System innowacji
Dr Arkadiusz Kowalski
System innowacji to instytucje i powiązania między nimi, dzięki
[e-mail]
którym dana gospodarka stanowi sprawny mechanizm dystrybucji
wiedzy celem jej dalszego przetworzenia.
Instytut Gospodarki Åšwiatowej
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Koncepcja ta postrzega, \
e gospodarka to nie tylko tworzÄ…ce jÄ…
instytucje-podmioty, ale te\
efekty synergii, jakie powstajÄ… w
wyniku ich wzajemnej współpracy.
Ekonomia rozwoju
Nowoczesne podejście do innowacji - tzw. model łańcuchowy,
podkreśla zło\
oność procesu innowacyjnego i niepewność jego
Prezentacja 7
wyników, stwarzającą często konieczność powrotu do jego
Koncepcja systemów innowacyjnych w gospodarce światowej
wcześniejszych etapów.
1
1 2
Koncepcja Triple-helix
Systemy innowacyjne są badane na ró\
nych poziomach.
Najwięcej analiz poświęconych jest narodowym systemom
innowacyjnym (NSI), gdy\
uznaje siÄ™, \
e cechy wyró\
niajÄ…ce
Przemysł
poszczególne narody najbardziej wpływają na odmienność
procesu innowacyjnego przedsiębiorstw
System
System
Narodowy System Innowacji (NSI)
innowacji
innowacji
=> dynamiczny układ powiązanych ze sobą instytucjonalnych oraz
strukturalnych czynników, pomiędzy którymi zachodzą sprzę\
enie
WÅ‚adze
Nauka
zwrotne, a które, zarówno łącznie, jak i indywidualnie, zdolne są
publiczne
do tworzenia, selekcjonowania, absorpcji i dystrybucji innowacji
3 4
4
Rola instytucji innowacyjności w przepływie wiedzy w
Główne rodzaje instytucji wchodzących w skład systemu
systemie innowacji
innowacji
Producenci wiedzy - jednostki naukowe, laboratoria, uczelnie i inne
Przedsiębiorstwa i organizacje sfery przemysłu i usług
podmioty przeprowadzajÄ…ce prace B+R
(strona poda\
owa innowacyjnych rozwiązań)
Instytucje sfery nauki i techniki
Instytucje i organizacje zajmujÄ…ce siÄ™:
Instytucje wspierajÄ…ce
Bezpośrednie Bezpośrednie
- prowadzeniem polityki innowacyjnej (np. w Polsce MG, MNiSW,
komercjalizacjÄ™ technologii
zgłaszanie oferowanie
(jednostki pomostowe 
PARP)
zapotrzebowania wyników prac
organizacje pośredniczące w
- wspomaganiem procesów innowacyjnych na wiedzę B+R
transferze technologii między
sferą nauki i przemysłu)
- Centra transferu technologii (CTT)
- Parki naukowo-technologiczne
- Inkubatory technologiczne (centra technologiczne)
Przedsiębiorstwa, wdra\
ające wyniki prac B+R w działalności
przemysłowej (strona popytowa innowacyjnych rozwiązań)
5 6
Ekonomia rozwoju 7 1
Czynniki wpływające na sprawny rozwój NSI
W literaturze opisywane są ró\
ne modele NSI
czynniki społeczne i kulturowe, system edukacji oraz kultura
Koncepcja NSI została pierwotnie opracowania dla krajów
innowacyjna, które przekładają się na  świadomość oraz postawy
rozwiniętych, jednak obecnie odnosi się ją tak\
e do analizy gospodarek
innowacyjne  .
krajów rozwijających się, jednak z dokonaniem niezbędnych
czynniki ekonomiczne  kształtowane przez sytuację ekonomiczną,
dostosowań (jak np. w koncepcji systemów innowacyjnych dla rozwoju
wpływającą na mo\
liwości finansowe i techniczne.
(Systems of Innovation for Development - SID) Charlesa Edquista.
czynniki technologiczne  zaawansowanie technologiczne, kontakty
Ró\
ne definicje NSI podkreślają, \
e gospodarki narodowe sÄ…
z zagranicÄ…, polityka licencyjna
odmienne pod względem struktury systemów produkcyjnych i
uwarunkowania prawne i system polityczny  rozwiÄ…zania prawno
instytucjonalnych.
- polityczne, instytucje prowadzące politykę innowacyjną oraz stopień
ochrony praw własności intelektualnej.
Wpływa to na ró\
nice występujących modeli narodowych systemów
innowacji, które chocia\
podlegajÄ… ewolucji i pewnej konwergencji, to i
powiązania międzynarodowe i integracyjne  stopień integracji
innowacyjnej z zagranicą, udział w międzynarodowych programach tak pozostaną w pewnym zakresie specyficzne dla poszczególnych
badawczych i edukacyjnych, polityka wobec zagranicznych inwestycji
gospodarek, ze względu na ró\
ne dziedzictwo technologiczne,
bezpośrednich
7 8
doświadczenia, język, kulturę.
W literaturze funkcjonują ró\
ne podziały systemów innowacyjnych
Radykalno-nieciągły vs. dynamiczny model NSI
Ergas (1987) wyró\
nia NSI:
podział NSI, który zaproponowali K. Pavitt i P. Patel
krajów ukierunkowanych na misję (mission-oriented countries)
(centralizacja na kluczowych technologiach)
wyró\
nia dwa typy narodowych systemów innowacji:
krajów ukierunkowanych na dyfuzję (diffusion-oriented
- radykalny-nieciągły (myopic),
countries) (koncentracja na infrastrukturze B+R, transferze
technologii i współpracy) => w tej grupie znajdą się NSI krajów
- dynamiczny (dynamic).
rozwijajÄ…cych siÄ™
Ratchfird (1997) dzieli NSI na:
systemy innowacyjne du\
ych krajów o wysokich dochodach
systemy innowacyjne małych krajów o wysokich dochodach
systemy innowacyjne krajów rozwijających się
9 10
Radykalno-nieciągły vs. dynamiczny model NSI
Kompleksowa taksonomia systemów innowacyjnych została
Działalność innowacyjna skoncentrowana jest na kreowaniu nowych,
zaprezentowana przez: Godinho, M. M., S. Mendonça and T. S.
radykalnych, nieznanych na skalę światową rozwiązań
Pereira (2003).
Struktury innowacyjne sÄ… polaryzowane i obejmujÄ… wysoce
wyspecjalizowane, zaawansowane technologicznie firmy
Wyró\
niono 4 grupy elementów, na podstawie których dokonywano
Istotna rolę odgrywają technologie kosmiczne i przemysłów obronnych
kategoryzacji systemów innowacyjnych:
I. Warunki dla innowacji (preconditions for innovation)
Dynamiczny model NSI
II. Wkład do systemu (inputs into the system)
Działalność innowacyjna rozwija się według istniejących
technologicznie trajektorii III. Organizacja strukturalna (structural organization)
Głównie w przemysłach tradycyjnych dla danego kraju, ni\
w zupełnie
IV. Wyniki systemu (system outputs)
nowych dziedzinach
Większe znaczenie ma w tym systemie dyfuzja innowacji w ramach
poszczególnych elementów NSI i z zewnątrz
=> bardziej adekwatny dla krajów rozwijających się& 11 12
Ekonomia rozwoju 7 2
W ramach tych 4 grup, wyodrębniono 8 wymiarów innowacji I. Warunki dla innowacji (preconditions for innovation)
zawierajÄ…cych 29 wskaz
ników.
Wymiar 1. Warunki rynkowe (Market conditions)
Wymiar 1  Warunki rynkowe (Market conditions)
dochód per capita
Wymiar 2  Warunki instytucjonalne (Institutional conditions)
całkowity PKB państwa
Wymiar 3  Inwestycje w aktywa materialne i niematerialne (Intangible and
zagęszczenie ludności
tangible investment)
Wymiar 4  Wiedza (Knowledge)
Wymiar 2  Warunki instytucjonalne (Institutional conditions)
Wymiar 5  Struktura ekonomiczna (Economic structure)
Współczynnik Ginniego (GINI index)
Odsetek ludzi młodych
Wymiar 6  Komunikacja zewnętrzna (External communication)
Średnia długość \
ycia
Wymiar 7  Dyfuzja (Diffusion)
Index korupcji
Wymiar 8  Innowacje (Innovation)
13 14
III. Organizacja strukturalna (structural organization)
II. Wkład do systemu (inputs into the system)
Wymiar 3  Inwestycje w aktywa materialne i niematerialne
Wymiar 5  Struktura ekonomiczna (Economic structure)
(Intangible and tangible investment)
Wartość dodana w działalności wysokiej i średniej techniki
Wydatki na edukacjÄ™ jako % PKB
(Value Added in High-Tech & Medium High-Tech Activities (%))
Wydatki na edukację per capita Eksport wyrobów wysokiej i średniej techniki jako % eksportu
(High-Tech & Medium High-Tech Exports (%))
Wydatki na B+R (GERD) jako % PKB
Wartość sprzeda\
y 500 najlepszych przedsiębiorstw B+R w rekacji
GERD per capita
do PKB
Inwestycje w środki trwałe jako % PKB (GFCF as a percentage of
(Sales of home-based top 500 global R&D companies / GDP)
GDP)
Wymiar 6  Komunikacja zewnętrzna (External communication)
Wymiar 4  Wiedza (Knowledge)
(Eksport + Import) / PKB
Ludność z wykształceniem wy\
szym jako % całkowitej liczby
BIZ / PKB
ludności
Bandwidth in international connections (bits per capita) - ilość
Naukowcy (jako % siły roboczej)
danych jaka mo\
e zostać przesłana i odebrana w określonym czasie
Liczba publikacji naukowych per capita
w połączeniach międzynarodowych - sposób na mierzenie prędkości
15 Å‚Ä…cz) 16
Studenci kierunków technicznych jako % całkowitej liczby ludności
IV. Wyniki systemu (system outputs)
y
ródła danych statystycznych wykorzystanych w badaniu
1. IMD, World Competitiveness Yearbook 2004
Wymiar 7  Dyfuzja (Diffusion)
2. World Bank, World Development Report 2003
Liczba komputerów osobistych per capita 3. ITU, World Telecommunication Development Report 2003
4. Taiwan Statistical Data Book 2001, Council for Economic Planning and Development,
Liczba komputerów z dostępem do Internetu per capita
Republic of China
Liczba u\
ytkowników Intenretu per capita
5. UNPD, United Nations Development Program Report 2004
Liczba telefonów komórkowych per capita
6. Transparency International Corruption Perception Index 2003
Liczba certyfikatów ISO 9000 + ISO 14000 per capita
7. World Bank, World Development Report 2002
8. UNESCO, Institute for Statistics
9. EIS, European Innovation Scoreboard 2003
Wymiar 8  Innowacje (Innovation)
10. www.indexmundi.com/taiwan/life_expectancy_at_birth.html
Liczba patentów per capita
11. www.nu.hu
Liczba znaków handlowych per capita
12. www.worldlanguage.com
13. www.phrasebase.com
14. www.nationmaster.com
17 18
Ekonomia rozwoju 7 3
y
ródła danych statystycznych cd.
Wartości wszystkich wskaz
ników zostały wystandaryzowane, z
15. www.business.nsw.gov.au
u\
yciem podobnych wag, w celu uzyskania porównywalnych
16. www.serenate.org
wartości.
17. www.cepd.gov.tw
18. http://www.nsf.gov - Science and Engineering Indicators 2002
Wyodrębnienia grup systemów innowacyjnych dokonano w
19. UNIDO Scoreboard Database, Industrial Development Report  2002/2003
trzystopniowej procedurze.
20. DTI -
http://www.innovation.gov.uk/projects/rd_scoreboard/database/databasefr.htm
21. UNCTAD, United Nations of Trade and Development
I) 1 etap  wyodrębniono 2 megaklastry
22. www.uneca.org
23. The ISO Survey of ISO 9000 & ISO 14000 Certificates
Megaklaster 1. Rozwinięte systemy innowacyjne
24. OECD Patent Database, July 2003
(Developed NISs)
25. US Patent and Trademark Office, March 2004
26. OHIM, Office for Harmonization in the Internal Market
Megaklaster 2. RozwijajÄ…ce siÄ™ systemy innowacyjne
27. www.mof.gov.tw
(Developing NISs)
19 20
Megaklaster 1. Megaklaster 2.
II) 2 etap analizy  z megaklastra 2.  RozwijajÄ…ce siÄ™ systemy
Rozwinięte systemy innowacyjne Rozwijające się systemy
(Developed NISs) innowacyjne (Developing NISs)
innowacyjne (Developing NIS) wyodrębniono kolejne
Permanent members Permanent members
2 klastry
Austria, Australia, Belgia, Kanada, Algieria , Argentyna, Bangladesz,
1. Nieuformowane systemy innowacyjne (Unformed NIS)
Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Brazylia, Bułgaria, Chile, Chiny,
Italia, Irlandia, Japonia, Korea Pd., Kolumbia, Kongo, Cypr, Egipt,
=> tu znajdujÄ… siÄ™ kraje rozwijajÄ…ce siÄ™
Niderlandy, Nowa Zelandia, Estonia, Etiopia, Grecja, Indie,
Norwegia, Singapur, Hiszpania, Kenia, Indonezja, Iran, Litwa, A
otwa,
2. Wykształcające się systemy innowacyjne
Szwajcaria, Szwecja, Tajwan, Wielka Malezja, Meksyk, Maroko, Nigeria,
Brytania, USA Peru, Filipiny, Polska, Rosja, RPA,
=> tu znajdÄ… siÄ™ kraje transformacji gospodarczej
SÅ‚owacja, Sudan, Tanzania, Ukraina,
Pakistan, Rumunia, Tajlandia, Turcja,
Wenezuela, Wietnam
Non-permanent members Non-permanent members
Węgry, Czechy, Słowenia, Malta,
Luksemburg Portugalia
21 22
III) 3 etap analizy  z megaklastra 1.  Rozwinięte systemy
Klaster 1. Nieuformowane Klaster 2. Wykształcające się
innowacyjne (Developed NIS) wyodrębniono kolejne 4 klastry
systemy innowacyjne systemy innowacyjne
Klaster 1 Klaster 2 Klaster 3 Klaster 4
(Unformed NISs)
Mniejsze
Systemy Systemy Większe,
Permanent members Permanent members
wysokiej systemy
innowacyjne innowacyjne rozwinięte
Algieria, Bangladesz, Kolumbia, Argentyna, Brazylia, Bułgaria, innowacyjne
bazujÄ…ce na ukierunkowane systemy
bazujÄ…ce na
Kongo, Etiopia, Iran, Kenia, Chiny, Indie, Indonezja, Meksyk, bogactwach na usługi innowacyjne
wysokiej
naturlanych (Services- (Larger
Sudan, Nigeria, Tanzania, Peru, Filipiny, Rosja, RPA,
technice
(Natural
Oriented NISs) Developed NISs)
(High Tech Smaller
Wietnam SÅ‚owacja, Ukraina, Rumunia,
Resources-Based
NISs)
Tajlandia, Turcja, Wenezuela
NISs)
Non-permanent members Non-permanent members
(Permanent members) (Permanent members) (Permanent (Permanent
Australia, Nowa Dania, Belgia, members) members)
Pakistan Węgry, Chile, Czechy, Słowenia,
Zelandia, Norwegia Luksemurg
Finlandia, Francja, Niemcy,
Malta, Portugalia, Polska, Grecja,
Irlandia, Italia, Japonia,
Egipt, Estonia, Malezja, A
otwa.
(Non-permanent
Niderlandy, Korea,
members) (Non-permanent
Litwa, Cypr
Singapur, Tajwan, Wielka
Austria, Kanada, members)
Szwecja, Brytania, USA
Hiszpania Hongkong
Szwajcaria
23 24
Ekonomia rozwoju 7 4
Wartości indeksów dla poszczególnych wymiarów dla Wartości indeksów dla poszczególnych wymiarów dla
przykładowych krajów uwzględnionych w badaniach przykładowych krajów uwzględnionych w badaniach
25 26
Wartości indeksów dla poszczególnych wymiarów dla Wartości indeksów dla poszczególnych wymiarów dla
przykładowych krajów uwzględnionych w badaniach przykładowych krajów uwzględnionych w badaniach
27 28
Klasyfikacja krajów według bezwzględnej wielkości wskaz
nika Klasyfikacja krajów według bezwzględnej wielkości wskaz
nika
1. Szwajcaria 1,15 13. Korea 0,67 25. Czechy 0,23 37. Cypr -0,26 49. Ukraina -0,43 61. Bangladesz -0,77
2. Szwecja 1,13 14. Francja 0,62 26. SÅ‚owenia 0,23 38. Tajlandia -0,26 50. Egipt -0,43 62. Pakistan -0,82
3. Niderlandy 0,91 15. Tajwan 0,60 27. Nowa 0,21 39. Brazylia -0,27 51. Rumunia -0,45 63. Nigeria -0,89
Zelandia
40. Litwa -0,29 52. Wenezuela -0,52 64. Kenia -0,94
4. Dania 0,90 16. Austria 0,57 28. Portugali 0,13
41. Chile -0,29 53. Bułgaria -0,56 65. Etiopia -0,97
a
5. Finlandia 0,90 17. Norwegia 0,51 29. Malta 0,05
42. Rosja -0,30 54. Indonezja -0,58 66. Myanmar -0,98
43. A
otwa -0,30 55. Maroko -0,59 67. Tanzania -0,99
6. Hong Kong 0,90 18. Belgia 0,50 30. Malezja 0,05
44. Argentyna -0,35 56. Wietnam -0,59 68. Kongo -1,05
7. Wielka Brytania 0,88 19. Hiszpania 0,50 31. SÅ‚owacja 0,00
45. RPA -0,35 57. Kolumbia -0,63 69. Sudan -1,06
8. USA 0,86 20. Kanada 0,44 32. Grecja -0,07
46. Filipiny -0,36 58. Algieria -0,67
9. Singapur 0,86 21. Italia 0,44 33. Chiny -0,10
47. Indie -0,39 59. Peru -0,68
10. Japonia 0,85 22. Australia 0,40 34. Estonia -0,11
48. Turcja -0,42 60. Iran -0,75
11. Niemcy 0,81 23. Luksemburg 0,38 35 Polska -0,12
12. Irlandia 0,81 24. Węgry 0,27 36. Meksyk -0,23
29 30
Ekonomia rozwoju 7 5
Amerykański System Innowacji (ASI)
=> przykład rynkowego systemu innowacji
Charakteryzuje się liberalizmem i elastycznością
=> kreowanie innowacji w wyniku motywacji zysku i sił rynkowych
Przykłady rozwiniętych narodowych systemów innowacji
Istnieje wiele niezale\
nych i rywalizujÄ…cych ze sobÄ… technologii oraz
wytwarzających je podmiotów
Mechanizm selekcji oferowanych rozwiązań technologicznych =>
mechanizm rynkowy
Koncentracja działalności innowacyjnej wewnątrz przedsiębiorstw
ZnaczÄ…cÄ… role odgrywa system edukacyjny i jego powiÄ…zania ze sferÄ…
produkcji
Najbardziej aktywne bran\
e: technologie kosmiczne, nauki biologiczne,
przemysł farmaceutyczny
31 32
31 32
Najwa\
niejsze obszary zastosowania technologii satelitarnej
Przykład - potencjał rozwoju sektora kosmicznego
transport drogowy, kolejowy, morski i lotniczy,
Rynek produktów i usług związanych z nawigacją satelitarną rośnie w usługi lokalizacyjne i połączenia alarmowe, poszukiwania i
ratownictwo
tempie 25% w skali rocznej.
ochrona cywilna, zarzÄ…dzanie kryzysowe i pomoc humanitarna,
Przewiduje siÄ™, \
e do 2020 r. w u\
yciu będzie około 3 miliardy
logistyka,
odbiorników nawigacji satelitarnej (liczba ta obejmuje telefony
transport towarów niebezpiecznych,
komórkowe z aplikacjami nawigacyjnymi)
transport zwierząt gospodarskich, rolnictwo, pomiar gruntów,
śródlądowe drogi wodne,
Wg szacunków, rynek produktów i usług do 2025 r. osiągnie wartość
rybołówstwo,
400 mld EURO.
geodezja, kataster gruntów,
energia, ropa naftowa i gaz,
ochrona środowiska naturalnego, nauka, egzekwowanie prawa.
33 34
33 34
Przykłady transferu technologii z sektora kosmicznego, które Narodowy System Innowacji Szwecji
stały się z
ródłem innowacji w innych dziedzinach gospodarki : - przykład społeczno-demokratycznego systemu innowacyjnego
ró\
ne systemy monitorujące stan organizmu (np. EKG) Bardzo wysokie nakłady na B+R (jednak przy relatywnie kosztownym
systemie finansowym)
\
aroodporne płytki ceramiczne, teflon
Gospodarka jest mocno powiązana międzynarodowo (strongly
rzepy, materiał  polar , materiały wytrzymujące najbardziej
internationally linked)
ekstremalne warunki
W systemie B+R dominujÄ… wielkie korporacje transnarodowe
\
elowe długopisy
Krajowe MSP inwestujÄ… relatywnie niewiele w B+R
coraz bardziej wydajniejsze akumulatory i baterie słoneczne
=>dualizm struktury B+R
symulatory lotów dla misji Apollo => pierwsze gry komputerowe
Uniwersytety dominujÄ… w publicznym systemie B+R, przy czym mocno
zaawansowane aplikacje 3D
zaakcentowana jest ich współpraca z przedsiębiorstwami
zastosowania głosowe ostrze\
eń w urządzeniach elektronicznych
Rząd przeznacza niewielkie środki na B+R w przedsiębiorstwach (poza
=> innowacje  pochodzÄ…ce z kosmosu sektorem militarnym)
=> mechanizm transferu technologii i dyfuzji innowacji do innych Koncentracja siły w sektorze rządowym, związków zawodowych i
sektrorów (cross-sectoral diffusion) niewielu korporacji transnarodowych => niska elastyczność systemu
35
35
Ekonomia rozwoju 7 6
Modele NSI - podsumowanie
Narodowy System Innowacji Japonii
- przykład mezokorporacyjnego systemu innowacyjnego Porównanie narodowych systemów innowacji wykazuje istnienie
znacznych ró\
nic między krajami.
System innowacyjny Japonii opiera siÄ™ na:
Ró\
nice te wynikają z czynników specyficznych dla poszczególnych
systemie biznesowym opartym o sztywnÄ… strukturÄ™ zatrudnienia
gospodarek i społeczeństw.
bazujÄ…cÄ… na zasadzie senioratu,
Są one rezultatem m.in. nierównomiernego, a nawet rozbie\
nego w
do\
ywotnim zatrudnieniu w jednym przedsiębiorstwie,
swych kierunkach procesu akumulacji technologii w poszczególnych
szkoleniach wewnętrznych,
krajach i sektorach.
niewielkim otwarciu na powiązania międzynarodowe,
Kumulatywna natura wiedzy i technologii stanowi podstawÄ™
zamykaniu prac B+R w przedsiębiorstwach, wzrastającej stopy zwrotu z dokonanych inwestycji materialnych i
niematerialnych w rozwój nauki i techniki.
słabo rozwiniętym sektorze usług,
Powoduje to koncentrację poszczególnych bran\
w określonych
niskiej mobilności naukowców (statystycznie 0,8 razy w ciągu kariery
krajach, do momentu pojawienia siÄ™ innowacji radykalnych,
zawodowej, w porównaniu do np. 3,5 w Holandii, 2,0 w Niemczech i
1,6 w USA) zmieniających cały istniejący układ.
37
Globalizacja innowacji
Rosnąca współzale\
ność technologiczna gospodarek i postępująca
globalizacja technologii (technoglobalizm) wpływają na stopniową
konwergencję zdolności technologicznej krajów i ich narodowych
systemów innowacji
=> zmniejszanie luki technologicznej między gospodarkami
rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się?
Wymiary globalizacji innowacji
Międzynarodowe wykorzystanie technologii wytworzonej w
poszczególnych krajach w obrębie narodowych systemów innowacji
Globalizacja tworzenia nowych technologii
Globalna ochrona praw własności intelektualnej
Globalna współpraca w działalności badawczej i innowacyjnej
Ekonomia rozwoju 7 7