Międzyrzecki Rejon Umocniony
Niezwykłym elementem krajobrazu okolic Międzyrzecza są zagubione wśród lasów i pól żelbetowe
bryły bunkrów, potężne stalowe kopuły i ciągnące się kilometrami rzędy betonowych słupów, tzw.
"zębów smoka" - zapór przeciwczołgowych. Pozostałości fortyfikacji Międzyrzeckiego Rejonu
Umocnionego do dziś budzą podziw swym ogromem, pobudzają wyobraźnię, zachęcają do
zwiedzania, stanowiąc największą atrakcję turystyczną ziemi międzyrzeckiej. Unikatowy na skalę
europejską system fortyfikacji przyciąga rzesze turystów z kraju i zagranicy. Podziemia stanowią
element Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie, które utworzone zostało w 2011 r. Jego
celem jest ochrona i udostępnianie zachowanych fortyfikacji Frontu Fortecznego Łuku Odry i
Warty (MRU), oraz gromadzenie, ochrona, naukowe opracowywanie i udostępnianie zbiorów
dotyczących fortyfikacji i nietoperzy, poprzez prowadzenie w szczególności działalności
wystawienniczej, popularyzatorskiej, edukacyjnej i wydawniczej.

Międzyrzecki Rejon Umocniony zbudowany został przez Niemców w latach międzywojennych i w
czasie II wojny światowej w celu obrony rubieży III Rzeszy. Fortyfikacje tworzył system
kilkudziesięciu żelbetowych bunkrów. Około 21 z nich było połączonych za pomocą podziemnych
korytarzy znajdujących się na głębokości 30-50 m, tworzących istny labirynt o łącznej długości ok.
30 km! Osią podziemi jest korytarz główny (Główna Droga Ruchu) biegnący wzdłuż linii północ-
południe. Od niego odchodzą w różnych kierunkach liczne korytarze boczne, prowadzące do tzw.
obiektów. Z nich betonowe schody wiodą do naziemnej części obiektu - bunkra ("Panzerwerk").
Potężne bunkry wyposażone były w stalowe kopuły bojowe o grubości ścian ok. 25 cm, w których
ulokowano stanowiska karabinów maszynowych. Poza tym w bunkrze znajdował się miotacz ognia
oraz motorowy granatnik o zdolności wyrzutu do 120 min na minutę. Oprócz pomieszczeń
bojowych, w obiekcie były pomieszczenia magazynowe, koszary, sanitariaty, maszynownia,

wentylatory itp. Cały podziemny system wyposażony był we wszystkie niezbędne urządzenia -
oświetlenie, wentylację, wodociągi, kanalizację, system łączności. Komunikację między obiektami
umożliwiała elektryczna kolejka wąskotorowa kursująca w korytarzach.

Potężne fortyfikacje nie odegrały praktycznie żadnej roli w działaniach wojennych. 30 stycznia
1945 r. zostały zdobyte przez Armię Czerwoną. W miejscu przełamania fortyfikacji MRU znajduje
się pamiątkowy obelisk wykonany z fragmentów wysadzonego w powietrze bunkra.

Rezerwat przyrody „Nietoperek”

W roku 1980 w części Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego, utworzono rezerwat faunistyczny
„Nietoperek”. W 1998 r. rozszerzono go na całość MRU tworząc rezerwat „Nietoperek II”. Celem
utworzenia rezerwatów była ochrona populacji zimujących w podziemiach nietoperzy. Plan
ochrony rezerwatu przewiduje m. in. zamknięcie wszystkich wejść specjalnymi kratami oraz
zakłada udostępnienie części MRU dla zwiedzających. Prowadzone od ponad dwudziestu lat
badania wykazały, że fortyfikacje MRU są jednym z największych zimowisk nietoperzy w Europie.
Co roku zimuje tu ok. 30 tys. tych ssaków należących do 12 gatunków. Najliczniejszymi są: nocek
duży, nocek rudy, mopek, gacek wielkouch (brunatny), oraz nocek Natterera. Wiele gatunków
występujących w podziemiach MRU to prawdziwe osobliwości faunistyczne, często rzadkie i
zagrożone wyginięciem. Dzięki obrączkowaniu stwierdzono, że zlatując tu na zimę nietoperze z
odległości nawet 260 km, z Maklemburgii i Brandenburgii w Niemczech.

Zwiedzanie podziemi na terenie Gminy Międzyrzecz jest możliwe tylko z przewodnikiem w
wyznaczonej części turystycznej, która znajduje się w miejscowości Pniewo (dawniej PGR
Kaława), około 12 km na południe od Międzyrzecza, w pobliżu trasy E-65 Świnoujście - Zielona
Góra. Dużą atrakcją dla zwiedzających jest skansen uzbrojenia z czołgami T-34 i armatami. Na
miejscu znajduje się parking, toalety, bar szybkiej obsługi oraz ławy i stoły piknikowe, miejsce na
ognisko.
Pniewo 1
66-300 Międzyrzecz
tel. [phone]
kom. 509 868 965

www.bunkry.pl