Psychologia polityczna

Co to takiego?

Pozornie luźne związki

polityka kształtuje życie społeczne

częściej niż nam się na ogół wydaje nasze myślenie,
postawy czy emocje są pochodną tego co dzieje się w
sferze polityki

choć tylko niewielki procent ludzi deklaruje, że interesuje
się polityką jest ona jednym z najczęściej dyskutowanych
i komentowanych tematów

polityka, kryteria jej oceny i powody uczestnictwa w
działaniach politycznych są w dużej mierze
psychologiczne

polityka pełni rolę kulturotwórczą

Trzy okresy w dziejach psychologii

politycznej

McGuire (1993) – TRZY ERY

Era OSOBOWOŚCI i KULTURY

(lata 40. i 50.)

Era POSTAW i ZACHOWAŃ WYBORCZYCH

(lata 60. i 70.)

Era PROCESÓW POZNAWCZYCH i DECYZJI

(lata 80. i 90.)

Era OSOBOWOŚCI i KULTURY

(lata 40. i 50.)

psychoanaliza, materializm historyczny, frustracja-agresja

najpopularniejsze tematy: osobowość politycznych liderów i ich
zwolenników; polityczne emocje, przekonania, postawy i wartości

najbardziej popularne zmienne niezależne, to czynniki związane z
socjalizacją i wczesnymi doświadczeniami. Na przykład: rola mechanizmów
nieświadomego erotyzmu i koncentracji na różnych fazach rozwoju
psychoseksualnego w kształtowaniu tzw. charakteru narodowego

(Spitzer, 1947; LaBarre, 1947)

podejście idiograficzne – psychobiografie jako bardzo popularna metoda
badawcza. Na przykład: psychobiografie Wilsona (George & George, 1956)

i Hitlera (Erikson, 1950)

Era POSTAW i ZACHOWAŃ WYBORCZYCH

(lata 60. i 70.)

wielka popularność teorii decyzji opartej na modelu SEU (subiektywnej
oczekiwanej użyteczności wyniku)

nacisk na podejście nomotetyczne

bardzo popularne stały się badania sondażowe

badano związki postaw z partycypacją polityczną

R. Lane (1965) „Political life. Why and How People Get Involved in Politics?”

S. Lipset (1960) „Political Man. The Social Basis of Politics”

nowe kierunki badań jako pochodna przemian kulturowych i studenckiej
rewolty, np. Woman Studies

Era PROCESÓW POZNAWCZYCH i DECYZJI

(lata 80. i 90.)

zainteresowanie procesami poznawczymi i wyborami politycznymi

badania prowadzone w nurcie tzw. Social Cognition koncentrowały się na
podstawowych fazach przetwarzania informacji, tj. nabywaniu, przechowywaniu
i interpretacji, oraz zmianie umysłowych reprezentacji obiektów politycznych

podstawowe pojęcia z zakresu Social Cognition stały się narzędziem wyjaśniania
polityki zagranicznej, zachowań przywódców, postaw wobec polityki i partii
politycznych

„poznawczy boom” zwiększył znaczenie metod eksperymentalnych

pojawiły się symulacje komputerowe

modelowanie równań strukturalnych jako metoda analizy danych

najważniejsze opracowania:

P. Sniderman, R. Brody, P. Tetlock (red.)(1991) „Reasoning and choice.

Explorations in Political Psychology”

artykuł K. McGraw (2000) „Contributions of the cognitive approach to political

psychology”

krytyka podejścia poznawczego za marginalizację roli procesów
emocjonalnych

w reakcji na tę krytykę powstały m.in. teorie symbolicznych ideologii D.
Searsa (1988, 1993) i afektywnej inteligencji w polityce G. Marcusa
(Marcus, Neuman, MacKuen; 2000)

zmiany polityczne w Europie Środkowej i Wschodniej zaowocowały

zainteresowaniem psychologicznymi mechanizmami i konsekwencjami

przemian systemowych

początek XXI wieku przyniósł wzrost zainteresowania różnymi aspektami
terroryzmu

Psychologia polityki czy stosowana do

polityki?

Psychologia polityczna jako bezpośrednie aplikowanie modeli
teoretycznych do polityki. Wyjaśnianie przekonań i działań
politycznych poprzez ogólne prawidłowości psychologiczne.

Przykłady: teoria integracyjnej złożoności (Tetlock, 1993) i koncepcja

„społecznej niewdzięczności” wobec rządzących (Czapiński, 2002)

Psychologia polityczna jako efekt interdyscyplinarnego myślenia o
człowieku. Inne dziedziny nauk społecznych (socjologia, politologia,
antropologia, ekonomia, historia) są równie ważne do zrozumienia
przekonań i zachowań politycznych. Podstawą tego podejścia jest
teoretyczny i metodologiczny eklektyzm.

Upolitycznienie czy apolityczność

wg Eysencka (1954) psychologia nie staje się polityczna dlatego, że jest
aplikowana do niektórych zjawisk politycznych

wg Stone’a (1981) i Billiga (1986) psychologia może być „polityczna”,
gdyż niektóre jej twierdzenia zawierają polityczne twierdzenia na temat
natury ludzkiej

ze względu na trendy rozwojowe w psychologii można raczej mówić o
przechodzeniu od psychologii „upolitycznionej” do „apolitycznej”, co
wiąże się z naciskiem na poszukiwanie podstawowych procesów
wyjaśniających poznawcze i społeczne funkcjonowanie jednostek i grup;
oraz z zastosowaniem eksperymentu

z drugiej strony podkreślanie uniwersalności i niezmienności pewnych
zjawisk prowadzi do zanegowania znaczenia zmiany historycznej,
kulturowej, społecznej itd. (Billig, 1986)

International Society of Political Psychology

w 1978 powstało International Society of Political Psychology założone
przez 220 badaczy (psychologów, socjologów, politologów)

od 1978 roku odbywają się corocznie Annual Meetings of ISPP

ISPP wydaje dwumiesięcznik Journal of Political Psychology i kwartalnik
Leadership Quarterly

pod egidą ISPP okresowo pojawiały podręczniki podsumowujące aktualny
stan wiedzy:

J. Knutson (1973). Handbook of Political Psychology

H. Hermann (1986). Political Psychology

D. Sears, L. Huddy, R. Jervis (2003). Oxford Handbook of Political

Psychology

Psychologia polityczna w Polsce

pierwsze prace w Instytucie Psychologii PAN dotyczyły konfliktu
makrospołecznego 1980-81 (Reykowski, 1984) i psychologicznych aspektów
rewolucji społecznej (Pacewicz, 1983)

w połowie lat 80-tych powstała w Instytucie Psychologii PAN

Pracownia Psychologii Politycznej

rozkwit po roku 1989: psychologiczna analiza negocjacji Okrągłego Stołu
(Reykowski); poziom myślenia politycznego a stosunek do konfliktów politycznych
(Potocka-Hoser, Golec); psychologiczne wyznaczniki powodzenia transformacji
(Korzeniowski, Reykowski, Czapiński); postawy Polaków wobec innych grup
narodowościowych i wobec integracji europejskiej (m.in.: Boski, Golec, Lachowicz-
Tabaczek, Skarżyńska, Radkiewicz); aktywność obywatelska i polityczna (m.in.:
Grzelak, Radkiewicz i Skarżynska); psychologiczny profil działaczy politycznych
(m.in.: Golec, Kossowska, Sotwin); ekstremizm polityczny (Jakubowska);
preferencje polityczne i udział w wyborach (Cwalina i Falkowski, Korzeniowski,
Bronowicka, Skarżyńska)

Psychologia polityczna w Polsce (

c.d.

)

w 1997 r. w Krakowie odbył się XII Annual Meeting of ISPP

psychologia polityczna pojawiła się jako przedmiot kursowy

trzy podręczniki w języku polskim:

K. Skarzyńska (red.) (1999). Podstawy psychologii politycznej

K. Skarzyńska (red.) (2003). Podstawy psychologii politycznej

K. Skarzyńska (2005). Człowiek a polityka. Zarys psychologii

politycznej.

Seria wydawnicza GWP poświęcona psychologii politycznej:

M. Drogosz (red.) (2005). Jak Polacy wygrywają, jak Polacy przegrywają

W. Cwalina, A. Falkowski (2005). Marketing polityczny. Perspektywa

psychologiczna

U. Jakubowska (2005). Ekstremizm polityczny

D. Sears, L. Huddy, R. Jervis (2003). Oxford

Handbook of Political Psychology

PODEJŚCIA TEORETYCZNE

Models of decision-making

Childhood and Adult Political
Development

Personality and Political Behavior

Evolutionary Approaches to Political
Psychology

The Psychology of Emotion and Politics

Political Rhetoric

Główne tematy badań amerykańskich

wg. Oxford Handbook of Political Psychology

International Relations

Political Psychology and Foreign Politics

Image Theory and Strategic Interaction in International Relations

Conflict Analysis and Resolution

Mass Political Behavior

Communication and Politics in the Age of Information

Political Impression: Formation and Management

Information Processing and Public Opinion

Values, Ideology, and the Structure of Political Attitudes

Intergroup Relations

Group Identity and Political Cohesion

Prejudice and Intergroup Hostility

Theorizing Gender in Political Psychology Research

Political Change

Education and Democratic Citizenship in a Changing World

Collective Political Action

Genocide, Mass Killing and Intractable Conflict: Roots, Evolution, Prevention, and
Reconciliation

K. Skarżyńska (2005). Człowiek a polityka. Zarys

psychologii politycznej.

Myślenie polityczne: podstawowe kategorie
rozumienia i oceny zjawisk politycznych

Sprawiedliwość

Socjalizacja polityczna: rozwój
zainteresowań, przekonań i zachowań
politycznych

Zainteresowanie polityką i aktywność
polityczna

Zachowania wyborcze

Konflikt: przebieg i sposoby ich
rozwiązywania

Nacjonalizm, patriotyzm i relacje
międzynarodowe

Media: czy i jak wpływają na przekonania,
postawy i zachowania polityczne

Co na wykładach?

Psychologiczne podstawy wymiaru lewicowość-prawicowość

Autorytaryzm i orientacja na dominację społeczną

Przywództwo polityczne

Konflikty polityczne

Relacje międzynarodowe. Tożsamość narodowa, patriotyzm,
nacjonalizm.

Myślenie polityczne

Socjalizacja polityczna

Aktywność polityczna

Zachowania wyborcze

Marketing polityczny