Sulfonamidy stosowane

Sulfasalazyna

Sulfasalazine, antiphlogisticum nonsteroidum, antirheumaticum, sulfonamidum

Działanie: Lek o działaniu bakteriostatycznym, przeciwzapalnym i immunosupresyjnym. Modyfikuje skład jelitowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, hamuje syntezę PGE₂ i leukotrienów w przewodzie pokarmowym; wpływa również na jelitową syntezę IgA i IgG. Lek gromadzi się w dużych ilościach w wątrobie, płynie stawowym i w ścianie przewodu pokarmowego. Po podaniu p.o. ok. 30% leku wchłania się w jelicie cienkim i bierze udział w krążeniu jelitowo-wątrobowym. 70% dociera do jelita grubego, gdzie pod wpływem flory bakteryjnej lek jest rozkładany do sulfapirydyny i mesalazyny (kwasu 5-aminosalicylowego). 30% powstałej mesalazyny wchłania się, ulega acetylacji w osoczu i jest wydalane z moczem. Z kolei sulfapirydyna wchłania się do krążenia ogólnego, jest metabolizowana w wątrobie do pięciu różnych metabolitów i wydalana częściowo z moczem, a częściowo z kałem. Maksymalne stężenie metabolitów sulfasalazyny we krwi pojawia się w ciągu 12-24 h po podaniu p.o. Stężenie sulfasalazyny w płynie stawowym jest takie samo jak w surowicy. Sulfasalazyna i sulfapirydyna przenikają przez łożysko i do pokarmu kobiecego.

Wskazania: Lek z wyboru we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, zarówno w okresie remisji, jak i w zaostrzeniach (również w zapaleniu stawów w przebiegu tej choroby). Ponadto sulfasalazynę stosuje się w chorobie Leśniowskiego i Crohna, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa i innych seronegatywnych spondyloartropatiach.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na sulfonamidy lub salicylany, porfiria, niewydolność wątroby lub nerek, niedrożność przewodu pokarmowego, zaburzenia odpływu moczu. Zachować ostrożność, podając sulfasalazynę chorym na astmę lub inne poważne choroby alergiczne. Nie stosować u dzieci do 2. rż.

Interakcje: Sulfasalazyna może zmniejszać wchłanianie digoksyny i kwasu foliowego. U chorych z małą aktywnością metylotransferazy tiopurynowej istnieje ryzyko supresji szpiku kostnego podczas równoległego stosowania sulfasalazyny i merkaptopuryny.

Działanie niepożądane: Ból głowy, gorączka, zmniejszenie łaknienia, leukopenia, niedokrwistość hemolityczna, makrocytoza, bóle brzucha, nudności, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, osutka, świąd, rumień, przemijająca oligospermia, indukcja autoprzeciwciał. Bardzo rzadko: zawroty głowy, agranulocytoza, małopłytkowość, depresja, szum w uszach, objawy nadwrażliwości, choroba posurowicza, obrzęk twarzy, zapalenie trzustki, rzekomobłoniaste zapalenie jelit, martwica toksyczna rozpływna naskórka, zespół Stevensa i Johnsona, zapalenie wątroby, duszność, kaszel, bóle stawów i mięśni, neuropatia obwodowa, encefalopatia, aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zespół nerczycowy, białkomocz, krwinkomocz, śródmiąższowe zapalenie nerek, zapalenie osierdzia, układowy toczeń rumieniowaty. Działania niepożądane występują częściej i mają większe nasilenie u pacjentów będących „wolnymi acetylatorami”. Inne niż dojelitowa formy preparatu mogą powodować żółtopomarańczowe zabarwienie moczu, płynów ustrojowych i(lub) skóry. Objawami przedawkowania są nudności i wymioty; postępowanie objawowe.

Ciąża i laktacja: Kategoria B; w okresie okołoporodowym D. Brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania sulfasalazyny w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Sulfasalazynę podaje się p.o. 4 razy na dobę po posiłkach, popijając dużą ilością płynu. Podczas leczenia należy unikać odwodnienia. We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowskiego i Crohna: 1 g 4 razy na dobę. W miarę uzyskiwania poprawy klinicznej dawkę zmniejsza się do 2 g/d. W reumatoidalnym zapaleniu stawów i innych chorobach reumatycznych: początkowo 500 mg raz na dobę przez 2-3 dni, następnie dawkę zwiększa się o 500 mg co kilka dni aż do osiągnięcia 2-3 g/d w 2 dawkach podzielonych. Dzieci: podczas leczenia dzieci sulfasalazyną należy podawać jednocześnie kwas foliowy. We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowskiego i Crohna: 40-60 mg/kg mc./d w dawkach podzielonych. W miarę uzyskiwania poprawy klinicznej ilość leku zmniejsza się do 20-30 mg/kg mc./d w dawkach podzielonych. Leczenie podtrzymujące kontynuuje się co najmniej przez rok.

Uwagi: Podczas leczenia sulfasalazyną zaleca się okresową kontrolę liczby krwinek białych, czerwonych, płytek, aktywności enzymów wątrobowych i fosfatazy zasadowej.

	Nazwa handlowa	Postać	Dawka/skład	Opakowanie
Rp.	Salazopyrin EN	tabl. dojelitowe	0,5 g	100 tabl.
Rp.	Salazopyrin EN	tabl. dojelitowe	0,5 g	50 tabl.
Rp.	Sulfasalazin	tabl. powl.	0,5 g	50 tabl.
Rp.	Sulfasalazin EN	tabl. powl.	0,5 g	50 tabl.
Rp.	Sulfasalazin EN	tabl. powl. dojelitowe	0,5 g	100 tabl.

Mesalazyna

Mesalazine, antiphlogisticum nonsteroidum

Działanie: Mechanizm działania leku polega na hamowaniu syntezy prostaglandyny PGE₂, prostacykliny PGI₂, tromboksanu A₂, leukotrienu B₄, hamowaniu reakcji utleniania w błonie śluzowej okrężnicy. Preparaty mesalazyny do stosowania p.o. we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego uwalniają czynną substancję dopiero w końcowym odcinku jelita cienkiego lub w okrężnicy, gdzie w niewielkim stopniu ulega ona wchłanianiu do krwiobiegu (stężenie w surowicy jest małe). Mesalazyna działa miejscowo i jest wydalana w większości z kałem. Po podaniu p.o. lub p.r. ok. 10-30% dawki dobowej jest wydalane w moczu. Mesalazyna jest acetylowana w ścianie jelita i w wątrobie, a metabolity są wydalane głównie przez nerki. t_1/2 mesalazyny wynosi 0,5-1,5 h, t_1/2 metabolitów wynosi 5-10 h. Z białkami osocza mesalazyna wiąże się w ok. 40%, natomiast metabolity w ok. 80%.

Wskazania: Wrzodziejące zapalenie jelita grubego o przebiegu łagodnym i umiarkowanym (jako leczenie zaostrzeń choroby i w okresach remisji), choroba Leśniowskiego i Crohna.

Przeciwwskazania: Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, skłonność do krwawień, niewydolność wątroby i(lub) nerek, nadwrażliwość na salicylany. Zachować ostrożność, stosując u osób w podeszłym wieku.

Interakcje: Nasila działanie hipoglikemizujące pochodnych sulfonylomocznika i niekorzystne działanie kortykosteroidów na błonę śluzową żołądka. Nie stosować równocześnie z preparatami zmieniającymi pH (inhibitory pompy protonowej, laktuloza i in.). Zwiększa ryzyko krwawienia podczas jednoczesnego stosowania doustnych leków przeciwzakrzepowych. Nasila toksyczność metotreksatu i NLPZ. Zmniejsza siłę działania furosemidu, spironolaktonu, sulfinpirazonu. Osłabia działanie cyjanokobalaminy.

Działanie niepożądane: Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka. W rzadkich przypadkach obserwowano objawy nadwrażliwości na salicylany niezależne od dawki (gorączka, bóle głowy, stany spastyczne oskrzeli, objawy toczniopodobne), śródmiąższowe zapalenie nerek, pericarditis, zapalenie trzustki, methemoglobinemię. Nie obserwuje się działania supresyjnego na szpik, zmniejszenia liczby i skrócenia żywotności plemników w spermie. U chorych, którzy wcześniej źle tolerowali sulfasalazynę, lek może zaostrzyć objawy zapalenia jelita.

Ciąża i laktacja: Kategoria B. W okresie okołoporodowym - D. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Dorośli p.o. w ostrym rzucie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego i Crohna 3-4 g/d w 3-4 dawkach podzielonych do czasu uzyskania remisji. W leczeniu podtrzymującym remisję wrzodziejącego zapalenia jelita grubego stosuje się 3 g/d w 3 dawkach podzielonych. U dzieci po 2. rż. stosuje się 20-30 mg/kg mc./d w dawkach podzielonych. Tabletki należy przyjmować 1 h przed jedzeniem i połykać w całości, popijając szklanką wody. Leczenie trwa 4-8 tyg. Czopki: p.r. zwykle 0,5 g 1-2 razy na dobę przez ok. 8-12 tyg., w leczeniu zapobiegawczym p.r. 0,25 g 1-2 razy na dobę. Wlewka p.r.: 1 g wieczorem.

Uwagi: Nie stosować u dzieci do 2. rż.

	Nazwa handlowa	Postać	Dawka/skład	Opakowanie
Rp.	Colitan	czopki doodbytnicze	0,25 g	10 czopków
Rp.	Colitan	tabl. dojelitowe	0,25 g	50 tabl.
Rp.	Jucolon	tabl. powl. dojelitowe	0,25 g	100 tabl.
Rp.	Mesalazyna	czopki	0,25 g	30 czopków
Rp.	Pentasa	czopki	1 g	14 czopków
Rp.	Pentasa	gran. o przedł. uwalnianiu	1 g	50 saszetek po 2 g granulatu
Rp.	Pentasa	tabl. o przedł. uwalnianiu	0,5 g	100 tabl.
Rp.	Pentasa	zaw. doodbytnicza	0,01 g/ml (1 g/100 ml)	7 butelek 100 ml
Rp.	Salofalk	czopki	0,25 g	10 czopków
Rp.	Salofalk	czopki	0,25 g	30 czopków
Rp.	Salofalk	czopki	0,5 g	10 czopków
Rp.	Salofalk	czopki	0,5 g	30 czopków
Rp.	Salofalk	tabl. powl.	0,25 g	100 tabl.
Rp.	Salofalk	tabl. powl.	0,25 g	50 tabl.
Rp.	Salofalk	tabl. powl.	0,5 g	100 tabl.
Rp.	Salofalk	tabl. powl.	0,5 g	50 tabl.

Sulfacetamid

Sulfacetamide, sulfonamidum

Działanie: Chemioterapeutyk z grupy sulfonamidów o działaniu bakteriostatycznym hamujący syntezę kwasu foliowego. Spektrum działania obejmuje Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus viridans, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella spp., Enterobacter spp. Stosowany miejscowo nie zapewnia odpowiedniej ochrony przeciwko Pseudomonas aeruginosa, Neisseria spp., Serratia marcescens. In vitro większość szczepów gronkowców charakteryzuje się opornością na działanie leku. Oporność na sulfonamidy jest procesem złożonym z wielu mechanizmów, począwszy od zmian przepuszczalności ściany bakterii po amplifikację genów.

Wskazania: Leczenie zapalenia spojówek, brzegów powiek, rogówki i dróg łzowych wywołanych przez drobnoustroje wrażliwe na sulfacetamid. Zapobiegawczo po urazach i oparzeniach gałki ocznej.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na sulfonamidy lub którykolwiek ze składników preparatu. Nie stosować u niemowląt do 2. mż. Długotrwałe stosowanie leku może doprowadzić do wyizolowania drobnoustrojów niewrażliwych na jego działanie. Obecny w wydzielinie ropnej kwas paraaminobenzoesowy może zmniejszać skuteczność sulfonamidów.

Interakcje: Ze względu na niezgodność z solami srebra nie należy stosować jednocześnie sulfacetamidu i preparatów zawierających te sole.

Działanie niepożądane: Miejscowe podrażnienie, ból, pieczenie, rzadko nieswoiste zapalenie spojówek, reakcje alergiczne, zakażenia wtórne. Podczas leczenia może wystąpić bakteryjne lub grzybicze owrzodzenie rogówki. Sporadycznie w wyniku reakcji nadwrażliwości wystąpić może zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczno-rozpływna naskórka, piorunująca martwica wątroby, agranulocytoza, niedokrwistość aplastyczna, nieprawidłowości składu krwi.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Dorośli i dzieci po 2. mż.: 6-8 razy na dobę 1-2 krople do worka spojówkowego przez 7-10 dni.

Uwagi: Przed zastosowaniem leku należy zdjąć soczewki kontaktowe. Można je ponownie założyć co najmniej 15 min po podaniu leku.

	Nazwa handlowa	Postać	Dawka/skład	Opakowanie
Rp.	Sulfacetamidum	krople do oczu	0,1 g/ml (10%)	12 minimsów 0,5 ml

Sulfadykramid

Sulfadicramide, chemotherapeuticum, sulfonamidum

Działanie: Lek z grupy sulfonamidów wykazujący działanie bakteriostatyczne głównie wobec bakterii Gram-dodatnich. Stosowany jest miejscowo w okulistyce, a zastosowane podłoże maści zapewnia dobrą rozprowadzalność substancji czynnej po powierzchni gałki ocznej, a także wydłuża czas działania leku.

Wskazania: W przypadkach zapalenia spojówek, zapalenia brzegów powiek, w jęczmieniu, zapaleniu rogówki. Może być stosowany profilaktycznie po urazach gałki ocznej.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na sulfonamidy.

Interakcje: Może powodować osłabienie działania leków znieczulających miejscowo stosowanych w okulistyce.

Działanie niepożądane: Objawy nadwrażliwości ze strony spojówek - pieczenie, świąd lub wyprysk na powiekach.

Ciąża i laktacja: Lek nie powinien być stosowany w ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: 3-8 razy na dobę niewielką ilość maści do worka spojówkowego lub na skórę powiek.

Uwagi: Maść początkowo może powodować zmniejszenie ostrości wzroku, przez co pogarsza warunki widzenia w trakcie prowadzenia pojazdów mechanicznych.

	Nazwa handlowa	Postać	Dawka/skład	Opakowanie
Rp.	Irgamid	maść do oczu	0,15 g/g (15%)	5 g

Sulfathiazole siver

Skład: l g kremu zawiera 20 mg soli srebrowej sulfatiazolu.

Działanie: Preparat o miejscowym działaniu przeciwbakteryjnym, zwłaszcza na bakterie Gram-ujemne. Związek ten, dzięki połączeniu srebra z sulfonamidem, wywiera o wiele silniejsze działanie wobec bakterii Gram-ujemnych i Gram-dodatnich niż sam sulfatiazol. Jego mała rozpuszczalność w wodzie pozwala utrzymać stałe stężenie leku w ranie oraz, ze względu na niewielki stopień wchłaniania, jest przyczyną stosunkowo małego działania niepożądanego. Krem przyspiesza gojenie się oparzeń, chroni je przed zakażeniem, usuwa ból i pieczenie.

Wskazania: Oparzenia wszystkich stopni (także popromienne), przewlekłe owrzodzenia podudzi, odleżyny.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na sulfonamidy, ciąża (z wyjątkiem sytuacji, gdy korzyści lecznicze przewyższają ryzyko dla płodu), okres karmienia piersią noworodki, niedobór G-6-PD. Należy ostrożnie stosować u pacjentów z rozległymi ranami oparzeń 10 wy mi, którzy znajdują się we wstrząsie lub u pacjentów z utrudnionym kontaktem.

Działania niepożądane: Zazwyczaj jest dobrze tolerowany. Jednak przy długotrwałym stosowaniu mogą się pojawić objawy niepożądane, podobne do występujących po leczeniu sulfonamidami podawanymi doustnie.

Interakcje: Nie stwierdzono przy miejscowym stosowaniu.

Dawkowanie: Warstwę kremu o grubości 2-3 mm nakłada się na poparzoną skórę zazwyczaj 1-2 razy dziennie. Krem można stosować metodą otwartą lub w opatrunku zamkniętym.

krem: (20 mg/g) tuba 40 g	Rp.	PP
krem: (20 mg/g) 400 g	Rp.	PP

Trimethoprim + sulphamethoxazole, cotrimoxazole

Działanie: Skojarzony preparat trimetoprimu z sulfametoksazolem (kotrimoksazol) w stosunku 1:5, o szerokim spektrum przeciwbakteryjnym, do podawania p.o. i pozajelitowego. Sulfametoksazol kompetycyjnie hamuje wykorzystanie kwasu p-aminobenzoesowego, związku niezbędnego do biosyntezy kwasu dihydrofoliowego przez komórkę bakteryjną, co w konsekwencji prowadzi do zahamowania jej wzrostu. Trimetoprim odwracalnie hamuje działanie reduktazy dihydrofolianowej (DHFR), będącej bakteryjnym enzymem uczestniczącym w metabolizmie kwasu foliowego, katalizującym przemianę kwasu dihydrofoliowego w kwas tetrahydrofoliowy. Spektrum przeciwbakteryjne: pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, Vibrio cholerae, Listeria, Bordetella pertussis, Haemophilus influenzae, Staphylococcus - wrażliwość stwierdzana także wśród szczepów MRSA (metycylinoopornych), Nocardia, Pseudomonas cepacia, Xanthomonas (Stenotrophomonas) maltophilia; przeciwpierwotniakowe: Plasmodium, Pneumocystis carinii. Mniejsza aktywność wobec paciorkowców, w tym Streptococcus pneumoniae oraz meningokoków, niewielka wobec Enterococcus. Wśród szczepów klinicznych występują szczepy oporne; przed włączeniem do leczenia konieczne jest określenie wrażliwości. Wśród szczepów powodujących zakażenie układu moczowego - dość duży odsetek szczepów wrażliwych (E. coli). Po podaniu p.o. trimetoprim i sulfametoksazol szybko i prawie całkowicie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Pokarm nie wpływa na szybkość wchłaniania. t_max - 1-4 h. Terapeutyczne stężenie leku we krwi utrzymuje się do 24 h po podaniu zalecanej dawki. U dorosłych stężenie leku osiąga stan stacjonarny po 2-3 dniach podawania. Około 50% trimetoprimu wiąże się z białkami osocza. Trimetoprim jest słabą zasadą o właściwościach lipofilnych. Stężenie trimetoprimu jest zwykle większe w tkankach niż w osoczu, a szczególnie duże stężenia leku notuje się w płucach i nerkach. Stężenie trimetoprimu większe niż w osoczu występuje również w żółci, wydzielinie i tkance gruczołu krokowego, ślinie, plwocinie oraz pochwie. Stężenia leku osiągane w cieczy wodnistej oka, pokarmie kobiecym, płynie mózgowo-rdzeniowym, wydzielinie ucha środkowego, płynie maziowym oraz płynach międzykomórkowych są wystarczające do uzyskania działania przeciwbakteryjnego. Trimetoprim przenika do płynu owodniowego i tkanek płodu, osiągając stężenie zbliżone do stężenia w osoczu matki. t_1/2 wynosi 8,6-17 h przy prawidłowej czynności nerek i zwiększa się 1,5-3-krotnie przy klirensie kreatyniny mniejszym niż 10 ml/min. Trimetoprim wydalany jest głównie przez nerki, ok. 50% dawki wydala się z moczem w ciągu 24 h w postaci niezmienionej. W moczu stwierdza się również obecność metabolitów. Sulfametoksazol jest słabym kwasem. W ok. 66% wiąże się z białkami osocza. Stężenie czynnego sulfametoksazolu w płynie owodniowym, cieczy wodnistej oczu, żółci, płynie mózgowo-rdzeniowym, wydzielinie ucha środkowego, plwocinie, płynie maziowym oraz płynach międzykomórkowych wynosi 20-50% stężenia w osoczu. U osób z prawidłową czynnością nerek t_1/2 wynosi ok. 9-11 h. W przypadku jej upośledzenia t_1/2 sulfametoksazolu pozostaje niezmieniony, natomiast t_1/2 głównego metabolitu, powstałego w procesie acetylacji, wydłuża się przy klirensie kreatyniny mniejszym niż 25 ml/min. Sulfametoksazol wydalany jest głównie przez nerki; 15-30% dawki wydalane jest z moczem w formie czynnej. U chorych w podeszłym wieku klirens sulfametoksazolu się zmniejsza.

Wskazania: Postać do stosowania p.o. Niepowikłane zakażenia dróg moczowych wywołane m.in. przez E. coli, Proteus spp., Klebsiella spp., Enterobacter spp., M. morganii. Zakażenia dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, wywołane m.in. przez H. influenzae, S. pneumoniae, M. catarrhalis. Zaostrzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli, wywołane m.in. przez H. influenzae, S. pneumoniae, M. catarrhalis. Leczenie oraz zapobieganie zapaleniu płuc wywołanemu przez Pneumocystis carinii. Zakażenia układu moczowo-płciowego. Rzeżączka, w przypadku nadwrażliwości na b-laktamy, także w rzeżączkowym zapaleniu jamy ustnej i gardła lub odbytnicy i odbytu. Wrzód miękki. Ziarniniak pachwinowy (weneryczny). Zakażenia przewodu pokarmowego: cholera, zakażenia pałeczkami Shigella, biegunka podróżnych, nieżyt żołądka i jelit wywołany przez enterotoksyczne szczepy E. coli. Inne zakażenia lub zarażenia: nokardioza, toksoplazmoza. Postać do stosowania i.v. Zakażenia układu oddechowego: zapobieganie i leczenie zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis carinii; zakażenia dróg moczowych: ostre niepowikłane zakażenie dróg moczowych; inne zakażenia bakteryjne wywołane przez wrażliwe drobnoustroje. Posocznica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, nokardioza i toksoplazmoza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na sulfonamidy, trimetoprim lub kotrimoksazol. Poważne choroby układu krwiotwórczego. Ciężka niewydolność nerek, o ile nie ma możliwości wielokrotnego badania stężenia kotrimoksazolu w osoczu. Nie należy stosować w leczeniu wcześniaków oraz przez pierwsze 3 mies. życia noworodków donoszonych. Należy zachować szczególną ostrożność u chorych z ciężkim uszkodzeniem wątroby, w podeszłym wieku, z ciężką alergią lub astmą oskrzelową, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, chorych z podejrzeniem lub stwierdzonym zagrożeniem ostrą porfirią. W razie wystąpienia gorączki, bólu stawów, duszności, żółtaczki należy przerwać leczenie.

Interakcje: U chorych w podeszłym wieku równoczesne stosowanie leków moczopędnych (szczególnie tiazydów) zwiększa ryzyko wystąpienia małopłytkowości. U chorych otrzymujących jednocześnie pyrimetaminę w dawkach większych niż 25 mg tyg. wystąpić może niedokrwistość megaloblastyczna. Kotrimoksazol wzmaga przeciwzakrzepowe działanie warfaryny przez stereoselektywne hamowanie jej metabolizmu. In vitro sulfametoksazol wypiera warfarynę z miejsc jej wiązania z albuminami osocza. Kotrimoksazol wydłuża t_1/2 i nasila działanie fenytoiny - zaleca się w związku z tym ścisłą obserwację chorego oraz oznaczanie stężenia fenytoiny we krwi. Z pochodnymi sulfonylomocznika nasileniu ulec może ich działanie hipoglikemiczne. Po ok. 1-tygodniowym równoczesnym stosowaniu z ryfampicyną skraca się t_1/2 trimetroprimu. U chorych po przeszczepieniu nerki, leczonych cyklosporyną i kotrimoksazolem, obserwowano odwracalne pogorszenie się czynności nerek. Jeśli trimetoprim podaje się jednocześnie z lekami, które w zakresie fizjologicznych wartości pH tworzą kationy i częściowo wydalane są dzięki czynnemu wydzielaniu nerkowemu (np. prokainamid, amantadyna), może nastąpić kompetycyjne hamowanie tego wydzielania, czego wynikiem może być zwiększenie stężenia w osoczu jednego lub obu leków. Jednoczesne podawanie trimetoprimu i digoksyny chorym w podeszłym wieku może zwiększyć stężenie digoksyny w osoczu. Stosowanie leku z innym antagonistą folianów, np. metotreksatem, wymaga rozważenia uzupełnienia niedoboru folianów.

Działanie niepożądane: Nudności, wymioty, skórne reakcje nadwrażliwości, osutka, rzadko zespół Stevensa i Johnsona oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka, reakcje uczuleniowe na światło, choroba surowicza, anafilaksja, alergiczne zapalenie mięśnia sercowego, obrzęk naczynioruchowy, gorączka polekowa; zmiany w obrazie krwi: leukopenia, neutropenia, rzadziej agranulocytoza, małopłytkowość, niedokrwistość (megaloblastyczna, aplastyczna, hemolityczna), methemoglobinemia, plamica, hemoliza u niektórych chorych z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu, zaburzenia czynności wątroby: zwiększenie aktywności aminotransferaz oraz stężenia bilirubiny, rzadko żółtaczka zastoinowa, martwica wątroby; aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; hiperkaliemia, hiponatremia, upośledzenie czynności nerek z zapaleniem śródmiąższowym, przypadki guzkowego zapalenia okołotętniczego i układowego tocznia rumieniowatego, zakrzepowe zapalenie żył w miejscu podania. Rzadko kaszel, duszność i nacieki płucne, utrata łaknienia, biegunki, kandydoza, zapalenie języka i jamy ustnej, rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy i zapalenie trzustki, przypadki drgawek, zapalenia nerwów obwodowych, ataksji, zawrotów głowy i szumów usznych, bóle i zawroty głowy, depresje oraz halucynacje, bóle stawowe i mięśniowe. Objawami przedawkowania mogą być nudności, wymioty, zawroty głowy i dezorientacja. Odnotowano upośledzenie czynności szpiku po ostrym przedawkowaniu trimetoprimu. W zależności od czynności nerek, jeśli objętość wydalanego moczu jest mała, zalecane jest podawanie płynów. Zakwaszenie moczu przyspiesza wydalanie trimetoprimu. Zwiększenie diurezy z jednoczesną alkalizacją moczu wzmaga wydalanie sulfametoksazolu. Alkalizacja moczu zmniejsza jednak szybkość wydalania trimetoprimu. W przypadku niekorzystnego wpływu trimetoprimu na szpik należy podawać folinian wapnia (5-15 mg/d). Leczenie wspomagające. Zarówno trimetoprim, jak i aktywny sulfametoksazol ulegają eliminacji podczas hemodializy. Dializa otrzewnowa jest nieskuteczna.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Nie stosować pod koniec ciąży ani w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: P.o. wraz z posiłkami lub płynami. Zakażenia ostre - dawkowanie podstawowe. Dorośli i dzieci po 12. rż.: 320/1600 mg/d w 2 dawkach podzielonych (160/800 mg co 12 h). Dzieci do 12. rż.: 6 mg trimetoprimu i 30 mg sulfametoksazolu na kg mc. na dobę w 2 dawkach podzielonych. Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii. Leczenie: 20 mg trimetoprimu i 100 mg sulfametoksazolu na kg mc. na dobę w 2 lub więcej dawkach podzielonych przez 2 tyg. Zalecane dawkowanie ma na celu uzyskanie maksymalnego stężenia trimetoprimu w osoczu 5 mg/ml. Zapobieganie u dorosłych - stosuje się jeden z następujących schematów: (1) 160 mg trimetoprimu i 800 mg sulfametoksazolu raz na dobę, (2) 160 mg trimetoprimu i 800 mg sulfametoksazolu na dobę 3 razy w tyg. (co 2. dzień), (3) 320 mg trimetoprimu i 1600 mg sulfametoksazolu w 2 dawkach podzielonych 3 razy w tyg. (co 2. dzień). Zapobieganie u dzieci: przez cały okres w dawce podstawowej codziennie lub przez 3 kolejne dni w tyg. Dawka dobowa wynosi około 150 mg trimetoprimu i 750 mg sulfametoksazolu na m² pc. na dobę w 2 dawkach podzielonych. Całkowita dawka dobowa: 320 mg trimetoprimu i 1600 mg sulfametoksazolu. Rzeżączka bez powikłań - jeden z następujących schematów leczenia: (1) 320/1600 mg (4 tabl.) co 12 h przez 2 dni, (2) 2 razy po 400/2000 mg (5 tabl.) w odstępie 8 h, (3) 800/4000 (10 tabl.) raz na dobę przez 3 dni. Jeżeli przewiduje się, że chory nie będzie stosował się do zaleceń, można pod nadzorem podać jednorazowo 640/3200 mg (8 tabl.). Rzeżączkowe zapalenie jamy ustnej i gardła: 160/800 mg (2 tabl.) 3 razy na dobę przez 7 dni. Wrzód miękki: 160/800 mg (2 tabl.) 2 razy na dobę przez 7 dni. Jeśli po 7 dniach leczenia brak widocznej poprawy, leczenie należy przedłużyć o dalsze 7 dni. Ziarniniak pachwinowy: 160/800 mg (2 tabl.) 3 razy na dobę przez 14 dni. Nokardioza: dorośli 480/2400-640/3200 (6-8 tabl.) na dobę do 3 mies. I.v. we wlewie trwającym co najmniej 1,5 h (przed podaniem lek należy rozcieńczyć). Stosowanie i.v. powinno być ograniczone do sytuacji, w których podawanie leku w postaci p.o. jest niemożliwe albo istnieje konieczność szczególnie pilnego wdrożenia leczenia. Dorośli i dzieci po 12. rż.: dawkowanie podstawowe 320/1600 mg (20 ml) na dobę w 2 dawkach podzielonych (160/800 mg [10 ml] co 12 h). W przypadku zakażeń o ciężkim przebiegu 480/2400 mg (30 ml) na dobę w 2 dawkach podzielonych (240/1200 [15 ml] co 12 h ). Dzieci do 12. rż.: 6 mg trimetoprimu i 30 mg sulfametoksazolu na kg mc. na dobę w 2 dawkach podzielonych. Dawkowanie można zwiększyć o 50% w przypadku zakażeń o ciężkim przebiegu. Leczenie powinno być kontynuowane przez 2 dni po ustąpieniu objawów zakażenia. Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii: 15-20 mg trimetoprimu i 75-100 mg sulfametoksazolu na kg mc. na dobę w 2 lub więcej dawkach podzielonych. Czas trwania leczenia wynosi 2 tyg., ale leczenie p.o. powinno zostać wprowadzone możliwie jak najszybciej. W przypadku niewydolności nerek. Dorośli i dzieci po 12. rż.: przy klirensie kreatyniny >30 ml/min - dawka podstawowa; 15-30 ml/min - połowa dawki podstawowej, <15 ml/min - nie zaleca się stosowania leku.

	Nazwa handlowa	Postać	Dawka/skład	Opakowanie
Rp.	Apo-Sulfatrim	tabl.	0,48 g (1 tabl. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	20 tabl.
Rp.	Bactrim	syrop	0,048 (0,04 g + 0,008 g) g/ml (0,24 g/5 ml) (5 ml zawiera: 0,2 g sulfametoksazolu, 0,04 g trimetoprimu, 2,5 g sacharozy)	100 ml
Rp.	Bactrim	tabl. powl.	0,48 g (0,4 g + 0,08 g) (1 tabl. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	20 tabl.
LZ	Bactrim 480	roztwór do wlewu i.v.	0,096 (0,08 g + 0,016) g/ml (1 amp. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	10 amp. 5 ml
Rp.	Bactrim forte	tabl. powl.	0,96 g (0,8 g + 0,16 g) (1 tabl. zawiera: 0,8 g sulfametoksazolu, 0,16 g trimetoprimu)	10 tabl.
Rp.	Biseptol	tabl.	0,12 g (0,1 g + 0,02 g) (1 tabl. zawiera: 0,1 g sulfametoksazolu, 0,02 g trimetoprimu)	20 tabl.
Rp.	Biseptol	tabl.	0,48 g (0,4 g + 0,08 g) (1 tabl. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	20 tabl.
Rp.	Biseptol	tabl.	0,96 g (0,8 g + 0,16 g) (1 tabl. zawiera: 0,8 g sulfametoksazolu, 0,16 g trimetoprimu)	10 tabl.
Rp.	Biseptol	zaw.	0,048 (0,04 g + 0,008 g) g/ml (0,24 g/5 ml) (5 ml zawiera: 0,2 g sulfametoksazolu, 0,04 g trimetoprimu)	100 ml
LZ	Biseptol 480	roztwór do wlewu i.v.	0,096 (0,08 g + 0,016) g/ml (1 amp. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	10 amp. 5 ml
Rp.	Septrin	tabl.	0,48 g (0,4 g + 0,08 g) (1 tabl. zawiera: 0,4 g sulfametoksazolu, 0,08 g trimetoprimu)	20 tabl.
Rp.	Septrin	zaw. doustna	0,048 (0,04 g + 0,008 g) g/ml (0,24 g/5 ml) (5 ml zawiera: 0,2 g sulfametoksazolu, 0,04 g trimetoprimu)	100 ml

---