Prognozowanie – podstawowe pojęcia (Cieślak Maria)

Przewidywanie to wnioskowanie o zdarzeniach nieznanych na

podstawie zdarzeń znanych.

Zdarzenia nieznane należą bądź do przeszłości, bądź do przyszłości.

Zdarzenia znane są to natomiast tylko takie, które już zaszły, a więc

należą do przeszłości.

Przykład wnioskowania o zdarzeniach nieznanych należących do

przeszłości, jest określenie bogactwa złoża minerału za pomocą

próbnych wierceń (wnioskowanie statystyczne).

Wnioskowanie o zdarzeniach, które zajdą w czasie późniejszym niż

czynność przewidywana, a więc należących do przyszłości,

odbywające się również na podstawie informacji o przeszłości,

nazywamy przewidywaniem przyszłości.

Przewidywanie przyszłości:

RACJONALNE, gdy wnioskowanie jest logicznym procesem

przebiegającym od przesłanek, tj. od zbioru faktów należących do

przeszłości i ich interpretacji, do konkluzji;

- zdroworozsądkowe – wnioskowanie oparte na doświadczeniu, bez

posługiwania się regułami nauki.

- naukowe – w procesie wnioskowania korzystamy z reguł nauki.

NIERACJONALNE, gdy przesłanki nie zostały podane i (lub) nie

zachowano związku między przesłankami a konkluzją (wróżby,

proroctwa).

Prognozowanie jest racjonalnym, naukowym przewidywaniem

przyszłych zdarzeń.

Przez prognozę rozumiemy sąd o następujących właściwościach:

- sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki,

- odnoszący się do określonej przyszłości,

- weryfikowany empirycznie,

- niepewny, ale akceptowalny.

Inne cechy:

Podstawy ontologiczne – obejmują naturę zjawisk i ich wzajemne

powiązania. Sieć powiązań między zjawiskami jest mniej lub bardziej

gęsta i silna. Jej istnienie sprawia, że kształtowaniu się zmiennych

opisujących zjawiska pojawiają się prawidłowości, tym wyraźniejsze i

trwalsze, im silniejsze są powiązania.

Podstawy gnoseologiczne – wynikają z wiedzy o naturze zjawiska

oraz mechanizmach ich kształtowania się.

Prognozy samo- realizujące się

Prognozy samo-unicestwiające się

Efekt Edypa.

Etapy prognozowania – PROCES PROGNOSTYCZNY

(Paweł Dittmann):

Etap 1 – sformułowanie zadania prognostycznego

Na tym etapie należy określić zjawisko, którego będzie dotyczyć

tworzona prognoza, oraz określić cel budowy prognozy.

Należy określić czy będzie stosowana procedura prognozowania „od

dołu do góry” czy „od góry do dołu”.

Znając cel prognozy, zależy wybrać zmienną charakteryzującą

prognozowane zjawisko (zmienne ilościowe, wartościowe)

Należy określić okres, interwał i horyzont prognozy oraz

wymagania, co do jej dopuszczalności.

Etap 2 – określenie przesłanek prognostycznych

Zadanie to polega na wskazaniu czynników bliższego i dalszego

otoczenia przedsiębiorstwa oraz narzędzi marketingu-mix

sformułowanej strategii marketingowej.

Należy przyjąć hipotezy dotyczące sposobu oddziaływania

wskazanych czynników na kształtowanie się prognozowanego

zjawiska w okresach objętych budowaną prognozą.

Etap 3 – Zebranie, statystyczna obróbka i analiza danych

prognostycznych

Etap ten obejmuje wybór a następnie zebranie danych niezbędnych

do skonstruowania modelu i sformułowania prognozy,

przeprowadzenie ich statystycznej analizy oraz obróbkę danych.

Etap 4 – wybór metody prognozowania

Metoda prognozowania obejmuje budowę modelu prognostycznego

oraz regułę prognozowania.

Modele formalne I rodzaju – parametry modelu szacowane są

metodami statystycznymi

Modele formalne II rodzaju – odwzorowują prawidłowości

zakładane przez prognostę, których parametry określane są przez

ekspertów.

Reguła prognozowania – sposób przejścia od modelu do prognozy.

Reguła podstawowa – prognozę otrzymuję się poprzez ekstrapolację

modelu poza próbę, na której był oparty konstruowany model.

W modelu regresji liniowej – reguła ta przyjmuje postać reguły

prognozy nieobciążonej, zakładającej, że prognoza na okres t>n jest

wartością oczekiwaną zmiennej prognozowanej w okresie t.

Jeżeli natomiast, istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczeń, że

odnotowane odchylenia ostatnich obserwacji zmiennej prognozowanej

od wartości teoretycznych uzyskanych w modelu utrzymają się w

przyszłości, stosuje się często regułę podstawową z poprawką.

Inne: Reguła największej wiarygodności

Regułą minimalnej straty

Etap 5 – Konstrukcja prognozy

Na tym etapie buduje się model prognostyczny oraz wyznacza

prognozę, używając wybranej reguły prognozowania.

Etap 6 – Ocena dopuszczalności prognozy

Po wyznaczeniu prognozy należy określić stopień jej niepewności,

który może być wyrażony za pomocą: błędu ex ante (określającego

dokładność prognozy), prawdopodobieństwa spełnienia się

prognozy (wiarygodności prognozy), błędu ex post prognoz

wyznaczonych na okresy wcześniejsze niż okres ocenianej prognozy.

Etap 7 – zastosowanie prognozy

Etap 8 – ocena trafności prognozy

Trafność prognoz ilościowych ex post:

1. Bezwzględny błąd prognozy ex post

*

t

t

t

y

y

q

−

=

t

y

- rzeczywista wartość zmiennej prognozowanej Y w

momencie/okresie t

*

t

y

- prognoza zmiennej Y na moment/okres t

2. Błąd procentowy (względny błąd) prognozy ex post

100

*

*

t

t

t

t

y

y

y

−

=

ψ

3. Średni błąd prognozy ex post

∑

+

=

−

−

=

T

n

t

t

t

y

y

n

T

q

1

*

)

(

1

n – numer ostatniej znanej obserwacji zmiennej prognozowanej

T – numer ostatniego momentu/okresu, dla którego była spradzana

prognoza.

Wartość tego błędu powinna dążyć do zera.

4.

Średni absolutny błąd prognoz ex post

∑

+

=

−

−

=

T

n

t

t

t

y

y

n

T

1

*

1

ε

5. Średni błąd procentowy prognoz ex post

∑

+

=

−

−

=

T

n

t

t

t

t

y

y

y

n

T

1

*

100

*

1

ψ

6. Średni absolutny błąd procentowy prognoz ex post

∑

+

=

−

−

=

T

n

t

t

t

t

y

y

y

n

T

1

*

100

*

1

ω