OCHRONA ŚRODOWISKA

Wykład 1

4 czerwca 2007 roku TEST (30 pytań, 4 odp., jedna poprawna)
11czerwca 2007 roku POPRAWKA

literatura:

•

Alloway D. Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska, PWN 1999

•

Budnikowski A. Ochrona środowiska jako problem globalny, PWN Warszawa 1998

•

Radziszewski E. Prawo ochrony środowiska Lewis Nexis Warszawa 2003

•

Gorka K. Poskrobko B. Radecki W. Ochrona środowiska, PWE Warszawa 2003

•

Boc J. Nawacki K. Ochrona środowiska, Korona (??) Ltd. 2002

•

Andrew J.E. Brimblecombe P. Wprowadzenie do chemii środowiska WNT Warszawa

•

Chlopek Z. Ochrona środowiska naturalnego PWN, Warszawa 2003

•

Dudel K. Ochrona i kształtowanie środowiska PWN Wawa 2002

•

Górski Ochrona środowiska problemy społeczno-ekonomiczne i prawne, PWN
Warszawa 2002

•

Kowal P. Ochrona środowiska glebowego PWN

•

Jeszcze była jakaś super książka („idealna na wakacje”) Mastalerza ... nie zdarzyłam
zapisać jaka

Środowisko:

•

(definicja wzięta z prawa) powierzchnia ziemii, powietrze, rośliny, zwierzęta,
krajobraz naturalny i przekształcony przez człowieka, całokształt elementów
naturalnych i tych, których przekształcił człowiek ;

•

wszystkie warunki, które podtrzymują naturalne życie i zdrowe działanie dla życia
ludzkiego

•

obejmuje świat naturalny i ludzkie działanie i interakcje miedzy nimi

nauki środow. uwzględniają czynniki ekologiczne, sozologiczne, geograficzne, biologiczne,
chemiczne, kształtowanie środowiska i krajobrazu; wszystkie one biorą pod uwage czynniki
ekonomiczne i socjologiczne

27.04.2001 – ustawa o ochronie środowiska zgodne z normami UE
ochrona środowiska - umożliwia się podjęcie lub zaniechanie pewnych czynności z
przywracaniem równowagi:

•

zrównoważony rozwój, racjonalne gospodarowanie zasobami

•

gospodarowanie zasobami zgodne z zasadami

•

przeciwdziałanie zanieczyszczeniom

•

przywracanie do stanu wyjściowego

zaplecze naukowe: inż. Ochrony środowiska i ochrona środowiska, maja charakter
interdyscyplinarny, nauki chem i biochem mają duży wkład
nauki środowiskowe obejmują specjalności z różnych dziedzin /prawo, zasoby naturalne,
dziedzina ochrony gatunku, szczebel rządowy/

środowiskowe współzależności: (tu byl taki rysunek – niby słoneczko w środku jest napis
environmental issue i od niego odchodzą promyczki do każdej rzeczy poniżej napisane i
konce promyczków są połączone strzałkami dookoła, wiecie o co chodzi??)


government action (zarządzanie działaniami)
ethical considentions (względy etyczne)

profit generation (korzyści z generacji)
uwarunkowania prawne
zapewnienia prawne

legal consider (legalne przemyślenia)
jeszcze coś(GOSKA!!CHYBA SZYMON TO
MA!!)
government action (zarządzanie działaniami)

OCHRONA PRZYRODY- oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie
zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujące rośliny i zwierzęta oraz
kompleksów przyrody

OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYROD. – ochrona wszystkich elementów środowiska
przed niekorzystnym wpływem działania człowieka i zachowanie ich możliwie naturalnego
charakteru, racjonalne zgodne z prawami przyrody i rozwoju społecznego tak, by elementy
przyrody łączyły się harmonijnie z wytworami techniki i cywilizacji

CELE OCHRONY PRZYRODY:
Utrzymanie stabilności ekosystemów:

•

zachowanie różnorodności gatunków

•

zachowanie dziedzictwa geolog.

•

zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów

•

kształtowanie właściwości postaw człowieka wobec przyrody

•

przywrócenie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody

EKOSYSTEM (A.G.Tansley, 1935) jednostka obejmująca:

•

biocenozę (zespół populacji różnych gatunków zamieszkujących określony teren)

•

biotop (obszar zajęty przez określoną biocenozę)

charakteryzuje się swoistą strukturą gatunków,troficzną,przestrzenna, ulegają zmianom
dzięki przekształceniu środowiska przez jedne gatunki i możliwość egzystencji innych
gatunków (sukcesja)

BIOTOP – obszar zajęty przez określona biocenozę jednorodny pod względem warunków
klimatycznych

EKOKLIMAT – całość czynników klimatycznych działających na organizmy zamieszkujące
dany obszar (makro i mikroświat)

EKOLOGIA – nauka zajmująca się relacjami między organizmami żywymi a ich
środowiskiem życia z uwzględnieniem wzajemnych stosunków między tymi organizmami

SOZOLOGIA –nauka o podstawach ochrony przyrody i jej zasobów oraz zapewnienie
trwałości ich użytkowania, przyczynach i następstwach przemian naturalnych i
odkształconych układów przyrody powodowanych działalnością człowieka

Zasady ochrony środowiska stosowane w :

•

planowaniu przestrzennym,

•

prawie budowy

•

wydobywaniu surowców

•

transporcie i magazynowaniu

•

gospodarce komunalnej,

•

rolnictwie i hodowli

•

budowie i eksploatacji obiektów przemysłowych

•

energetyce

•

produkcji i stosowaniu substancji niebezpiecznych

CHEMIA ŚRODOWISKA to NOWA SZANSA, NOWE ZADANIA, NOWE MIEJSCA
PRACY. NOWA METODYKA ☺

EKOLOGIA CZŁOWIEKA – nauka o szczególnych stosunkach między człowiekiem a jego
środowiskiem,

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE (środowisko naturalne) – zbiór obiektów, a także ich
atrybutów oraz relacji w obrębie systemu, obejmujących:

•

skorupę ziemską,

•

część atmosfery (troposfera i dolne piętro stratosfery)

•

H2O

•

Pokrywę głeb

•

Szatę roślinną i świat zwierzęcy

ŚRODOWISKO CYWILIZACYJNE tworzą obiekty:

•

domy, osiedla, lotniska

•

sztuczne zbiorniki,

•

obiekty gospodarcze

•

obszary upraw rolniczych

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY to stały rozwój ekonomiczny i społeczny zachodzący bez
szkody dla środowiska i bogactw naturalnych, od jakości których zależy dalszy rozwój i
istnienie ludzi, to zaspokojenie potrzeb dzisiejszych bez ograniczeń przemysłowych pokoleń

przyszłych, możliwości zaspokojenia ich potrzeb, rozwój zrównoważony na wymiar
sprawiedliwości również dla kolejnych pokoleń

CZŁOWIEK I ŚRODOWISKO:

•

zamiany i zmienność klimatu,

•

klęski żywiołowe:



zjawiska atmosferyczne



wiatr i cyklony tropikalne



opady i zjawiska burzowe opady nawalne, lawiny



powodzie,



susze

•

pożary

•

zjawiska sejsmiczne

•

wybuchy wulkanów

CELE OCHRONY ŚRODOWISKA


zrównoważony rozwój,



zahamowanie negatywnych następstw rozwoju gospodarki i techniki



dbałość o stan gleby, wody i powietrza,



ograniczenie „elektów globalnych” (efekt cieplarniany)



zachowanie różnorodności biologicznej



przyjazna dla środowiska gospodarka rolnicza



poprawa jakości życia (zdrowie)

ZASOBY NATURALNE:



twory organiczne ( rośliny, zwierzęta, ekosystem)



twory nieorganiczne (atmosfera,H2O, minerały)

wykorzystywane przez człowieka w procesie konsumpcji i produkcji

ZASOBY ODNAWIALNE – postać strumień: H2O, atmosfera, drewno, zasoby rybne;
funkcjonują w wyniku zamkniętych obiegów materii, tlen, H2O, N, P, S)

ZASOBY NIEODNAWIALNE:

o

zasoby energetyczne (paliwa kopalne)

o

mineralne (mineral resources)

ANTOPOGENICZNEG FORMY – formy powierzchni ziemi powstałe w wyniku działalności
gospodarczej człowieka

NAJWIĘKSZE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO NATURALNE:

o

rolnictwo (uprawa roślin i hodowla)

o

energetyka i górnictwo

o

gospodarka komunalna

o

transport

o

przemysł hutniczy i ciężki

o

przemysł materiałów budowlanych

o

chemia i biotechnologia

o

przemysł meblarski

o

przemysł rolno-spożywczy

OCENA STANU ŚRODOWISKA

o

monitoring,

o

zarządzanie środowiskiem (environmental managoment ISO 14000)

o

analiza cyklu produktu (life cycle analysis)

o

ocena analityczna składu gleby, H2O i powietrza

o

raport środowiska

o

stadium ochrony atmosfery

o

operat wodny

o

„ocena oddziaływania na środowisko wykorzystane do wniosku o wydanie warunków
zabudowy i zagospodarowania terenu”

INSTRUMENTY OCHRONY ŚRODOWISKA

o

polityka ekonomiczna

o

regulacje prawne: konwencja, dyrektywy UE, ustawy

o

decyzje administracyjne

o

środki finansowe: opłaty, kasy, dotacje

o

osiągnięcia B+R

o

inwestycje środowiska

o

edukacja

o

instytucje chroniące środowisko

o

programy celowe

Wzrost intensywności oddziaływania człowieka na środowisko: wzrost liczby ludności i
postęp cywilizacji

Historia populacji:

o

w połowie XIII w. – dżuma (połowa obecnej cywilizacji zmarła)

o

od połowy XIX w. (po rewolucji przemysłowej) drastyczny wzrost

o

teraz Ok. 6miliardów!!

Wykład 2

Środowiskowe problemy związane z rozwojem demograficznym i
wyżywieniem

1)

Wzrost intensywności oddziaływania człowieka na środowisko
a)

Wzrost liczby ludności

b)

Postęp cywilizacyjny i techniczny

2)

Globalne zagrożenia środowiska przyrodniczego
a)

Efekt cieplarniany

b)

Niszczenie warstwy ozonowej

c)

Niszczenie lasów

d)

Zagrożenie różnorodności gatunkowej

e)

Degradacja gleb

f)

Deficyt wody pitnej

g)

Substancje toksyczne

3)

Historia degradacji środowiska (w skrócie)
a)

Pozyskiwanie dóbr natury (łowy, karczowanie lasów, sztuczne nawadnianie)

b)

Rabunkowa gospodarka gruntów

c)

Bezplanowa urbanizacja

d)

Rewolucja przemysłowa II Pol. XIX w.

e)

Rozwój emitorów lokalnych (smogi)

f)

Wojny światowe XX wieku i wojny lokalne

g)

Nadmierna eksploatacja zasobów

h)

motoryzacja

4)

Zachowania demograficzne są wynikiem:
a)

Kompleksowych uwarunkowań społecznych, środowiskowych, politycznych,

religijnych, kulturowych

5)

Demografia – ustala prawidłowości zjawisk ludnościowych w określonych
warunkach historycznych
a)

Bada zjawiska ludnościowe

b)

Określa populacje (ludność zamieszkującą określony region)

c)

Bada zmiany demograficzne

d)

Bada strukturę ludnościową

e)

Określa „ruchy wędrownicze”

f)

Bada warunki reprodukcji ludności

6)

Zjawiska ludnościowe
a)

Społeczno-biologiczne (urodzenia zgony)

b)

Zachowania ludzkie (planowanie rodziny)

c)

Zawiązane z charakterem zamieszkania

d)

Poziomem wykształcenia

e)

Wyznaniem

f)

Aktywnością zawodową

g)

Zamożnością

h)

Wynikające z „ruchów wędrowczych”

7)

Demograficzne problemy globalne
a)

Uwarunkowania płodności

b)

Mobilność przestrzenna

c)

Starzenie społeczeństw

d)

Globalizacja gospodarki

e)

Plagi społeczne

f)

Powszechność opieki zdrowotnej

g)

Sprawiedliwa dystrybucja żywności

h)

Stan środowiska

8)

Demograficzne instrumenty badawcze

a)

Spis ludności

b)

Ewidencja ludności

c)

Krajowe bazy statystyczne

d)

Analizy demograficzne

e)

Ocena stanu zdrowotności

f)

Badania socjologiczne

9)

Granice wzrostu – zmieniające się uwarunkowania
a)

Przeludnienie powoduje zubożenie zasobów i degradację środowiska (MALTHUS)

b)

Ludzka inteligencja i technologia pozwala jednak przezwyciężyć skutki przeludnienia

c)

Zasoby są wystarczające dla zaspokojenia wszystkich potrzeb – niedostatek to wynik

ucisku, zachłanności i wyzysku (MARX)

10)

Thomas Malthus (1766 – 1834)
a)

Populacja ma tendencję do wzrostu ekspotencjalnego

b)

Nie podlegający restrykcjom rozwój demograficzny przewyższa zdolność wyżywienia

globu

11)

Teorie demograficzne
a)

Katastroficzna wizja zaludnienia (Boter 1885)

b)

Doktryna ludności optymalnej (adaptacyjność, H. Sidwick 1883)

c)

Teoria wzrostu populacji (Malthus 1798)

d)

Teoria demograficznego przejścia (Notestein 1945)

12)

Proces demograficznego przejścia
a)

Proces zmian reprodukcji ludności związany z modernizacją społeczeństw, polegający

na radykalnym obniżeniu współczynnika urodzeń i współczynnika zgonów, czemu
towarzyszy początkowo przyrost demograficzny, a następnie jego systematyczny
spadek

13)

Modele rozwoju demograficznego
a)

Model adaptacyjny

•

Uzależnienie rozwoju od możliwości eksploatacji środowiska (regulacja poprzez
emigrację, czynniki biologiczne)

b)

Model dostosowawczy

•

Limitowane korzystanie z zasobów, konserwacja środowiska, niska umieralność,
kontrola urodzeń, przemienne falowanie liczebności generacji wyżowych

14)

Rozwój demograficzny
a)

Dwa demograficzne światy:

•

Mniej rozwinięte kraje stanowią 80% światowej populacji w perspektywie
czasowej (15 – 20 lat) osiągną udział 90%

•

Kraje bogatsze wykazują tendencje do ujemnego wzrostu populacji

15)

Indykatory rozwoju cywilizacyjnego
a)

Przeciętna długość życia

b)

Umieralność (szczególnie dzieci <5 lat)

c)

Populacja absolwentów szkół średnich

d)

Stopień zatrudnienia kobiet

16)

Niesprawiedliwości demograficzne

a)

Przy technologicznej zdolności wyżywiania ludności Ziemi, około 800 mln ludzi jest

niedożywionych

b)

1,3 mld ludzi ma przychody poniżej 1$

c)

4 na 5 ludzi żyje w warunkach, które w USA uznawane są za stan ubóstwa

17)

Międzynarodowe organizacje:
a)

1928 Międzynarodowa Unia Demograficzna

b)

1945 Instytut Badań Demograficznych w Paryżu

c)

1995 Roczniki Demograficzne ONZ

18)

Rozrodczość i wskaźniki urodzeń
a)

Płodność – fizyczna możliwość do reprodukcji

b)

Rozrodczość – aktualna produkcja dzieci

c)

Liczba urodzeń – liczba urodzeń na rok na 1000 osób

d)

Średnia liczba narodzonych dzieci przez statystyczną kobietę

e)

ZPG (zero population growth) – zerowy przyrost naturalny, występuje wtedy gdy

liczba urodzeń i imigrantów jest równa liczbie zgonów i emigrantów

19)

Czynniki pozwalające prognozować rozwój demograficzny
a)

Liczba narodzin

b)

Liczba zgonów

c)

Średni wiek kobiet pierwszy raz rodzących

d)

Wiek zawarcia małżeństw

e)

Struktura wiekowa społeczeństwa

f)

Tradycje kulturowe

20)

Nowe czynniki demograficzne
a)

Starzenie populacji – w XVIII w ludzie w wieku powyżej 65 roku życia stanowili

mniej niż 1% populacji, a obecnie powyżej 15%, w krajach Unii Europejskiej powyżej
30%

b)

Emigracja do miast – na początku X (?) wieku w miastach mieszkało 10% populacji, a

obecnie około 50% w miastach, 24% w miastach powyżej 100tyś. mieszkańców

21)

Justus von Liebig
a)

1840 – opublikowanie teorii mineralnego odżywiania roślin, tym odkryciem

zapoczątkował rozwój współczesnego rolnictwa bazującego na wspomaganiu wzrostu

22)

Nawozy
a)

Według A. Finka

•

„nawozy mineralne, to substancje chemiczne przeznaczone bezpośrednio lub
pośrednio do dokarmiania roślin dla promowania wzrostu, zwiększania plonów
oraz poprawy ich biologicznej jakości”

b)

Według Fertilizer Institute

•

Nawozy to po prostu pokarm dla roślin

23)

Link – wykresy które się pojawiły na wykładzie 2

http://picasaweb.google.com/bulka.adam/OchronaRodowiskaWykresyDoWykAdu2

Wykład 3

Relacja przemysł – środowisko

Przemysł – dział nierolniczej produkcji materialnej, w którym wydobywanie zasobów
przyrody oraz ich przetwarzanie w celu zaspokojenia potrzeb ludzi jest prowadzone w dużej
skali i przy użyciu metod przemysłowych, podziału pracy. Jest działem gospodarki
wytwarzającym dobra inwestycyjne, a jego poziom decyduje o szybkości rozwoju
gospodarki.

Produkcja – proces przetwarzania zasobów w dobra użyteczne dla ludzi. Rezultaty tego
procesu mierzymy różnymi miarami w odniesieni do różnych parametrów.

Przedsiębiorstwo – podmiot gospodarczy wyodrębniony pod względem gospodarczym,
ekonomicznym i prawnym, obejmujący 1 zakład produkcyjny lub większą ich liczbę.

Właściciel przedsiębiorstwa – może być osobą fizyczną, spółką cywilną, prawa handlowego,
spółką z o.o., spółką akcyjną. Właścicielem przedsiębiorstwa może być też państwo.

Technologia chemiczna i biotechnologia – to nauki o efektywnych, ekonomicznych i
bezpiecznych dla środowiska metodach i procesach przerobu surowców naturalnych
(półproduktów, odpadów) na produkty użytkowe, półfabrykaty.

Środowisko produkcyjne, w którym dominuje przemysł chemiczny i biotechnologiczny
Technologia chemiczne, inżynieria materiałowa, inżynieria chemiczna – stanowią podstawy
przemysłowej produkcji chemicznej, główne narzędzie rozwoju przemysłu chem.

Obszary aktywności technologii chem. i biotechnologii.

•

Dyscyplina naukowa

•

Kierunek dydaktyczny

•

Zadania innowacyjne w produkcji chem. oraz branżach stosujących metody chem.

•

Weryfikacja różnych koncepcji chem. w warunkach symulujących proces produkcyjny

•

Udział w procesie planowania, przetwarzania, uruchomienia inwestycji, optymalizacji

•

Ocena oddziaływania na środowisko

•

Doprowadzenie produktu do odbiorcy handlowego

Inż. Ochrony środ., Bezpieczeństwo Procesowe, Prawo ochrony środ.

↕

Inż. Chem. ↔ Techn. Chem. ↔ Chemia

↕

↕

↕

↕

biotechnologia

Inż. Materiałowa

Chemia – obszar badawczy praktycznie nieograniczony, ok. 6 mln związków
Tech. Chem. – Obszar badawczy ograniczony tylko do związków traktowanych jako

potencjalne produkty lub półprodukty o przeznaczeniu użytkowym, ok. 60 000
związków.

Starożytne Chiny, Egipt, Grecja, Rzym – produkcja chem. w „setkach” kilogramów, np. leki,

barwniki.

Lata trzydzieste XX w. – produkcja chem. 1 mln ton

•

Synteza katalityczna amoniaku – Haber i Bosch

•

Utlenianie amoniaku do tlenku azotu metodą Ostwalda

•

Przemysłowa produkcja chromu – Goldszmidt

•

Synteza butadienu – Liebiediew

•

Technologia acetylenowa – Reppe

•

Katalityczne procesy polimeryzacji alkenów – Ziegler – Nalta

•

Wysokociśnieniowa polimeryzacja etylenu – Faucett

•

Katalityczne uwodornienie węgla – Bergius, Bosch

•

Technologia krakingu i hydrokrakingu – Houdry

•

Technologia włókien nylonowych i poliamidu – Carothers

Rok 2007
Produkcja chem. – 600 – 800 mln ton
Paliwa – 700 mln ton
Petrochemikalia – 400 mln ton

Produkcja chem. UE;
Wielkość produkcji – 440 mld euro (31%m produkcji światowej)
10 tys. Produktów w ilości powyżej 100 ton/rok
20 tys. Produktów w ilości powyżej 10 ton/rok
Struktura zatrudnienia – 1,7 mln + 3 mln
Struktura firm w Niemczech – 58% firm zatrudnia do 9 osób

Produkcja chem. w Polsce
Największy dochód ze sprzedaży przynosi przemysł: spożywczy, energetyka, przemysł
chem., przerób ropy.
Najwyższą rentowność mają przemysł papierniczy i chemiczny.

Handel zagraniczny
Większość produktów chemicznych musimy importować.
Największy eksport – nawozy
Duży import leków, tworzyw sztucznych

Udział przemysły chem. w PKB
W UE na poziomie 20%, w Polsce 10,4%

Największe zakłady chem.
PKN Orlen, Lotos S.A., PGNiG.

Cechy przemysłu chem.

•

Duża dynamika wzrostu

•

Dobra rentowność

•

Wysokie nakłady na innowacje

•

Duża konkurencja

•

Zależność kosztów od skali produkcji

•

Dostępność rynków zagranicznych

•

Duży udział kadry specjalistycznej

•

Produkcja w systemie business to business

•

Połączenia firm dla zaopatrzenia i zbytu

•

Skomplikowany transport i magazynowanie

•

Znaczne ryzyko inwestycyjne

•

Niska emisja gazów i pyłów

•

Złe notowania w mediach

Technologia wytwarzania surowców
Chem. materiały surowe ↔ chem. monomery ↔ produkty chem. końcowe ↔
Technologia wytwarzania produktów
↔ określone produkty chem. ↔ produkt finalny

Przemysł jako część środowiska ma wpływ na:

•

Stan ekosystemów, aglomeracje miejskie, środowisko wiejskie, środowiska naturalne

•

Zasoby naturalne surowców mineralnych

•

Wielkość efektów globalnych, antropogenicznych, stan zasobów wodnych

•

Wielkość gromadzonych odpadów

•

Zdrowie pracowników

•

Warunki zdrowotne społeczeństwa

Oddziaływanie niekorzystne produkcji przemysłowej na środowisko:

•

Wykorzystanie terenów naturalnych lub rolniczych na tereny uprawne

•

Procesy inwestowania

•

Eksploatacja obiektów przemysłowych

•

Składowanie odpadów

•

Ścieki, emisja zanieczyszczeń do atmosfery, hałas, promieniowanie jonizujące i
elektromagnetyczne

•

Wykorzystanie zasobów naturalnych

Korzystne oddziaływanie przemysłu:

•

Miejsca pracy

•

Wzbogacanie infrastruktury lokalnej

•

Media energetyczne dla aglomeracji miejskich

•

Oczyszczanie ścieków

•

Pomoc w rozwiązywaniu problemów socjalnych

•

Utylizacja odpadów

Metody poprawy stanu środowiska

•

Instalacje typu „end of pipe”

•

Racjonalna lokalizacja inwestycji

•

Technologie ochrony środowiska

•

Nowatorskie rozwiązania technologiczne i procesowe

•

Recyrkulacja (zawracanie do początku)

•

Utylizacja (z opadów wytwarza się produkty)

•

Bezpieczne składowanie odpadów

•

Zamykanie obiegów wodnych

Kultura pracy – szacunek dla ludzkiego trudu, pomysłowości, nowatorstwa, doświadczenia,
korzystanie z osiągnięć naukowych, szacunek dla środowiska przyrodniczego.

United Nation Conference on Enviromental Development
Konferencja ONZ w sprawie korzystania ze środowiska, zajmuje się m.in. zarządzaniem i
planowaniem produkcji, efektywnym prawodawstwem wewnątrz zakładowym, normami
prawnymi, nowoczesnymi technologiami, czystą produkcją, analizą cyklu życia produktu,
monitoringiem i raportowaniem zdarzeń przypadkowych, przeprowadzeniem audytu
środowiska przez instytucje prawne, dbałością o zdrowie pracowników.

„Green chemistry”
Synteza, przetwarzanie i użytkowanie produktu redukujące ryzyko dla środowiska.

Zasady:

•

Lepiej zapobiegać wytwarzaniu odpadów niż je utylizować

•

Do końcowego produktu wprowadzić maksymalną ilość składników surowców

•

Unikać stosowania i wytwarzania toksycznych materiałów, poszukiwać produktów
alternatywnych

•

Stosować bezpieczne substancje pomocnicze

•

Stosować rozwiązania niskotemperaturowe i niskociśnieniowe

•

Stosować surowce odnawialne, jeśli to możliwe

•

Należy blokować grupy funkcjonalne dla zapobiegania tworzenie się substancji
ubocznych, stosując katalizatory selektywne lub enzymy

•

Wytwarzać produkty biodegradowalne

•

Stosować zasadę „risk assesment” i „on line”

Metody bezodpadowe

•

Metody uwzględniające zasadę tzw. czystej produkcji.

•

Maksymalne wykorzystanie składników zawartych w surowcach, dołączenie
szeregowo modułów technologicznych, unikanie wytwarzania produktów ubocznych

•

Przekazywanie odpadów lub półproduktów do sprzężonych technologii jak surowców

•

Zamykanie układu wodno – ściekowego

•

Wykorzystywanie lub zawracanie pyłów

Wykład 4

Przemysł w warunkach zrównoważonego rozwoju.

•

zasady lokalizacji nowych inwestycji,

•

wdrażanie nowych rozwiązań technicznych,

•

analiza cyklu życia produktu (LCA),

•

inwestowanie bezpieczne środowiska – zasada BAT

•

zatrudnienie.

Lokalizacja inwestycji

•

dostępność bazy surowcowej

1.

powiązanie z infrastrukturą transportową

•

zagwarantowanie dostawy mediów elektrycznych i wody

•

możliwość uzyskania autotermiczności prowadzenia procesów

•

optymalna struktura powiązań między instalacjami

•

uwzględnianie warunków lokalnych aglomeracji miejskich

•

dostępność do sieci dystrybucji produktów

AUTOTERMICZNOŚĆ – właściwy dobór rozwiązań technologicznych na terenie zakładu

Energochłonność transportu surowców i produktów nawozowych.
transport 1 Mg produktu lub surowca na odległość 1000 km zużywa:

•

0,1 GJ – transport morski

•

0,4 GJ – rurociąg

•

0,4 GJ – transport kolejowy

•

1,9 GJ – transport samochodowy

•

1,0 GJ/ha transport lotniczy

Udział przemysłu chemicznego w oddziaływaniu ekologicznym na środowisko
(wg danych GUS):

•

pobór wody – 4,1%

•

ścieki przemysłowe – 3,5%

•

emisja pyłów – 5,7%

•

emisja gazów – 3,9%

•

emisja SO

2

– 4,6%

•

emisja CO – 5,9%

•

emisja CO

2

- 3,9%

•

odpady powstałe – 3,9%

•

odpady nagromadzone – 6,3%

elementy oddziaływania:

•

atmosfera SO

2

, SO

3

, NO

x

, HF, SiF

4

, CO

2

, SiO

2

,

•

pyły (surowe, fosforowe, prod. fosforowe, odory)

•

hałas (dlatego zakład jest oddalony 12 km od miasta)

•

utylizacja odpadów

- H

2

SO

4

– z przemysłu miedziowego,

- H

2

SO

4

– z przemysłu metalurgicznego.

•

półprodukty - H

2

SiF

6

– osady poneutralizacyjne (wysoka zawartość fosforanów)

•

odpady : fosfogips (zużyte katalizatory odpady poneutralizacyjne

•

ścieki: PO

4

2-

, SO

4

2-

, Cl

-

, Na

+

, K

+

, F

-

Około 50% kwasu siarkowego pochodzi z zakładu KGHM. Zużywają ok.700.000 ton ww kwasu

.

Redukcja ładunków zanieczyszczeń w przemyśle nawozowym w ostatnich latach, to:
CO

2

– 40%, SO

2

– 90%, N

2

O- 80%, NO

x

– 92%, P

2

O

5

– 90%, pyły(nawozy) – 85%.

Wzrost nakładów inwestycyjnych na rozwiązania zmniejszające emisję 6-8-krotny.

Analiza cyklu życia produktu:

•

emisja (powietrze, woda, gleba)

•

zużycie nieodnawialnych surowców

•

wykorzystanie gleb

•

generowanie odpadów

•

bezpośredni wpływ na ekosystemy (nowe rodzaje produktów)

Oczyszczanie gleby może trwać kilkadziesiąt lat.
Wodę można oczyścić w kilka godzin.
Powietrze można oczyścić „od ręki”.

przykłady wytwarzania nawozów:
surowce:
 zasady
 wydobycie
 wzbogacenie
 transport
▼

produkcja:

 mielenie
 przygotowanie surowców

 przemiany chemiczne

 granulacja i suszenie

 konfekcjonowanie

▼

dystrybucja:

 magazynowanie

 transport

 mieszanie

 sprzedaż

▼

stosowanie:

 operacje pomocnicze

 nawożenie.

Środowiskowe skutki produkcji nawozów 8%.
Środowiskowe skutki stosowania nawozów 92%.

W wyniku systematycznej restrukturyzacji i modernizacji przemysłu nawozowego, który:

•

stosuje instalacje o dużych zdolnościach produkcyjnych;

•

wykorzystuje sprawne procesy absorpcyjne;

•

obniża straty poprzez recyrkulację;

•

utylizuje odpady lub coraz bezpieczniej je składuje;

•

buduje nowe instalacje w pobliżu złóż surowcowych;

Główny problem środowiskowy związany z nawozami przemieścił się do ROLNICTWA

Systemy wdrażania innowacji:

•

„technology push” – poszukiwanie zastosowań dla odkrytej substancji o
nieoczekiwanych właściwościach

•

„demand pull” – inicjowanie badań ukierunkowanych na odkrycie substancji o
właściwościach określonych zapotrzebowaniem

•

„revamping” – zastępowanie instalacji wysłużonych nowymi bezpiecznymi dla
środowiska

Odkrycie fosforu (1669r.)
- odkrycie naukowe
- nowy produkt
- nowa technologia
- pierwsza licencja
- publikacje naukowe

Priorytetowe obszary badań w technologii chemicznej i biotechnologii:

•

Nad procesami technologicznymi (nowe procesy bezpieczne dla środowiska;
doskonalenie procesów stosowanych; optymalne obiekty technologiczne

•

Nad produktami (nowe produkcje bezpieczne dla zdrowia i środowiska); poprawa
właściwości użytkowych produktów wytwarzanych

Zastosowanie metod biotechnologicznych:

•

Chemiczno – enzymatyczne syntezy substancji biologicznie czynnych

•

Zastosowanie procesów biotechnologicznych do remediacji i detoksykacji

•

Wykorzystanie technologiczne procesów akumulacji metali przez systemy biologiczne

•

Biomateriały i biokompozyty (modyfikowane polisacharydy, biopolimery)

•

Nowe źródła biokatalizatorów (psychofile, bazofile, termofile, halofile)

•

Procesy biotransformacji w środowiskach rozpuszczalników organicznych, gazach,
cieczach nadkrytycznych, w cieczach jonowych

Produkty i procesy dla rolnictwa:

•

Objęcie przez technologie chemiczne fazy dystrybucji i stosowania produktów w
uprawie roślin, przygotowaniu pasz

•

Nowe, bezpieczne dla zdrowia i środowiska agrochemikalia

•

Bezpieczne dla środowiska technologie stosowania agrochemikaliów

•

Wspomaganie działania agrochemikaliów produktami i procesami
biotechnologicznymi (enzymy, bakterie)

•

Wykorzystanie technologii chemicznych do utylizacji odpadów rolniczych i ich
detoksykacji

Nowe zasady technologii chemicznych i biotechnologii określane celami zrównoważonego
rozwoju.

Art. 7.1 „Kto powoduje zanieczyszczenia środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego
zanieczyszczenia”

Art. 7.2. „Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska ponosi koszty zapobiegania
temu zanieczyszczeniu”
Największe oddziaływanie na środowisko ma:

•

Rolnictwo (uprawa roślin i hodowla)

•

Energetyka, górnictwo

•

Gospodarka komunalna

•

Transport

•

Przemysł hutniczy i ciężki

•

Przemysł materiałów budowlanych

•

Chemia i biotechnologia

•

Przemysł meblarski

•

Przemysł rolno-spożywczy

Nowe zadania technologii chemicznych wynikające z uwarunkowań: politycznych,
ekonomicznych, środowiskowych:

•

Utylizacja odpadów

•

Zagospodarowanie odpadowych osadów ściekowych

•

Utylizacja odpadowych materiałów z tworzyw sztucznych

- dla uzyskania energii
- dla recyklingu materiałowego

•

Opracowanie metod wytwarzania opakowań biodegradowalnych

•

Wykorzystanie biomasy w procesach technologicznych

•

Paliwa odnawialne z kompleksowym rozwiązaniem problemu odpadów

•

Recyrkulacja związków fosforu – odzysk ze ścieków

Wykład 5

Normy serii ISO

Normy serii ISO 9000 - dotyczy takiego zarządzania organizacją, aby zapewnić zamierzoną
jakość wyrobów, które wytwarzane są w celu sprzedaży i zadowolenia klienta

Normy serii ISO 14000 – dotyczy zarządzanie środowiskowego, czyli tego co organizacja
robi, aby zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko. Norma ta ma na celu zadowolenie,
stron zainteresowanych jakością wyrobów „niezamierzonych”, a więc tych które powstają
przy okazji produkcji i mogą w sposób niekorzystny wpłynąć na środowisko. „klientem” w
normach serii ISO14000 jest środowisko (inaczej w Europie inaczej w Ameryce, w Europie
przedsiębiorca nie jest pociągany do odpowiedzialności, a USA jest)

Norma serii ISO/IEC 17 025-2005
System zarządzania jakością w laboratoriach badawczych i wzorujących

HACCP: -(hazard analysis and critical control points)analiza zagrożeń i krytyczne punkty
kontroli (dotyczy produkcji żywności; uporządkowanie działań gospodarczych)
Zasady systemu:

1)

identyfikacja zagrożeń i opisania środków zapobiegawczych (w chemii ego nie ma, w
żywności jest)

2)

identyfikacja krytycznych punktór kontrolii(CCP)

3)

identyfikacja limitów krytycznych ( temp, pH, ciśnienie, przedział zapewniający
właściwą produkcję)

4)

ustalenie systemów monitorowania CCP

5)

określanie działań korygujących (szybkie działanie)

6)

ustalenie procedur zapisów

7)

ustalenie procedur weryfikacji (otwarty, może być korygorowany)

PROCEDURA URUCHAMIANIA PRODUKCJI PRZEZNACZONEJ NA RYNEK

•

opracowanie „normy zakładowej” obejmującej wykaz badań jakości produktu
(element dokumentacji; otrzymanie jakości produktu w stabilnej formie)

•

uruchamianie procedury dopuszczenia produktu do obrotu handlowego (działanie
techniczne, metryczka produktu, cech, będących przedmiotem oceny)

•

opracowanie dokumentacji stanowiącej podstawę do uzyskania znaku zgodności PN i
CE zgodnie z dyrektywami określającymi normy bezpieczeństwa (procedura –
identyczna gwarancja dla produktu)

•

wprowadzenie systemów zrządzania jakością ISO 9000, ISO 14000, ISO 17025,
system HACCP

ZNAK ZGODNOŚCI z PN
Znak zgodności to zastrzeżony znak przyznawany lub stosowany zgodnie z zasadami systemu
certyfikacji wskazujący, że uzyskano odpowiedni stopień zaufania, że dany wyrób proces lub
usługa są zgodne z określoną normą lub innymi dokumentem normalizacyjnym

ZNAK ZGODNOŚCI z CE
Wszystkie dyrektywy określające normy bezpieczeństwa produktów stanowią wymóg by
produkt, zanim trafi do sprzedaży na terenie US był oznaczony znakiem CE
Np. Dyrektywa dotycząca pojazdów mechanicznych, urządzeń telekomunikacyjnych,,
kompatybilności elektromagnetycznej

CO ZNAK ZGODNOŚĆ MÓWI O PRODUKTACH
Gdy znak CE dołączony jest do produktu oznacza to, ze producent zaświadczył przed
odpowiednimi władzami administracyjnymi, że produkt ten spełnia wymogi bezpieczeństwa
obowiązujące w UE, żadnej informacji dla konsumenta, nic też nie mówi na temat jakości
wyrobu

WYMOGI UZYSKANIA CE

•

prawidłowa dokumentacja świadcząca, że produkt spełnia wymogi właściwej
dyrektywy

•

przedstawienie tzw. „deklaracji zgodności”, w której deklaruje producent, że produkt
spełnia odpowiednie wymogi

•

„kartoteka techniczna” zawiera raporty z testów produktu rysunki techniczne i
instrukcję stosowania i analizę ryzyka stosowania

ZASADY INWESTOWANIA:

•

Uczestnicy procesu inwestycyjnego

•

Fazy procesu inwestycyjnego

•

Uwarunkowania prawne

Uczestnicy procesu:

•

Inwestor,

•

Właściciel,

•

Projektanci,

•

Geodeta

•

Inspektor nadzoru

•

Kierownik budowy

FAZY PROCESU INWESTYCYJNEGO

•

Zakup terenu (analiza planu przestrzennego zagospodarowania terenu)

•

Umowa notarialna

•

Wpis do księgi wieczystej

•

Projekt procesowy, założenia techniczno-ekonomiczne

•

Ocena oddziaływania na środowisko

•

Wniosek o wydanie warunków zabudowy w zagospodarowaniu tereny

•

Uzgodnienia z właściwymi władzami

•

Decyzje o warunkach zagospodarowania terenu

•

Operat wodny

•

FAZY PROCESU INWESTYCYJNEGO

•

Studium ochrony atmosfery,

•

uzyskanie warunków zasilania (woda, energia elektryczna, zagospodarowanie
odpadów)

•

projekt techniczny (wszystkie branże)

•

wniosek o wydanie pozwolenia na budowę

•

decyzja- pozwolenie na budowę

•

pomiary i wytyczne geodezyjne

•

realizacja inwestycji

•

wydanie pozwolenia na użytkowanie obiektu

WODA-ŚCIEKI
operat wodny – wniosek inwestora o wydanie pozwolenia i określenie parametrów
ilościowych w zakresie dostał wody oraz zrzutu ścieków do kanalizacji, której właścicielem
jest samorząd lub skarb państwa
pozwolenie wodno-prawne – decyzja o warunkach poboru wody i odbioru ścieków

OCHRONA POWIETRZA
Studium ochrony atmosfery – wniosek o wydanie pozwolenia na eksploatację emiterów
Decyzja o dopuszczalnej emisji – pozwolenie na emisję określonych ilości zanieczyszczeń
gazowych

KOSZT INWESTORA – WŁAŚCICIELA

•

Zakup działki

•

Koszt wpisu do sądowych ksiąg wieczystych

•

Założenia techniczno–ekonomiczne

•

Operat wodny

•

Studium ochrony atmosfery

•

Ocena oddziaływania na środowisko

•

Mapki geodezyjne

•

Koszty administracyjne

•

Pomiary geodezyjne

KOSZTY ZWIĄZANE Z PRODUKCJĄ BEZPICZNĄ DLA ŚRODOWISKA

•

Opłaty za pobór wody

•

Opłaty za wprowadzenie do systemu ściekowego będące własnością państwa ścieków
(opłata za ładunki zanieczyszczeń)

•

Opłata za składowanie opadów

•

Kary za przekroczenie decyzyjnych limitów

•

Dobrowolne wpłaty na fundusze ekologiczne

PROCEDURY INWESTOWANIA W BIOTECHNOLOGII I TECHNOLOGII
CHEMICZNEJ

•

System realizacji inwestycji w oparciu o pozwolenia i decyzje urzędów lokalnych

•

System realizacji inwestycji w oparciu o dyrektywę IPPC(Integrated Prevention
Collution Control) bazującej na tzw. Najlepszej dostępnej technicznej /BAT/

GENEZA
Pozwolenia zintegrowane są instrumentem wprowadzonym przez Dyrektywę Rady 91/61/WE
w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczenia zanieczyszczeń – zwaną potocznie
Dyrektywą IPPC

OGÓLNE ZASADY, CELE DYREKTYWY IPPC
Przenoszenie obciążeń zanieczyszczeniami pomiędzy różnymi komponentami środowiska
należy zastąpić dążeniem do ochrony środowiska jako całości
Priorytety: zapobieganie, organizacja, minimalizacja

BAT (the Best Available Techniques)
Najbardziej efektywny i zaawansowany poziom rozwoju technologii wykorzystywany jako
podstawa do ustalenia granicznych wielkości emisji
Dostępna technika - stopień rozwoju, który umożliwia praktyczne jej zastosowanie w danej
dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem rachunku kosztów inwestycyjnych efektywności
ekonomicznej oraz korzyści, które można uzyskać dla środowiska
Najlepsza technika – to rozwiązanie, które jest najbardziej efektywne w osiąganiu wysokiego
poziomu ochrony środowiska

Zakres obowiązywania
Wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszej techniki powinny spełniać instalacje
wymagające pozwolenia zintegrowanego
Wykaz rodzajów instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego określa Minister
Środowiska w drodze rozporządzenia

Podstawowe definicje
Standardy emisyjne- dopuszczalne wielkości emisji
Graniczne wielkości emisyjne –dodatkowe standardy emisyjne ustalone dla instalacji
wymagających pozwolenia zintegrowanego
Próg tolerancji –ustalone wielkość, o którą do wskazanego czasu mogą być przekraczane
graniczne wielkości emisyjne

NAJLEPSZA DOSTĘPNA TECHNIKA- WYMAGANIA

•

Rachunek kosztów i korzyści

•

Czas niezbędny do wdrążenia najlepszych technik dostępnych dla danego rodzaju
instalacji

•

Zapobieganie zagrożeniom dla środowiska- prod. przez emisje

DOKUMENTY REFERENCYJNE BAT (BREFS)

•

Wytyczne BAT dla poszczególnych rodzajów instalacji

•

Opracowane przez techniczne grupy Robocze, działające przy Europejskim Biurze
IPC w Sewilli

•

Dokumenty te nie mają rangi aktów prawnych

WPROWADZENIE DYREKTYW UE

•

Dyrektywa IPPC – Integrated Prevention Pollution Control w sprawie zintegrowanego
zapobiegania i ograniczenia zanieczyszczeń,

•

Dyrektywa „fosforanowa”

•

Dyrektywa „azotowa”

•

Dyrektywa dotycząca polityki UE w sprawie obrotu chemikaliami Strategy for Future
Chemicals Policy

Zagrożenia środowiskowe

•

Program responsible & care

•

Zarządzanie środowiskiem (ISO 14000)

Ocena cyklu życia produktu
Nowe metody testowania produktów In vivo (chodzi o to, żeby nie robić testowa na
zwierzętach, tylko produkować gotowe tkanki i na tym robić eksperymenty)

Zarządzanie ryzykiem

•

Stosowanie zasad ostrożności ( w ramach BATu)

•

Ocena niezawodności inwestycyjnej REAP( Reliability Engineerig Assessment of
Production)

•

Zarządzanie jakością (nowe podejście do działalności inwestycji)

NOWE METODY IDENTYFIKACJI I MONITORINGU
Analityka „on line”
Nowoczesne rolnictwo:

1)

Chemizacja (nawozy, środki ochrony roślin, preparaty weterynaryjne)

2)

Nowe odmiany roślin i zwierząt

3)

Mechanikalizm

WYKORZYSTANIE PRODUKTÓW NATUROLNYCH
Biochemiczne i chemiczne metody wzbogacania
Rozwój branży farmaceutycznej

RECYRKULACJA I UTYLIZACJA organizacja bazy surowcowej

•

Logistyka

•

Segregacja

•

Utylizacja

•

Atestylizacja

Wykład 6

Ochrona środowiska – odpady

Utylizacja
Składowanie odpadów
Gospodarowanie odpadami

Paradoksy związane z odpadami

Europejska rodzina zużywa 5 drzew na wytwarzanie zużywanego przez nią papieru.
5 z 6 butelek wraca do śmietnika

Człowiek jako producent odpadów:
- dziecko urodzone dzisiaj do 75 lat:

•

wytworzy 52 tony odpadów

•

zużyje 182 mln l wody

•

zużyje 2275 baryłek ropy naftowej

- Amerykanie stanowią 4,5% ludzi, a zużywają 30% zasobów naturalnych

GOSPODAROWANIE ODPADÓW
Historia

•

BC myśliwi przekazywali odpady rolnikom

•

przesuwanie odpadów w inne miejsce

W anglosaskich miastach zakopywano śmieci wzdłuż ulic i na podwórkach, ale

uciążliwości wymusiły wywożenie odpadów za miasto.

•

1200r. - w związku z dynamicznym rozwojem miast w Anglii wydano edykt
królewski zobowiązujący mieszkańców do utrzymania czystości przed domami,
śmieci można było składować na podwórkach

•

1300r – londyńscy śmieciarze wywożą śmieci poza miasto

HISTORIA GOSPODARKI ODPADAMI

•

główna motywacja to zdrowie ludzkie

•

Rewolucja przemysłowa: 1750 – 1850

-

zaludnienie miast, ucieczka ze wsi

-

wzrost objętości i odmienny skład odpadów

-

niejednorodność składu: szkło, metale, itd.

•

usuwanie uciążliwości i zapobieganie chorobom:

-

1914 - wprowadzenie w Londynie śmieciarek konnych

-

1922 - mechaniczne śmieciarki

-

1936 - możliwość wprowadzania odpadów do wód, jeden z najmniej
rozważnych kroków

-

1870 - uruchomiono I-szą spalarnię odpadów komunalnych

-

1912 - 300 spalarni

-

1974 - akt prawny określający również zasady składowania odpadów,
licencje na składowanie; wprowadzenie systemów monitorowania,
rekomendacja systemów spalania

IMPERIALIZM ŚMIECIOWY
Biedny kraje, by zarobić przyjmują śmieci od krajów bogatych. Unia Europejska tego
zabrania.

2001 - ustawa w Polsce, określa sposób postępowania z odpadami. Najważniejsze –

zapobieganie odpadom. Ustawowo każdy producent ma podejmować takie działania, aby jak
najmniej ingerować w środowisko. Kto może spowodować zanieczyszczenia środowiska,
ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu.

Odpad – każda substancja lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w
załączniku do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich
pozbycia się jest zobowiązany.

Posiadacz odpadów – każdy, kto faktycznie włada odpadami, jest posiadaczem odpadów
znajdujących się na nieruchomości.

Grupy odpadów:
- z wydobywania materiałów
- z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, rybołówstwa, leśnictwa, przetwórstwa żywności
- z przetwórstwa drewna
- z przemysłu tekstylnego
- ropopochodne
- r-ry kwaśne
- z wielkiej syntezy org.
- z produkcji i stosowania farb i leków
- z przemysłu fotograficznego
- z elektrowni i energetyki
- z hutnictwa

Grupy odpadów (pochodzenie):
- komunalne
- medyczne
- obojętne / nie ulegają przemianom chem., fiz., biol.
- ulegają biodegradacji
- oleje odpadowe
- weterynaryjne
- niebezpieczne

Postępowanie:

Składowisko odpadów to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów

Spalarnia odpadów to instalacja, w której zachodzi termiczne przekształcenie odpadów w
celu ich unieszkodliwienia

Magazynowanie odpadów to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich
transportem, odzyskiem lub unieszkodliwieniem

Przepisy ustawy o odpadach nie stosuje się przypadkach:
- mas ziemnych i skalnych
- osadów dennych z pogłębiania
- odpadów promieniotwórczych
- emitowanych gazów i pyłów
- ścieków
- odchodów zwierząt, obornika, gnojownicy
- czynników chłodniowych

Procesy odzysku:
R1

-

wykorzystane jako paliwa

R2

-

regeneracja lub odzysk rozp.

R3

-

recykling metali lub zw. metali

R4

-

recykling substancji org. / kompostowanie

R5

-

regeneracja materiałów nieorg. / org.

R6

-

regeneracja kwasów i zasad

R7

-

odzysk składników używanych do usuwania zanieczyszczenia

R8

-

odzyskiwanie katalizatorów

R9

-

powtórna rafinacja olejów

R10

-

rozprowadzanie po powierzchni gleby celem nawilżenia upraw

R11

-

magazynowanie odpadów oczekujących zastosowania

R12

-

wyodrębnienie z odpadów cennych substancji

Unieszkodliwienie odpadów - oddawanie odpadów procesom przekształcania biol., fiz.,
chem. w celu doprowadzenia do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia.

Procesy unieszkodliwania:
- składowanie na składowiskach odpadów obojętnych
- obróbka w glebie / biodegradacja
- składowanie poprzez głębokie wtryskiwanie
- retencja powierzchniowa, np. umieszczanie odpadów na poletkach osadowych, lagunach
- składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych
- lokowanie / zatapianie
- obróbki biochem. / fermentacja
- obróbki fizykochem. / parowanie / suszenie
- zestalanie / cementacja, zeszklenie
- termiczne przekształcenia

Odpady w biotechnologii i technologii chem.:
- pozostałości z oczyszczania surowców
- produkty uboczne r-cji
- media pomocnicze
- zużyte katalizatory
- pozaklasowa część produkty
- zużyte materiały eksploatacyjne
- zepsute surowce
- opakowania surowców
- odpady z remontów instalacji

Systemy klas odpadów

Odpady:

1.

niekontrolowane:

a.

rolnicze

b.

górnictwo (kamieniołomy)

2.

kontrolowane

a.

z przemysłu

b.

z gospodarstwa domowego

c.

org. handlowe

•

klasyfikowane

•

niebezpieczne (specjalne)

Gospodarowanie odpadów:
- zbieranie odpadów
- segregacja odpadów
- transport (objętość wysoka do masy)
- odzysk
- unieszkodliwianie odpadów
- nadzór nad w/w działaniami i miejscami

Operacje techniczne:
- separacja składników użytecznych (separacja magnetyczna, pneumatyczna, ręczna)
- kompostowanie odpadów komunalnych, przemysłowych, osadów ściekowych
- wytwarzanie nawozów mineralno – organicznych
- spalanie: odpadów medycznych, rolniczych, niebezpiecznych, komunalnych
- odzysk – utylizacja

makulatura, szkło, metale, tworzywa sztuczne, energia cieplna, spalanie olejów

Odpady komunalne – powstające w gosp. domowych i odpady nie zawierające odpadów
niebezpiecznych
- najwięcej w USA (650 kg na mieszkańca)

Dlaczego musimy redukować ilość odpadów?
- oszczędność pieniędzy
- oszczędność zasobów naturalnych
- zmniejszenie kosztów składowania
- oszczędność czasu pracy
- dla satysfakcji inżynierskiej

Hierarchia ważności zadań proekologicznych:
- odpady 23%
- diagnoza 14 %
- emisja 26%
- ścieki 21%
- systemy zarządzania środowiskiem 16%

Kłopoty:
- zubożenie zasobów (energet., materialnych)
odpad = kłopot + nowe możliwości

STRUKTURA ODPADÓW

- rolnictwa, leśnictwo, obróbka drewna – 48%
- komunalne – 6%
- przemysłowe – 8%
- górnictwo – 38%

recykling – odzysk, który polega na wtórnym przetworzeniu substancji lub materiałów
zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania subst. lub materiałów o
innym przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu – w tym też recykling org., z
wyjątkiem odzysku energii

Recyrkulacja i utylizacja:
- Szwecja – segregacja w 7 segmentów

Procesy utleniania odpadów, w tym spalanie, zgazowanie, rozkład odpadów (w tym rozkład
pizolityczny, prowadzony w przeznaczonych do tego miejscach)

Metody bezodpadowe:
- metody uwzględniające zasady clean production
- max wykorzystanie składników z surowców
- unikanie wytwarzania produktów ubocznych
- przekazywanie odpadów lub półproduktów do sprzężonych tech. jako surowców
- zamykanie układu wodno – ściekowego
- wykorzystanie lub zawrót pyłów

Problemy składowania odpadów:
- toksyczny siarkowodór
- metan
- zagrożenia alergiczne
- gryzonie, robaki
- mniej niż 15% składowisk – znak lined*
- tylko 11% posiada system gromadzenia ścieków
- tylko 25% jest monitorowanych
- 86% składowisk zanieczyszcza wody gruntowe

*lined – składowiska wyłożone materiałem, który nie odpuszcza ścieków

Dumping
- otwarte składowiska – nielegalne
- zabezpieczone składowiska – legalne

landfill – grzebanie śmieci
kompostowanie odpadów, codziennie przykrywane warstwą ziemi

Wykład 8

Ochrona atmosfery

Atmosfera ziemska



Powłoka gazowa otaczająca Ziemię składa się z mieszaniny gazów zwanych
powietrzem



Masa atmosfery ziemskiej wynosi 5,15 10

18

kg



Powłoka w warstwie do 5 km

Powietrze stanowi:



Ośrodek w którym przebiegają podstawowe procesy życiowe organizmów-procesy
utleniania, spalania, procesy energetyczne, fotosynteza



Podstawowy surowiec syntez chemicznych np. wytwarzanie amoniaku



Ośrodek przenoszący ciepło lub masę w procesach ogrzewania, suszenia, nawilżania,
chłodzenia



Substrat procesów energetycznych wykorzystujących proces spalania paliw kopalnych

Atmosfera jest najmniejszym zbiornikiem geologicznym Ziemi
Względne rozmiary zbiorników Ziemi (jedn. 10

24

g)



Hydrosfera – 2,4



Atmosfera – 0,005



Skorupa – 24



Płaszcz – 4000



Jądro – 1900

Cechy atmosfery:



Skład masowy podobny na całej powierzchni Ziemi; intensywne przemieszczanie,
zjawiska atmosferyczne



Dolna część – troposfera – dobre przemieszczanie w wyniku konwekcji



Powietrze jest wyjątkowo podatne na zanieczyszczenia



Wzrost temperatury , ze wzrostem wysokości ....?

Powietrze:



Argon 0,93 %



Neon 0,002 %



Tlen 20,95 %



Azot 78,08 %

Powietrze zawiera również:



Radon i jego izotopy



Jod



Amoniak



Pyły z gleb, mikroorganizmy



Subst powstające w wyniku działalności gospodarczej i bytowej człowieka



Pyły i gazy z pożarów lasów, erupcji wulkanicznych



Aerozole oceaniczne

Główne źródła skażenia powietrza



Źródła stacjonarne (zakłady przemysłowe i energetyczne)



śródła mobilne (motoryzacja, transport morski, lotnictwo)



Źródła naturalne (wegetacja, wulkany, efekty bagienne, burze piaskowe)

Indykatory zanieczyszczeń:



Mchy są najlepszym indykatorem stanu atmosfery



Mchy rosną tylko wtedy gdy powietrze zawiera mało zanieczyszczeń

Długoletnie oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza deformuje i uszkadza płuca i dewastuje
dezorganizuje funkcjonowanie innych orgaów

Warstwy atmosfery:



Troposfera 10 mil – zawiera 75% atmosfery



Stratosfera 20 mil – zawiera 24% atmosfery; występuje tu warstwa ozonowa



Mezosfera 20 mil – część atmosfery zimna, niska koncentracja składników gazowych,
spalanie meteorytów



Termosfera 350 mil - duże fluktuacje temp.



Egzosfera 39 600 mil

Klimat to:



Całokształt warunków pogodowych charakterystycznych dla danego obszaru,
kształtowany pod wpływem położenia geograficznego i właściwości fizycznych tego
obszaru, określany na podstawie wieloletnich obserwacji



O cechach klimatu decyduje promieniowanie, obieg wody, cyrkulacje atmosferyczne i
craz częściej czynniki antropologiczne

Pogoda to:



Stan atmosfery ziemskiej w danym miejscu i czasie określony przez zespółelementów
i zjawiska meteorologicznych, takich jak ciśnienie, temp., wilgotność, opady,
nasłonecznienie, mgły, wiatry

Troposfera:



Najniższa warstwa atmosfery (0-40 km nad poziom morza)



Miejsce w którym zachodzą wszystkie zjawiska pogodowe; troposfera tworzy 75%
powietrza



Obecność aerozoli tworzonych z cieczy i ciał stałych



Ochłodzenie 6,5 C przy wysokości 1 km

Strefy międzywarstwowe:



Występują miedzy czterema warstwami zasadniczymi



Każda strefa wyróżnia się specyficzną temperaturą



Mamy tych stref: tropopauza, .....?

Stratosfera:



17- 48 km od powierzchni ziemi

Inwersja termiczna:



występuje, gdy warstwa chłodnego powietrza zetknie się od dołu w warstwą ciepłego
gazu



ten efekt często występuje w miastach położonych na dnie doliny



ten efekt trwa z regóły kilka godzin, ale może trwać nawet kilka dni

Tworzenie chmur:



wilgoć



kondensacyjne zarodki (rozmiar, oceaniczne warunki, wulkany, pożary lasów i
deszcze)



źródła antropogeniczne (pyły unoszone wiatrem, zanieczyszczone powietrze)

Broun Air Smog



mieszanina pierwotnych i wtórnych zanieczyszczeń powietrza powstających przy
udziale promieniowania słonecznego



składniki smogu reagować mogą z ozonem tworząc tlenki azotu w atmosferze



NO2 może w reakcjach następczych tworzyć PAN-s poliakrylonitryle

4 najważniejsze zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach:



Dym papierosowy



Formaldehyd



Azbest



Radioaktywny radon 222(gaz)

Zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach domowych:



Często bardziej uciążliwe i szkodliwe



Typowe zanieczyszczenie „indor” to azbest, rozpuszczalniki, tlenki azotu, siarki,dym
papierosowy, dym kominkowy, roztocza, sierść zwierząt, radon

Formaldehyd jest bezbarwną cieczą bądź gazem o specyficznym „sanitarnym” zapachu.
Wydziela się z mebli, nowych wykładzin podłogowych, wykładzin syntetycznych, spaw,
klejów, podłóg wykonanych z tworzyw sztucznych
Nawet niskie stężenia wywołują podrażnienie dróg oddechowych

Azbest –źródło pokrycia dachowe (stare), uszkodzone izolacje cieplne, materiały
ognioodporne, ochrona akustyczna
Efekty zdrowotne: brak bezpośrednich synptomów, zwiększone ryzyko chorób
nowotworowych płuc, dróg oddechowych

Tlenek węgla CO – powstaje w wyniku niepełnego spalania paliw kopalnych, węgla, olej:
gazu ziemnego, a także drewna.

Syntom IAP – człowiek narażony na ten sam czynnik przez dłuższy czas :



Chroniczne problemy z oddychaniem



Zawroty głowy



Wysypki



Bóle głowy, migreny



Chroniczne bóle gardła



Zapalenie zatok nosowych



Podrażnienie spojówek

Nowotwór płuc znacznie częściej występuje w środowiskach wielkomiejskich, a najrzadziej
na terenach wiejskich. Ponad 75% palenie tytoniu, ok. 7% emisja radonu 222

Astma
Smog i cząsteczki pyłu wywołują ataki kaszlu u ludzi chorych na astmę. Przez lata panował
pogląd, że zanieczyszczenie powietrza nie jest przyczyną zachorowań na astmę zdrowych
ludzi. Współczesne badania zmieniają ten pogląd.

Radon



Radon 222 jest bezbarwnym, bezwonnym gazem powstającym w wyniku rozkładu
promieniotwórczego uranu 238



Uran 238 – jest składnikiem minerałów grupy granitów; radon powstający w wyniku
jego rozkładu przenika przez warstwę minerałów i gruntu przedostaje się do
pomieszczeń i tam się gromadzi

Skutki działania radonu

Jak redukować zanieczyszczenie wewnątrz budynków:



Pole działania technologii budowlanych oraz klimatyzacyjnych



Całkowite wyeliminowanie azbestu



Nowe systemy ogrzewania np. pompy cieplne



Bez emisyjne materiały meblarskie



Bezpieczne produkty chemiczne w wykończeniach powierzchni



Separacja pomieszczeń garażowych i gospodarczych od części mieszkalnych



Stosowanie odkurzaczy typu „skruber”

Wpływ na zdrowie ludzi powietrza pomieszczeniowego jest wielokrotnie większy niż
powietrza zewnętrznego
Mamy do czynienia z tzw. Efektem chronicznym

EPA/US wydaje rocznie ok. 500 mln USD na programy chroniące „outdoor air” a tylko 13
mln na programy ukierunkowane na bezpieczne powietrze w pomieszczeniach
W krajach rozwiniętych czas pobytu w pomieszczeniach ocenia się na 80-90%

Ustawodawstwo chroniące powietrze



Ustawa o ochronie środowiska



Rozp. Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych stężeń substancji
zanieczyszczających powietrze

Wykład 9

Zanieczyszczenie powietrza

1.

zanieczyszczenie

–

zmiana fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości

powietrza, które negatywnie oddziałują na zdrowie i życie

2.

Źrodła zanieczyszczeń

-

typu * naturalnego

*antropogenicznego

a)źródła naturalne:- wulkany (SO

x

, pyły wulkaniczne)

-pożary lasów ( CO, CO

2

, NO

x

, pyły)

-wyładowania atmosferyczne (NO

x

)

-beztlenowa mineralizacja składników organicznych (CO

2

,

NO

x

, metan)

b) źródła antropogeniczne: - rozwój gospodarki i jej ujemny wpływ

3.

Skutki zanieczyszczenia atmosfery

:

a) efekty globalne: - efekt cieplarniany

-destrukcja warstwy ozonowej

b) efekty transgraniczne: - kwaśne deszcze

-eutrofizacja, defoliacja, zakwaszenie gleb

-perturbacje klimatyczne i meteorologiczne

c) efekty lokalne:

-zdrowie ludzi i zwierząt

-korozja, destrukcja powierzchni budowlanych

-smogi miejskie

4.

Dwa rodzaje zanieczyszczania powietrza:

a) pyliste (Particulate) ; visible (widzialny)

b) gazowe (Gaseous)

4.

Trzy typy urządzeń kontroli czystości

( Three Types of Control)

a)

mechaniczne

b)

chemiczne

c)

biologiczne

ad a) mechaniczne- stosowane w budownictwie, meblarstwie

1)

cyklony

2)

filtry workowe ( Bag house)

3)

skrubery

4)

elektrostatyczne odpylacze

1)

CYKLONY

: -najbardziej rozpowszechnione

-najtańsze
-najłatwiejsze do montażu
-najprosztsza obsługa

-70% czystości

Zasada pracy: - „brudne” powietrze wprowadza się z boku. Powietrze wiruje i
wylatuje z drugiej strony.
Multicyklony:- mniejsze cząsteczki mogą być usunięte przy mniejszych szybkościach
obwodowych, pozwalają usunąć cząsteczki o średnicy mniejszej niż 2 mikrometry
-mniejsze cząstki z 1 oczyszczania po cyklonie są oczyszczane przez kolejne
wirowanie
-90 % czystości

2)

FILTRY WORKOWE ( Bag house)

– zasada działania taka jak w odkurzaczach
domowych
-powietrze może być zasysane lub tłoczone
-dobór materiału to problem dla technologa;
można tak dobrać tkaninę by zatrzymywała
zanieczyszczenia
-sprawność 97%
-wyłapują mniejsze cząsteczki niż cyklon
-bardzo drogie!
-można odzyskać sporą część surowca
-bardziej kompleksowe

3)

ELEKTROSTATYCZNE ODPYLACZE ESP:

-wysoka efektywność
-możliwe odpylanie przy dużych prędkościach
-mogą być bardzo małe (np. w restauracjach)
-szybka praca

Dezodoryzacja:- pozbywanie się nieprzyjemnych zapachów

Działanie:- przepuszczanie powietrza przez elektrody, między którymi wytwarza się wysokie
napięcie; w kanale znajdują się również młotki
-gazy ulegają jonizacji i uzyskują ładunki i osadzają się na określonej powierzchni
-uzyskujemy powietrze bez zapachów i pyłów

4)

SKRUBERY

- gazy kontaktują się ze strumieniem cieczy o złożonych właściwościach

-cząsteczki pyłu tworzą zawiesinę

-w cieczy skrubera mogą zachodzić reakcje chemiczne

-pochłanianie cząsteczek gazu

- kolekcyjne pyły o ładunku przeciwnym przyciągają cząsteczki

-cieczą może być: - woda, kwasy, węglan sodowy ( zależy od właściwości

gazu)

-moduł czyszczący
-odzyskiwanie

Rodzaje:

- wieże skruberowe z półkami

-skrubery- cylindry wypełnieniem np. pierścieniami Rashinga

-skrubery natryskowe

-skrubery z ruchomym złożem

-skrubery wypełnione tkaniną

> oczyszczanie cząsteczek nawet mniejszych od 1

mikrometra

5)

TERMICZNE DOTLENIACZE (thermal oxidizers) ( Afterburners)

- do utlenienia produktów niepełnego spalania

- w podstawowym reaktorze spalanie VOCs – (lotne związki organiczne)

-duże urządzenia

* metody katalityczne (z układem katalitycznym)
*metody niekatalityczne (bez układu katalitycznego)



Ad b) metody biotechnologiczne - wykorzystanie bakterii do rozkładu VOC

-„Bugs”mikroorganizmy rosną w wilgotnym środowisku
żywiąc się i rozkładając VOC
-produkt finalny : CO

2

i H

2

O

5)

Składniki atmosferyczne

:

a)

gazy, które są zawsze w powietrzu: O

2

, N

2

, Ar, Ne, He, Kr

-czas przebywania w atmosferze: 10

3

– 10

7

lat

b) gazy zmienne: CO

2

, CH

4,

H

2

, N

2

O, COS

- przebywania w atmosferze: 5-100 lat

c) silnie zmienne gazy: H

2

O, CO, O

3

, NO

2

, NH

3

, SO

2

(często biorą udział w różnych

procesach)

- przebywania w atmosferze: kilka dni

6)

Konsekwencje środowiskowe

:

- wpływ na rolnictwo i leśnictwo
-ciągłe zapylenie powoduje znaczące pogorszenie drzewostanu
-zanieczyszczenia atmosfery powodują szereg problemów środowiskowych,
-zdrowotność drzewostanu zależy od czystości powietrza

Hipoteza „cierpiących lasów”:

-Polska, Czechy
-wynika z tzw toksyczności glinowej, która jest następstwem zakwaszenia gleb
-ozon jako polutant
-ekspozycja SO

2

i NO

x

- zakłócenia w bilansie składników pokarmowych, w tym zwłaszcza jonu amonowego
-deficyt magnezu (żółte igły) i związane z nim zakłócenia w bilansie składników
pokarmowych
-depozycja pyłu zawierającego metale o działaniu toksycznym

7)Powietrze a zdrowie

-

kontakt, a właściwie korzystanie z zanieczyszczonego powietrza jest przyczyną niszczenia

naturalnych barier ochronnych organizmów (ukł. Oddechowy, nowotwory płuc, astma,
chroniczne bronchity, rozedma płuc)
-ludzie starsi, niemowlęta, kobiety ciężarne, ludzie z chorobą wieńcową
-alergie

8) INNE:
-zanieczyszczenia w niższej warstwie atmosfery mogą zarówno powodować wzrost , jak i
obniżenie temperatury w zależności od powierzchni, nad którą znajduje się powietrze
- hipoteza, że SO

2

i drobne pyły są zarodkiem powodującym kondensację i powstawanie

chmur
-niszczenie pomników

9

Szlak zanieczyszczeń powietrza

:

Receptory:
* I rzędu - przyjmuje zanieczyszczenia w wyniku turbulencji powietrza w pobliżu zakładu
* II rzędu -przemieszczanie mas powietrznych, tworzenie się chmur i opadanie w formie
kwaśnych deszczów
* III rzędu -przemieszczanie się na bardzo dalekie odległości

10

. Smog przemysłowy

-

grey air smog

-tworzy go SO

2

emitowany ze źródeł spalania paliw kopalnych, w tym węgla brunatnego i

kamiennego
-źródło kopalniane, układy ciepłownicze, kominki
- CO

2

, SO

2

, CO reagują z parą wodną w troposferze tworząc kwasy (H

2

SO

4

, lub (NH

4

)

2

SO

4

)

-problem jest stopniowo likwidowany, gdyż duże kombinaty są wyposażone w odsiarczacze

Skład:
-pył zawieszony
-tlenki azotu
-chlorki sodu, potasu, magnezu
-sadza
-CO
-produkty półspalania

11

. Atmosferyczne transformacje

:

- tworzenie kwasów ( zw. N i S)
- szybka wymiana masy
-Fotooksydacja ( NO

2

, CO, VOC, O

3,

PAN)

-tworzenie aerosoli
-destrukcja warstwy ozonowej w niższej stratosferze

12

. despozycja atmosferyczna:

- jest przyczyną skażenia środowisk wodnych
-choroby i deformacje
-zaburzenia w rozrodczości
-zmniejszenie różnorodności gatunkowej, biologicznej ( biodiversity)
-> równomiernie na powierzchnię ziemi opadają zanieczyszczenia, wody powierzchniowe są
szczególnie narażone
13.

wpływ na rośliny

:

-pewne gazowe zanieczyszczenia uszkadzają liście roślin uprawnych, ale także roślinności
naturalnej, a także drzew (wnikanie w pory)
-uszkadzanie kutykuli liścia
-polutanty powietrza powodują destrukcję powierzchni liści, która chroni roślinę przed utratą
wody, a także przed przemarzaniem i suszą
-wnikanie zanieczyszczeń wgłąb roślin
-zwierzęta zjadają rośliny
-destrukcja woskowatości liści
-większe parowanie
-podatność na grzyby
-narażenie na suszę i przemarzanie
-5-10 % plonów ginie z tego powodu

14.

Rodzaje zanieczyszczeń:

* pierwotne – emitowane bezpośrednio
*wtórne- generowane w czasie, przekształcanie jednej substancji w drugą; zmieniają w czasie
swój skład w wyniku reakcji zanieczyszczeń pierwotnych

15.

Zanieczyszczenia generują zmiany pogodowe

:

- zwiększają zachmurzenie (powstawanie chmur)
-chmury te wyższe powodują ochłodzenie lokalne, im więcej takich chmur tym więcej ciepła
mogą one pochłonąć
-w nocy chmury pochłaniają ciepło
-aerozole są głównym składnikiem „kwaśnych deszczów”, powodują one deformację drzew

16

. Kwaśny opad:

-

w formie kwaśnych deszczów

-woda deszczowa ma pH: 5-5,6, składniki kwaśnego deszczu powodują obniżenie do 3; duże
stężenie H

+

-Duży problem dla organizmów żywych na lądzie, gdy pH <5,1, a dla wodnych gdy pH<5,5
-problem również dla człowieka

17.

Zanieczyszczenia powietrza

:

-CO
-VOC (Volitile Organic Compound)
-NO

2

-O

3

-PM-10 ( Particulate Matter)

-SO

2

-metale ciężkie
-aerozole kwaśne
-NH

3

•

SO

x

– ze spalania paliw kopalnych

•

NO

x

– za spalania paliw kopalnych, też naturalne źródła

(spalanie paliw)

•

CO- spaliny

•

VOCs- niepełne spalanie, reakcje wtórne

•

PM- drobne cząsteczki (też niewłaściwe spalanie)

VOCs- kategoria związków organicznych obecnych w atmosferze; termin ten dotyczy
związków zawierających węgiel ( z wyjątkiem: CO i CO

2

)

-mogą absorbować na powierzchni
Np. *benzen i 1,3-butadien

*formaldehyd (półprodukt technologii organicznej)

*polichlorowane fenole (PCBs)

*dioksyny i furany
*aromatyczne węglowodory wielocząsteczkowe (PAHs)

Źródła VOCs:
= PAHs

-transport

-odparowanie węglowodanów

-stosowanie rozpuszczalników

-przeróbka ropy naftowej

-produkcja paliw

-działalność rolnicza

18.

Źródła zanieczyszczeń antropogenicznych:

*przemysł
-spalanie paliw kopalnych, wytop metali

* transport
-spalanie paliw

*rolnictwo
-odchody zwierzęce , nawozy
-spalanie biomasy
-emisja z upraw roślin (N

2

O, NH

3

)

-erozja gleb

*komunalne:
-spaliny z ogrzewania
-składowiska odpadów

Wykład 10

Fakty temperaturowe

-

W ciągu 160 000 lat poziom stężenia pary wodnej jest stabilny, podczas gdy stężenie
CO2 wzrosło z 190 ppm do 290 ppm.

-

Temperatura wzrosła o 0,3

o

C, od 1860r. było najcieplejsze lato. (?)

-

śyjemy w inter.., który trwa od 11 tys. lat, klimatolodzy nie znają końca tego okresu.

Globalne ocieplenie (global warming)

Wzrost wielu nowych gazów, zmniejsza się ilość energii odprowadzanej w przestrzeń
kosmiczną. Efekt podobny do szklarni ogrodniczej. Jest to globalny efekt cieplarniany.

Międzynarodowe uzgodnienie

-

Międzynarodowa Komisja ds. Zmian Klimatu Ziemi IPCC

-

II Światowa Konferencja Klimatyczna ONZ w Genewie w 1990

-

Apel Hieldelberski 1992

Efekt cieplarniany

Promieniowanie słoneczne może być częściowo odbite, częściowo może przejść. Część
promieniowania podczerwonego absorbowana, a część zatrzymana.
Warstwa z szeregiem gazów trwałych, tam te procesy(?).

Większe zdolności absorpcyne, więcej ciepła w obszarze chronionym.
Efekt cieplarniany – różnica promieniowania.

Powstaje on w wyniku absorpcji ciepła przez gazy cieplarniane obecne w troposferze.

Ziemia utrzymuje temperaturę – ciepło w wyniku ochronnej izolacyjnej roli atmosfery.

efekt cieplarniany

dziura ozonowa

gdzie?

troposfera

stratosfera

jakie procesy?

pochłanianie, adsorbowanie
ciepła

filtrowanie prom.
ultrafioletowego (UV)

jakie gazy?

H2O,CO2,CH4,inne

O2,O3

jaki udział człowieka?

CO2,CH4,
chloroflourowęglowodory,CFCs,
podtlenek azotu

UV i energia świetlna

Znika ozon spełniający ważną rolę w stratosferze.

Jak oceany wpływają na klimat?

-

oceany mogą zwiększyć globalny efekt cieplarniany przez zwiększenie emisji CO2
(possitive feedback)

-

przy wzroście temperatury wody w oceanach rozpuszczony CO2 wydziela się do
atmosfery

-

oceany mogą także obniżać globalny efekt cieplarniany w efekcie adsorpcji ciepła
(negative feedback)

-

oceany absorbują...

-

29% CO2 powst. z działalności człowieka

Wpływ pary wodnej na klimat

-

wyższa temp. to wyższe odparowanie -> powst. chmury

-

chmury pochłaniają ciepło, odbijają promienie słoneczne

CO2

-

odpowiada za 50-60% efektu globalnego

-

spalanie paliw kopalnych

-

pożary lasów

-

trwały: 50-2000 lat

CFCs

-

pochłaniają 2.500 – 7.000x więcej ciepła niż CO2/molekułę

-

wkład w efekt cieplarniany, przyczyniają się do destrukcji warstwy ozonowej

NO2

-

pochłania ciepło w troposferze

-

źródłem jest emisja przy (...), nawozów azotowych, spalaniu biomasy, spalaniu lasów i
traw

-

emisja -> wegetacja, przemiany glebowe, przemysł

CH4

-

20% wkładu w ef.ciepl.

-

wytwarzany przez bakt. beztlenowe przy mineralizacji substancji organicznych

-

9-15 lat przebywa w troposferze

-

każda molekuła pochłania

Sprawy dodatkowego ef.cieplarnianego

-

USA – 23% antropogenicznego CO2

-

Chiny – 14%

-

Rosja – 7%

-

Japonia + 5%

-

UE + 15%

Emisja gazów cieplarnianych w USA wzrosła o 20% między 1990 i 2000

Prognozowanie efektów globalnego ocieplenia

-

zgodnie z modelami prognostycznymi średnia temp. Ziemi może wzrosnąć o 1-3,5oC
między 2000-2100r.

ludzka aktywność -> wzrost gazów -> zmiana temp. o 3oC -> negatywne zmiany ->
susze, opady i sztormy -> podniesienie poziomu mórz

Jak zmniejszyć glob.ef.ciepl.?

a)

stabilizacja antropogenicznych skutków emisji CO2, próba zmniejszenia globalnego
ład. CO2 o 66-83%

b)

zmniejszenie jednostkowej emisji CO2 w przeliczeniu na 1 kWh energii, energetyka
molekularna

Protokół Kyoto

-

W 1997 przedstawiciele 125 krajów podpisało go w Japonii

-

to najważniejsze osiągnięcie dyplomatyczne dla ochrony środowiska

-

Zobowiązuje kraje do obniżenia emisji 6 gazów cieplarnianych o 0,5% w stos. do roku
1990. Stan ten ma być osiągnięty w 2012r.

Ozon

Około 90% ozonu istnieje w stratosferze w warstwie 10-50 km nad powierzchnią Ziemi,
podstawowe zadanie w filtrowaniu prom. UV.

Chroni pod UVB, które jest szkodliwe, UVC nie przechodzi

stratosfera

warstwa ozonowa
troposfera

dziurę ozonową widać na biegunie północnym

WODA

-

problemy globalne

-

zanieczyszczenie wód

-

racjonalna gospodarka

właściwości:

-

temp. wrzenia 100st.

-

temp. krzepnięcia 0st.

-

max. gęstość 1g/cm^3 w temp. 4st.C

-

rozpuszcza sole, substancje..

-

najbardziej rozpuszczalny zw. chem. w przyrodzie

-

funkcjonuje w środ. w ukł. zamkniętym

-

zasoby wody to bogactwo naturalne

Woda:

•

woda konstytucyjna (gr. –OH)

•

ciecz

•

para

•

lód

•

woda krystalizacyjna

•

woda zeolityczna (w glebie, w glinokrzemianach, rośliny mogą pobierać)

Zasoby naturalne

H2O odnawialny zasób
Postać strumieni (?)

Jest to jedyna subst. występująca w środowisku w 3 fazach (c.stałe,...).
Woda pokrywa ¾ pow. Ziemi.
2/3 ludzkiego ciała stanowi woda.
To składnik wszystkich artykułów spożywczych (pomidory 95% :], mleko 90%).

woda - zastosowanie:

-

składnik żywności i pasz (najważniejsze)

-

do celów przemysłowych

-

cele sanitarne

-

oczyszczanie substancji

-

do rozdzielania substancji np. flotacja

-

nośnik ciepła

-

substrat w reakcjach chemicznych

-

rozpuszczalnik

-

medium do przenoszenia energii (energetyka...)

-

turbiny parowe

-

środowisko życia zwierząt, roślin

H2O w żywieniu zwierząt gospodarskich

1.

rozpuszczalnik dla substancji smakowych (glukoza, jony)

2.

metabolizm

3.

wydalanie

4.

regulacja temp.

5.

pocenie

~73% masy ciała (oprócz (?) tłuszczu)
~40% w mięśniach

straty wody:

-

mocz

-

odchody

-

woda transpiracyjna przy oddychaniu

bilans wody w żywieniu owcy (?!)

dzienne zużycie wody przez zwierzęta na 1kg:

••••

krowa 22-66 litrów

••••

świnia 11-20 litrów

••••

koń 30-45 litrów

••••

kurczak 0,2-0,4 litra

zużycie wody technologicznej:

••••

1kg penicyliny(?) – 200 000 l

••••

1kd H2SO4 – 1 000 l

••••

1t stali – 2 000 m^3

••••

1 piwo – 20 l

••••

ubój 1 sztuki trzody chlewnej – 150 l

Struktura H2O

••••

97,200% słona woda w oceanach

••••

2,014% lodowce

••••

0,600% woda gruntowa

••••

0,009% woda powierzchniowa

skład wody morskiej:
Mg,Ca,K,CO3 2-,SO2,Br

powstawanie złóż soli Mg,K przy zbiornikach morskich

powietrze

+20st.C

-15st.C

woda

+16st.C

0st.C

cykl obiegu wody:

ciecz -> lód

zamknięty cykl wody pod wpływem energii słonecznej i siły ciężkości:

-

cykl zamknięty duży między kontynentami i oceanami

-

cykl mniejszy – cyrkulacja wody w war. lokalnych

duży obieg wody
zamknięty cykl obrębu(?) między oceanami, atmosferą, kontynentami

mały obieg wody
krążenie między kontynentem i atmosferą

••••

woda pitna 2,5% zasobów

••••

2/3 tych zasobów to lodowce

••••

ludzkość ma do dyspozycji 30-50 tys. km^3

••••

1000m^3/osobę to minimalny standard

••••

najbogatsza w wodę jest Ameryka Północna 50%

••••

Azja 25%

••••

2 mln. umiera / 1 rok przez deficyt wody

woda:

••••

toaleta 45%

••••

kąpiele 30%

••••

gotowanie, picie 5%

••••

pranie i mycie naczyń 20%

co składa się na jakość wody?

-

nieobecność zanieczyszczeń

-

dobry smak

•

zawartość NaHCO3 i CaSO4 o podobnym stęż. jak w ślinie

•

10st.C

•

możliwie nisko chlorowana

-

miano Ca i Mg odpowiadające za twardość wody; śmiertelność (choroby krążenia) jest
większa w rejonach z miękką wodą (niż na tych z twardą)

-

miedź jest potrzebna do adsorpcji i metabolizowania żelaza, ale 1mg/l powoduje, że
woda nie smakuje

-

smak związany z zawartością toksycznych zw.

woda w Polsce

99,7% terytorium to zlewisko Bałtyku, jest w granicach zlewni 2 rzek

••••

Wisły 54%

••••

Odry 33,9%

mamy 9 000 o pow. powyżej 1 ha
63,1 mld./m^3/rok zasoby wód powierzchniowych

krajowe problemy

pod wzgl. dostępności do wody słodkiej Polska jest na ostatnim miejscu w Europie – 1660
m^3/osobę
wyst. korzystna tendencja do zużycia

standardy jakości wody w rzekach:

••••

klasa I – zaopatrywanie ludności, pewnych zakładów przemysłowych, hodowla ryb
łososiowatych

••••

klasa II – hodowla ryb, zwierząt gospodarskich, rekeacja

••••

klasa III – przemysł i nawadnianie w rolnictwie

••••

klasa IV – wody pozaklasowe (ścieki)

struktura czystości wód:
kl.I 32%
kl.II 46%
kl.III 12%
kl.IV 10%

oczyszczanie ścieków w Europie:
Węgry 22%
Portugalia 42%
Polska 68%
Niemcy 92%
Hiszpania 45%

ścieki odprowadzane do wód powierzchniowych:

••••

91,3% miast i 30% wsi korzysta z wodociągów

••••

83,..% ścieków oczyszczanych jest..

zanieczyszczenie rzek europejskich – fosforany [mg/l]:
Dunaj – 0,115
Loara – 0,163
Odra – 0,346
Tamiza – 1,184
Łaba – 0,194
Wisła – 0,233

zanieczyszczenie rzek europejskich – azotany [mg/l]:

-

kontakt odchodów hodowlanych w wodą powierzchniową

struktura zużycia wody w Polsce

•

przemysł 66%

•

rolnictwo i leśnictwo 11%

•

gospodarka komunalna 23%

regionalną gospodarkę wodną kształtuje:

a)

konieczność pełnego zaspokojenia potrzeb

b)

spełnienie standardów jakościowych

c)

warunki zdrowotne

d)

koszty uzdatniania wody

e)

koszty oczyszczanie ścieków

f)

kształtowanie cen wody

g)

ochrona terenów wodnistych(?)

h)

ochrona ujść wodnych – strefy ochronne

polityka samorządowa – kształtuje ceny wody. polityka sanitarna.

przyczyny zanieczysz. wody:

-

odpady z hodowli zwierząt gospodarskich

-

odpady ropopochodne

-

pozostałości pestycydów

-

detergenty w ściekach

-

ścieki przemysłowe

Wykład 11

Jakość wody, zanieczyszczenia, eutrofizacja

Źródła wody:
-studnie -powierzchniowe
-rzeki, jeziora -gruntowe
-strumienie -miejskie, wodociągi
Woda jest gromadzona w podziemnych komorach i formacjach wodonośnych.

Studnie (np.:ARTESIAŃSKIE)
ZALETY: brak kontaktu z fauną, brak patogenów
WADY: wysoki poziom rozpuszczonych gazów(azot, ditlenek węgla)
Niskie stężenie rozpuszczonego tlenu

Wody GRUNTOWE:
ZALETY: niski koszt, kontakt z fauną
WADY: techniczne trudności z poborem,
Wysoka zawartość subst.organicznych
Zawartość skł.nawozowych

Woda WODOCIĄGOWA:
ZALETY: wysoka jakość, gwarancja jakości, brak patogenów
WADY: subst.dezynfekcyjne(chlor, chloraminy), Wysoka cena

Rzeki, Jeziora Strumienie:
ZALETY: duze objętości, niskie koszty
WADY: zanieczyszczenia, fauna, skł.odżywczo-nawozowe

Wody POWIERZCHNIOWE:
ZALETY: niskie koszty
WADY: zanieczyszczenia, podatne na suszę i powódź

ŹRÓDŁA:
ZALETY: stała temperatura, brak patogenów
WADY: koszty tłoczenia, jeśli nie ma możliwości wykorzystania grawitacji


SMAK I ZAPACH:
1.cierpki smak- SO4
2.smak metaliczny- Fe
3.słony smak- NaCl
4.smak mydlany- rozpuszczone sole
5.smak dezynfekcyjny- Cl
6.zgniły smak- subst.organiczne
7.zapach ZGNIŁYCH JAJ-H2S

Jakość wody: badania
-dzienne i tygodniowe testy
-badania okresowe,kwartalne,roczne


Zakres badań dziennych:
-rozpuszczony tlen -ditlenek węgla
-związki azotu - pH
-alkaliczność - twardość
- temperatura - siarczki
-zawiesina - chlorki

BADANIA OKRESOWE-ROCZNE:
-kadm - miedź - żelazo -ołów -mangan -rtęć -fosfor
-toksyny -cynk -ozon

ROZPUSZCZONY TLEN:
Ważne:
Najważniejsza przyczyna śmiertelności organizmów żywych
Rozpuszczalność zalezy od:
1.temperatury
2.wysokości npm
3.zasolenia
BEZPIECZNY POZIOM: wyższe stężenie niż 5mg/L

BIOLOGICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU:
-ilość tlenu wymagana do rozkładu materii org. obecnej w wodzie
-pięciodniowe BZT

-naturalna czysta woda ma BZT ok.1-4 mg/dm3

ROZPUSZCZONY TLEN:
-jest wskaźnikiem steżenia tlenu w wodzie
-mierzymy w mg/dm3 lub jako %. Max.stężenie=10mg/dm3 w 16 st.C (jeśli próbka ma 6 to
60% itd.)
-ryby wymagają 4-6 mg/dm3 do przeżycia

STĘśENIE AZOTANÓW W WODZIE:
-W amerykańskich wodach 0.2-2.0 mg/L
-Unia EU 50 mg/L
ZWIĄZKI AZOTU:
Forma:
-rozpuszczona
-gazy
-amoniak
-azotany, azotyny

AMONIAK:
- jest wynikiem rozkładu pokarmu ryb i odchodów
- 2 formy:niezjonizowany i w formie jonowej
- st.niezjonizowanego amoniaku zależy od pH i T
-stężenie 0.06 mg/L formy niezjoniz.jest TOKSYCZNE!!!! dla organizmów żywych

AZOTYNY:
-są zw.pośrednim w procesie rozkładu amoniaku na drodze mikrobiologicznej do azotanow
-poziom wyższy niż 0.6 mg/L lub 10 x wyższy jest toksyczny dla ryb

AZOTANY:
-są finalnym produktem rozkładu amoniaku
-są mało toksyczne dla ryb w ST. Mniejszych niż 3.0mg/L
NIEZBĘDNE 3 MOLE TLENU DO PRZEMIANY 1 MOLA AMONIAKU DO 1 MOLA
AZOTANU

pH:
zakres bezpieczny 6.5-9.0

DITLENEK WĘGLA:
Źródła: półprodukt oddychania ryb i fitoplanktonu
Usuwanie: napowietrzanie, bufory
ALKALICZNOŚĆ:
Jest zdolnością buforowania wody w wahaniach pH
Akceptowany przedział 40-100mg/L

ZAWARTOŚĆ FAZY STAŁEJ: ŹRÓDŁA
-pozostałość subst.pokarmowych
-odchody
-depozycja
bezpieczny poziom poniżej 1.0mg/L
usuwanie: filtracja,

sedymentacja w odstojnikach
wirowanie

CHLOR:
-środek dezynfekcyjny
-do uzdatniania wody pitnej
-do czyszczenia zbiorników
Bezpieczny poziom poniżej 0.3 mg/L
Usuwanie:
-intensywne napowietrzanie
-dodatek tiosiarczanu sodu
-światło słoneczne

TEMPERATURA:
-szybkość przemian podwaja się przy wzroście T o 10 st.
-wpływa na ilość ikry ryb
-wpływa na wzrost ryb gatunki ryb)))
1.ciepłowodne 24+
2.coolwater 16-24
3.coldwater 8-18


TWARDOŚĆ WODY:
Jest oceną zawartości dwuwart.kationów: Mg i Ca
Wskaźnik ten inf. również o alkaliczności ALE nie jest jej miarą
Siarczan Mg i Ca powoduje wzrost twardości wody.

Woda miękka 0-60 mg/L
Twarda 121-180 mg/L

SIARKOWODÓR:
Źródło: wody ze studni, niewłaściwa filtracja,
Usuwanie: intensywne napowietrzanie

GŁÓWNE ZANIECZYSZCZENIA WODY:
1.odpady z hodowli zwierzat gospodarskich
2.odpady ropopochodne
3.pozostałości pestycydów
4.detergenty w ściekach
5.ścieki przemysłowe
6.wody irygacyjne z pól/nawozy
7.odcieki ze składowisk odpadów
8.ścieki komunalne i przemysłowe
9.ścieki burzowe
10.depozycja atmosferyczna
11.wody kopalniane
ZANIECZYSZCZENIA WODY POWODUJĄ:
1.choroby w krajach rozwijających się (są przyczyną80%)
2.syntetyczne zw.org.
3.subst.nieorg. i mineralne

4.osady
5.subst.radioaktywne
6.odpady powodujące zużycie tlenu
7.nawozowe skł.pokarmowe
8.termiczne efekty

STRUKTURA ZUśYCIA WODY W POLSCE:
Przemysł 66% Rolnictwo i leśnictwo 11% gospodarka komunalna 23%

ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WODY:
1.PUNKTOWE-oczyszczalnie ścieków, stacje paliw, składowiska odpadów
2.ROZPROSZONE-odcieki z pól, depozycja atmosferyczna, erozja (pochodzą z powierzchni)

ZANIECZYSZCZENIA:
Jest to subst. lub efekt, który zmienia środowisko powodując zaburzenia wzrostu
organizmów, przedostaje się do łańcucha pokarm, jest toksyczny, wpływa na stan zdrowia
Wymaga ustalenia standardów limitujących stężenia lub dawki
FORMY ZANIECZYSZCZEŃ WODY:
-nieorganiczne:kwasy, sole, zw.metali
-w aglomeracjach przemysłowych do wód powierzch. Przedostają się zw.kadmu,arsenu,rtęci,
chromu, niklu, molibdenu, cynku, miedzi, selenu, talu, berylu
-organiczne substancje, środki ochrony roślin, rozpuszczalniki
-jedna KROPLA oleju może skazic do 25 L wody

ODPADY Z HODOWLI ZWIERZĄT GOSPODARSKICH:
w przypadku nadmiernej ilości materii organicznej, która jest zrzucana do wody, obecne
mikroorganizmy będą namnażać się w sposób nadmierny. ST.tlenu obniży się. Beztlenowce
rozpoczną rozkład materii z wydzieleniem gazów: metan, amoniak, siarkowodór. Doprowadzi
to do śmierci org.wodnych.

POZOSTAŁOŚCI PESTYCYDÓW:
Pestycydy mają natychmiastowy wpływ na życie wodne, mogą się również akumulować w
łańcuchu pokarmowym do poziomu toksycznego.
DDT był w przeszłości wykorzystywany . Teraz zakaz w wielu państwach

DETERGENTY:
Obecne w nawozach azotany powodują wzrost alg oraz wyższych roślin, powodując
wzmożony zakwit alg a to prowadzi do śmierci ryb.
Fosforany powodują eutrofizację.
ZANIECZYSZCZENIA TERMALNE:
Oddziaływuje na 26% zasobów wodnych USA
W miejscu wlania gorącej wody następuje wzbogacenie termalne

WODY GRUNTOWE(ZANIECZYSZCZENIA):
Wszystkie zanieczyszczenia z wyjątkiem termalnego wpływają na w.gruntowe
CZAS ODNOWY:
Rzeki- 12-20 dni
Wilgotność gleby 280 dni
Wody gruntowe 300 lat!!
SKŁADOWANIE ODPADÓW-ODCIEKI:

-składowanie odpadów komunalnych
-skład. przyfabryczne
-skład. Odpadów niebezpiecznych
-dzikie składowiska
-wiejskie gnojowiki
-mogilniki
EUTROFIZACJA:
Wzbogacanie się zbiorników wodnych w subst. odżywcze-pierwiastki biogenne (N, P, K, Na)
powodują nadmierną produkcję biomasy glonów co objawia się ZAKWITEM glonów.
Występuje w wodach stojących.
Prowadzi do zmiany właściwości wody, zabarwienia, zapachu, mętności, dużych wahań
stężeń tlenu i pH w warstwie górnej i powstania warunków beztlenowych głębiej co
powoduje ŚMIERĆ ryb. Dominują wtedy org.beztlenowe(saprobionty)
Eutrofizacja:
-może doprowadzić zbiornik do spłycenia
-zapobieganie polega na ograniczeniu spływu subst. biogennych, zabiegi agrotechniczne,
stosowanie nawozów
RODZAJE ZANIECZYSZCZEŃ TOKSYCZNYCH:
*OSTRA toksyczność: gdy substancja wywołuje śmierć lub zagrożenie bezpośrednie
*CHRONICZNA toksyczność: długoterminowe działanie stężenia niższego niż śmiertelne,
wstrzymuje rozwój, reprodukcję

BIOINDYKATORY(organizmy)

1.TOLERANT:tolerują obecność zanieczyszczenia i są stosowane jako indykatory w
zanieczyszczonych rzekach i jeziorach

2.INTOLERANT: nie tolerują zanieczyszczonej wody; stosowane w wodach czystych

Ochrona środowiska wykład ostatni

Prawo ochrony środowiska

Instrumenty ochrony środowiska:



Polityka ekologiczna



Regulacje prawne: konwencje, dyrektywy UE, ustawy



Decyzje administracyjne



Środki finansowe: opłaty, kary, dotacje



Osiągnięcia B+R



Inwestycje środowiskowe



Edukacja



Instytucje chroniące środowisko



Programy celowe

Korzenie ochrony środowiska tkwią w filozofii japońskiej (przełom VII/VI w p.n.e.)
Tales z Miletu – woda źródłem wszelkiego życia
Anaksymenes – dostrzega rolę powietrza

Filozofia ekologiczna:



Nurt społeczności starożytnych: Daleki Wschód, Starożytna Grecja (mit o Gai,
koncepcja Ziemi jako istoty żyjącej)



Nurt oparty na Chrześcijaństwie...

Akty prawne chroniące środowisko:



1875 – international Pollution Act (Holandia)



1876 – Rivers Pollution Act (Anglia)



1901 – Prawo urbanistyczne (Holandia)



1908 – ALLALI ACT (Anglai) Air Pollution Act



1968 – XXIII sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ (Sztokholm) Program ochrony
środowiska ONZ



1968 – Raport u Thente – upowszechnienie idei ochrony środowiska



1992 – deklaracja z Rio de Janerio „Globalny program działań”



1997 – protokół z Kyoto – efekty globalne

Rozwój koncepcji ochrony środowiska:



1995 – Raporty środowiska



1990 – Normy SZŚ



1985 – zarządzanie środowiskowe



1980- podejście procesowe Rozwiązanie „końca ...”

Globalny program działań:



ochrona i wspomaganie zdrowia człowieka



zrównoważony rozwój ....

Agenda 21 zgodna jest z deklaracją „Szczytu Ziemi” The Rio Decaration

Zrównoważony rozwój – gospodarowanie wykorzystaniem przez człowieka biosfery w taki
sposób, aby osiągnąć możliwie największe trwałe korzyści z bieżącej produkcji i zbiorów

Czynniki wymuszające zrównoważony rozwój:



wzrastająca gęstość zaludnienia



koncentracja ludności w rejonach zurbanizowanych



wzrastająca ilość zużywanych zasobów



zbyt wielkie zużycie surowców odnawialnych



wyczerpywanie się surowców nieodnawialnych

Cykl ciągłego doskonalenia:
Popraw  Planuj  Działaj  Sprawdź


Elementy SZŚ wg ISO 4001



polityka środowiskowa



planowanie



udrażnianie i funkcjonowanie



sprawdzanie i działanie korygujące

Polityka ekologiczna Polski



Liga Ochrony Przyrody – 1928



Okrągły stół – 1989



Polityka ekologiczna państwa 1991 (Uchwała sejmu)

o

Zrównoważony rozwój

o

Krótko, średnio, długo terminowe priorytety

o

Instrumenty



Dostosowania kraju do integracji z UE:

o

Prawodawstwo

o

Normalizacja

o

Instytucje

o

Polityka ekologiczna

Z dziejów polskiego prawodawstwa ochronnego



Bolesław Chrobry – ochrona bobra



1423 – prawo Władysław Jagiełło ograniczające polowanie

Prawo ochrony środowiska w II RP



1918 – o opiece nad zabytkami



1921 – przepisy porządkowe na drogach publicznych



1922 – ustawa wodna



1927 – prawo Tońsk?

UE



traktakt rzymski – 1957 – utworzenie EWG na podstawach ekonomicznych
uwarunkowań środowiska



1969 – raport klubu rzymskiego „ granice wzrostu”



1973 – pierwszy program działania rady ministrów wspólnoty dot. Polityki
środowiskowej (odpowiedzialność za szkody środowiskowe)

Protokół z Kyoto
W 1997 przedstawiciele 125 krajów spotkali się w Japonii podpisując „ Kyoto Convention on
Climate Change”. Protokól ten jest uznawany za najważniejsze osiągnięcie dyplomatyczne
dla ochrony środowiska. Zobowiązuje do obniżenia „gazów cieplarnianych” o 5 %

Według pozytywizmu prawniczego prawo to ogól norm postępowania funkcjonujących ... ?

Struktura normy prawnej

1.

hipoteza – wskazuje adresata normy oraz warunki w jakich dana norma znajduje
zastosowanie

2.

dyspozycje – wyznacza adresatowi sposób postępowania

3.

sankcje – konsekwencje naruszeń dypozycji w warunkach wskazanych w hipotezie

Pojęcie prawa –



w znaczeniu podmiotowym oznacza zbiór norm (przepisów) prawnych
obowiązujących w jakimś miejscu i w jakimś czasie – na prawo ochrony



w znaczeniu podmiotowym

Struktura prawa przedmiotowego



prawo emisyjne – przepisy regulujące ochrone powietrza i wód



ochrone przyrody ukierunkowane na ochrone wartości przyrodniczych i
krajobrazowych



prawo korzystania z zasobów przyrody – prawo geologiczne i górnicze, ochrona
gruntów, przepisy leśne



regulacje przoceduralne i organizacyjne, oceny oddziaływania na środowisko,
kontrole, monitoring



kontrle produktów – chemikalia, środki ochrony roślin, substancje zubożające warstwę
ozonową

Hierarchie źródeł prawa powszechnie obowiązującego



konstytucje



ustawy



reatyfikowane umowy międzynarodowe



rozporządzenia wydawane przez organy wskazane w konstytucji



akty prawa miejscowego np. rozporządzenia wojewodów



prawo wewnętrzne – uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady
Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów obowiązujące jednostki podległe

Regulacje prawne dotyczące środowiska dotyczą:



działalnści przemysłowej



gospodarki komunalnej



infrastruktury komunikacyjnej

Prawo międzynarodowe – zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami
Prawo wspólnotowe (europejskie) – pierwotne prawo wspólnotowe



traktaty ustanawiające wspólnotę



protokoły do traktatu

Pochodne prawo wspólnotowe



rozporządzenie (obowiązujące bezpośrednio w państwach członkowskich)
rozporządzenie rady, rozporządzenie wykonawcze komisji



dyrektywy (skierowane do państw członkowskich, które są zobowiązane do ich
wdrażania w prawie wewnętrznym)



decyzje wiążące rozstrzygające w konkretnych przsypadkach



dorobek wspólnotowy



prawo wspólnotowe wraz z politycznymi wytycznymi Wspólnot oraz orzecznictwem
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu stanowi dorobek
wspólnotowy

Prawo ochrony środowiska stanowią cztery ustawy:



27.04.2001 Prawo Ochrony Środowiska



13.07.2001 prawo o odpadach



13.07.2001 prawo wodne



16.04.2004 prawo o ochronie przyrody

Według ustawy z 27.04.2001, „Prawo Ochrony Środowiska” – przez ochronę środowiska
rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub
przywrócenie...?

Zasada 1.
Człowiek ma podstawowe prawo do:



wolności



równości



odpowiednich warunków życia w takim środowisku które pozwoliłoby mu na
przyzwoite życie w dobrobycie

Człowiek ponosi poważną odpowiedzialność za ochronę i poprawę środowiska naturalnego.

Zasada 2.
Naturalne zasoby Ziemi obejmujące: wodę, powietrze, glebę, florę i faunę a zwłaszcza
naturalne ekosystemy muszą być chronione dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń.

Zasada 3.
W celu zrównoważonego rozwoju, ochrona środowiska powinna stanowić nieodłączną część
procesu rozwoju i nie należy jej rozpatrywać w oderwaniu od niego.

Zasada 4.
Zdolność Ziemi do produkowania istotnych dla życia i wciąż odnawialnych zasobów musi
być utrzymana, a na wielu obszarach przywrócona i poprawiona.

Zasada 5.
Nie dające się odnowić zasoby ziemi muszą być tak wykorzystywane, aby je ustrzec przed
niebezpiecznym wyczerpaniem w przyszłości, a jednocześnie zapewnić sprawiedliwy
rozdział.

Zasada 6.
Trzeba zatrzymać lub ograniczyć wydzielanie substancji toksycznych i innych negatywnie
oddziaływujących.

Charakter ochrony prawnej środowiska:



gospodarczy

o

kierunek polityki ochrony srodowiska

o

zasady reglamentacji zasobów

o

gospodarowanie kopalinami



sanitarny

o

ochrona życia i zdrowia

o

akustyka

o

zieleń miejska



zachowawczy

o

konserwatorska ochrona przyrody

o

stabilność ekologiczna

Funkcje prawa w ochronie środowiska



organizacyjne



reglamentacyjno – ochronne



ochrony praw podmiotowych



stymulatora procesów gospodarczych



wdrażanie postępu technicznego



represyjne prawa



ochrony walorów lub zasobów w oznaczeniu ponadpaństwowym

Wprowadzanie dyrektyw UE



dyrektywa IPPC – Integral Preventrion Pollution Control – w sprawie
zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń



dyrektywa „fosforanowa”



dyrektywa „azotanowa” – dotycząca polityki UE w sprawie obrotu chemikaliami
REACH

Program REACH – polityka europejska dotycząca obrotu chemikaliami

Substancje wzbudzające niepokój:



mutagenne, rakotwórcze i toksyczne ze względu na zaburzenia rozrodczości i rozwoju



trwałe zanieczyszczenia organiczne



substancje zaburzające działanie gruczołowo - wewnętrznego