Katedra Santa Maria del Fiore

Została ona zbudowana we Florencji w miejscu wcześniejszego
kościoła katedralnego Santa Reparata. Wykonanie tego dzieła Cech
Sztuk zlecił Arnolfowi di Cambio w 1294 r. Prace po jego kierunkiem

rozpoczęto 8 września 1296 wznosząc nową świątynię wokół istniejącego kościoła, w
którym sprawowano liturgię aż do 1375 r. Wtedy kościół Santa Reparata zburzono. Po
śmierci di Cambio (w 1302) pracami kierowali: Giotto, Andrea Pisano, Francisco
Talentini.

Po śmierci Arnofla di Cambio wprowadzono kilka zmian w opracowanym przez niego
projekcie konstrukcyjnym. Wiele z nich dotyczyło wschodniej część kościoła, która
została ukończona na początku XV wieku. Konkurs na projekt kopuły wygrał Filippo
Brunelleschi (według niektórych źródeł rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w 1420 r., ale
podawane są także daty 1416 – 1434 jako czas jej wykonania). Kościół konsekrowano w
1436. W latach 1445 – 1461 nad sklepieniem zbudowano latarnię zwieńczoną złocista
kulą. Najpóźniej została ukończona fasada. W 1578 zburzono nigdy nieukończoną
elewację zaprojektowaną przez Arnolda di Cambio i ogłoszono konkurs na projekt nowej
fasady. Nie został on rozstrzygnięty. Przez blisko 300 lat organizowano kolejne konkursy
i odrzucano napływające rozwiązania. Dopiero w 1871 r. projekt Emilia de Fabris zyskał
akceptację. Prace trwały do 1887 i tym samym ukończono budowaną z przerwami przez
blisko 600 lat katedrę Santa Maria del Fiore. Jest to kościół o imponujących rozmiarach.
Jego wnętrze ma długość 153,0 m, szerokość w korpusie (szerokość naw) – 38,0 m, na
wysokości prezbiterium wraz z przyległymi apsydami - 90,0 m.

Fasada bazyliki została zaprojektowana i wykonana w stylu neogotyckim. Do jej
wykonania użyto takich samych marmurów, które stosowano podczas budowy
wcześniejszej struktury kościoła. Z Carrary sprowadzono biały marmur, z Prato zielony a
różowy z Maremmy. Kolorowy kamień, ułożony przede wszystkim w geometryczne wzory
zdobi wszystkie elewacje katedry. W najstarszej części katedry, od strony południowej,
znajduje się portal zwany Porta della Mandorla. Nad wejściem, w owalnym
obramowaniu, znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Wniebowzięcie Marii, dzieło
Nanniego di Banco datowane na ok. 1420 r.

Wewnętrzny podział na trzy nawy został zaakcentowany przez umieszczenie w fasadzie
czterech pilastrów ozdobionych marmurem ułożonym w mozaikę imitującą biforia. W
niszach, tuż powyżej górnej linii drzwi wejściowych umieszczono rzeźby. Pomiędzy
pilastrami znajdują się trzy portale z scenami z życia Marii Panny w tympanonach. Nad
nimi umieszczono wimpergii ozdobione sterczynami, które wzbogacono, podobnie jak
obramowania portali kolejnymi rzeźbami. Tympanon nad środkowym portalem zdobi
płaskorzeźba przedstawiająca Madonnę z patronami miasta a tympanony boczne figury:
Miłosierdzia (po lewej stronie) i Wiary (po stronie prawej). Nad środkowym portalem,

1

centralne pole fryzu z figurami Apostołów zajmuje postać Maria z Jezusem. Wyżej, nad
fryzem, w środkowej części fasady znajduje się rozeta a nad nią tympanom ozdobiony
płaskorzeźbą przedstawiającą Ojca Wiekuistego. Dwie inne rozety umieszczono nad
bocznymi portalami poniżej fryzu z Apostołami.

Rzut bazyliki swoim kształtem przypomina plan krzyża łacińskiego, w którym miejsce
transeptu zajmuje ośmiokątne prezbiterium otoczone trzema apsydami. W każdą z nich
wbudowano od wewnątrz pięć niewielkich apsydioli. W prezbiterium umieszczono ołtarz
główny a nad nim wznosi się potężne sklepienie. Wnętrze oglądane z miejsca przed
ołtarzem głównym przypomina budowlę wzniesioną na planie centralnym. Jednak za
plecami znajduje się pozostała część kościoła – trójnawowa bazylika. (W przewodnikach
to prezbiterium wraz z bocznymi apsydami zazwyczaj nazywane jest transeptem). Nawy
boczne od nawy głównej oddzielają od siebie lekko zaostrzone łuki arkad wspartych na
masywnych filarach umieszczonych po trzy w każdym rzędzie. Krzyżowo-żebrowe
sklepienia naw opierają się na tych samych filarach i pilastrach umieszczonych w
ścianach zewnętrznych. Nad nawami bocznymi znajdują się galerie otwarte do wnętrza
kościoła. Kolorowa, marmurowa posadzka wykonana w latach 1526 – 1660 przez Baccia
i Giuliana d'Agnolo, Francesca de Sangallo i innych. W nawie po lewej stronie znajdują
się dwa obrazy z XV wieku przedstawiające konne pomniki kapitanów wojsk: Niccolò da
Tolentino namalowany przez Andrea del Castagno w 1456 oraz Giovaniego Acuto -
obraz Paolo Uccella z 1436 r. Inne znane dzieła zdobiące katedrę to namalowane na
desce obrazy przedstawiające św. Kosmę i św. Damiana (dzieło Bicciego di Lorenzo)
oraz Dante i Boska Komedia (Dante i Trzy Królestwa), dzieło Domenica di Michelino z
1465 oraz witraże Ghibertiego. Znane są też freski pokrywające wnętrze ścian kopuły.
Przedstawiają one scenę Sądu Ostatecznego. Namalowane zostały przez Vasariego i
Zuccariego w latach 1572 – 1579 wbrew zamierzeniom Bruneleschiego, który celowo
sklepienie pozostawił bez dekoracji. Kilkakrotne propozycje historyków zmierzających do
przywrócenia pierwotnego wyglądu sklepienia nie zostały zaakceptowane (freski
odrestaurowano w 1995). Osiem pól sklepienia zostało podzielonych na 5 pasów, w
których ukazano:

•

najbliżej latarni – 24 Starców z Apokalipsy, dalej kolejno:

•

Chór Anielski z narzędziami Męki Pańskiej, pomiędzy nimi główna postać namalowana
na sklepieniu – Zmartwychwstały Chrystus;

•

postacie Matki Bożej i świętych;

•

Cnoty i Dary Ducha Świętego oraz Błogosławieństwa

•

Grzechy Główne oraz Piekło.

W panoramie miasta z daleka jest widoczna czerwona bryła sklepienia przykrywającego
wschodnią część kościoła. Przekrycie zostało zaprojektowane na planie ośmiokąta o
rozpiętości 45,4 m (o 2,1 m więcej niż średnica kopuły rzymskiego Panteonu). Wraz z
bębnem, na którym jest oparte ma wysokość 70,0 m (z latarnią wysokość ta wynosi

2

107,0 m). Jest to nowatorskie rozwiązanie, które na stałe weszło do
historii architektury. Sklepienie to na ogół nazywane jest kopułą, chociaż
na każdej wysokości, inaczej niż kopuła, ma powtórzony plan ośmiokąta.

Z tego powodu można też spotkać się w literaturze fachowej z określeniem
dwupowłokowe sklepienie klasztorne na planie ośmioboku. Zbudowano je bez
wykorzystania rusztowania i deskowania, które wykorzystywano jako element podporowy
podczas budowy sklepień (z uwagi na wysokość i rozpiętość konstrukcji przekrycia
zbudowanie ich zostało uznane za niemożliwe). Brunelleschi zaproponował nowe
rozwiązanie, w którym elementem konstrukcyjnym są żebra usytuowane wzdłuż
południków i równoleżników. Poziome pierścienie, wbudowywane sukcesywnie,
usztywniły konstrukcję spełniając jednocześnie rolę zworników (uniemożliwiły zamknięcie
się konstrukcji podczas wznoszenia). Dolne pierścienie wzmocniono ołowianymi
obręczami (ich kształt koła został ukryty w grubości pierścienia). Konstrukcję uzupełniono
dwoma powłokami wymurowanymi z cegły. Obydwie warstwy w połączeniu z żebrami i
pierścieniami tworzą sztywną całość. Warstwa zewnętrza dodatkowo chroni całą
konstrukcję przed deszczem i wiatrem. Powstanie tego dzieła uważane jest za początek
wczesnego renesansu.

Za katedrą znajduje się budynek muzeum - Museo dell’Opera del Duomo z zbiorami
dzieł sztuki pochodzącymi z katedry, dzwonnicy i baptysterium.

Baptysterium San Giovanni

Jest to najstarszy budynek zlokalizowany na Piazza San Giovanni we Florencji. Znajduje
się w pobliżu wejścia do katedry Santa Maria del Fiore. Pierwsza budowla powstała w
okresie wczesnego chrześcijaństwa w IV – VI wieku niedaleko bram ówczesnego miasta,
przed wejściem do znajdującej się dawniejszej katedry S. Reparta. Baptysterium zostało
zaplanowane jako budowla centralna, na planie ośmioboku z półkolistą absydą. W XI –
XIII wieku, w okresie romańskim została przebudowana uzyskując zachowany do dnia
dzisiejszego wygląd. Ściany zewnętrzne zostały pokryte okładziną z białego i zielonego
marmuru. Na każdej z nich wprowadzono podział na trzy pola zwieńczone półkolistymi
arkadami, oddzielone od siebie pilastrami. Podział poziomy na dwie wewnętrzne
kondygnacje odzwierciedla poziome belkowanie. Pod łukami arkad osadzono okna
doświetlające wnętrze. Budynek przykrywa namiotowy dach z 1128 r. zwieńczony
latarnią z 1150 r. W 1202 dobudowano prostokątne prezbiterium. Do wnętrza prowadzi
troje drzwi z brązu:

•

od południa dzieło Andrea Pisana, ozdobione scenami z życia św. Jana Chrzciciela i
alegoriami |Cnót umieszczonych w 24 kwaterach. Drzwi zostały wykonane ok. 1330 r.

•

od północy dzieło Lorenzo Ghiberti, wykonane w latach 1402 – 1425 zdobią 24 sceny z
Nowego Testamentu,

3

•

od wschodu, najbardziej znane Drzwi Raju, dzieło wykonane także przez Lorenzo
Ghiberti zdobi 10 scen z Starego Testamentu oraz postacie biblijne i artystów żyjących w
czasach twórcy, wykonane zostały w latach 1425 – 1450.

W środku baptysterium zbudowano otwarte do wnętrza empory oparte na kolumnach o
gładkich trzonach i kanelurowanych filarach. Dwudzielne, arkadowe okna umieszczono
pomiędzy pilastrami. Głowice kolumn, pilastrów i filarów wzorowane są na porządku
korynckim. Powierzchnie ścian i posadzkę zdobią barwne płyty kamienne ułożone w

geometryczne wzory. Łuk tęczowy i wewnętrzną powierzchnię dachu
zdobią mozaiki z XIII wieku. Jedną z powierzchni sklepienia zdobi
postać Chrystusa na tronie, w sąsiednich polach umieszczone są sceny
z Starego Testamentu. Pozostałe pięć pól podzielono na sześć pasów.
Pas najbliżej latarni wykonano na wszystkich ośmiu polach, zdobią go
postacie Chóru Anielskiego z dekoracyjnym ornamentem z wici
roślinnej. Niżej ukazano sceny ilustrujące Księgę Rodzaju z postaciami
Adama i Ewy, Kaina i Abla, Noego z rodziną, dalej z życia św. Józefa,

poniżej z życia Jezusa Chrystusa i Marii, najniżej z życia św. Jana Chrzciciela.

W baptysterium znajduje się nagrobek antypapieża Jana XXIII, dwa sarkofagi rzymskie
oraz sarkofag biskupa Ranieri.

Drzwi Raju

Dzieło Lorenzo Ghiberti powstało w latach 1425 – 1450 umieszczone po wschodniej
stronie Baptysterium San Giovanni we Florencji. Nazwa Drzwi Raju została nadana im
przez Michała Anioła. Wykonane z brązu drzwi mają skrzydła podzielone na 10 kwater.
W każdej z nich artysta umieścił płaskorzeźby przedstawiające sceny ze Starego
Testamentu. W większości przypadków są to dwa lub trzy wydarzenia. Skrzydło po lewej
stronie, od góry ilustruje:

•

Stworzenie Adama i Ewy, grzech Pierworodny, Wypędzenie z Raju,

•

Noe i jego bliscy składają ofiarę, Pijany Noe,

•

Narodziny Ezawa i Jakuba, Odsprzedanie pierworództwa przez Ezawa, Izaak wysyła
Ezawa na polowanie, Polowanie Ezawa, Rebeka poucza Jakuba, Oszukanie Izaaka

•

Mojżesz otrzymuje na Synaju Tablice Praw

•

Walka z Filistrynami, Zabicie Goliata.

Skrzydło po prawej stronie, od góry:

•

Praca pierwszych ludzi, Składanie ofiary przez Kaina i Abla, Kain zabija Abla, Bóg
oskarża Kaina,

4

•

Ukazanie się Aniołów Abrahamowi, Ofiarowanie Izaaka,

•

Józef sprzedany do niewoli, Znalezienie srebrnego kubka w worku
Beniamina, Józef rozpoznany przez braci,

•

Lud Izraela nad Jordanem, Podbój Jerycha,

•

Salomon przyjmuje królową Saby.

Obramowanie kwater zostało udekorowane postaciami biblijnymi oraz
wizerunkami artystów żyjących w czasach twórcy. Wśród nich Lorenzo

Ghiberti umieścił też swoją głowę oraz głowę swojego syna – Vittorio.

Drzwi przez stulecia pokryły się czarną warstwą patyny. Zdjęto je w celu
przeprowadzenia restauracji a w wejściu umieszczono wierną kopię. Obecnie oryginał
znajduje się w Museo dell’Opera del Duomo.

Dzwonnica Giotta

Została zaprojektowana przez Giotto na planie kwadratu o boku długości 16,0 m z
graniastymi wzmocnieniami w narożnikach. Rozpoczętą przez Giotto w 1334 budowę
kontynuował po jego śmierci w 1337 Andrea Pisano. Po nim od 1348 do 1359 budową
kierował Francisco Talenti, który kampanilę ukończył. On też zaprojektował okno na
najwyższej kondygnacji. Cała budowla ma 84,0 m wysokości. Jej elewacje zostały
obłożone kolorowymi płytami marmuru: białego z Carrary, zielonego z Prato i różowego z
Maremmy w pobliżu Sieny, (obecnie częściowo zastąpionego wapieniem) ułożonego w
geometryczny wzór. Dolny pas płyt ozdobiony jest sześciokątami, w których
przedstawiono sceny Stworzenia i pracy ludzkiej. Wyższy pas zdobią romby z
płaskorzeźbami przedstawiającymi 7 Planet (od Jowisza w narożniku od strony
północnej), Cnoty, Sztuki wyzwolone (m. in. astronomię, budownictwo, medycynę,
tkactwo) i 7 Sakramentów. Nad nimi, w niszach, znajduje się 16 posągów
przedstawiających proroków izraelskich, Sybillę i św. Jana Chrzciciela. Obecnie w
niszach znajdują się kopie rzeźb, oryginały umieszczono w muzeum - Museo dell’Opera
del Dumo.

Kościół Santa Croce

Kościół Św. Krzyża we Florencji najprawdopodobniej został zaprojektowany przez
Arnolfo di Cambio, mistrza kierującego budową od chwili jej rozpoczęcia w dniu 3 maja
1294 r. Budowa była kontynuowana do 1442. Kościół został konsekrowany przez
papieża Eugeniusza IV w 1443 r.

5

W XV wieku dobudowano nowe kaplice, dziedziniec klasztoru (według projektu Filippo
Brunelleschi). Trwały też prace związane z upiększaniem wnętrza.

Neogotycka fasada zwieńczona trzema tympanonami została zaprojektowana przez N.
Matasa w XIX wieku. Również neogotycka dzwonnica pochodzi z okresu późniejszego.
Projekt G. Baccaniego zrealizowano w 1847 r.

Trójnawowa, gotycka bazylika została zaprojektowana na planie krzyża egipskiego (w
kształcie litery T). Nawy oddzielają od siebie rzędy ośmiobocznych filarów połączonych
zaostrzonymi łukami arkad. Bazylikę przykryto więźbą dachową. Całą posadzkę
przykrywają kamienne płyty nagrobne. Na przedłużeniu nawy głównej znajduje się
Główna Kaplica Capella Maggiore z freskami przedstawiającymi Legendą o Św. Krzyżu
namalowanymi przez Agnola Gaddiego w 1380. Nad poliptykiem z Madonną i świętymi
wykonanym wg projektu Geriniego umieszczony został krucyfiks według szkoły Giotta.
Do nawy poprzecznej przylegają liczne kaplice. Wśród nich:

•

kaplica Castellanich ozdobiona freskami Agnola Gaddiego z 1385,

•

kaplica Baroncellich z freskami Taddea Gaddiego i obrazem Giotta – Koronacja Marii,

•

kaplica Medyceuszów, zaprojektowana przez Michelozza, z płaskorzeźbą Donatella i
rzeźbami Anrei della Robbia,

•

kaplica Veluttich ozdobiona freskami przypisywanymi Cimabuemu,

•

kaplica Peruzzich i Bardich z freskami Giotta przedstawiającymi życie św. Jana
Ewangelisty i św. Franciszka z Asyżu oraz drewnianym krucyfiksem Donatella,

•

kaplica Tosinglich z freskiem Giotta Wniebowzięcie,

•

kaplica Pulcich z freskami Bernarda Daddiego,

•

kaplica Salvatich z nagrobkiem Zofii Zamojskiej z rodu Czartoryskich, zmarłej we
Florencji w 1837, nie jest to jedyny polski akcent. W kościele znajdują się także dwie
płaskorzeźby Teofila Lenartowicza – drzwi nagrobka Zofii z Kickich Cieszkowskiej oraz
epitafium powstańca styczniowego, Włocha Stanisława Bechiego ze sceną jego śmierci
(przez rozstrzelanie), a także nagrobek Michała Borgii-Skotnickiego.

Wejście do zakrystii zdobi portal Michelozza. Wewnątrz znajduje się kaplica Riuncinich z
freskami Giovanniego da Miliano ukazującymi sceny z życia Magdaleny i Marii.

Okna zdobią witraże z końca XIV wieku. W nawie środkowej, po prawej stronie, znajduje
się piętnastowieczna ambona Bernadetta da Maiano.

Kościół Santa Croce stał się miejscem spoczynku wielu osobistości Florencji. Z tego
powodu często bywa nazywany Panteonem. Wśród wielu innych z kościele zostali
pochowani:

•

Michał Anioł, nagrobek zaprojektował Vasariego w 1579,

6

•

Dante Alighieri, nagrobek według projektu Ricciego z 1829, (jest to cenotaf, Dante jest
pochowany w Rawennie,

•

Galileusza, nagrobek Foggiego 1737,

•

Vittorio Alfrieri, nagrobek Canovy 1810,

•

Ugo Foscolo

•

Gioacchino Rossini

•

Niccolo Machiavelli,

•

Leonardo Bruni,

•

Leon Battista Alberti,

•

Charlotte Bonaparte, córka Józefa Bonaparte.

Na zewnątrz, po lewej stronie kościoła, pod arkadowym portykiem znajduje się nagrobek
Franciszka Pazzi. Po prawej stronie, krużganki i przylegająca do nich kaplica Pazzich
oraz Muzeum Kościoła Santa Croce.

Renesansowa kaplica Pazzich została zaprojektowana przez Brunelleschiego w 1430 r.
Nawę wybudowano na planie prostokąta. Jej centralną część przykryto podzieloną na 12
pól kopułą wspartą na bębnie, który opiera się na pendentywach. Wieńczy ją latarnia
(ukończona w 1461). Do kaplicy przylega prezbiterium zaprojektowane na planie
kwadratu. Przesklepiono je gładką kopułą opartą na żagielkach. Wejście poprzedza
oparty na sześciu kolumnach podcień. Przedsionek przykrywa sklepienie kolebkowe z
kopułą opartą na pendentywach w centralnej części. Wystrój kaplicy jest dziełem:
Desideria da Settignano, Luki della Robbia i Giuliano da Maiano.

Piazza della Signoria

Plac w centrum Florencji zbudowany w okresie od XII do XIV wieku. Powstał po
wyburzeniu domów należących do rodzin gibelinów. Otoczony szeregiem pałaców wraz z
eksponowanymi tutaj rzeźbami tworzy urbanistyczny kompleks odwiedzany przez
licznych turystów. Jedną z najważniejszych budowli jest Pałac Vecchio, usytuowany przy
jego północnej pierzei. Przed nim znajdują się:

•

fontanna Neptuna (fontanna di Piazza), zaprojektowana przez Bartolomeo
Ammannatiego w latach 1563 – 1575, centralną postacią fontanny jest Neptun, rzeźba
wykonana z białego marmuru. Posąg umieszczono na niewielkim powozie ciągniętym
przez koniki morskie. Na obrzeżach fontanny umieszczono wykonane w brązie rzeźby
fantastycznych stworów z atrybutami morza (muszle, delfiny itp.),

•

Dawid - kopia rzeźby Michała Anioła, (w 1873 r. oryginał został przeniesiony Muzeum –
Galeria dell'Academia), posąg Dawida został wyrzeźbiony w 1501,

•

grupa Herkules i Kakus – rzeźba Bandinellego.

7

Na placu, na lewo od fontanny Neptuna, znajduje się konny posąg Kosmy I, księcia
Toskanii, protoplasty rodu Medyceuszy. Pomnik z 1594 r. jest dziełem Giambologni.
Ustawiony na cokole ozdobionym płaskorzeźbami ukazującymi dokonania księcia. Są to
sceny: "Wejście Kosmy I do Sieny"; "Nadanie Kosmie I insygniów władzy książęcej przez
papieża Piusa V"; "Nadanie Kosmie I tytułu Wielkiego Księcia przez senat toskański".

Niewielka marmurowa płyta w pobliżu fontanny została wmurowana w miejscu "ogniska
próżności" rozpalonego przez Savonarolę i stosu, na którym spalono jego ciało.

Na prawo od Pałacu Vecchio mieści się późnogotycka Loggia dei Lanzi.

Pałac Vecchio

Znajduje się we Florencji, przy Piazza della Signoria. Zaprojektował
go Arnolfo di Cambio w kształcie masywnego bloku na planie
czworokąta. Trzykondygnacyjną budowlę zwieńczoną blankami zdobi
charakterystyczna, wysoka (94,0 m) wieża z tarasem. Budowę pałacu
rozpoczęto w 1299 r. Wieżę ukończono w 1310 r. W latach 1343 –
1592 wprowadzono wiele zmian (najwięcej w 1540 na polecenie
Kosmy I, który zajmował pałac od 1537 do momentu przeprowadzki
do Pałacu Pitti). Początkowo Pałac Vecchio był siedzibą republiki
florenckiej, w okresie późniejszym pełnił rolę ratusza.

Kamienne, rustykalne elewację ożywiają rzędy dwudzielnych okien
zwieńczonych łukami. Pod łukami arkad podtrzymujących dwie
kondygnacje obronnych ganków znajdują się freski z dziewięcioma

herbami miasta. Zegar na wieży ratusza ma wbudowany mechanizm z 1667 r. Wieżę,
podobnie jak główną bryłę gmachu, wieńczy dwukondygnacyjny ganek obronny z
blankami w kształcie jaskółczych ogonów. Glorietta wsparta na czterech kolumnach
została dobudowana podczas późniejszych przeróbek, podobnie jak wieńczący ją
piramidalny daszek ozdobiony kulą i figurką lwa trzymającego lilię (tak wcześniej
wyglądał symbol Florencji).

Nad łukiem drzwi wejściowych, w niebieskim polu ze złotymi liliami, znajduje się
medalion z monogramem Chrystusa. Pod nim łaciński napis Rex regum et Dominus
dominatorum umieszczony na polecenie Kosmy I w 1551. Po jego bokach umieszczono
dwie statuetki lwów.

Po obu stronach drzwi stoją dwa marmurowe posągi. Wejście prowadzi na dziedziniec
zaprojektowany przez Micheloza, pośrodku którego umieszczono fontannę z Puttem

8

Verrocchia. Szerokie schody Vasariego prowadzą do Izby Pięciuset (Salone dei
Cinquecento), w której, po wypędzeniu Medyceuszów, odbywały się zgromadzenia
Naczelnej Rady Ludowej. Sala została zaprojektowana przez Il Cronaca (Simone del
Pollaiuolo) w 1495. Zlecenie na namalowanie fresków zdobiących salę otrzymało w 1503
r. dwóch wielkich mistrzów renesansu: Michał Anioł i Leonardo da Vinci. Ich projekty
nigdy nie zostały zrealizowane (Leonardo da Vinci próbował, bez powodzenia,
zastosować nową metodę malowania fresków a Michał Anioł pozostawił tylko szkice). W
drugiej połowie XVI wieku zamalowano nieudane próby Leonardo. Giorgo Vasari na
ścianach i suficie umieścił freski sławiące Kosmę I: Powrót Wielkiego Księcia Kosmy I do
Florencji; Zdobycie Pizy i Sieny. Wystrój Sali uzupełniają marmurowe rzeźby, wśród nich
jest eksponowane dzieło Michała Anioła Geniusz unicestwiający Dziką Bestię oraz
Herkules i Diomedes Vincenza de'Rossi.

Obok Sali Pięciuset mieści się niewielki gabinet Franciszka I Medyceusza,
zaprojektowany przez Vasariego a ozdobiony obrazami Bronzina, di Tito, Giovanni
Stradano oraz rzeźbami Giambologni i Ammantiego. Wśród wielu, bogato zdobionych sal
zwracają uwagę m.in.: sala Klemensa VII z freskiem Vasariego Oblężenie Florencji, Sala
Lilii, w której wystawiona jest rzeźba Donatello Judyta (Judyta i Helofernes), Sala
Audiencyjna z marmurowym portalem i freskiem Domenica Ghirlandai, kaplica dei Priori,
biura Machiavelliego oraz Sala delle Carte ozdobiona szesnastowiecznymi mapami.

Loggia dei Lanzi

Jest ona zwana także Loggia della Signoria lub Loggia Orcagni. Została zaprojektowana
przez Benciego di Cione i Simone Talentiego w latach 1376 – 1382. Jest to niewielka,
otwarta, florencka budowla przy placu della Signoria i odchodzącym od niego Piazza
degli Uffizi (dziedziniec pomiędzy skrzydłami zabudowań Galerii Uffizi). Łuki arkad
wspierają się na masywnych filarach o bogato profilowanych trzonach. Nad nimi, w
ozdobnych kasetonach, umieszczono alegorie cnót zaprojektowane przez Agnolo
Gaddiego w latach 1384 – 1389. Nad nimi herby możnych rodów florenckich. Przy
schodach prowadzących do galerii ustawiono rzeźby lwów (jeden z nich jest dziełem
Flaminio Vacciego z 1600 r., drugi zabytkiem z czasów antycznych. Loggia została
zbudowana jako miejsce spotkań Signorii, obecnie znajdują się tu znane rzeźby:

•

Perseusz Celliniego 1554 (oryginał znajduje się Museo Nazionale del Bargello),

•

Porwanie Sabinek Giambologni 1583 (oryginał w Galeria dell’Academia),

•

Herkules i Centaur Giambologni 1599,

•

Atlas podtrzymujący zwłoki Patroklesa (rzeźbiarze szkoły helleńskiej)

•

Porwanie Poliksene Pia Fediego 1866,

•

pod ścianą ustawiono 6 posągów kobiet zachowanych z czasów starożytnych.

9

Na ścianie widoczna jest, wmurowana w 1750 r., tablica z łacińską
inskrypcją informującą o przejściu z kalendarza florenckiego na
kalendarz gregoriański. (Według kalendarza florenckiego rok zaczynał
się 25 marca).

Most Złotników

(Ponte Vecchio)

Jest to najstarszy z florenckich mostów. Został zbudowany z ciosów kamiennych w
latach 1335 - 1345 według projektu Neriego di Fioravante i Taddeo Gaddi w tym samym
miejscu, w którym postawiono pierwszy, drewniany most już w okresie starożytnego
Rzymu. Zbudowane w czasach późniejszych kolejne dwa mosty zostały zniszczone w
wyniku powodzi w latach 1117 oraz w 1333. Zatem jest to czwarta konstrukcja spinająca
brzegi rzeki Arno w tym samym miejscu.

Konstrukcja mostu złożona jest trzech przęseł o rozpiętości: 27, 30 i 27 m, podpartych
masywnymi filarami, które podtrzymują płytę o szerokości 32,0 m. Dwie środkowe
podpory znajdują się w nurcie rzeki. Po obu stronach mostu już w XIV w. zbudowano
niewielkie budynki nad dwoma skrajnymi arkadami. Początkowo mieściły się w nich jatki
rzeźników. W XVI w. zamieniono je na warsztaty i kramiki innych rzemieślników, wśród
których przeważały sklepiki złotników.

Nad kramami Giorgo Vasari poprowadził korytarz (tzw. korytarz Vasariego), który łączy
Pałac Vecchio z Pałacem Pitti. Nadbudowa została wykonana w XVI w. na polecenie
Kosmy I. Korytarz nad środkowym, przęsłem mostu podparto dwoma filarami
połączonymi łukową arkadą. W luce zabudowy, po przeciwległej stronie mostu w 1900 r.
ustawiono pomnik – popiersie Celliniego. Podczas II wojny światowej w całym mieście
ocalał tylko jeden most – Ponte Vecchio. Pozostałe zostały wysadzone w dniu 4 sierpnia
1944. Most Złotników był także zaminowany, ale cofające się oddziały wojsk niemieckich
nie zdążyły zdetonować ładunków.

Galeria Uffizi

Znajduje się w pobliżu Piazza della Signoria. Na bryłę budowli składają się dwa
prostokątne budynki połączone trzecim, wychodzącym galerią nad rzekę Arno.
Dziedziniec pomiędzy dwoma skrzydłami Uffizi nosi nazwę Piazza degli Uffizi.

Uffizi zostało zbudowane na polecenie Kosmy I z rodu Medyceuszy przez Giorgo Vasari.
Prace rozpoczęto w 1560 r. i po 20 latach ukończono budowlę, w której początkowo

10

miały się mieścić urzędy administracyjne i sądownicze. Z tym pierwotnym
przeznaczeniem wiąże się nazwa obiektu - uffizo w języku włoskim oznacza "urząd".

W budynkach od strony wewnętrznego dziedzińca, na parterze zbudowano otwartą
loggię, poziom I piętra zamykają okna a na II piętrze umieszczono galerię. Na parterze,
w niektórych filarach wykonano nisze mieszczące posągi znanych osobistości Toskanii.
W 1971 r. w zabudowaniach parteru odkryto pozostałości romańskiego kościoła San
Pietro Scherraggio, w którym zachowały się freski Andrea del Castagno.

Na I piętrze znajduje się Gabinet Rysunków i Sztychów, jego kolekcję zapoczątkowały
gromadzone w XVI wieku zbiory kardynała Leopolda Medyceusza.

Na II piętrze mieści się słynna galeria ulokowana w 45 salach. Zbiory zostały
podarowane miastu w 1737 r. przez Annę Marię Ludwikę z Medyceuszów. Oprócz nich,
w pomieszczeniach II piętra umieszczono także Archiwum Państwowe przechowujące
cenne dokumenty związane z historią Florencji.

Wśród zbiorów Galerii Uffizi przeważają obrazy szkół włoskich i flamandzich. W salach
eksponowane są dzieła wielu znanych malarzy. Oto niektórzy z nich:

•

Cimabue, Giotto, Duccio - trzy ołtarze Ukoronowanie Marii,

•

Simone Martini - Zwiastowanie,

•

Piero della Francesca - portret Księcia Frederica da Montefeltro i Battisty Sforzy,

•

Fra Filippo Lippi - Madonna z Dzieciątkiem i dwoma aniołami,

•

Sandro Botticelli - Madonna, Narodziny Wenus, Wiosna (Primavera), Pokłon Trzech Króli

•

Leonardo da Vinci Zwiastowanie, Chrzest, szkic Pokłon Trzech Króli (na obrazach tych
są duże fragmenty namalowane ręką Leonardo, ale nie ma obrazu, którego byłby
jedynym twórcą),

•

Michał Anioł - Święta Rodzina,

•

Rafael - Cudowna Madonna ze szczygłem, Papież Leon X z kardynałami Giulliem
de'Medici i Luigim de'Rossi,

•

Lucas Cranach,

•

Hugo van der Goes - tryptyk Portinarich

•

Albrecht Dürer - Pokłon Trzech Króli, Portret ojca,

•

Giovanni Bellini - Święta Alegoria

•

Tycjan - Flora, Rycerz maltański, Wenus z Urbino,

•

Rubens - Portret Izabelli Brandt,

•

Parmigiano - Madonna z długą szyją

•

Van Dyck,

•

Rembrandt,

•

Caravaggio - Bachus.

11

Znajduje się tu także galeria autoportretów słynnych malarzy. Są
tu podobizny Andrea del Sarto, Bronzino, Berniniego,
Rembranta, Rubensa, Van Dycka, Hogartha, Delacroixa i wielu
innych. W salach umieszczono także kolekcję starożytnych

rzeźb. Wystawiane są również golebiny (m.in. 8 arrasów tkanych w Brukseli według
kartonów narysowanych przez Lukasa de Herre).

Podczas zwiedzania galerii można zobaczyć wizerunki polskich władców i książąt.
Wystawiane są obrazy z podobiznami Zygmunta I, Zygmunta III Wazy, Władysława IV,
Jana III Sobieskiego, Augusta II i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wśród miniatur
znajdują się portrety Henryka Walezego, Stefana Batorego, Teresy Lubomirskiej i Heleny
Radziwiłł.

Kościół Santa Maria Novella

Dominikański kościół Santa Maria Novella znajduje się we Florencji przy placu o takiej
samej nazwie (Piazza Santa Maria Novella). Został zbudowany w miejscu
wcześniejszego oratorium pw. Marii Panny Patronki Winnic. Inicjatorami rozpoczętej w
1246 r. budowy gotyckiej bazyliki byli dwaj zakonnicy: Sista z Florencji i Ristora z Campi.
Nawy bazyliki były gotowe w 1279 a cały obiekt ukończono dopiero w drugiej połowie
XIV wieku pod kierunkiem Jacopa Talentiego. W latach 1456 – 1470 Leon Baptysta
Alberti kierował przebudową fasady. Kolorowe (zielone, białe i różowe) płyty marmuru
dzielą elewację po mniejsze pola. Górną część, zwieńczoną tympanonem, ograniczają
dwie duże woluty, które w łagodny sposób pozwalają połączyć wysoki front nawy głównej
ze znacznie niższymi nawami bocznymi. Rozwiązanie to zastosowane po raz pierwszy
przy przebudowie tej elewacji stało się bardzo popularne w czasie renesansu i baroku
(tzw. esownice Albertiego). Pośrodku górnej części elewacji umieszczono duże okno.
Poniżej znajduje się duży portal ozdobiony herbami rodziny Rucellich, mecenasów
kościoła. Po prawej stronie, do budynku kościoła przylega murowane ogrodzenie
ozdobione biało-zieloną arkadą, za którym znajduje się stary cmentarz przyklasztorny.
Po lewej stronie romański krużganek z 1350 r. ozdobiony freskami Paola Uccella z
scenami ilustrującymi Stary Testament. Łączy się on Małym Krużgankiem Zmarłych z
Dużym Krużgankiem otaczającym wirydarz.

Trójnawowe wnętrze bazyliki dzieli kolumnada, w której rozstaw kolumn zmniejsza się w
kierunku ołtarza (co optycznie wydłuża nawę). Nawy kończy transept poprzedzający
prezbiterium. We wnętrzu bazyliki znajduje się wiele cennych dzieł sztuki z okresu XIV –
XVI wieku. Jedną ze ścian nawy zdobi fresk Trójca Święta, dzieło Tommaso Masaccio z
1427 r. Uwagę zasługują także dzieła:

•

Rossellino - pomnik na nagrobku Beaty Villona z 1451

12

•

Tino di Camaino – popiersie św. Antoniego i nagrobek biskupa Fiesole

•

Lorenzo Ghiberti – nagrobek Leonarda Dantego z 1423

•

Benedetto da Maiano – nagrobek Filippo Strozi z 1491

•

Giorgo Vasari - Matka Boska Różańcowa z 1568

•

Agnolo Bronzino – Cud Jezusa

•

Domenico Ghirlandaio – freski z życia Jana Chrzciciela i Madonny w
kaplicy za ołtarzem głównym (kaplica Tornabuonich)

•

Filippo Brunelleschi – brązowy krucyfiks w Capella Gondi, kaplicy
zaprojektowanej przez Giuliano da Sangallo

•

Filippino Lippi – freski na ścianach Cappella di Filippo Strozzi

•

Nardo di Cione – freski: Sąd Ostateczny, Raj i Piekło na ścianach
kaplicy Strozzich z Mantui.

Krużganki otaczające klasztorny wirydarz zdobią freski malarzy
flamandzkich z XV i XVI wieku. Do wirydarza przylega kaplica

Hiszpanów (Cappellone degli Spagnoli) przebudowana z dawniejszego kapitularza
klasztornego. Kapitularz został wybudowany w 1359 r. przez Jacopa Talentiego a w
1540 przeznaczony przez żonę Kosma I, Eleonorę z Toledo, na kaplicę dla swojej świty.
W kaplicy zachowane są bogate freski z ok. 1365 r. Andrea Bonaiuti.

Palazzo del Bargello

Budynek ten został zbudowany w 1255 r. jako siedziba trybuna ludowego. W latach
późniejszych w jego pomieszczeniach mieścił się urząd rady sądowniczej i podesty, czyli
naczelnika administracji i wojska (Palazzo del Podesta). Od 1574 pałac stał się siedzibą
prefekta policji. Jego obecna nazwa związana jest z nazwiskiem prefekta.

Pałac to budowla zwieńczona blankami, które podparte są z zewnątrz arkadowymi
konsolami z przylegającą wysoką wieżą. Skrzydła pałacu rozplanowano wokół
wewnętrznego dziedzińca, który z trzech stron obiegają arkadowe krużganki. W XIV
wieku dobudowano górne piętro loggi i zewnętrze schody umożliwiające do nich dostęp.
Ściany dziedzińca zdobią liczne herby prefektów policji i sędziów.

W 1859 r. w pomieszczeniach pałacu umieszczono zbiory Muzeum Narodowego (Museo
Nazionale del Bargello), w którym zgromadzono bogatą kolekcję rzeźb renesansu.

Na wystawie można oglądać m.in. dzieła:

•

Bandinellego (popiersie Kosmy I),

•

Ammanatiego (Leda z łabędziem),

•

Giambologni (Merkury),

13

•

Tina di Camaino (Madonna z Dzieciątkiem, Anioł),

•

Niccolo Pisana (Madonna ze świętym Piotrem i Pawłem),

•

Michała Anioła (Bachus, Brutus),

•

Donatella (Dawid – rzeźba z marmuru i rzeźba z brązu, Amor Attis, św. Jerzy, św. Jan),

•

Sansovina (Bachus).

W kaplicy podesty na ścianach znajdują się freski Giotta a w Sali Podesty zgromadzono
dzieła sztuki złotniczej i emalierskiej od czasów średniowiecza do XV wieku. W muzeum
umieszczona jest także kolekcja dzieł islamskiej i europejskiej sztuki użytkowej oraz
rzeźby z kości słoniowej.

14