Wzrost ludnościowy i jego konsekwencje dla rozwoju
Dr Arkadiusz Kowalski
Człowiek pojawił się ok. 100 tys. lat temu
[e-mail]
Tempo wzrostu ludnościowego na początku było wolne
Instytut Gospodarki Światowej
Jeśli ludność rośnie szybciej ni\
mo\
liwości zaspokojenia ich
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
podstawowych potrzeb i zatrudnienia, to zasoby ludzkie stają się
zagro\
eniem dla rozwoju.
[220140-1032] Ekonomia rozwoju
Gwałtowne zwiększenia liczby ludności zaczynają być widoczne
[222120-1032] Ekonomia rozwoju**
dopiero w XVII wieku.
Problem zaczęto odczuwać szczególnie dotkliwie w drugiej połowie
Prezentacja 12
XX wieku .
Teorie ludnościowe a wzrost gospodarczy
w krajach rozwijających się
Problem Bomby Demograficznej.
1
1 2
Populacja i dochody na świecie od 5000 r. pne. do 2000 r. AD
Teorie ludnościowe
9000 9000
8000 8000 Staro\
ytne Chiny - Konfucjusz (551  479 p.n.e.) - Filozof chiński i jego
7000 7000
uczniowie zajmowali się koncepcją optimum ludności,
6000 6000
5000 5000
Postulowali zachowanie właściwej proporcji między ziemią a
4000 4000
zaludnieniem,
3000 3000
2000 2000
Zalecali władzom przemieszczenie ludności z regionów
1000 1000
przeludnionych na niedoludnione,
0 0
-5000 -1000 1 1000 1500 1800 1900 1950 1975 2000
Zwracali uwagę na czynniki kształtujące przyrost ludności:
Rok
Umieralność wzrasta przy niedostatku \
ywności,
Populacja PKB per capita
Przedwczesne mał\
eństwa powodują wy\
szą umieralność niemowląt,
Rok - - 1 1000 1500 1800 1900 1950 1975 2000
5000 1000
Wojny zmniejszają przyrost liczebny ludności,
Popula
5 50 170 265 425 900 1625 2515 4080 6120
cja
Wysokie koszty ceremonii zaślubin zmniejszają częstotliwość zawierania
PKB per
130 160 135 165 175 250 850 2030 4640 8175
3
capita
związków mał\
eńskich.
3
Staro\
ytna Grecja - Platon (427  347 p.n.e.)  grecki filozof :
Staro\
ytny Rzym
Określił dokładnie, \
e aby osiągnąć najwy\
sze dobro w greckim
państwie-mieście liczba obywateli powinna wynosić 5040.
Juliusz Cezar (100  44 p.n.e.)
Ta liczba obejmuje wyłącznie ludzi wolnych: jest optymalna, jeśli
chodzi o rządzenie państwem.
- Prowadził politykę prorodzinną widząc w du\
ej liczbie ludności
siłę militarną,
Wraz z niewolnikami liczba ludności wyniesie około 60 tys.
Metody proponowane przez Platona, aby osiągnąć optymalną liczbę
Octavian August (63 p.n.e.  14 n.e.)
obywateli:
- Wydał prawo dyskryminujące finansowo nie\
onatych mę\
czyzn
W przypadku niedoludnienia zaleca: Nagrody, Porady, Nagany dla
młodych mał\
eństw celem zwiększenia liczby urodzeń, Imigracje.
i bezdzietne mał\
eństwa oraz przyznawał szczególne przywileje
rodzinom posiadającym dzieci.
W przypadku przeludnienia proponuje:
- Kontrolę urodzeń,
- Kolonizację innych obszarów
Ekonomia rozwoju 12 1
$
PKB per capita
Populacja (w tys.)
Hipoteza ludnościowa wg A. Smitha
Chrześcijańskie średniowiecze
Prowadzono politykę propopulacyjną:
Potępiano rozwody, poligamię, aborcję, porzucanie dzieci,
Zalecano powstrzymywanie się od powtórnych mał\
eństw,
Gloryfikowano dziewictwo i celibat,
Uwa\
ano, \
e nadmierny wzrost ludności jest hamowany przez
wojny, epidemie, głód, itp.
Hipoteza ludnościowa wg A. Smitha (symb.)
Muzułmańskie średniowiecze
Popierano szybki wzrost ludności,
Twierdzono, \
e du\
a gęstość zaludnienia umo\
liwia lepszy podział
pracy, większe militarne i polityczne bezpieczeństwo.
8
Hipoteza ludnościowa wg Malthusa
Hipoteza ludnościowa wg T. Malthusa
Hamulce maltuzjańskie
9 10
Przewidywania T. Malthusa (1766  1834), Teoria Pracy i Płacy: Problemy \
ywnościowe
ludność będzie rosła w postępie geometrycznym, a środki
Nadwy\
ki \
ywności występują w Ameryce Północnej, Australii i
\
ywności w postępie arytmetycznym, co spowoduje katastrofę
Europie Zachodniej
ludnościową.
Mimo to głód panuje na obszarze od 50-70 % globu
Problem przeludnienia dotyczy krajów rozwijających się, gdzie
Kraje rozwijające się, w których znaczna część ludności głoduje,
zamieszkuje przeszło trzy czwarte ludności świata.
eksportują artykuły \
ywnościowe do krajów posiadających nadwy\
ki
\
ywności (dochody przeznaczają w znacznym stopniu na zbrojenia).
Przyrost naturalny w tych krajach jest najwy\
szy
Zwiększony popyt na \
ywność (a rolnictwo w krajach rozwijających się
jest mało wydajne)
11 12
Ekonomia rozwoju 12 2
Hipoteza ludnościowa wg Kramera
Hipoteza ludnościowa wg Kramera
Liczba ludzi Gęstość zaludnienia postęp techn. Opanowanie przyrody produkt Liczba ludzi Tempo wzrostu
liczby ludzi
Tempo wzrostu liczby ludzi zale\
y od liczby ludzi (dodatnio)
Hipoteza ludnościowa wg Kramera (symb.)
Rozwój ludności świata od ok. 1750 r. do ok. 1970 r. zgodny z hipotezą
Kramera
=>Tempo wzrostu ludności wysokie ze względu na wyskoki stopień
opanowania przyrody, której zasoby były obfite
13 14
Trzyfazowy schemat przejścia demograficznego
Faza I  tradycyjna  charakteryzuje się wysoką
niekontrolowaną płodnością i umieralnością,
Faza II  przejściowa  charakteryzuje się spadkiem
umieralności i rozrodczości,
Faza III  nowoczesna  faza kontrolowanej reprodukcji.
Liczba ludności na świecie
Liczba ludności na świecie
W lipcu 2008 roku ludzka populacja na Ziemi liczyła ok. 6,707
mld ludzi.
Najwięcej ludzi zamieszkuje:
Azję (60,6%),
Afrykę (13,8%),
Europę (11,4%),
Amerykę A
acińską (8,6%),
Amerykę Północną (5,1%),
Oceanię (0,5%).
W Polsce mieszka ok. 0,53% populacji ludzkiej.
y
ródło: wikipedia.org
17 18
Ekonomia rozwoju 12 3
Liczba ludności na świecie
Dynamika wzrostu liczby ludności
Dynamika wzrostu liczby ludności krajów rozwijających się jest
zdecydowanie większa.
Oczekuje się, \
e w pierwszej połowie XXI wieku liczba ludności
krajów rozwiniętych wzrośnie o 2%, a krajów rozwijających się o
73%
y
ródło: cia.gov
19 20
Przyrost naturalny
Współczynniki płodności
Przyrost naturalny jest to ró\
nica pomiędzy liczbą urodzeń
\
ywych a liczbą zgonów na danym obszarze w określonym
2  gdy kobieta rodzi dwoje dzieci
czasie.
>2  oznacza szybki przyrost naturalny
P = Uś  Z
gdzie:
<2  oznacza tendencje depopulacyjne
P  przyrost naturalny,
Hiszpania, Włochy, Austria, Polska: 1,3
Uś  urodzenia \
ywe, Z  zgony
Państwa Afrykańskie ok. 5
współczynnik przyrostu naturalnego  inaczej stopa przyrostu
Nawet niewielkie zmiany przeciętnego współczynnika płodności
naturalnego  ró\
nica między współczynnikiem urodzeń a
skutkują znacznymi ró\
nicami w dynamice wzrostu liczby ludności
współczynnikiem zgonów
W = WU  WZ
21 22
Współczynnik przyrostu naturalnego wybranych państw
Pojawiają się pytania &
świata
Czy grozi nam katastrofa, kryzys demograficzny, \
ywnościowy,
surowcowy lub ekologiczny?
Jak liczną populację ludzką mo\
e wy\
ywić Ziemia?
Czy stoimy przed problemem ogólnoświatowej klęski \
ywiołowej?
Czy współczesna medycyna znajdzie odpowiedz
na choroby
cywilizacyjne i zakaz
ne ostatnich lat?
Czy zagra\
a nam nadmierne ocieplenie klimatu?
Postęp techniczny i innowacyjność  szansa czy zagro\
enie???
23 24
y
ródło: Encyklopedia Świat i Polska 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN
Ekonomia rozwoju 12 4