Rynki finansowe
Dr Arkadiusz Kowalski
Rynki finansowe są to wszystkie transakcje, których rezultatem jest
[e-mail]
kreowanie i obrót aktywami finansowymi.
Transakcje te umo\
liwiają przepływ funduszy pomiędzy podmiotami
oszczędzającymi a podmiotami dokonującymi inwestycji w aktywa
Instytut Gospodarki Światowej
realne.
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Rynek finansowy składa się z dwóch rodzajów podmiotów:
1. mające nadwy\
kę aktywów finansowych
Ekonomia rozwoju
2. podmioty, które potrzebują środki finansowe na aktywa realne:
- aktywa materialne (maszyny, zapasy, wyposa\
enie)
- aktywa niematerialne (np. patenty).
Prezentacja 5
Sektor finansowy w krajach rozwijających się
1 2
1 2
Proces rozwoju gospodarczego
Aby mógł zachodzić proces rozwoju gospodarczego:
Oszczędności muszą być na odpowiednim poziomie
Oszczędności muszą być przekształcane na inwestycje
Inwestycje muszą prowadzić do akumulacji kapitału
Akumulacja kapitału musi prowadzić do wy\
szego poziomu
produkcji i dochodów
Odpowiednia część dochodu musi być przekształcana na
oszczędności
3 4
3 4
Oszczędności Krajowe Brutto (Gross Domestic Savings)
Motywacja do oszczędzania:
jako % PKB, 2002 r.
Środek zabezpieczenia
Przezorność
Kalkulacja
Poprawa stylu \
ycia
Niezale\
ność
Przedsiębiorczość
Ambicja
Chciwość
5 6
5 6
Ekonomia rozwoju 5 1
Czy kiedykolwiek Państwo oszczędzali?
Oszczędzanie a teoria cyklu \
yciowego
- sonda\
Banku Narodowego Ugandy
finanse
Stały poziom konsumpcji
Oszczędzanie
Oszczędzanie ujemne
wiek
emerytura
śmierć
7 8
8
% odpowiedzi na tak
Dualizm rynków kredytowych w krajach rozwijających się:
Charakterystyka rynków kredytowych w krajach rozwijających się:
Rynek zorganizowany
Bariera informacyjna
- banki centralne
Segmentacja (głównie rynek wiejski)
- Instytucje rynku finansowego
Du\
a zmienność stóp procentowych
Rynek nieformalny
- pomiędzy rynkiem formalnym i nieformalnym (z reguły wy\
sze
- posiadacze ziemi
stopy procentowe na rynku nieformalnym)
- kupcy
- rodzina, znajomi - pomiędzy poszczególnymi miejscowościami
Wysokie ryzyko
Kto najczęściej udziela kredytu?
a) banki i inne instytucje formalnego rynku finansowego?
b) lokalni po\
yczkodawcy na rynku nieformalnym?
9 10
9 10
Ryzyko ponoszone przez udzielającego po\
yczkę
Koncentracja a dostępność usług bankowych
Parametry:
p = prawdopodobieństwo niespłacenia po\
yczki
(probability of default on a loan)
Wykluczenie finansowe:
L = Kwota po\
yczki (amount of funds loaned)
r = koszt utraconych korzyści po\
yczkodawcy (opportunity cost)
niedocieranie z usługami bankowymi do pewnych segmentów czy
i = stopa procentowa w sektorze nieformalnym
grup
(interest rate in the informal sektor)
Spodziewany zysk po\
yczkodawcy
brak dostępu (nawet okazjonalnie) do usług finansowych dla
(Expected profits) = (1  p)(1 + i) L  (1 + r) L
poszczególnych osób lub pewnych grupy społecznych
& który w warunkach równowagi wynosi 0
Rozwiązując dla i:
1 + r
Wykluczenie na rynku bankowym dotyczy najczęściej osób ubogich,
i = - 1
1 - p
którymi nie są zainteresowane banki globalne
Jeśli nie ma mo\
liwości niespłacenia po\
yczki (p=0), i=r
Ale jeśli np. p=0,5 r=0,1
1+ 0,1
i = -1 = 2,2 -1 =1,2 = 120%!!!
1- 0,5
11
11 12
Ekonomia rozwoju 5 2
Mikrofinansowanie (microfinance)
Powody wykluczenia
Wzrost korzystania z usług bankowych poprzez elastyczność lokalną
banków i bliskie relacje klientami świadczony przez niewielkie, lokalne
samowykluczenie (poczucie niemo\
ności sprostania wymogom
instytucje, które nie boją się podjąć ryzyka, aby w indywidualny sposób
instytucji finansowych)
rozwiązać problem z dotarciem z usługami bankowymi do wszystkich
grup społecznych
brak dostępu (access exclusion)  negatywna weryfikacja przez
instytucje finansową
Mikropo\
yczki - niewielkie sumy udzielane na inicjatywy lokalne
osobom ubogim, nie mającym odpowiedniego zabezpieczenia.
wykluczenie z powodów formalnych (brak danych
identyfikujących) W latach 90. był oferowany głównie przez organizacje pozarządowe,
jako misja socjalna. Jedyną prywatną instytucją na tym polu był
wykluczenie z powodu cen i warunków świadczenia usług
Grameen Bank.
finansowych (marginalizacja)
W 2004 r. na rynku mikrokredytu działało ju\
3000 instytucji mających
92 mln klientów, nawet globalne banki (Citigroup i Deutsche Bank),
które jednak stosują znacznie wy\
sze oprocentowanie i wy\
sze kwoty
13 kredytów. 14
Grameen Bank (Pokojowa Nagroda Nobla 2007)
Mikrofinansowanie  formy zabezpieczania kredytów:
W 2006 r. - 6,7 mln kredytobiorców, działał w 86% wiosek w
Bangladeszu
Nawiązanie osobistej relacji z po\
yczkobiorcą
Du\
a liczba wyspecjalizowanych  firm  córek
Grupowa odpowiedzialność za spłatę
Podstawą działania banku było dobrowolne tworzenie 5-osobowych
Presja otoczenia
grup, które gwarantują wzajemne spłaty (zamiast zabezpieczeń).
Na początku 2 członków grupy dostaje po\
yczkę, potem kolejne 2 i
5-ta osoba.
Słabe zabezpieczenie, a mimo to w przypadku tej formy
W przypadku, gdyby chocia\
1 osoba z grupy nie spłaciła po\
yczki, finansowania mamy blisko 100% spłatę po\
yczek
wszystkie osoby z tej grupy straciłyby mo\
liwość pobierania
po\
yczek w przyszłości
Ubodzy po\
yczkobiorcy potrafili znalez
ć zajęcia przynoszące dochód
- spłacalność kredytów wynosiła w banku 97%!
15 16
Greeman Bank działał w oparciu o wypracowane przez siebie
Szybki wzrost Organizacji "Grameen Bank"
unikalne zasady:
kredyt zale\
y od otoczenia, a nie techniki bankowej,
współpraca z bankiem jest długotrwałym procesem, opiera się na
aspiracjach i zaanga\
owaniu obu stron,
bank słu\
y ubogim  oficerowie kredytowi przychodzą do wioski, a nie
odwrotnie, bank słu\
y te\
pomocą w rozwiązywaniu trudności ze
spłatą,
na początku kredyt jest kierowany do najbardziej produkcyjnych
zastosowań, udzielany grupom ufających sobie członków,
bank zachęca do oszczędności w grupie,
monitoring kredytowy jest oparty na prostych i zrozumiałych zasadach
17 18
Ekonomia rozwoju 5 3
Zyskowność banków działających na zasadach mikrofinansowania
Bank udzielający mikropo\
yczek w Ugandzie
i działających na zasadach komercyjnych - wg wskaz
nika RoA
Average 2001-2003
SS Africa, Asia, ECA, LAC & MENA
3.5
2.9
2.9 2.9
2.4
2.3
1.1 1.1
0.7
0.2
Latin America Middle East and Eastern Europe
and Caribbean North Africa and Central Asia
LA C Asia M EN A SS Africa ECA
Sources:
MFIs: MBBs 9-11, and ratings from Rating Fund
Mean of M F Is Me an o f C om . B ank s
Commercial Banks: BANKSCOPE
19 Removing Brazil, Ethiopia, Romania & Russia from respective regions 20
Zyskowność banków działających na zasadach mikrofinansowania i
działających na zasadach komercyjnych - wg wskaz
nika RoE
ROA (ang. return on assets - wskaz
nik rentowności aktywów) to
stosunek zysku netto spółki do wartości jej aktywów.
Average 2001-2003
SS Africa, Asia, ECA, LAC & MENA
44.0
20.2
ROE (ang. return on equity  zwrot z kapitału własnego) 
17.1
16.0
wskaz
nik rentowności oznaczający jak wiele zysku udało się
11.6
10.8
8.9 9.3
wygospodarować spółce z wniesionych kapitałów własnych.
5.4
-0.1
M EN A E CA S S Africa LAC Asia
Sources: MFIs: MBBs 9 - 11, and ratings from Rating Fund; Commercial Banks: BANKSCOPE (Removing
Mean of M F Is Me an o f C om . BBrazil, Ethiopia,
ank s
Romania & Russia from respective regions)
21 22
Mikrofinansowanie  korzyści
1. Rozwój gospodarki
2. Rozwijanie pozytywnego wzorca przedsiębiorczości
3. Redukcja problemów społecznych:
- patologii
- bezrobocia
23
Ekonomia rozwoju 5 4
Weigthed RO A
-1
0
1
2
3
4
5
Weigthed RO E
-10
0
10
20
30
40
50