ĆWICZENIA

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 1

KOSMETYKI DO TWARZY

KREMY KOSMETYCZNE

jedne z najważniejszych środków do pielęgnacji skóry

stosowane bezpośrednio

występują w formie stałej lub półtłustej emulsji wodno-tłuszczowej

różnią się typem emulsji, składem i przeznaczeniem

ROLA KREMÓW KOSMETYCZNYCH
- utrzymanie równowagi wodno-lipidowej w naskórku
- uelastycznienie skóry
- wygładzenie skóry

PODZIAŁ KREMÓW KOSMETYCZNYCH

I. Ze względu na rodzaj zastosowania:

oczyszczające

nawilżające

ochronne

uniwersalne

II. Ze względu na szybkość wchłaniania:

kremy „dzienne” - szybciej się wchłaniają, mniejsza w składniki odżywcze

kremy „nocne” - wolniej wchłaniają się, bogatsze w składniki odżywcze

Podłoża preparatów do pielęgnacji skóry

Faza zewnętrzna - faza wodna: woda  (50-90%) - roztwory substancji hydrofilowych
-  substancje  nawilżające  rozpuszczalne  w  wodzie:  sorbit,  gliceryna,  hydrolizowane
białka czy poliole
-  składniki  wchodzące  w  skład  tzw.  naturalnego  faktora  wilgotności  skóry
(Natural  Moisturising  Factor  –  NMF):  mocznik,  aminokwasy,  mleczan  sodu
oraz węglowodany: glukoza, fruktoza, laktoza, mannoza, galaktoza

Faza wewnętrzna – faza olejowa: rozpuszczalnik (5-50%) - substancje lipofilowe
- oleje, tłuszcze, woski

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 2

Składniki lipofilowe kremów w głównej mierze odpowiedzialne są za wrażenie jakie dany
krem pozostawia na skórze.

stałe, płynne i półpłynne węglowodory

wazelina

olej parafinowy

woski naturalne

olej jojoba

wosk pszczeli

wosk wełniany

wosk Carnauba

estry kwasów tłuszczowych

palmitynian cetylu mirystynian

izopropylu

częściowo uwodornione i modyfikowane

trójglicerydy

uwodorniony olej palmowy

oleje naturalne

olej z kiełków pszenicy

oliwa z oliwek

alkohole tłuszczowe

cetylowy (heksadekan-1-ol)

stearylowy (oktadekan-1-ol)

laurylowy

(dodekan-1-ol)

mirystylowy (tetradekan-1-ol)

oleje silikonowe

dimethicone cyclomethicone

SUBSTANCJE CZYNNE

Substancja  czynna  -  związek  wykazujący  fizyczne,  fizykochemiczne,  chemiczne  i/lub
biochemiczne  działanie,  wpływające  na  fizjologię  i/lub  funkcje  skóry  oraz  błon  śluzowych
i ich wytworów, a także na zęby, z wyłączeniem jednak działania ogólnoustrojowego.

Podział substancji czynnych stosowanych w kosmetykach pielęgnacyjnych

Działanie higroskopijne

Działanie ściągające

Działaniu kojące
i przeciwzapalne

wielowartościowe alkohole

(glicerol, sorbitol, glikol

propylenowy),

mocznik,

kwas mlekowy i jego sole

(mleczan sodu,

kwaśne mukopolisacharydy

(kwas hialuronowy,

kompleksy proteinowo-

mukopolisacharydowe

(elastyna, kolagen,

aminokwasy (seryna),

ekstrakty roślinne

(z aloesu),

ekstrakty z alg

białka jedwabiu

(fibroina)

sole glinu (ałun,)

siarczan cynku,

garbniki lub taniny

(galotanina)

α-bisabolol,

alantoina,

pantenol,

ekstrakt z aloesu,

woda termalna

minerały z Morza

Martwego,

biotyna,

antymon,

fosforan żelaza

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 3

Działanie przeciwbakteryjne

Działanie keratolityczne

(złuszczające nadmiar

zrogowaciałego naskórka)

Działanie regenerujące

i odbudowujące,

przeciwstarzeniowe

nadtlenek benzoilu,

triklosan,

olej z drzewa herbacianego

nadtlenek benzoilu,

kwas salicylowy,

mocznik,

α-hydroksykwasy

(kwasy AHA),

rezorcyna,

siarka

witamina A i jej

pochodne,

witamina C,

witamina E i jej

pochodne,

α- i β-hydroksykwasy

(kwasy AHA/BHA),

fitoestrogeny,

kwas polifenolowy,

ubichinon/koenzym Q,

kolagen i jego pochodne,

elastyna,

cytokina,

enzymy naprawcze

dla DNA

Działanie samoopalające

i spełniające rolę filtrów

przeciwsłonecznych

dihydroksyaceton (DHA),

filtry fizyczne (TiO2, ZnO),

filtry chemiczne,

(kwas p-aminobenzoesowy)

SUBSTANCJE POMOCNICZE

Zadanie:
utrzymanie odpowiednich parametrów fizykochemicznych oraz użytkowych danego preparatu

Rodzaje:

1. Emulgatory

2. Środki konserwujące

3. Przeciwutleniacze

4. Substancje zapachowe i barwiące

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 4

EMULGATORY

Emulsja

układ dyspersyjny, w którym zarówno ośrodek rozpraszający, jak i substancja
rozproszona są cieczami

przykład: mleko = kropelki tłuszczu rozproszone są w roztworze wodnym soli sodu,
wapnia i potasu (rolę emulgatora odgrywa tutaj białko: kazeina)

Emulsje proste stosowane w kosmetyce

O/W („olej w wodzie”) – emulsja zdyspergowanego oleju w wodzie
- faza zewnętrzna = hydrofilowa - woda
- faza wewnętrzna = lipofilowa - olej
- zastosowanie: kremy nawilżające

W/O („woda w oleju”) - emulsja zdyspergowanej wody w oleju
- faza zewnętrzna = lipofilowa - olej
- faza wewnętrzna = hydrofilowa - woda
- zastosowanie: kremy na noc, preparatach przeznaczone do pielęgnacji skóry suchej
oraz skóry niemowląt lub starczej

doskonale uzupełniają płaszcz lipidowy
rozprowadzeniu pozostawia ona tłustszą warstwę na skórze

Emulsje wielokrotne (polifazowe) stosowane w kosmetyce

kropelki emulsji prostej zostają otoczone (rozproszone) przez cząsteczki
rozpuszczalnika o odmiennej polarności, niż zewnętrzna faza rozpraszanej emulsji
prostej

mieszaniny W/O/W lub O/W/O

emulsja wykazuje tendencję do rozwarstwiania się

przykład: typu W/O/W
- faza zewnętrzna = woda + rozproszone krople oleju
- faza wewnętrzna = rozproszone krople fazy wodnej
- przy stosunkowo dużej zawartości fazy olejowe nadal sprawiają wrażenie lekkości
i świeżości na skórze

zastosowanie: uzyskanie stabilnych kremów, które w swym składzie posiadają
rozpuszczalną w wodzie witaminę C oraz rozpuszczalną w oleju witaminę A

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 5

ŚRODKI KONSERWUJĄCE

Cel zastosowania: zapobieganie skażeniom wywołanym przez drobnoustroje patogenne
(bakterie, np. pałeczki; grzyby np. drożdże, pleśnie).

Cechy substancji konserwujących:

wysoka skuteczność przy niskim stężeniu

odpowiedni zakres działania

skuteczność w odpowiednich zakresach pH

pełna zgodność fizjologiczna

kompatybilność z innymi substancjami czynnymi i pomocniczymi zawartymi
w kosmetyku

wysoką stabilność chemiczna i fizyczna

obojętny zapach

Najczęściej stosowane konserwanty:

kwas benzoesowy

kwas sorbinowy (aktywność przeciw pleśniom, słabe działanie antybakteryjne)

parabeny - estry kwasu p- hydroksybenzoesowego (aktywność przede grzybom)

ANTYOKSYDANTY

Przeciwutleniacze powinny wykazywać następujące właściwości:

nietoksyczność

tolerancja przez skórę

skuteczność

brak reaktywności w stosunku do innych składników preparatu

dobra rozpuszczalność w podłożu preparatów

Przykłady:
- tokoferol (wyłapuje już powstałe rodniki)
- kwas askorbinowy (łatwiej reaguje z tlenem aniżeli substraty z podłoża preparatu)
- kwas cytrynowy i jego sole (działa wspomagająco w stosunku do „klasycznych”
przeciwutleniaczy)

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 6

SUBSTANCJE ZAPACHOWE

Cel zastosowania: nadanie przyjemnego lub zamaskowania nieprzyjemnego zapachu danego
produktu kosmetycznego

Kompozycje zapachowe

składają się z kilku lub kilkudziesięciu składników pochodzenia naturalnego
i syntetycznego

powinny mieć odpowiednio silną i trwałą woń
- działanie tlenu z powietrza, światła, długie przechowywanie powodują, że zapach
wyrobów kosmetycznych może się zmieniać)
- najtrwalsze i odporne na działanie alkaliów są kompozycje zapachowe stosowane
w produkcji mydeł

SUBSTANCJE BARWIĄCE

związki rozpuszczalne w wodzie lub tłuszczach (barwniki)

nierozpuszczalne pigmenty, zarówno organiczne, jak i nieorganiczne

Organiczne substancje barwiące

Nieorganiczne substancje barwiące

naturalne, np. indygo

tlenki metali, np. żelaza, chromu

syntetyczne, np. rubin litolowy

siarczany metali ziem alkalicznych, BaSO4,

CaSO4

laki (barwnik osadzony na nieorganicznym

nośniku o właściwościach adsorpcyjnych)

sole kompleksowe, np. fiolet manganowy,

błękit pruski

kompleksy metali

krzemiany kompleksowe, np. lazuryty

pigmenty perłowe

(organiczne i nieorganiczne) - mają strukturę

licznych, cienkich płytek, a efekt perłowego

połysku uzyskiwany jest na skutek

wielokrotnego odbicia

i załamania promieni świetlnych

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 7

KREMY
- nawilżające
- tłuste
- specjalne

I. KREMY NAWILŻAJĄCE
- emulsje typu O/W
- szybkie wnikanie w skórę, bez uczucia ściągania
- tworzenie niewidzialnej powłoki ochronnej
- przywrócenie skórze właściwej wilgotności
- utrzymanie wody w tkance skórnej
- bezpośrednia regeneracja i wzmocnienie barier naskórkowych

II. KREMY TŁUSTE
- emulsje W/O
- odżywianie
- wygładzanie
- uelastycznienie
- bariera ochronna przed parowaniem wody

KREMY NAWILŻAJĄCE A KREMY TŁUSTE - różnice
- różny mechanizm działania
- stopień uzyskiwanego nawilżenia i natłuszczenia
- stosunek fazy olejowej do wodnej
- czas utrzymywania się korzystnego efektu nawilżenia

III. KREMY SPECJALNE

KREMY OCZYSZCZAJĄCE
- coldcrem
- usuwanie brudu, kurzu, łoju, resztek makijażu
- wypierane przez emulsje płynne (mleczka, śmietanki)
- zastępują mydła  dla skóry wrażliwej
- pH 5.5 – neutralne dla skóry

KREMY ODŻWYCZE
- skinfood
- kremy nocne wygładzające, zmiękczające
- emulsje typu W/O
- działanie przez dłuższy czas
- zapobieganie utraty wody przez tkanki

regeneracja zmiękczanie

- zwiększenie zawartości wody w warstwie rogowej i opóźnienie zawartości jej ubytku

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 8

KREMY MATUJĄCE
- zmniejszenie połysku skóry
- ochrona przez wiatrem i pyłem

KREMY PODKŁADOWE
- pokład dla pudru lub makijażu
- produkowane na bazie mydeł potasowych lub sodowych

KREMY WITAMINOWE
- zawierają w swoim składzie witaminy
a) rozpuszczalne w tłuszczach – ADEK
b) rozpuszczalne w wodzie - pozostałe

KREMY WYBIELAJĄCE
- perhydrol, nadboran sodu – środki wybielające i złuszczające

KREMY PRZECIWTRĄDZIKOWE
- tlenek cynku, rezorcyna, balsam peruwiański, ichtiol

KREMY REGENERUJĄCE I PRZECIWZMARSZCZKOWE
- głębokie wnikanie składników do wnętrza skóry
- wywołanie naturalnych fizjologicznie procesów regeneracji naskórka

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 9

SKŁADNIKI KREMÓW

FUNKCJA

alantoina

regeneracja skóry

aminokwasy

odżywianie, nawilżanie, utrzymanie

właściwego odczynu skóry

lanolina

działanie zmiękczające, nawilżające,

doskonałe wchłanianie się w skórę,

uzupełnienie bariery lipidowej

kwas linolowy

nawilżenie, wygładzenie, regeneracja,

regulacja czynności gruczołów łojowych,

redukcja plam i przebarwień

fosfolipidy, np. lecytyna

stabilizacja emulsji

nawilżenie i ułatwienie

wchłaniania substancji aktywnych

kolagen, elastyna, kwas hialuronowy

zatrzymanie wody, nawilżenie

i uelastycznienie skóry

kwasy tj. mlekowy, cytrynowy, borny

przyspieszenie odnowy naskórka,

wygładzenie, odświeżenie, poprawa kolorytu

wosk, wazelina, olej parafinowy, oleje

silikonowe, olbrot (spermacet - płynny

tłuszcz kaszalota), wosk pszczeli

(stosowany jako wosk biały),

alkohol cetylowy

zapobieganie parowaniu, nawilżanie,

wygładzanie, odżywienie skóry

sterole, estry:

mirystyniany, palmityniany, linoleniany

działanie zmiękczające,

wnikanie w głąb skóry

skwalen

działanie przeciwbakteryjne,

przeciwgrzybiczne

skwalan

emolient (nawilżacz)

gliceryna

dobry rozpuszczalnik tłuszczów

glikol propylenowy

tworzy na powierzchni skóry nie

wysychający film, zmniejszający ubytek

wody z naskórka, zapobiega jego

wysuszeniu, ułatwia wnikanie substancji

biologicznie aktywnych, działa synergicznie

z konserwantami

sorbitol

dodatek do żywności

NMF

naturalne czynnik nawilżający skórę

olej z awokado, olej z kiełków pszenicy,

oleje mineralne

absorbancja promieniowania UV,

działanie przeciwzapalne,

przeciwbakteryjnie,

działanie zmiękczające

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 10

PŁYN Y KOSMETYCZNE – płyn micelarny
- wodne roztwory alkoholu etylowego
- skład: mikroskopijne cząsteczki = micele (amfifilowe) – tworzące trwałe emulsje
- nawilżanie, odkażenie, oczyszczenie skóry z łoju, pyłu, kurzu, resztek makijażu
- odświeżanie cery, możliwe zwężanie porów, zapobieganie powstawaniu wypryskom
- neutralizowanie pH skóry, niewywołujący alergii
- dostarczenie witamin, minerałów niezbędnych do utrzymania cery w dobrej kondycji
! - oczyszcza jak mydło – reaguje jak woda – neutralizuje jak tonik – nawilża jak mleczko

PŁYNY KOSMETYCZNE – tonik
- preparat nawilżający, oczyszczający, odżywiający, zakwasza skórę, łagodzi podrażnienia

PŁYNY – podział
- oczyszczające
- pobudzające
- chłodzące
- odżywcze

I. PŁYNY OCZYSZCZAJĄCE

A. cera tłusta
- brak lecytyny
- alkohol etylowy (do 60%)
B. cera sucha
- lecytyna
- kwas borny (0,2-0,3%),
- kwas salicylowy (1-2%)
- alkohol etylowy (mniej niż 10%)
C. cera mieszana
- alkohol etylowy (do 20%)

II. PŁYNY POBUDZAJĄCE
- kwas mlekowy, kwas cytrynowy, soki owocowe, soki warzywne, wyciągi z ziół
- zwiększenie cyrkulacji w naczyniach krwionośnych, oczyszczenie twarzy

III. PŁYNY CHŁODZĄCE
- środki chłodzące i kojące - mentol, hamamelis (oczar), mleczan metylu

IV. PŁYNY ODŻYWCZE
- wyciąg z pyłków kwiatowych
- wyciąg z korzenia żeń-szenia
- produkty fermentacji mleka
- gliceryna (3-5%)
- sorbitol, poliglikol etylenowy

Receptura kosmetyków – ćwiczenia nr 2

Konspekt – mgr inż. Magdalena Górska

Strona 11

SKŁADNIKI PŁYNÓW

FUNKCJE

alkohol etylowy

wysuszenie, odkażenie, chłodzenie,

przeciwzapalnie, odłuszczająco

rodek konserwujący

rozpuszczalnik substancji zapachowych

ałun glinowo-potasowy

właściwości antyhydrotyczne

boraks (boran sodu)

łatwo rozpuszczalny w glicerynie

właściwości konserwujące

zmiękczanie wody

pro-witamina B5

substancja łagodząca i kojąca

heksachlorofen

rodek bakteriobójczy (bakteriostatyk)

kamfora

właściwości ściągające, odwadniające,

rozgrzewające (lepsze ukrwienie),

przeciwzapalne

kwas benzoesowy

właściwości antyseptyczne, konserwujące

kwas hialuronowy

działanie silnie nawilżające

kwas borny

właściwości przeciwpasożytniczne, ściągające,

łagodnie bakteriobójcze, zakwaszające skórę

rodek antyseptyczny

kwas salicylowy

rodek odkażający i dezynfekujący

lecytyna

działanie odżywiające, zmiękczające, głęboko

wnika w skórę

nipagina

działanie antyseptyczne, dezynfekujące,

działanie konserwujące w szerokim zakresie pH

poliglikol etylenowy

działanie konserwujące

rezorcyna

właściwości dezynfekujące, złuszczające

tanina

właściwości ściągające

tymol

właściwości antyseptyczne, bakteriobójcze,

ciągające, kojące

metanol

właściwości konserwujące

siarka koloidalna

działanie przeciwustrojowe

wyciąg z korzenia żeń-szenia

działanie odmładzające

(związki estrogenowe)

pyłki kwiatowe

kojenie podrażnień

zapewnienie gładkości skórze

nadanie świeżego wyglądu

poprawienie karnacji

rutyna, witamina C

działanie wzmacniające i zwężające naczynka