Mit p∏askiego toru lotu

a kalibry magnum

Ostatnio zapanowa∏a moda na broƒ, za-
równo Êrutowà, jak i kulowà, w kalibrach
magnum. MyÊliwi cenià sobie nie tylko
zwi´kszonà energi´ wystrzelonego z niej
pocisku, ale przede wszystkim jego p∏aski
tor lotu. Ma on zasadnicze znaczenie, je-
Êli strzelamy do celu, który uka˝e si´ –
o ile w ogóle – w niewiadomej odleg∏oÊci,
i nie b´dzie czasu na wnoszenie odpo-
wiedniej poprawki. Jest wówczas wa˝ne,

aby pocisk na ca∏ym dystansie lecia∏ nie-
jako w „korytarzu” o wymiarach pozwa-
lajàcych na trafienie w istotny dla ˝ycia
zwierzyny narzàd, w który celujemy. To
jest przypadek, o którym w wojsku mówi-
∏o si´ „strza∏ bezwzgl´dny”.

W du˝o lepszej sytuacji sà sportowcy.

Strzelajà oni bowiem na okreÊlonà odle-
g∏oÊç i jeÊli broƒ zosta∏a dobrze przy-
strzelana, trajektoria lotu nie ma znacze-

nia (zresztà podczas strzelania na 1000 m
opad si´ga 10 m i trudno mówiç o p∏a-
skim torze). Pozostaje jedynie dobraç po-
cisk ma∏o czu∏y na boczny wiatr.

do polowaƒ w Polsce

Przyjrzyjmy si´ charakterystyce balistycz-
nej najpopularniejszych naboi magnum:
7 mm Rem. Mag. i 300 Win. Mag. Porów-
nam je z dwoma silnymi kalibrami 7x64

Niektórzy myÊliwi uwa˝ajà, ˝e pociski magnum dzi´ki swej wi´kszej energii i p∏askiemu

torowi lotu zapewnià im sukces strzelecki w ka˝dych warunkach. Tymczasem w wielu

wypadkach du˝o lepsze efekty dadzà standardowe pociski.

ZBIGNIEW MAS¸OWSKI

Braç ¸owiecka – numer specjalny 1/2009

24

Tab. Charakterystyka balistyczna wybranych naboi

Kaliber

Masa (g)

Optymalna odleg∏oÊç

Pr´dkoÊç (m/s)

Energia (J)

Odchylenie toru lotu (cm)

przystrzelania (m)

0 m

100 m

200 m

200 m

100 m

200 m

7 RM

9,72

198

948

882

820

3265

+3,7

–0,2

7x64

9,72

178

860

776

697

2363

+4

–3,2

7x57

9,72

172

820

752

686

2291

+4

–4,3

7 RM

11,34

180

852

787

724

2974

+3,9

–2,7

7x64

11,21

177 850

772

698

2729

+4

–3,4

7x57

11,21

160

770

696

625

2199

+4

–7,2

300 WM

11,66

192

940

849

763

3398

+3,8

–0,9

30-06

11,66

186

884

822

762 3391

+4

–1,7

8x57 JS

12,12

167

820

730

647

2534 +4

–5,5

300 WM

12,96

180

880

788

701

3185

+3,9

–2,8

30-06

12,96

164

805

717

635

2617

+4

–6,2

8x57 JS

12,83

165

800

720

644 2662

+4,1

–5,9

Ryc. Z

. Mas∏owski

Pocisk na ca∏ym dozwolonym dystansie powinien lecieç w „korytarzu” o wymiarach pozwalajàcych na trafienie w istotny dla

˝ycia zwierzyny narzàd, w który celujemy. Jest to tzw. strza∏ bezwzgl´dny

24 plaski tor ( NS 2009) 13/10/2009 15:40 Page 24

i 30-06, a tak˝e z bardzo dobrym starym
kalibrem 8x57 JS – o którym si´ mówi, ˝e
ma ogromny opad – oraz z uwa˝anym za
s∏aby nabojem 7x57.

Aby nie robiç reklamy konkretnym mar-

kom, wykorzystam dost´pne dane bali-
styczne bez okreÊlania rodzaju pocisku.
W tabeli sà podane jedynie masa, pr´d-
koÊç, energia oraz przewy˝szenie i obni-
˝enie toru lotu przy za∏o˝eniu najlepszej
odleg∏oÊci przystrzelania. Z dost´pnych
mi zestawieƒ wybra∏em dane pocisków
o identycznej lub podobnej gramaturze.

Ju˝ na pierwszy rzut oka widaç, ˝e

energia wszystkich tych pocisków nawet
na odleg∏oÊci 200 m znacznie przekracza
minimalnà dopuszczalnà energi´ na 100 m,
o której mówià zasady wykonywania po-
lowania odnoÊnie do strzelania do gru-
bej zwierzyny. Nawet „s∏aby” kaliber
7x57 z nadwy˝kà spe∏nia te wymagania.
Znaczàcà przewag´ energetycznà przy
stosowaniu lekkich pocisków o kalibrze
7 mm ma jedynie 7 RM. Tylko po co ma-
sakrowaç tusz´? Przewaga energetyczna
7 RM nad 7x64 w przypadku ci´˝kiego
pocisku jest ju˝ znikoma, a ró˝nica w ob-
ni˝eniu toru lotu wynosi 0,7 cm na 200 m,
a wi´c jest niezauwa˝alna. Podobnie po-
cisk 300 WM o masie 11,66 g na 200 m
ma minimalnà przewag´ energetycznà
(7 J) nad takim samym pociskiem kal.
30-06, a ró˝nica w obni˝eniu toru lotu
wynosi zaledwie 0,8 centymetra.

Porównujàc inne dane z tabeli, mo˝na

si´ przekonaç, ˝e nawet w skrajnie nieko-
rzystnych przypadkach ró˝nice w prze-
biegu toru lotu pocisków na 200 m si´ga-
jà 3–4 centymetrów. Mo˝e to mieç zna-
czenie jedynie przy strzelaniu do lisa na
tym dystansie. Tylko czy po to trzeba ku-
powaç 300 WM? Jest bardzo du˝y wybór
pocisków w nieco mniejszych kalibrach,
takich jak 6,5 czy nawet 5,6x57, które sà
niewiele s∏absze energetycznie, a majà
taki sam tor lotu jak 7 RM czy 300 WM.
JeÊli natomiast ktoÊ chce strzelaç poci-
skiem o du˝ej mocy obalajàcej, szczegól-
nie przydatnej w p´dzeniach na grubego
zwierza, niech u˝ywa kalibrów 9,3x62
lub 9,3x74 R, które wcale nie majà gor-
szych charakterystyk balistycznych ni˝
podane w tabeli.

Trzeba pami´taç, ˝e jeÊli chodzi o obale-

nie zwierza, to znaczenie ma tak˝e kon-
strukcja pocisku. Sà dwa kalibry ma∏o
znane w Polsce, a Êwietnie nadajàce si´ do
tego celu: 9,3x57 i 35 Whelen. Szczególnie
ten ostatni, niezwykle popularny w Sta-
nach Zjednoczonych i Kanadzie, ma bar-
dzo dobre parametry. Przy niezbyt du˝ej

pr´dkoÊci poczàtkowej wynoszàcej poni˝ej
800 m/s i odleg∏oÊci przystrzelania 165 m,
niesie ze sobà energi´ 3176 J na 200 m,
przy obni˝eniu toru lotu 5,8 centymetra.

Jak widaç, do polowaƒ w Polsce, gdzie

dozwolona odleg∏oÊç strzelania do zwie-
rzyny nie przekracza 200 m, czy szerzej –
do polowaƒ w Europie tak naprawd´ nie
potrzeba kalibrów magnum. Jest wiele
standardowych pocisków znakomicie
sprawdzajàcych si´ na dopuszczalnych
dystansach strzelaƒ, a nieobarczonych
wadami pocisków magnum, takimi jak:

ogromna pr´dkoÊç poczàtkowa przy wy-
sokim ciÊnieniu, bardzo szybko niszczàca
luf´, która wytrzymuje przeci´tnie dwa
razy mniej strza∏ów ni˝ przy zwyk∏ych
pociskach, du˝y odrzut, utrudniajàcy nie-
wprawnym strzelcom oddanie precyzyjne-
go strza∏u, a tak˝e wysoka cena naboi.

na dalekie dystanse

Nieco inaczej to wyglàda, gdy chcemy strze-
laç na du˝e dystanse i nie znamy miejsca
pojawienia si´ celu. Spotka∏em si´ z opinia-
mi, ˝e przy strzale do niebezpiecznego

‡

Braç ¸owiecka – numer specjalny 1/2009

25

Fot. W

. Misiukiewicz

W Polsce, gdzie dozwolona odle-

g∏oÊç strzelania do zwierzyny nie

przekracza 200 m, tak naprawd´

nie potrzeba kalibrów magnum

24 plaski tor ( NS 2009) 13/10/2009 15:41 Page 25

zwierza na odleg∏oÊci 300–400 m
kaliber 30-06 si´ nie sprawdzi, a skutek
przyniesie dopiero strza∏ z 300 WM. To po
cz´Êci prawda, trzeba jednak pami´taç, ˝e
w obu tych kalibrach pociski o gramatu-
rze 11,7 g sà konstrukcyjnie takie same,
a przewaga magnum na 300 m nadal jest
niewielka. Co innego, jeÊli w 300 WM za-
stosujemy pocisk o masie 14,26 g i pr´d-
koÊci poczàtkowej 830 m/s. Zachowuje on
na 300. metrze jeszcze ok. 3000 J, pod-
czas gdy 30-06 o tej samej gramaturze ma
pr´dkoÊç poczàtkowà zaledwie 734 m/s,
na 300. metrze niesie niewiele ponad
2000 J i charakteryzuje si´ nieporówny-
walnie wi´kszym opadem.

Na grubego i niebezpiecznego zwierza

na dalekich dystansach strzelania nale˝y
wi´c stosowaç ci´˝sze pociski magnum.
Trzeba tylko wówczas pami´taç o do-
k∏adnej ocenie odleg∏oÊci, poniewa˝ mi´-
dzy 300. a 400. m opad wzrasta mniej
wi´cej dwukrotnie. Przyk∏adowo, 13-gra-
mowy pocisk Mega kalibru 300 przy
pr´dkoÊci poczàtkowej 850 m/s ma na
300 m opad 77 cm, a na 400 m – a˝ 150
centymetrów. Znakomity pocisk Mira
kal. 338 o masie 16,2 g i pr´dkoÊci po-
czàtkowej 900 m/s ma na 300 m tylko

64 cm opadu, ale na 400 m – ju˝ 121
centymetrów. Warto braç to pod uwag´.

magnum a Êrutówka

Producenci broni Êrutowej coraz cz´Êciej
przystosowujà jà tak˝e do kalibrów ma-
gnum. Lufy tej broni sà tak skonstru-
owane, by wytrzyma∏y wysokie ciÊnie-
nia, jakie dajà tego typu naboje. Wypo-
sa˝ane sà najcz´Êciej w wymienne czoki,
które s∏u˝à do strzelania zarówno Êru-
tem o∏owianym, jak i stalowym.

FACE (Federacja Zwiàzków ¸owieckich

Unii Europejskiej) zaleca stopniowe elimi-
nowanie Êrutu o∏owianego jako zbyt tok-
sycznego, przynajmniej w rejonach zbior-
ników wodnych przy polowaniu na ptac-
two. Najcz´Êciej amunicjà zast´pczà jest
Êrut stalowy, jako najtaƒszy spoÊród za-
mienników. Stal ma jednak niemal dwu-
krotnie mniejszà g´stoÊç ni˝ o∏ów, przez
co powstaje problem z nadaniem lekkiemu
∏adunkowi Êrutu odpowiedniej energii.
Mo˝na to zrobiç mi´dzy innymi poprzez
rozp´dzenie go do wi´kszej pr´dkoÊci, co
pociàga za sobà wzrost ciÊnienia w lufie.

Wspó∏czeÊnie wykonywana broƒ do-

stosowana do Êrutu o∏owianego kusi,
aby u˝yç naboi magnum. Wi´ksza pr´d-

koÊç i wi´ksza liczba Êrucin wyd∏u˝ajà
bowiem zasi´g skutecznego strza∏u. ¸a-
twiej strzelaç du˝ym snopem Êrutu, który
„naprawi” b∏´dy celowania, ni˝ nauczyç
si´ celnoÊci... Tylko czy t´dy droga? Prze-
cie˝ dopuszczalna odleg∏oÊç strza∏u Êru-
towego to tylko 40 metrów.

Jak wyglàda tor lotu pocisku podczas

strzelania Êrutem, mo˝na zobaczyç
w ksià˝ce Emila Woldemarowicza Sztein-
golda pt. „Wsio ob ochotniczem ru˝io”. Za-
mieszczono tam ilustracje, które pokazujà
Êredni tor lotu snopa Êrutu w zale˝noÊci
od pr´dkoÊci poczàtkowej ∏adunku. Warto
zauwa˝yç, ˝e nawet doÊç du˝e ró˝nice tej
pr´dkoÊci nie powodujà zasadniczych
zmian w przebiegu toru lotu. Nawet na
60. metrze ró˝nica wynosi zaledwie kilka
centymetrów. Bioràc pod uwag´ rozsiew
Êrutu, jest to bez znaczenia na dopusz-
czalnych dystansach strzelania. Stosowa-
nie naboi magnum nie ma wi´c sensu. Po-
dobnie jak w kuli, taki ∏adunek znacznie
bardziej niszczy luf´, a przy okazji daje ta-
k mocnego „kopa”, ˝e delikatniejszy strze-
lec wzdraga si´ przed nast´pnym strza-
∏em. Strzelajmy nabojami standardowymi.
B´dziemy mieli du˝o satysfakcji z celnego
strza∏u i d∏ugowiecznej broni.

8

Braç ¸owiecka – numer specjalny 1/2009

26

Ryc. Z

. Mas∏owski

Tor lotu snopa Êrutu w zale˝noÊci od pr´dkoÊci poczàtkowej ∏adunku

24 plaski tor ( NS 2009) 13/10/2009 15:41 Page 26