FARMAKOLOGIA – ĆWICZENIE 3

Interakcje i działania niepożądane

! Rodzaje interakcji pomiędzy lekami:

 interakcja – wzajemne oddziaływanie leków tzn. wpływ jednego leku na działanie drugiego podanego

jednocześnie

 wśród interakcji wyróżnia się:

 interakcje farmaceutyczne – interakcje występujące w okresie przygotowywania leków, czyli

mogące występować poza organizmem

 niezgodności fizyczne

 występujące w stałych postaciach leku

 mieszaniny eutektyczne i semitektyczne
 mieszaniny higroskopijne
 mieszaniny twardniejące
 adsorpcja

 występujące w ciekłych postaciach leku

 rozdział faz – ciecze niemieszające się
 przekroczenie rozpuszczalnośći
 wysolenie

 niezgodności chemiczne

 wytrącanie słabych kwasów i zasad
 reakcje podwójnej wymiany
 tworzenie kompleksów
 reakcje utleniania, redukcji, hydrolizy
 inaktywacja pepsyny

 interakcje farmakokinetyczne – wzajemne oddziaływanie leków mogące zachodzić na

poszczególnych etapach metabolizmu leku w organizmie

 niezgodności mogą występować na etapie:

 uwalniania
 wchłaniania
 dystrybucji
 metabolizmu
 wydalania

 interakcje farmakodynamiczne – zachodzące w organizmie zmiany jakościowe, zmiany czasu lub

siły działania jednej substancji leczniczej pod wpływem działania farmakodynamicznego drugiej,
równolegle stosowanej

 wzmożenie działania (synergizm, addycja, sumowanie)
 osłabienie działania (antagonizm kompetycyjny, niekompetycyjny, fizjologiczny lub

czynnościowy oraz biochemiczny lub chemiczny)

! Interakcje farmaceutyczne – antagonizm chemiczny:

 polega na interakcji dwóch leków na poziomie chemicznym przed połączeniem się z receptorem; gdy

substancja reaguje chemicznie z substancją czynną i powoduje jej inaktywację w sposób niezależny od
działania receptorowego

 zjawisko to jest wykorzystywane przy przedawkowania leków oraz przy zatruciach substancjami o znaczeniu

toksykologicznym:

 zatrucia metalami ciężkimi:

 antidotum metallorum zawiera stabilizowany roztwór siarkowodoru - stosowany jest do

płukania żołądka po zatruciu talem i rtęcią, powodując wytrącanie trudno
rozpuszczalnych, nie wchłaniających się siarczków

 w przypadku zatrucia się rozpuszczalnymi solami barowymi, podanie doustne siarczanu

sodowego lub magnezowego powoduje wytrącanie nierozpuszczalnego w soku
żołądkowymi i nie wchłaniającego się w przewodzie pokarmowym siarczanu barowego,
co zapobiega dalszemu wchłanianiu się jonów barowych

 siarczan protaminy stosowany jako środek zwiększający krzepliwość stosowany jest

antagonistycznie w stosunku do heparyny

 regulacja poziomu jonów wapniowych przez wersenian disodowy
 wersenian disodowo-wapniowy podany w zatruciu metalami ciężkimi, a zwłaszcza ołowiem,

powoduje przejście trudno rozpuszczalnego, gromadzącego się głównie w kościach fosforanu
ołowiu w rozpuszczalny i łatwiej wydalany wersenian dwusodowo-ołowiany

 dimerkaptopropanol (BAL) znajduje zastosowanie w leczeniu zatruć arsenem i rtęcią - jego

działanie oparte jest na tworzeniu łatwo eliminowanych z organizmu połączeń kompleksowych

! Interakcje farmakokinetyczne na etapie wchłaniania substancji leczniczej:

 mechanizmy zmiany wchłaniania substancji leczniczej przez drugi lek:

 zaburzenia czynności przewodu pokarmowego powodujące osłabienie wchłaniania (zastój żylny

w obrębie jelit, upośledzone wydzielanie soków trawiennych, przewlekłe stany zapalne i
zaparcia)

 adsorpcja substancji leczniczej na powierzchni błony śluzowej żołądka czy jelit

 węgiel aktywny, wodorotlenek glinowy działają osłaniająco na błonę śluzową żołądka i

mogą hamować wchłanianie

 tworzenie trudno rozpuszczalnych i trudno wchłanianych kompleksów

 jednoczesne podanie fenobarbitalu i metyloksantyn – zmniejszenie biodostępności
 jednoczesne podanie heksobarbitalu z dikumarolem
 wodorotlenek glinowy lub sole żelaza zmniejszają wchłanianie oksytetracykliny
 zmniejszenie wchłaniania teracyklin (oksytetracyklina, meta cyklina) w obecności mleka

zawierające jony wapniowe i magnezowe

 zmiany napięcia powierzchniowego powodują saponiny lub kwasy żółciowe – wzmaganie

wchłaniania innych substancji leczniczych

 zmiana pH treści pokarmowej – wchłanianie substancji o charakterze słabych kwasów i słabych

zasad:

 interakcja pomiędzy ketokonazole i itrakonazolem a niektórymi lekami działającymi na

retrowirusy

 w środowisku kwaśnym żołądka dobrze wchłaniają się substancje o charakterze słabych

kwasów (kwas acetylosalicylowy, indometacyna, fenylobutazon)

 środki alkalizujące treść żołądka zmniejszają wchłanianie słabych kwasów, soli

żelaza

 zwiększają wchłanianie związków o charakterze słabych zasad

 w środowisku zasadowym jelit dobrze wchłaniają się substancje o charakterze słabych

zasad (papaweryna, amfetamina)

 leki zakwaszające treść jelitową hamują wchłanianie substancji kwaśnych np.

niesteroidowych leków p/zapalnych

 konkurencja o peptydowe aktywatory (enzymy przenośnikowe)

 substancje wchłaniane przez transport czynny np. glukoza, zasady pirymidynowe i inne

mogą hamować wchłanianie innych substancji o podobnej strukturze

 hamowanie wchłaniania leków przez środki przeczyszczające lub parafinę ciekłą

 leki pobudzające motorykę p/pokarmowego – metoklopamid znacznie ogranicza

resorpcję trudno wchłanianych substancji ze względu na niedostatecznie długi kontakt z
powierzchnią chłonną jelita

 zmniejszenie wchłaniania digoksyny

 zwiększenie wchłaniania substancji leczniczych na drodze zwolnienia przesuwania się treści

pokarmowej

 leki cholinergiczne

 inne interakcje w zakresie wchłaniania substancji leczniczej:

 tanina hamuje wchłanianie alkaloidów, glikozydów, soli metali
 barbiturany hamują wchłanianie gryzeofulwiny
 „zespół złego wchłaniania” po antybiotykach (neomycyna, tetracykliny) prowadzi do

upośledzonego wchłaniania licznych leków

 wchłanianie leków podanych podskórnie lub domięśniowo zależy od ukrwienia tkanki
 leki zwężające naczynia (norepinefryna) hamują wchłanianie, natomiast leki

rozszerzające naczynia wzmagają wchłaniane z tkanek

 żywice jonowymienne np. cholestyramina stosowane jako związki obniżające poziom

kwasów żółciowych mogą osłabiać lub hamować działanie hormonów tarczycy,
tetracyklin oraz zmniejszać istotnie wchłanianie soli żelaza

! Interakcje farmakokinetyczne na etapie dystrybucji substancji:

 interakcje farmakokinetyczne na etapie dystrybucji substancji dotyczą przede wszystkim sytuacji, gdy

stosujemy dwa leki z których jeden wykazuje silniejsze powinowactwo do białek osocza, a drugi lek jest przez
niego wypierany oraz dodatkowo, gdy mamy stosunkowo niewielką objętość dystrybucji i wąski zakres
terapeutyczny

 wiązanie z białkami jest procesem nieswoistym – większość substancji leczniczych może konkurować o te

same miejsca wiązania cząsteczki białka

 możliwość toksycznej odpowiedzi zwiększa się, jeśli bardzo biologicznie czynna substancja uwalniania jest w

nadmiarze przez konkurencyjną drugą substancję i cząsteczki wolne wchodzą w reakcję z komórkami
organizmu

 dodatkowo interakcje farmakokinetyczne mogą dotyczyć również transportu przez błony biologiczne

Interakcje leków zależne od wiązania z białkami

Leki silniej wiążące się z

białkami

Leki słabiej wiążące

się z białkami

Efekt

fenylobutazon, klofibrat

pochodne

kumaryny

(warfaryna)

krwawienia będące następstwem nadmiernego zahamowania
protrombiny w wątrobie

sulfonamidy

tolbutamid

hipoglikemia, możliwość wystąpienia śpiączki hipoglikemicznej

kwas salicylowy, fenylobutazon

sulfonamidy

zwiększenie działania sulfonamidów

fenylobutazon, indometcyna

kortyzol

silne działanie p/zapalne zależne od kortyzolu

salicylany

leki p/krzepliwe, PAS

zwiększenie siły działania leków p/krzepliwych, zwiększenie
toksyczności kwasu p-aminosalicylowego

indometacyna, kwasy tłuszczowe

fenylobutazon

wzmożony metabolizm fenylobutazonu

kwas acetylosalicylowy

glibenklamid

wzmożone działanie pochodnej sulfonylomocznika o działaniu
p/cukrzycowym – wystąpienie hipoglikemii

salicylany, sulfonamidy

bilirubina

żółtaczka jąder podstawnych u noworodków

 do silnych „wypieraczy” tzn. substancji wykazujących wysokie powinowactwo do białek należą pochodne

kwasu salicylowego, fenylobutazonu, indometacyna, glutetimid, sulfonamidy

 podane łącznie z innymi lekami o słabszym powinowactwie do białek osocza stanowią zagrożenie

ze względu na spotęgowanie i przedłużenie czasu działania leków wypieranych (np. leków
p/cukrzycowych, leków p/krzepliwych)

 jednoczśnie sulfonamidy wypierają z połączeń białkowych pochodne hydroksykumaryny, ale

same są wypierane przez fenylobutazon

Interakcje leków w zakresie transportu przez błony biologiczne:

 zjawisko dyfuzji decyduje w dużym stopniu o dystrybucji leków i ich stężeniu w narządzie docelowym – wiele

substancji może w istotnym stopniu zmieniać transport błonowy wpływając na:

 dyfuzja bierna

 zmiana pH

 zakwaszenie krwi powoduje zmniejszenie stopnia dysocjacji, a więc stężenie

cząstek niezjonizowanych

 barbiturany są słabymi kwasami – zakwaszenie krwi będzie zwiększać ich

przenikanie do OUN i tym samym nasilać ich działanie nasenne; alkalizacja krwi
będzie to działanie osłabiać

 zmiana przepuszczalności błon biologicznych poprzez wpływ na ich polaryzację

 czynniki depolaryzujące np. cholinomimetyki rozluźniają strukturę błon i

zwiększają przenikanie substancji leczniczych

 przepuszczalność błon jest zwiększona przez substancje zmniejszające napięcie

powierzchniowe np. dimetylosulfotlenek (DMSO), kwasy żółciowe

 transport czynny

 hamowanie

 przez substancje o strukturze zbliżonej do związków transportowanych na

drodze czynnej

 inhibitory ATPzy, glikozydy nasercowe hamują przenikanie chloropromazyny

 aktywacja

 insulina, wazopresyna, ACTH, bradykinina, angiotensyna aktywują transport

wielu substancji leczniczych przez błony biologiczne, zwiększając ich stężenie w
tkankach i potęgując ich działanie farmakologiczne

 działanie peptydów jest uzależnione od rodzaju substancji leczniczej:

 insulina zwiększa stężenie izoniazydu w płucach i chloropromazyny w

mózgu

! Interakcje farmakokinetyczne w zakresie biotransformacji leków:

 interakcje farmakokinetyczne w zakresie biotransformacji leków dotyczą głównie hamowania bądź

indukowania aktywności enzymów mikrosomalnych odpowiedzialnych za metabolizm środków leczniczych

Hamowanie enzymów mikrosomalnych

 hamowanie biotransformacji zachodzi w przypadku konkurencyjnego wiązania przez substancje lecznicze

swoistych czy nieswoistych enzymów i powoduje:

 przedłużenie ich biologicznego okresu półtrwania
 przedłużenie i nasilenie działania farmakologicznego
 często pojawienie się objawów toksycznych

 wiele substancji leczniczych zawdzięcza swoje działanie farmakologiczne właściwości wybiórczego

blokowania enzymów:

 acetazolamid – anhydroza węglanowa
 neostygmina - acetylocholinesteraza

 większość substancji leczniczych, niezależnie od swojego zasadniczego działania farmakologicznego może

hamować aktywność nieswoistych enzymów mikrosomalnych biorących udział w metabolizmie leków

 inhibitory monoaminooksydazy hamują również metabolizm barbituranów oraz niektórych

leków p/cukrzycowych

 salicylany hamują metabolizm pochodnych sulfonylomocznika o działaniu p/cukrzycowym
 allopurynol (inhibitor oksydazy ksantynowej – stosowany w leczeniu dny moczanowej) hamuje

metabolizm leku p/nowotworowego 6-merkaptopuryny

 hydroksykumaryna potęguje toksyczność fenytoiny

Interakcje spowodowane zahamowanie biotransformacji

związek hamujący

leki, którego rozkład jest

hamowany

działanie

chloramfenikol, cymetydyna

pochodne kumaryny

możliwość krwawień

chloramfenikol, pochodne kumaryny

tolbutamid

hipoglikemia

chloramfenikol,

cymetydyna,

pochodne

kumaryny, izoniazyd, sultiam

fenytoina

ataksja, dezorientacja

flukonazol, ketokonazol

cyklosporyna

nasilone działanie neurotoksyczne

erytromycyna i inne makrolity

terfenadyna

zaburzenia rytmu serca

Indukcja enzymatyczna – wzmaganie aktywności enzymów mikrosomalnych

 wzmożenie aktywności dotyczy enzymów biorących udział w metabolizmie różnego rodzaju substancji

leczniczych – proces nieswoisty

 leki mające właściwości induktorów enzymatycznych podane równocześnie z innymi lekami powodują

niekiedy:

 znaczne przyspieszenie transformacji
 zmniejszenie stężenia we krwi i tkankach
 skrócenie biologicznego okresu półtrwania
 przyspieszenie wydalania

 przykłady interakcji:

 jednoczesne podanie barbituranów oraz leków p/krzepliwych (pochodnych hydroksykumaryny)

powoduje konieczność podawania większych dawek leków p/zakrzepowych

 aminofenazon powoduje osłabione działanie pochodnych kumaryny
 warfaryna jest inhibitorem enzymatycznym przy jednoczesnym podaniawaniu gryzeofulwiny
 difenylohydantoina przyspiesza metabolizm meprobamatu

! Interakcje w zakresie wydalania leku:

 interakcje w zakresie wydalania przez nerki mogą zachodzić w następstwie:

 zmian pH moczu

 związki obniżające pH moczu (np. kwasy) przyspieszają wydalanie słabych zasad, które

przy niższym pH podlegają silniejszej jonizacji (tylko cząsteczki niezjonizowane ulegają
wchłanianiu, zjonizowane natomiast są wydalane)

 zakwaszenie moczu przez dodanie kwasu askorbowego potęguje wydalanie

amfetaminy, amonifenazu, chlorowodorku petydyny, chinidyny

 zakwaszenie moczu hamuje wydalanie sulfonamidów, streptomycyny,

salicylanów, barbituranów i fenylobutazony

 zakwaszenie moczu zwiększa siłę działania antybiotyków o charakterze

kwaśnym np. ampicyliny czy nowobiocyny

 związki podwyższające stężenie moczu (np. wodorowęglan sodu) wzmagają wydalanie

słabych kwasów

 podanie wodorowęglanu sodowego przyspiesza wydalanie i skraca czas działania

fenobarbitalu

 zmniejszenie wydalania powoduje zwiększenie stężenia substancji leczniczej nawet do

stężenia toksycznego, natomiast przyspieszenie wydalania może osłabić jej działanie

MOCZ

kwaśny

(hamowanie wydalania)

alkaliczny

(przyspieszenie wydalania)

kwaśny

(przyspieszenie wydalania)

alkaliczny

(hamowanie wydalania)

substancje o charakterze kwaśnym:

ampicylina

barbiturany

fenylobutazon

penicylina

pochodne kumaryny

salicylany

streptomycyna

substancje o charakterze zasadowym:

amfetamina

aminofenazon

atropina

erytromycyna

gentomycyna

metyloksantyna

petydyna

prokaina

 konkurencji o miejsce wiązania w systemach transportujących odpowiedzialnych za wydzielanie

lub wchłanianie zwrotne

 hamowanie wydalania penicyliny lub cidofiru przez probenecyd – wykorzystanie w celu

zmniejszenia toksyczności cidofiru – probenecyd zmniejsza wydalanie, co łączy się ze
zwiększeniem stężenia we krwi i zmniejszeniem ich dawkowania

 interakcja między sulfonamidami a pochodnymi sulfonylomocznika – wydalanie

kanalikowe

! Interakcje substancji leczniczych z alkoholem:

Interakcje leków z alkoholem etylowym

barbiturany, leki p/cukrzycowe

wzajemne nasilenie depresyjnego działania na OUN, potęgowanie działania,
nagłe zmniejszenie stężenia cukru we krwi

amitryptylina

potęguje działanie alkoholu

leki uspokajające (hydroksyzyna)

potęgowanie działania leków uspokajających

leki p/histaminowe

potęgowanie działania alkoholu

insulina

przyspieszenie metabolizmu alkoholu

izoniazyd

skrócenie biologicznego okresu półtrwania

nitrogliceryna

spadek ciśnienia, możliwość wystąpienia zapaści

! Interakcje między lekami a produktami spożywczymi:

 przykłady interakcji:

 leki p/gruźlicze (ryfampicyna, izoniazyd) zażyte po jedzeniu są wchłanianie w mniejszym stopniu

niż przyjęte na pusty żołądek

 inhibitory wyrazy zażyte razem z mlekiem lub pokarmem zawierającym jony wapnia, magnezu

lub żelaza są wchłanianie w mniejszym stopniu na skutek powstawania nierozpuszczalnych
chylatów

 biodostępność leków lipofilnych zwiększa się przy jednoczesnym podaniu pokarmu
 pożywienie zmniejsza aktywność izoenzymów cytochromu P-450

! Interakcje farmakodynamiczne

 są to zachodzące w organizmie zmiany jakościowe, zmiany czasu lub siły działania jednej substancji leczniczej

pod wpływem działania farmakodynamicznego drugiej, równolegle stosowanej

 wśród interakcji farmakodynamicznych wyróżniamy:

 synergizm – zjawisko polegające na tym, że dwa leki lub więcej leków zastosowanych

równocześnie lub w krótkich odstępach czasu wspiera się wzajemnie w działaniu
farmakologicznym; wynikiem jest sumowanie lub potęgowanie działania

 synergizm addycyjny – występuje wówczas, gdy działanie dwóch leków podanych razem

jest równe sumie działania poszczególnych składników; jest to widoczne po podaniu
leków o podobnym punkcie uchwytu i mechanizmie działania

 epinefryna – norepinerfyna
 fizostygmina - prostygmina

 synergizm hiperaddycyjny (potencjalizacja, potęgowanie) – zachodzi wówczas, gdy

działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych
składników; działanie występuje przy zastosowaniu leków mających różny punkt
uchwytu, jednak ten sam kierunek działania

 alkohol etylowy i barbiturany wzmagają wzajemnie działanie nasenne i

uspokajające

 chloropromazyna wzmaga znacznie nasilenie i czas trwania snu wywołanego

heksobarbitalem

 sole wapnia wzmagają znacznie działanie glikozydów nasercowych prowadząc

nawet do zaburzeń czynności serca

 antagonizm – polega na wzajemnym oddziaływaniu dwóch leków działających przeciwstawnie,

dających w efekcie zahamowanie lub zniesienie ich działania farmakologicznego

 antagonizm konkurencyjny (kompetycyjny) – występuje wówczas, gdy dwa leki (agonista

i antagonista) mające ten sam uchwytu działania konkurują o ten sam receptor

 mogą wypierać się wzajemnie z wiązania z receptorem – zależy to od

powinowactwa do receptora i stężenia substancji

 acetylocholina i tubokuraryna w obrębie płytki motorycznej
 nalokson i morfina w obrębie receptora opioidowego

 antagonizm niekompetycyjny (niekonkurencyjny) – występuje wówczas, gdy agonista i

antagonista mają inne punkty uchwytu, nawet w obrębie tego samego kompleksu
receptorowego

 antagonista powoduje zmniejszenie szybkości reakcji, ale nie powoduje

zablokowania receptora – agonista łączy się z receptorem, ale antagonista osłabia
efekt po połączeniu się agonisty

 antagonizm funkcjonalny (czynnościowy) – dwa leki o różnym punkcie uchwytu

wywołują przeciwstawne działanie

 epinefryna zwęża naczynia krwionośne pobudzając receptory adrenergiczne,

natomiast acetylocholina rozszerza naczynia poprzez pobudzenie zakończeń
przywspółczulnych

! Działania niepożądane leków:

 efekty uboczne działania leków – dodatkowe działania oprócz głównego działania leków

 pożądane i niepożądane
 niegroźne i ciężkie
 przewidywalne i nieprzewidywalne
 zależne i niezależne od dawki leku

 działania specyficzne dla substancji leczniczych, zależne od dawki

 zakres efektów niepożądanych łatwo wyjaśnić mechanizmem działania danego leku
 nasilenie działań niepożądanych jest zależne od podanej dawki
 zmiany polekowe – stany chorobowe wywołane przez środki farmakologiczne, które nierzadko

pozostają po odstawieniu leku

 utrata słuchu po dłuższym stosowaniu streptomycyny
 niewydolność nerek po niewłaściwym, długotrwałym stosowaniu leków p/bólowych
 dyskinezy po podaniu neuroleptyków

 reakcje alergiczne:

 w dużym stopniu są niezależne od dawki i niespecyficzne dla substancji leczniczej
 polegają na reakcji antygen-przeciwciało, która niezależnie od struktury alergenu wyzwala w

dalszej kolejności jednakowy ciąg reakcji

 warunkiem wystąpienia reakcji nadwrażliwości jest pierwszy kontakt z tym samym lub

podobnym alergenem (sensybilizacja)

 antygenowość grupowa – jeżeli różne chemicznie i farmakologicznie substancje lecznicze

wyzwalają tę samą reakcję alergiczną

 alergia krzyżowa – reakcja alergiczna wyzwolona przez substancję bez uprzedniego pierwszego

kontaktu, ale strukturalnie podobna do tej, która uczuliła organizm

 zależnie od mechanizmów reakcje alergiczne dzielimy na:

 reakcje nadwrażliwości z udziałem przeciwciał



reakcje typu I (anafilaktyczna)

 mediatorem są przeciwciała klasy IgE znajdują się na błonach

komórkowych mastocytów i granulocytów zasadochłonnych

 np. alergia na jad owadów
 ciężkie konsekwencje dla organizmu:

 anafilaksja (ciężkie zaburzenie funkcji organizmu)
 obrzęk i pokrzywka na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych

i zwiększenia przepuszczalności kapilar

 niekiedy szok anafilaktyczny – znaczny spadek ciśnienia krwi



reakcja typu II (cytotoksyczna)

 wyzwalane przez wiązanie IgG lub IgM z antygenami błony komórkowej

komórek krwi, w następstwie czego dochodzi do aktywacji układu
dopełniacza i lizy komórek

 np. niezgodności przy przetaczaniu krwi niezgodnej grupowo



reakcja typu III (kompleksów immunologicznych)

 wywoływane są przez kompleksy immunologiczne, które na skutek

aktywacji dopełniacza prowadzą do rozwoju reakcji zapalnej zarówno w
krwioobiegu, jak i tkankach i jamach ciała

 reakcje nadwrażliwości z udziałem limfocytów T (nadwrażliwość komórkowa)



opierają się na specyficznych reakcjach immunologicznych, których mediatorem
są limfocyty T



po kontakcie z antygenem limfocyty T pomocnicze CD4+ wydzielają limfokiny,
które aktywują nie tylko cytotoksyczne limfocyty T CD8+, ale także inne komórki
zapalne (makrofagi, neutrofile)



klinicznie objawia się jako:

 reakcje skórne (reakcja tuberkulinowa)
 alergie kontaktowe skóry (chromiany, sole niklu, niektóre barwniki)
 reakcje przerzucania przeszczepów

 szczególne postacie alergii



rumień – barbiturany lub sulfonamid



zespół Lyella (toksyczna nekroliza naskórka) – barbiturany lub sulfonamidy



zespół Stevensa – Johnsona – sulfonamidy



limfadenopatia – fenytoina



zespół tocznia trzewnego – hydralazyna, hydantoina, prokainamid

 działania niepożądane leków w czasie rozwoju embrionalnego i płodowego w okresie postnatalnym i w

okresie karmienia piersią:

 łożysko jest przepuszczalne dla większości substancji leczniczych, a komórki embrionalne są

szczególnie wrażliwe na środki farmakologiczne

 zachodzą zaburzenia w okresie:

 blastogenezy (do 18. tygodnia ciąży)



ciężkie zaburzenia prowadzą do obumarcia zarodka



uszkodzenia mniejszego stopnia mogą nie doprowadzać do uszkodzeń, bo
komórki mają wówczas jeszcze duże zdolności regeneracyjne

 embriogenezy



jeżeli czynnik szkodliwy zadziała na blastemę w trakcie różnicowania powstaje
typowa embriopatia – pojedyncza wada rozwojowa



wadami rozwojowymi są:

 dysgrafie (rozszczepy) np. rozszczep kręgosłupa
 wady serca i naczyń

 fetogenezy

 działanie teratogenne

 działanie uszkadzające płód, a w szczególności powodujące wady rozwojowe
 substancjami o udowodnionym działaniu teratogennym są:

 cytostatyki, leki p/padaczkowe, retinoidy, inhibitory ACE

 inne działania niepożądane w czasie ciąży:

 porażenie oddechu i objawy odstawienia po zastosowaniu opioidów
 maskulinizacja płodów żeńskich oraz feminizacja płodów męskich
 uszkodzenie słuchu wywołane antybiotykami amino glikozydowymi
 anomalnie rozwoju zębów i uszkodzenia kośćca
 niedoczynność tarczycy spowodowana tyreostatykami