Po leczeniu przeciwnowotworowym zawsze występuje upośledzenie odporności. Oprócz tego z różnym nasileniem i częstością pojawić się mogą: nudności, wymioty, brak apetytu, zmęczenie, wypadanie włosów, zmiany śluzówkowe w jamie ustnej, biegunki zaparcia. Stany te ( podobnie jak upośledzenie odporności) są spowodowane tym, że leki cytostatyczne działają toksycznie nie tylko na komórki nowotworowe, ale też i na zdrowe, szybko dzielące się komórki organizmu pacjenta, takie jak: komórki szpiku kostnego, odpowiedzialne za obronę organizmu przed infekcjami, komórki mieszków włosowych - ich zniszczenie powoduje wypadanie włosów. Uszkodzenie komórek błony śluzowej jamy ustnej oraz jelit prowadzi często do upośledzenia właściwości ochronnych błony śluzowej i do stanu zapalnego śluzówek i biegunek. Objawy te nie są na szczęście zjawiskiem trwałym. Po pewnym czasie włosy zaczynaj odrastać, a śluzówka przewodu pokarmowego i jamy ustnej ulega regeneracji. Wtedy wszystkie nieprzyjemne symptomy zanikają. Nudności i wymioty często występujące po chemioterapii są wynikiem drażnienia receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym. Obecnie są dostępne leki skutecznie zapobiegające temu nieprzyjemnemu powikłaniu leczenia. Niektóre cytostatyki mogą powodować podrażnienie nerwów obwodowych (neuropatia obwodowa), które objawia się uczuciem kłucia w opuszkach palców rąk i stóp, a czasem nawet osłabieniem siły mięśniowej (wypadanie przedmiotów z rąk, opadanie stopy). Objawem neuropatii obwodowej mogą być zaparcia stolca.

TERAPIA PRZERYWANA:

Możliwość zwiększenia skuteczności działania bez równoległego nasilenia znacznej toksyczności polega na PRZERYWANYM PODAWANIU cytostatyków. Czas odnowy uszkodzonych przez cytostatyki prawidłowych tkanek (np. szpiku kostnego lub nabłonka jelitowego) jest z reguły krótszy niż komórek nowotworowych. Dzięki temu, po odpowiedniej przerwie w terapii, prawidłowe tkanki w przeciwieństwie do nowotworu wykazują znów gotowość do odnowy.

ANTYMETABOLITY

1. Antagoniści kwasu foliowego (METOTREKSAT)
   - uszkodzenie wątroby
   - supresja szpiku
   - uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego

2. Antagoniści zasad purynowych (KLADRYBINA)
   - supresja szpiku znacznego stopnia
   - hiperurykemia
   - FLUDARABINA - supresja szpiku

3. Antagoniści zasad purynowych (FLUOROURACYL, TEGAFUR/URACYL)
   - supresja szpiku

CYTOSTATYKI ALKILUJĄCE

1. Pochodne iperytu azotowego - oksazafosforyny (CYKLOFOSFAMID)
   - uszkodzenie układu białokrwinkowego
   - wypadanie włosów
   - nudności, wymioty
   (IFOSFAMID)
   - działanie toksyczne na OUN → senność, dezorientacja, halucynacje, napady drgawek)
   WSZYSTKIE:
   - dz. urotoksyczne → krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, indukcja raka pęcherza moczowego

2. Pochodne nitrozomocznika (KARMUSTYNA, LOMUSTYNA, NIMUSTYNA)
   - uszkodzenia szpiku ciężkie
   - hepatotoksyczność

3. Kompleksy platyny (CISPLATYNA)
   - NEFROTOKSYCZNOŚĆ → niewydolność nerek
   - ototoksyczność
   - silne wymioty (znaczny potencjał emetogenny)
   (KARBOPLATYNA)
   - dodatkowo uszkadza szpik
   (OKSALIPLATYNA)
   - obwodowa neuropatia czuciowa

4. inne alkilujące:
   (DAKARBAZYNA, TEMOZOLOMID)
   - nudności i wymioty

INHIBITORY TOPOIZOMERAZY
- sprzyjają rozwojowi nowotworów i wtórnych białaczek

1. I. Topoizomerazy I(TOPOTEKAN)
   - zapalenie błony śluzowej jelita
   (IRINOTEKAN)
   - biegunka pojawiająca się z opóźnieniem

2. I. topoizomerazy II (ETOPOZYD)
   - supresja szpiku

INHIBITORY KINAZY TYROZYNOWEJ

- nudności, wymioty, biegunka
- uszkodzenie układu krwiotwórczego

INHIBITORY MITOZY

1. Alkaloidy barwnika (WINBLASTYNA)
   - uszkodzenie szpiku
   - dz. neurotoksyczne → obwodowa neuropatia

2. Taksany (PAKLITAKSEL, DOCETAKSEL)
   - krótkotrwała supresja szpiku
   - obwodowa neuropatia
   - zespół retencji płynów (obrzęki obwodowe, wysięki w jamach ciała, przyrost masy ciała) ← zwiększona przepuszczalność naczyń włosowatych

ANTYBIOTYKI DZIAŁAJĄCE CYTOSTATYCZNIE

1. Aktinomycyny (DAKTINOMYCYNA)
   - okluzyjna choroba żył wątroby

2. Antracykliny (DAUNORUBICYNA, IDARUBICYNA, DOKSORUBICYNA, EPIRUBICYNA)
   - KARDIOTOKSYCZNOŚĆ ← wolne rodniki tlenowe

3. MITOKSANTRON i AMSAKRYNA
   - supresja szpiku

4. BLEOMYCYNA
   - mielotoksyczność
   - sklerodermia
   - zapalenie płuc → zwłóknienie płuc

ANTAGONISTY HORMONÓ

1. Antyestrogeny
   1.1. Antagoniści receptorów estrogenowych (TAMOKSYFEN)
   - zaburzenia żołądkowo-jelitowe
   - bóle głowy
   - retencje płynów
   - uderzenia gorąca
   - świąd sromu
   - krwawienia z pochwy
   - małopłytkowość
   - torbiele jajników
   (FULWESTRANT)
   - uderzenia gorąca
   - uszkodzenie czynności przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka)
   1.2. Inhibitory aromatazy (AMINOGLUTETIMID, ANASTROZOL, EKSEMESTAN)
   - zmęczenie, oszołomienie
   - bezładne ruchy
   - bóle głowy
   - nudności
   - wysypka

2. Antyandrogeny (BIKALUTAMID, FLUTAMID)
   - ginekomastia
   - zab. Sercowo-naczyniowe
   - nudności, utrata łaknienia
   - utrata libido i wytwarzania nasienia
   - uszkodzenie wątroby

PRZECIWCIAŁA
(RITUKSIMAB)
- gorączka
- dreszcze
(IBRYTUMOMAB-TIUKSETAN)
- gorączka
- zakażenia i uszkodzenia komórek krwi
(ALEMTUZUMAB)
- spadek ciśnienia tętniczego
- stężenie mięśni
- gorączka
- duszność
- oportunistyczne zakażenia
- ciężkie krwawienia

---