłopotów w instytucji
- instytucje, które źle funkcjonują charakteryzuje brak stabilizacji, wtedy gdy przenosi się
pracowników z jednego miejsca na inne

12) Zasada ładu
- wyróżniał ład materialny (tzw. Rzeczowy) oraz ład personalny
Ład rzeczowy oznacza, że każda rzecz w instytucji powinna mieć wyznaczone dla siebie miejsce i
jednocześnie powinna się na tym miejscu znajdować < - taki ład Fayol uważał za powierzchowny. Ład
pełny wymaga czegoś więcej, mianowicie tego, żeby miejsca dla rzeczy były wybrane
rozsądnie/właściwie/nieprzypadkowo. Tak należy wybierać miejsca na rzeczy aby unikać strat czasu i
energii
- wskazywał, że elementem do ładu jest czystość
- zasada: „właściwy człowiek na właściwym miejscu”
- jeżeli jakiś pracownik będzie wkraczał w kompetencje kogoś innego to ten ład będzie naruszony
- prawdziwy ład występuję wtedy kiedy człowiek odpowiada miejsca, a miejsce człowiekowi

13) Zasada inicjatywy
- związek tej zasady z zasadą centralizacji, ponieważ zasada centralizacji również odnosi się do
stopnia inicjatywy jaką należy pozostawić ogniwom pośrednim bądź pracownikom
- Fayol wskazywał, że każdy inteligentny człowiek odczuwa potrzebę wysuwania jakiś projektów,
propozycji i realizowania ich
- dobry kierownik powinien stworzyć jakieś pole do samodzielności swoich podwładnych, aby mogli
wykazać się jakąś inicjatywą

14) Zasada zgrania personelu
- Fayol odwoływał się do maksymy „w jedności siła”
- jedność, harmonijna współpraca daje instytucji siłę
- rolą kierowników wszystkich szczebli jest zapewnienie harmonijnego współdziałania, rozwiązywanie
konfliktów w sposób rozsądny
- Fayol wskazywał w swoich pracach, że niejednokrotnie obserwował jak kierownicy dążą do
wzmocnienia swojej pozycji starali się skłócać personel <- zasada „dziel” i „rządź”
-nie wolno jej stosować we własnej instytucji ponieważ to instytucję osłabia
- dobrego kierownika poznaję się po tym, że potrafi koordynować i jednoczyć zespół, ponieważ
wdraża w życie te wcześniejsze zasady

Kolejnym przedstawicielem Szkoły Administracyjnej jest Max Webber. Żył w tym samym czasie co
Taylor i Fayol. Nie był inżynierem i nie pracował w przemyśle. Max Webber był naukowcem,
profesorem Uniwersytetu o ogromnej wiedzy i bardzo szerokich zainteresowaniach. Interesował się
ekonomią, socjologią, prawem, politologią. Był religioznawcą. Miał bardzo szeroką wiedzę.