1

Farmakologiczne

ś

rodki

Farmakologiczne

ś

rodki

uzale

ż

niaj

ą

ce – ich wpływ

uzale

ż

niaj

ą

ce – ich wpływ

na układ nerwowy

na układ nerwowy

Wojciech Kozubski

Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny

im. K. Marcikowskiego w Poznaniu

2

Substancje wywołuj

ą

ce zmiany

Substancje wywołuj

ą

ce zmiany

ś

wiadomo

ś

ci i zachowania

ś

wiadomo

ś

ci i zachowania:

kulturowy/religijny charakter akceptacji
w niektórych społeczno

ś

ciach (Ameryka

Pd., Indie),

w wi

ę

kszo

ś

ci krajów Europy i Ameryki Płn. –

pot

ę

pienie społeczne i prawny zakaz

3

Zale

ż

no

ść

i tolerancja

Zale

ż

no

ść

i tolerancja:

Zale

ż

no

ść

:

- przewlekła/okresowa intoksykacja,
- powtarzaj

ą

ce si

ę

za

ż

ywanie leku,

⇓

potrzeba/przymus za

ż

ywania leku

⇒

zwi

ę

kszanie dawki

⇒

zale

ż

no

ść

fizyczna

i psychiczna/psychologiczna

⇒

(warunki powstawania) zespołu
abstynencyjnego

4

Zale

ż

no

ść

i tolerancja

Zale

ż

no

ść

i tolerancja, c.d.:

Tolerancja:

- (uzyskiwanie) coraz mniejszego efektu

farmakologicznego

⇐

ta sama dawka

ś

rodka

⇓

(przymus) podwy

ż

szania dawki

5

Przeciwbólowe i narkotyczne

Przeciwbólowe i narkotyczne

leki opioidowe

leki opioidowe:

Leki opiatowe (opiaty) – pochodne alkaloidów
opiumowych:

- morfina, etylmorfina, heroina

Opioidy:

- enkefaliny, endorfiny, dynorfiny

6

Leki opiatowe i opioidowe

Leki opiatowe i opioidowe:

Głównie u

ż

ywane:

- morfina, pentazocyna, petydyna: legalnie

przepisywane analgetyki,

- heroina: nabywana (narkotyk uliczny),

cz

ę

sto mieszana z kokain

ą

7

Ostre zatrucie lekami

Ostre zatrucie lekami

opioidowymi- objawy

opioidowymi- objawy:

Pobudzenia ruchowe z eufori

ą

i/lub nastrojem

„gniewliwym” (dysfori

ą

),

Ś

wi

ą

d skóry, sucho

ść

w ustach ,

Mdło

ś

ci/wymioty,

Zaparcie, zatrzymanie moczu

8

Ostre zatrucie lekami opioidowymi-

objawy fizykalne:

Obni

ż

enie temperatury,

Zaburzenia oddychania: oddech fazowy,

Ź

renice w

ą

skie (w gwałtownym

przedawkowaniu heroiny – szerokie)

⇓

ś

pi

ą

czka, depresja oddechu, obrz

ę

k

płuc

⇒

zgon

9

Ostre zatrucie lekami opioidowymi-

objawy fizykalne, c.d.:

Zatrucie zanieczyszczon

ą

heroin

ą

(z

pochodnymi pirydynowymi)

⇒

zespół

parkinsonowski: sztywno

ść

mi

ęś

ni,

Leczenie:

- monitorowanie ci

ś

nienia i oddechu,

- podanie naloksonu

10

Uzale

ż

nienie od

ś

rodków

opioidowych:

Szybka lekozale

ż

no

ść

,

Silna zale

ż

no

ść

psychiczna,

Szybki post

ę

p tolerancji lekowej,



Heroina zanieczyszczona kokain

ą

(narkotyk

uliczny): szybko powstaj

ą

ca zale

ż

no

ść

fizyczna

11

Uzale

ż

nienie od

ś

rodków

opioidowych – zespół

abstynencyjny:

Pocz

ą

tkowe: niepokój i dysforia,

(Gwałtowne) pocenie si

ę

i łzawienie, wyciek z

nosa,

(Po 2-3 dniach): kaszel, bóle mi

ęś

ni, mdło

ś

ci,

kurcze jelit

⇒

wolne stolce (biegunka)

Objawy utrzymuj

ą

si

ę

około 10 dni,

Leczenie: metadon, klonidyna

12

Leki psychostymuluj

ą

ce:

Najpopularniejsze: amfetamina,
metamfetamina,

MDMA (pochodna metamfetaminy) – extasy:
popularno

ść

ze wzgl

ę

du na równie

ż

halucynogenny efekt,

(Wzgl

ę

dny) spadek popularno

ś

ci kokainy

13

Ostre zatrucie

ś

rodkami

psychostymuluj

ą

cymi:

Umiarkowane ilo

ś

ci:

↑

nastroju,

↓

uczucia

zm

ę

czenia, usprawnienie wykonywania pracy

umysłowej,

Wy

ż

sze dawki: pobudzenie psychoruchowe,

dysforia, ból głowy,

Du

ż

e dawki: omamy/urojenia o tre

ś

ci

depresyjnej/prze

ś

ladowczej

⇒

gwałtowno

ść

zachowania, agresja

[cz

ęść

chorych:

↓

nastroju, senno

ść

]

14

Ostre zatrucie

ś

rodkami

psychostymuluj

ą

cymi, c.d.:

Zaburzenia ruchowe: tiki, ruchy pl

ą

sawicze,

(Mo

ż

liwo

ść

) napadów padaczkowych

⇒

stan

padaczkowy [głównie po spo

ż

yciu

zanieczyszczonej kokainy]

↑

ci

ś

nienia t

ę

tniczego, tachykardia,

ź

renice

rozszerzone

15

Uzale

ż

nienie od

ś

rodków

psychostymuluj

ą

cych:

Zmiany charakterologiczne: brutalno

ść

i bezkompromisowo

ść

w zaspokajaniu

potrzeb,

Omamy wzrokowe, dotykowe z towarzysz

ą

cym

l

ę

kiem,

Stany majaczeniowe, deliryjne, zespoły urojeniowe,

Zaburzenia pop

ę

du płciowego, impotencja

Brak zale

ż

no

ś

ci fizycznej: rzadki zespół

abstynencyjny

[w

ą

chanie kokainy: br

ą

zowe zabarwienie

ś

luzówki

nosa

⇒

perforacja przegrody nosa]

16

Marihuana (haszysz):

Ż

ywica z konopi indyjskich,

Pocz

ą

tkowe uczucie błogostanu

⇒

napady

paniki, barwne omamy

⇒

zanik poczucia

czasu i przestrzeni,



Silna zale

ż

no

ść

psychiczna i niewielka

fizyczna

⇒

rzadko

ść

zespołu

abstynencyjnego

17

Inhalanty:

Pobierane wziewnie substancje: w

ę

glowodory

aromatyczne, azotany, N

2

O,

Podwy

ż

szenie nastroju, zaburzenia

koordynacji ruchowej, mowa zamazana:
wra

ż

enie upojenia alkoholowego,

Du

ż

e dawki w krótkim czasie: omamy,

napady padaczkowe, zachłystowe zapalenie
płuc,

Przewlekle u

ż

ywanie: degradacja

intelektualna, uszkodzenie narz

ą

dów

mi

ąż

szowych

18

Zwi

ą

zki psychozomimetyczne

(halucynogenne):

II rodzaje zwi

ą

zków:

- zwi

ą

zki wywołuj

ą

ce efekt

schizofrenopodobny: obfito

ść

omamów

(wzrokowych), mały wpływ na

ś

wiadomo

ść

i

pami

ęć

– LSD, meskalina, psylocybina,

- zwi

ą

zki wpływaj

ą

ce na

ś

wiadomo

ść

i

pami

ęć

: ditran, butofenina, butoksamina

19

Ostre zatrucie

ś

rodkami

halucynogennymi:

Gwałtowne wymioty, zawroty głowy,
zaburzenia mowy, zaburzenia ostro

ś

ci

wzroku,

Oczopl

ą

s, ruchy pl

ą

sawicze, tiki,

Objawy psychopatologiczne: iluzje, powidoki,
omamy wzrokowe

⇒

depersonalizacja,

rozci

ą

gło

ść

czasu i przestrzeni,

20

Ostre zatrucie

ś

rodkami

halucynogennymi, c.d.:

Gwałtowno

ść

zachowa

ń

: agresja,

ambiwalencja, ambitendencja

⇒

tendencje

samobójcze,

Przyj

ę

cie du

ż

ej dawki w krótkim czasie:

wzrost temperatury i ci

ś

nienia t

ę

tniczego,

rozszerzenie

ź

renic (po czasie)

⇒

napady

padaczkowe,

ś

pi

ą

czka

21

Po

ś

redni wpływ farmakologicznych
substancji uzale

ż

niaj

ą

cych:

Udar mózgu:

- 12-30% udarów w grupie wiekowej 15 – 33 lata

(główny czynnik ryzyka udaru mózgu < 33 lat),

- najistotniejsze klinicznie – zwi

ą

zki

psychostymuluj

ą

ce: amfetamina, kokaina, extasy,

- główne mechanizmy – naczynioskurcz,

↑

ci

ś

nienia

t

ę

tniczego, zapalenie naczy

ń

w obr

ę

bie o u n,

- do

ż

ylne pobieranie zawiesiny rozkruszonych

tabletek

⇒

zator t

ę

tnic mózgu

22

Po

ś

redni wpływ farmakologicznych

substancji uzale

ż

niaj

ą

cych, c.d.:

Uszkodzenie rdzenia (mielopatia):

- najcz

ęś

ciej po spo

ż

yciu heroiny, (rzadziej)

– kokainy,

- niedowład ko

ń

czyn dolnych ze

↑

napi

ę

cia

mi

ęś

niowego, zaburzenia czucia i oddawanie

moczu,

- główny mechanizm -

↓

ci

ś

nienia t

ę

tniczego

23

Po

ś

redni wpływ farmakologicznych

substancji uzale

ż

niaj

ą

cych, c.d.:

Uszkodzenie mi

ęś

ni (miopatia):

- najcz

ęś

ciej po za

ż

ywaniu: heroiny,

amfetaminy, extasy,

- ogólne osłabienie, bóle mi

ęś

ni (ko

ń

czyn,

obr

ę

czy miednicznej)

24

Po

ś

redni wpływ farmakologicznych

substancji uzale

ż

niaj

ą

cych, c.d.:

Uszkodzenie nerwów i splotów nerwowych:

- najcz

ę

stsze uszkodzenia: splot ramienny

(głównie: heroina),

- polineuropatia: dr

ę

twienia i zaburzenia

czucia dalszych cz

ęś

ci ko

ń

czyn,

-

↑

ryzyka przy jednoczesnym spo

ż

ywaniu

alkoholu

25

Bóle głowy a substancje

narkotyczne:

Marihuana:

-ból głowy o charakterze TTH w okolicy

czołowej, sucho

ść

w ustach, parestezje

twarzy, „nastrzykniecie” spojówek,

- marihuana

→

spadek napi

ę

cia

mi

ęś

niowego, rozszerzenie naczy

ń

[palenie marihuany łagodzi niektóre bóle głowy

26

Bóle głowy a substancje

narkotyczne, c.d.:

narkotyki sympatykomimetyczne:
amfetamina, metamfetamina, kokaina,
extasy:

- nagły ból w okolicy czołowej pojawiaj

ą

cy si

ę

w czasie za

ż

ywania narkotyku

(abstynencji ?),

- sympatykomimetyczne działanie

→

wpływ

naczyniozw

ęż

aj

ą

cy,

27

Bóle głowy a substancje

narkotyczne, c.d.:

- objawowe bóle głowy przy za

ż

ywaniu

sympatykomimetyków (

↑

RR +

naczynioskurcz):

a. SAH,

b. udar niedokrwienny,

c. zapalenie wsierdzia, mi

ęś

nia sercowego